Hoofdstuk 2, paragraaf 2

Samenvatting Aardrijkskunde. Paragraaf 2 van H2 Landschap.

2.1
In europa zijn veel hoogteverschillen. Reliëf.

Verwering:
Sommige enorme bergtoppen verbrokkelen langzaam. Dat kan op 5 manieren gebeuren:
-Er zijn spleten in het steen. Na een regenbui loopt het vol met water. ’s Nachts bevriest het. Het ijs zet uit. Hierdoor wordt het gesteente aan beide kanten van de scheur uit elkaar geduwd. Als dit meerdere keren gebeurt , zal het afbrokkelen.
-Overdag kan het steen heel warm worden, ‘s nachts koelt het af tot onder het vriespunt. Hierdoor zal het uitzetten en inkrimpen. Dan zal het steen in stukken breken.
-Soms groeien er planten tussen de spleten. Als de plant groeit, kunnen de wortels de spleet uit elkaar duwen,waardoor het dus afbrokkelt.
-Sommige steensoorten lossen op in water. (kalksteen)
-Ook kan steen worden aangetast door zuren, van plantenwortels en schimmels. Hierbij ontstaat een nieuwe stof als klei.

Als het steen afbrokkelt, valt het naar beneden een rivier in. Het stromende water in de rivier botsen de stenen tegen elkaar. Ze breken hierdoor in stukken. En er ontstaat grind.
Dat grind wordt meegenomen door de rivier,maar het slijt de grond van de rivier. Zo wordt de rivier dieper. Als gesteente uitscheurt door water en gesteente, noem je dat Erosie.
Als erosie miljoenen jaren door gaat,dan ontstaat er een dal.
Erosie kan ook veroorzaakt worden door Gletsjers. Gletsjers zijn dikke pakketten ijs die langzaam door het hooggebergte schuiven en over de ondergrond schuren. Dan krijg je ook een dal maar een andere vorm dan dat van een rivier. Ook kan wind de grond schuren.
Verwering en erosie zorgen ervoor dat stenen,verbrokkelen tot zand en grind. De hele kleine korreltjes die alleen te zien zijn met een microscoop, heten klei.
In het kort. Relief, Verwering, Erosie, Grind, Zand, Klei

2.2 Waar blijft alle zand,grind en klei?
De rivier de Po heeft haar bovenloop in de Alpen. In de Alpen ontstaan door Verwering en Erosie zand,grind en klei. De rivier neemt dat mee naar de benedenloop. In de benedenloop het de rivier het spul (zand,grind en klei) zakken en daar ploft het op de bodem. Het neerleggen van materiaal noem je Sedimentatie.
Op plaatsen waar rivieren in zee uitmonden, laat de rivier het spul ,dat nog niet op het land in afgezet, zakken. In zee ontstaan er nu nieuwe lagen. Als dit proces lang genoeg door blijft gaan, ontstaat er nieuw land. Dit noem je de Delta.
Een deel van het spul van de rivier, wordt door de stroming meegenomen naar plekken waar het minder hard stroomt. Daar vormt het een zandbank.
Op het strand,waait het vaak. Dan neemt het zand mee. Als er een heuveltje is op het strand, zal hier veel meer zand op komen. Na een lange tijd, zullen hier duinen ontstaan.
De wind neemt zand mee,want grind is te zwaar en klei is te plakkerig. Omdat dit verschilt worden zij op een andere manier vervoert en op verschillende plaatsen gesedimenteerd.
In het water wordt klei en zand door de stroming van het water zwevend vervoert. Grind rolt over de bodem, omdat het zwaarder is. Daarom zal grind het eerste blijven liggen bij een stroomvermindering. De kleideeltjes worden pas gesedimenteerd als het water helemaal stil staat. Daarom vind je langs de rivieren het spul nooit bij elkaar, maar gesorteerd. Dan zie je in de grond allemaal laagjes.
In het kort: Sedimentatie, Delta’s, Duinen, Gesorteerd.

2.3 Gebergten verslijten
Pas na honderdduizend jaren of zelfs na miljoenen jaren kun je de gevolgen zien van erosie en verwering. Hele dalen worden uitgesleten en hele bergen slijten af tot een vlakte. De Alpen zijn een hooggebergte. Er zijn enorme bergtoppen en diepe dalen. Je kunt zien dat de slijtage van de Alpen nog volop aan de gaan is. Het zal nog vele miljoenen jaren duren voordat de Alpen zijn versleten. De Ardennen waren vroeger ook een Hooggebergte. Nu zijn ze helemaal afgesleten. Daarom zijn de Ardennen een oud gebergte. De Alpen moeten nog gaan afslijten,daarom is dat een Jong gebergte.
In de Alpen beginnen veel rivieren, dat is dan de Bovenloop. Dan stromen ze langzaam naar de zee toe. In het midden heb je de middenloop. Dan stroomt het door tot de benedenloop. Stroomafwaarts worden de rivieren breder omdat er meer zijrivieren bijkomen. Dus de stroomsnelheid van de rivier bepaald wordt door de hoogteverschil dat de rivier moet afleggen. Dit noem je het Verval van de rivier. Wanneer je het verval van de rivier deelt door de lengte van de rivier krijg je het Verhang. Dit is moeilijk!.
Doordat in de benedenloop de stroomsnelheid afneemt,gaat de rivier steeds meer slingeren. Die slingers of bochten heten Meanders. In zo’n meander is de stroomsnelheid aan de buitenkant het hoogste en in de binnenbocht het laagste. Hierdoor vindt er aan de buitenbocht Erosie plaats en in de binnenbocht Sedimentatie. Uiteindelijk verplaatst de bocht zichzelf langzaam en wordt steeds wijder. Dan kan de rivier zijn eigen bocht afsnijden.

In de beneden loop van de rivier, zit veel spul. Daarom zijn er daar veel lagen. Als die lagen honderden meters dik zijn, worden zand en kleikorreltjes zo samengeperst,dat het verandert in steen. Zand verandert in Zandsteen,Klei in Schalie en schelpen in Kalksteen. Omdat het gesteente ontstaat uit samengeperst sediment, noem je dit sedimentgesteente. Als je dan in de grond boort, zie je allemaal laagjes. Ook zitten er dan overblijfselen van schelpen en planten in, die noem je Fossielen.
In het kort: oudgebergte, jonggebergte, verval, verhang, meanders, sedimentgesteente, fossielen.

2.4 Van zeebodem tot gebergte.
Als een gebergte verslijt,hoe ontstaat er dan een nieuw gebergte? Dat een zeebodem een berg wordt, heeft vooral te maken met het botsen van platen. De platen worden tegen elkaar aangedrukt en de een gaat boven de ander, en er ontstaat een berg .
Italië lag vroeger niet aan de rest van europa vast,maar aan Afrika. Door het schuiven van de platen is Italië aan de rest van europa geschoven. Maar de lagen sedimentgesteente op de bodem van de zee werden naar elkaar toe geduwd,geplooid en kilometers omhoog geduwd. Dan heb je in de grond geplooide lagen. Onder de grond zit niet alleen stollingsgesteente, maar ook magma. Hierbij ontstaat stollingsgesteente . Dit gesteente is gevlekt. Je noemt dit graniet. Door erosie van het gesteente erboven komt de graniet aan de oppervlakte te liggen. De aarde is nu ongeveer 4600 miljoen jaar oud. In die tijd zijn er heel wat gebergten ontstaan er versleten. Daarom is er op aarde sprake van een kringloop:
1. Gebergten verslijten
2. Rivieren sedimenteren in vlakke gebieden en in zee
3. De Sedimentlagen veranderen in gesteente.
4. Door het botsen van aardkorstlaten ontstaan gebergten.
5. Gebergten verslijten, enzovoorts.

Dit gebeurt steeds weer opnieuw omdat de aardkorstplaten bewegen en weer op ander plaatsen tegen elkaar botsen.