Cicero, Biografie en werken

Inleiding op Cicero

Cicero was een belangrijk man in veel van de politieke gebeurtenissen van die tijd en heeft de bloei en het verval van de Romeinse republiek meegemaakt. Veel van zijn bewaarde werken zijn nu waardevolle bron voor geschiedkundigen. Hij was onder andere redenaar, advocaat, politicus en filosoof. Toch vond hij politiek belangrijker dan filosofie. De enige momenten in zijn leven waarin hij filosofische werken schreef, waren die wanneer hij niet kon deelnemen aan de politiek.

Politieke en professionele biografie:

Marcus Tullius Cicero werd geboren op 3 januari in 106 v.C. in Arpinum. Van zijn moeder weten we dat ze van goede komaf was en een goede vrouw was, over zijn vader is er niet veel met zekerheid te zeggen (hij zou zelfs volgens sommigen afkomstig zijn van Tullus Attius, een illustere koning). De welbekende naam ‘Cicero’ is alleszins zijn bijnaam, en dit Latijse woord betekent iets als: een man met een puist op zijn neus. Hoewel de bijnaam in wezen een spottende betekenis had, heft Cicero dit nooit als een probleem ervaren. Hij was er zelfs trots op. Reeds op jonge leeftijd viel Cicero op door zijn intelligentie. Hij had toen al een voorkeur voor poëzie, getuige daarvan is Pontius Glaucus , het eerste gedichtje dat hij schreef. Hij maakt zijn studies filosofie, recht en retorica af in Rome, waar hij in 81 v.C. zijn eerste redevoering geeft: Pro Quinctio. In 79 v.C. reist hij naar Athene om daar zijn studies filosofie en retorica verder te zetten. Daar ontmoet hij trouwens één van zijn beste vrienden: Atticus. Op het eiland Rhodos leert hij filosofie met Apollonius, die al op dat moment ziet dat hij met een groot man te doen heeft.

Al van jongs af had Cicero een grote politieke ambitie, zijn motto werd: overal de beste zijn. Doordat hij niet het voordeel had familieleden te hebben die al een politieke carrière hadden, bleven er voor hem maar 2 mogelijkheden over: Ofwel een militaire loopbaan starten om zo aanzien en populariteit te verwerven, ofwel beginnen als advocaat. Cicero verkoos deze laatste optie, aangezien hij niet erg geschikt was voor het soldatenleven.

Eerst en vooral zou een advocatenloopbaan hem ervaring bezorgen in redevoeringen. Ten tweede zou hij bij belangrijke zaken ook een zekere populariteit en reputatie verkrijgen bij het volk. Als laatste belangrijke voordeel zou hij als advocaat veel politieke relaties kunnen opbouwen en daar later de vruchten van kunnen plukken.

Al vanaf zijn eerste opkomst (en op de minimumleeftijd) werd hij voor alle Romeinse machtsposities verkozen: quaestor, aedile, praetor en consul. Zo werd hij lid van de Romeinse senaat. Tijdens zijn periode als consul in 63 v.C. kon hij de samenzwering van Catilina blootleggen, waardoor hij zijn eigen leven redde. Vijf van de samenzweerders werden ter dood veroordeeld. Ondanks de vijandigheid van de Catilina-gezinden, genoot Cicero toch een grote populariteit.

Vanaf 60 v.C. nam het triumviraat (< Caesar, Pompei en Crassus) de touwtjes van de Romeinse staat in handen, en werd de toestand erg onzeker. Ook Cicero werd gevraagd om deel te nemen aan het triumviraat, maar hij weigerde dit uit loyaliteit aan de senaat en de Romeinse republiek. Hij werd nu een gemakkelijk slachtoffer van zijn vijanden: in januari 58 v.C. deed volkstribuun Clodius (een aanhanger van Caesar) een wetsvoorstel dat Cicero in een benarde positie bracht. Omwille van zijn handelswijze met Catilina en diens aanhangers (ter dood veroordeeld zonder proces) werd hij verbannen. Deze verbanning maakte dat hij niet kon deelnemen aan het politieke leven, en hier schreef hij dan ook verschillende filosofische werken. Na anderhalf jaar leven in ballingschap, veranderde de situatie in Rome, en Cicero kon terugkeren en kreeg zijn bezit terug. Door grote dankbaarheid aan het triumviraat, bleef hij zijn taak als advocaat vervullen, en werkte verder aan zijn filosofische werken.

In 49 v.C. eindigde het triumviraat dramatisch in een burgeroorlog tussen Caesar en Pompei (Cicero stond officieel aan de kant van Pompei). In 48 v.C. won Caesar en werd de eerste Romeinse keizer. Hij vergaf Cicero’s “foute keuze” en liet hem in Rome blijven. Hij mocht evenwel niet deelnemen aan het politieke leven. Het grootste deel van zijn verdere leven wijdde hij dan ook aan studeren en filosofie.

Op de Iden van maart 44 v.C. werd Caesar vermoord door een groepje senatoren. Deze moord gaf aanleiding tot een nieuwe machtsstrijd, ditmaal tussen Marcus Antonius en Octavianus (Augustus). Naar aanleiding hiervan, maakte Cicero zijn Phillipicae, waarin hij de senaat probeert te overtuigen om Octavianus te helpen in zijn strijd tegen Antonius. Helaas voor Cicero kwamen beiden tot een akkoord (een tweede triumviraat) en Antonius plaatste niet alleen Cicero, maar ook zijn zoon, op zijn lijst met toekomstige slachtoffers. Er zat voor hem en zijn familie dus niets anders op dan Italië te ontvluchten. Het mocht echter niet baten, en Cicero werd op gruwelijke wijze vermoord door Antonius’ handlangers.

Familiaal leven:

Op 3 januari van 106 v.C. wordt Cicero geboren in Arpinum, een dorpje ten zuidoosten van Rome, als zoon van een rijke familie. Behalve zijn verwantschap met de grote generaal Marius, heeft hij geen andere bekende familieleden. Hij zal dus carrière moeten maken als een “uomo novus”. Ook zijn jongere broer Quintus wordt later actief in de politiek.

In 77 v.C. trouwt hij met Terentia. Ze krijgen twee kinderen: een dochter Tullia en een zoon Marcus. Deze laatste werd later legerofficier en consul in 30 v.C. In 46 v.C. loopt het huwelijk op de klippen en hij hertrouwt met Publilia. In 45 v.C. sterft zijn dochter Tullia. Hij scheidt van Publilia en leeft een tijdje in afzondering in zijn huis in Toscanië, hij kan Tullia ‘s dood niet verwerken.

Op 7 december in 43 v.C. wordt hij vermoord door de handlangers van Antonius.

Persoonlijkheid/karakter:

Zoals reeds vermeld, verkoos Cicero politiek boven filosofie, en het is dus niet verbazend dat zijn ideën voornamelijk de bescherming van de Romeinse republiek inhielden. Hij vond van de andere politici dat ze corrupt waren, en niet langer het oorspronkelijke doel van een politicus vertegenwoordigden. Hij streefde dan ook naar een vernieuwing van de Romeinse republiek. Dit kon alleen slagen als alle politieke leiders uit de elite gekozen werden en hun wens naar roem, rijkdom en macht aan de kant schoven. Dit zou de republiek opnieuw doen bloeien. Hij geloofde dus sterk in de principes van de moed en Pietas van de Romeinse burgers. Misschien was hij, zoals sommigen zeggen, dus wel een beetje naief en wereldvreemd, maar de grond van zijn ideën was toch niet zo slecht…

Zijn werken:

*redevoeringen

Pro Quinctio (81)=>Verdediging van Quinctius tegen NaeviusPro
Roscio Amerino (80) Pro Roscio comoedo (?77) Divinatio in Caecilium (70) In Verrem (70) Pro Caecina (69-68) Pro Tullio (69) Pro Fonteio (69) Pro lege Manilia (66) Pro Cluentio (66) Contra Rullum (De lege agraria) Betoog tegen een landherverdelingswet
In Catilinam (4 redevoeringen) (63)=>Openbaarmaking van de plannen van Catilina
Pro Cornelio (63) Pro Murena (63) Pro C. Rabirio (63) In Catilinam et Antonium (62)=>Redevoering tegen deze 2 tegenstanders in de consulverkiezingen
Pro Archia poeta (62) Pro Sulla (62)=>Verdediging van Sulla tegen beschuldigingen van medeplichtigheid met Catilina
Pro Scauro (59) In Clodium et Curionem (?) Pro Flacco (59) De Domo Sua (57) Post reditum ad Quirites, Senatum (2 delen uit 57)=>Bedanking van de senaat en het volk voor zijn bevrijding van ballingschap
Pro Balbo (56) Pro Caelio (56) Pro Sestio (56) In Vatinium (56) De Haruspicum Responsis (56) De provinciis consularibus (56) In Pisonem (55) Pro Plancio (54) Pro C. Rabirio Postumo (54) Pro Milone (52)=>Verdediging van Milo tegen een beschuldiging van moord
Pro Ligario (46) Pro Marcello (46) Pro Rege Deiotaro (45) Phillipicae (44) =>Afkeuring van Marcus Antonius

*Brieven:

Epistulae ad familiares =>Brieven naar vrienden en familieleden
Epistulae ad Atticum =>Brieven naar zijn beste vriend Atticus Epistulae ad Quintum
Epistulae ad Brutum

*Spreekbeurten:

De inventione => over de redevoering
De oratore
Partitiones oratoriae
De re publica => politieke wetenschappen
De legibus
Brutus
Orator => handleiding voor redenaars
De optimo genere oratorum
De Corona => vertaling van Demosthenes

*Filosofische geschriften:

Paradoxa Stoicorum
Topica Consolatio

*Gedichten:

Aratea =>over astronomie
Phaenomena
Marius =>over Gaius Marius
De consulatu suo => over zijn eigen consulaatsperiode
De temporis suis