Module 9, Hoofdstuk 2

MODULE 9, HFDST 2: DE KOUDE OORLOG

Inleiding
Overwinnaars WO-2, VS en USSR pol., ideologisch en econ. elkaars tegenpool - streven naar vrede en veiligheid op eigen wijze: voor USSR - vriendelijke staten als buffer tegen kapitalistische staten
Voor VS - wereld waarin goederen, mensen en geld vrijelijk bewegen
- supermachten 45 jaar tegenover elkaar: DE KOUDE OORLOG

deelvraag: hoe ontstond de Koude Oorlog en hoe kwam er een einde aan?

2.1 begin van de koude oorlog
April ’45: ontmoeting legers VS en Ussr in feeststemming, maar spanningen over wederopbouw Duitsland en Oost-Europa - poging tot regeling door Grote Drie (VS, Eng en USSR) in Jalta.
Afspraken: Opdeling Duitsland in 4 bezettingszones
Kwestie Polen, belangrijk voor Eng.(om Polen Wo-2 begonnen) en USSR (veiligheid) -
Stalin wilde 1) communistische regering (Lublin), negeren vooroorlogse regering in ballingschap
2) aan westgrenzen bondgenoten
Roosevelt/Churchill: begrip hiervoor, maar vrije verkiezingen voor eigen regeringsvorm. Stalin tekende verklaring, maar kwam deze niet na.
Grote Drie: ontmoeting in Potsdam tussen Truman (opvolger Roosevelt), Attlee (opvolger Churchill)
In Potsdam; meer wantrouwen. Slechts overeenkomst over herstelbetalingen van Dld aan geallieerden, maar hield geen stand.
Na Potsdam VS-atoombom op Hiroshima: teken superieure militaire macht VS. Gooien bom door VS als diplomatiek breekijzer voor situatie Oost-Europa. Weinig succesvol, want na 2 jaar (1947) alle door SU bevrijde landen omgevormd tot satellietstaten (Albanie, Bulgarije, Roemenie, Polen, Tsjecho-slowakije, Hongarije).
Het Ijzeren Gordijn
Churchill sprak in 1946 voor het eerst over Ijzeren Gordijn - hij wilde bondgenootschap VS/Eng tegen rode gevaar.
Toch was Stalin voornamelijk in veiligheid geinteresseerd - uitbreiding gebied/invloedssfeer
Geen bemoeienis met oorlog in Griekenland (tussen Griekse communisten en republikeinse nationalis- ten), 800.000 doden. Engeland kon niet meer helpen, vroeg Truman (VS) om hulp -
Truman: strijd tegen communisme ideologisch - steun aan landen die democratisch willen zijn - Truman-doctrine: Indamming communisme - containment
Tegelijkertijd financiele steun bij wederopbouw aan Europa: Marshallplan
Stalin wilde geen Marshallplan - als reactie blokkade van Berlijn om restje kapitalisme ( westerse sectoren Berlijn) - conflict maakt tweedeling compleet in Europa - gevolg oprichting van de NAVO.

2.2 De jaren vijftig
containment-politiek van Truman succesvol - maar in 1949 in China Mao Zedong (tegen nationa-listische Tjiang Kai-Sjek (verlies van China) en atoombom voor China. - 2 nucleaire supermachten
Koreaanse Oorlog
Nieuw impuls Koude oorlog door oorlog tussen Zuid- en Noord-Korea - opvoering uitgaven defensie.
Korea na nederlaag Japan 1945 in tweeen verdeeld - SU controle noorden, VS in zuiden - ontstaan 2 staten.
Juni 1950 - invasie noorden in zuiden. Waarschijnlijk initiatief van Noord-Koreaanse regering, en niet een idee van Stalin. Snelle reactie van Verenigde Naties - o.l.v. VS een VN-leger (met Ned.)
Ook optreden Chinezen - front liep vast - in 1953 wapenstilstand in Koreaanse Oorlog - geen vredesakkoord.
Nieuwe VS-president wilde militaire hulp tegen communistische agressie (terugslaan met ‘massale vergelding’), toename angst voor communisme - nu oprichting Warschaupact.
Hongarije en Suez-crisis
Na dood Stalin in 1953 - Chroetsjsjow - pleitte voor relatieve ontspanning (vreedzame coexistentie)
Ook ontmoeting Eisenhower/Chroetjsow: ‘geest van Geneve’ - dooi - in Hongarije Imre Nagy wilde meerpartijenstelsel en terugtrekking Hongarije uit Warschaupact - inval SU in nov. 1956: 30.000 doden, ook Imre Nagy gearresteerd en geexecuteerd.
Tegelijkertijd aanval GB en Fr.en Israel op Egypte: reactie op nationalisering Suezkanaal.
Steun Egypte van kant van Rusland, maar geen steun van VS voor Eng. En Fr. (niet op de hoogte)

2.3 Dieptepunt en einde van Koude Oorlog
1957-1962: ‘nucleaire tijdvak’ - atoomgevaar sterker dan ooit: hoogtepunt crisis in 1962

Cuba-crisis
1959: omverwerping door Castro van Amerikaanse gezinde Batista - verslechtering relaties met VS na nationalisatie Amerikaanse bedrijven - VS vallen Cuba binnen (Varkensbaai) - mislukte
Castro riep hulp Russen in - in VS ontdekte men russische lanceerinrichtingen op Cuba - VS besluit tot blokkade van Cuba - Chroetsjow geeft toe (24 okt. 1962) - wereld ontsnapte aan ramp-> Cuba-crisis hoogtepunt Koude Oorlog

Spanning en ontspanning
Daarna belangrijke overeenkomst over wapenbeperking en aanleg ‘hotline”
- 1968: non-proliferatieverdrag: andere staten geen toegang tot kernwapen-technologie.
- 1972: Nixon en Bresjnew het Salt-1 accoord
1979: USSR valt Afghanistan om communistisch regime te vestigen - niet gelukt. door hardnekkige verzetsbeweging Mujaheddin - verstoring detente, de politieke ontspanning
Kwam ook door verkiezing van republikein Reagan: SU évil empire’en boycot Olympische Spelen in Moskou. Ook omhooggaan defensiebegroting VS.

Einde van de Koude Oorlog
Midden jaren 80 optreden Gorbatsjov, wilde met glasnost en perestroika Sovjet-unie opener en welvarender te maken - door zijn koers Oost en West dichter bij elkaar: besprekingen in 1985 (Geneve) en 1986 (reykjavik) - uiteindelijk daadwerkelijke vernietiging wapens
1989: Gorbatsjow - geen ingrijpen meer in binnenlandse aangelegenheden Oostbloklanden - sein voor volsopstanden tegen communsime. Hongarije opruimen Ijzeren Gordijn - komst oostduitsers en val muur. Kerstmis ook val roemenie (Ceaucescu) - uiteindelijk ook val Sovjet-unie - VS BLEEF OVER ALS ENIGE SUPERMACHT