Criminaliteit en Rechtsstaat Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer criminaliteit en rechtsstaat, Havo 5
Door Trevor

Hoofdstuk 1: Wat is criminaliteit?

Paragraaf 1.1 Rechtsregels

Bij elke regel hoort een Waarde. Definitie: principe dat mensen belangrijk vinden om na te streven. Voorbeeld: In Nederland zijn dat gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid.
Van die waarden worden Normen afgeleid. Definitie: gedragsregels die mensen belangrijk vinden om zich aan te houden. Voorbeeld: ‘je mag niet liegen’, of ‘je mag niet roken in een restaurant’.
Wanneer deze normen overschreden worden spreken we van Norm -overschrijdend Gedrag. Definitie: Het overschrijden van normen.
Voorbeeld: halfnaakt over straat lopen
Toelichting: norm – overschrijdend gedrag hoeft nog niet bij wet verboden te zijn.
Rechtsbron: Jurisprudentie
Definitie: het geheel aan rechterlijke uitspraken
Toelichting: Wetten dekken niet elke situatie, rechters zijn er voor om naar eerdere rechtelijke zaken terug te grijpen, om zo de wet correct toe te passen. De rechtelijke zaken waarnaar de rechters teruggrijpen heeft als verzamelnaam Jurisprudentie.
Interpretatie van een wetsartikel. Definitie: een wet anders zien dan hoe het eigenlijk bedoeld is.
Toelichting:
Zoals al genoemd dekken wetten niet alle situaties. In sommige situaties Interpreteren rechters wetten anders dan hoe ze eigenlijk zijn bedoeld.
Voorbeeld: Diefstal stond eerst omschreven als het wegnemen van een goed, dat aan een ander toebehoort. Maar, technisch gezien, is elektriciteit geen goed. De rechter in die tijd oordeelde wel zo, en gaf een man die elektriciteit aftapte een straf die paste bij diefstal.
Dingen als technologische vooruitgang, sociale verandering zoals het veranderen van wat strafbaar is en wat niet, en geloofsovertuiging zorgen voor nieuwe wetten.
Functies van rechtsregels:
Definitie: Wetten zijn er om bepaalde dingen te waarborgen in de samenleving.
Toelichting:
Rechtszekerheid bieden: Aangeven wat wel en niet is toegestaan.
Orde aanbrengen in de maatschappij: Bijdragen aan voortbestaan en de ordening van een rechterlijk correcte maatschappij.
Onafhankelijke rechtspraak te waarborgen: Ervoor zorgen dat alle mensen in een samenleving kunnen rekenen op een voor iedereen gelijke en onafhankelijke rechtspraak.
De grootste functie van rechtsregels is Conflicten voorkomen.

1.2 Strafbaar gedrag en criminaliteit

Misdrijven: Meer ernstige strafbare feiten
Voorbeeld: Diefstal, Mishandeling, Moord, Rijden onder invloed en Vandalisme.
Overtredingen: Minder ernstige strafbare feiten
Voorbeeld: Door rood licht rijden of onbevoegd betreden van iemands terrein.
Criminaliteit: Alle misdrijven die in de wet omschreven staan.
Soorten criminaliteit:
Delicten tegen openbare orde en gezag(bv. verbranden Nederlandse vlag)
Geweldsdelicten tegen leven en persoon(moord en mishandeling)
Ruwheiddelicten(vandalisme)
Vermogensdelicten(diefstal, verduistering)
Seksuele delicten(aanranding, verkrachting)
Verkeersdelicten(rijden onder invloed)
Drugsdelicten(verkoop en/of bezit van harddrugs)
Economische delicten(het verkopen van vlees met teveel sulfiet)
Milieudelicten(het illegaal dumpen van chemisch afval)
Veelvoorkomende criminaliteit:
Winkeldiefstal, voetbalvandalisme, fietsendiefstal, vernielingen, graffiti, zwartrijden en te hard rijden.
Zware criminaliteit:
Moord, inbraak, verduistering, afpersing, overvallen en verkoop van harddrugs.
Georganiseerde criminaliteit:
Dit is wanneer een groep mensen die zich verenigd hebben in een organisatie die aan criminele activiteiten doen.
Criminalisering: Het strafbaar worden van bepaald gedrag(zie vorige paragraaf)

1.3 Criminaliteit als maatschappelijk probleem

Gevolgen:

Materiële gevolgen:
Directe financiële schade: kosten als er thuis wordt ingebroken
Indirecte financiële schade: het stijgen van prijzen winkels door meer winkeldiefstal
Kosten voor de bestrijding door de overheid, burgers en bedrijven

Immateriële gevolgen:
Gevoelens van onveiligheid
Problemen door inbreuk op geestelijke en lichamelijke integriteid(seksuele delicten)
‘Vermijdingsgedrag’: niet meer ’s avonds de straat op durven
Psychosomatische problemen: angst, slaap- en concentratieproblemen
Aantasting van het rechtsgevoel(zie paragraaf 1.1)

Aandacht voor slachtoffers:

Een slachtoffer heeft recht op...
Informatie
Spreekrecht
Schadevergoeding