kamp vught

Johannes Albertus van Wijhe

Johannes Albertus van Wijhe werd op 5 februari 1901 in Barneveld geboren. In 1917 (dus tijdens de Eerste Wereldoorlog die tot 1918 duurde) verliet Johannes Albertus het ouderlijk huis, naar alle waarschijnlijkheid om te gaan werken. In augustus 1928 verhuisde Johannes Albertus van Zeist naar Den Haag.
In mei 1941 werd Johannes Albertus van Wijhe lid van de Ordedienst (OD). Deze door de Duitsers gevreesde verzetsorganisatie was door ex-militairen opgezet. Waar hij aan de slag ging als koerier. Hij verbleef waarschijnlijk al sinds maart 1942 niet meer thuis aan het Calandplein. Hij was zelf ondergedoken na de vele arrestaties onder de Haagse OD-ers in het voorjaar van 1942. Jo van Wijhe hoorde met nog 20 anderen tot de laatste groep Haagse OD-ers die werd opgepakt. Na hun arrestatie was de Haagse OD zo sterk gereduceerd dat het twijfelachtig was of er nog wel een organisatie over was.
Johannes Albertus van Wijhe werd na zijn arrestatie in augustus 1942 naar de gevangenis in Scheveningen gebracht (het zogenaamde “Oranjehotel”). Vandaar werd hij naar kamp Amersfoort getransporteerd. In januari 1943 werden ongeveer drieduizend gevangenen van kamp Amersfoort naar het pas in gebruik genomen kamp Vught overgebracht. Johannes Albertus van Wijhe moet op 13 of 16 januari 1943 met een van deze transporten in Vught zijn aangekomen. Hij verbleef er maar een paar weken. Hij was als gevangene nummer 2007 ondergebracht in blok 7.
Wijhe, Johannes Albertus is opgenomen in de Nederlandse erelijst omdat hij stierf voor zijn vaderland.



Johan Keijzers
Johan Keijzers werd in 1 januari 1923 geboren in Oeffelt. Over de jeugd van Keijzer is weining bekend. Wel is bekend dat hij zich in de oorlog aansloot bij een KP(knokploeg).
Hij probeerde met zijn kp het liquideren van gevangenen in kamp Vught tegen te gaan. Zo worden er overvallen op het kamp bedacht. Alle spoorlijnen rond Den Bosch worden onklaar gemaakt en een KP probeert zelfs de vertrekkende treinen op het station in Vught te overvallen. Er wordt besloten al het spoor te saboteren, op een lijn na. Langs deze spoorlijn moet dan een overval plaatsvinden. De grote verzetsorganisaties roepen alle KP’s en LO’s op om manschappen langs deze spoorlijn bij elkaar te brengen zodat de transporten met gevangenen overvallen kunnen worden.
Ook de KP Noord-Limburg hoort van deze plannen en de mannen vertrekken op de fiets naar Vught. In de middag van 7 september 1944 passeert de groep een benzinepomp en vraagt of ze ergens kunnen eten. Ze worden verwezen naar de Gouden Leeuw. Aangekomen in de Gouden Leeuw vraagt de groep de waard om eten. De waard op zijn beurt wil in bonkaarten betaald worden. Johnny van der Kamp de leider van het stel. laat daarop zijn pistool zien aan de waard laat zijn vrouw het eten klaar maken. In de Gouden Leeuw is dan ook een medewerker van het plaatselijke distributiekantoor aanwezig. Deze is bang voor een overval op het distributiekantoor en waarschuwt de politie. Hij wordt naar kamp Vught gebracht en een dag later op 8 september wordt hij bij de uitgang geliquideerd.
Ook Johan keijzers is op genomen in de Nederlandse erelijst.

1:Waarom werden er concentratiekampen gebouwd?
De tweede wereldoorlog
In Duitsland was Hitler met zijn partij NSDAP aan de macht gekomen. Hitler wilde van Duitsland een grootmacht maken. Duitsers vond hij volmaakt, het beste ras. Alle andere mensen waren minderwaardig. Hij ging zo ver met zijn ideeën dat hij ook vond dat andere groepen moesten uitgeroeid worden. Om welke mensen ging het?

Joden: Van deze mensen is het meest bekend dat Hitler ze haatte. Ze werden dan ook erg getreiterd en mishandeld. De Joden waren namelijk in de tijd dat het slecht ging in Duitsland erg rijk en veel Duitse mensen waren jaloers . Ze gaven Joden dan ook de schuld dat zij het zo slecht hadden. Hitler vond ze ook gevaarlijk.
Zigeuners: De Roma en de Sinti zijn bekende zigeunergroepen. Veel mensen weten niet dat deze groepen net zo slecht werden behandeld als Joden en soms nog erger.
Negers: Dit waren eigenlijk alle mensen met een donkere huidskleur. Hitler vond dit minderwaardige personen vanwege deze huidskleur.
Verzetstrijders: Zo noemde je eigenlijk alle mensen die zich tegen Hitler en zijn ideeën verzetten.

Je spreekt van rassenhaat als je net als Hitler je eigen ras het beste vindt en een bepaald soort ras haat. Niet alleen vanwege de ideeën maar door huidskleur of geloof.

Gevangenissen werden te vol
Joden, zigeuners, negers en verzetstrijders werden door veel aanhangers van Hitler gehaat. Deze mensen werden al om het minste of geringste opgepakt en naar de gevangenis gestuurd.
Hierdoor werden deze gevangenissen overvol en kon er haast niemand meer bij.
Daarom hadden de Duitsers bedacht om een soort van ‘werkkampen’ te gaan maken, waar gevangenen spullen moesten maken die Duitsers konden gebruiken in de oorlog. Zoals zaklampen en wapens.

2: De geschiedenis van de concentratiekampen
Een concentratiekamp is een gevangenis voor alle mensen waarvan Hitler vond dat ze uitgeroeid moesten worden. Zie hoofdstuk 1.
Tot 1936 werden vooral misdadigers en werklozen gevangen genomen in Duitsland. Werklozen vooral omdat ze volgens de Duitsers toch niets anders te doen hadden.
De Nazi’s vertelden tegen iedereen dat het werkkampen waren. Zo maakten ze mensen bang om zich te gaan verzetten tegen de nieuwe politiek.
Vanaf 1936 wordt de macht van Hitler en zijn NSDAP beweging steeds groter. Steeds meer mensen die tegen Hitler waren werden opgepakt. Deze mensen noem je ‘Politieke gevangenen’. Ook werden veel mensen opgepakt die ze nutteloos of minderwaardig vonden, zoals homoseksuelen of bedelaars.
In 1939 breekt de oorlog uit. Er komen steeds meer buitenlandse gevangenen in de Duitse gevangenissen terecht, omdat de Duitsers steeds meer landen aanvallen.
Vanaf 1942 werden er vernietigingskampen gebouwd om het Joodse volk uit te roeien. Ook voor groepen als de Roma en de Sinti (Zigeuners). Kampen als Auschwitz, Birkenau en Sobibor worden beruchte kampen. Er worden in deze kampen gaskamers gemaakt, zodat ze de mensen sneller konden vermoorden.
Vanaf 1942 werden de gevangenen ook gedwongen werk te doen, waar de Nazi’s in de oorlog van konden profiteren. Bijvoorbeeld oorlogsindustrie.
Vanaf 1944 worden de meeste kampen gesloten, omdat de Nazi’s terrein beginnen te verliezen. De geallieerden komen steeds dichterbij en alle bezette landen worden steeds sneller bevrijd. Alle gevangenen werden naar steeds andere kampen vervoerd. De Nazi’s wissen ondertussen sporen uit van de massamoorden. Zo blazen ze bijvoorbeeld kampen op.

3: Kamp Vught
De Nazi’s hadden een paar redenen waarom ze een kamp in Vught wilden gaan bouwen.Er zijn veel spoorwegen en autowegen in de buurt, zodat de gevangenen goed vanaf het station naar het kamp konden lopen.
Vught ligt dicht bij ’s-Hertogenbosch en hier was een hoofdkwartier van de Duitsers.
Vanaf 1942 wordt er gebouwd aan dit kamp aan de Lunettenlaan. De gevangenen maakten vooral het kamp zelf. Ze moesten bijvoorbeeld de gracht als omheining om het kamp maken. Het kamp werd 1 kilometer lang en 350 meter breed.
Het was het enige SS-concentratiekamp buiten Nazi Duitsland. Kamp Vught was vooral bestemd voor politieke gevangenen en diende minder als doorvoerkamp naar de buitenlandse concentratiekampen, zoals Westerbork.

Bewaking
Er was strenge bewaking in het kamp. Om de 100 meter stond er bijvoorbeeld een wachttoren waar soldaten met wapens en schijnwerpers op stonden.
Om het hele kamp stonden ook palen met prikkeldraad er om heen.
Hierna kwam de gracht, daarna kwamen er weer palen met prikkeldraad er om heen. Deze palen liepen allemaal schuin, zodat het moeilijker werd om te ontsnappen. En áls je dan al probeerde te ontsnappen, moest je eerst over de eerste reeks palen heen, dan door de gracht en dan weer over een reeks palen. Dit lukte eigenlijk nooit, want de bewakers hadden je dan al lang gezien en hadden je al neergeschoten.

De bewaking bestond bijna alleen maar uit Nederlanders. Deze mensen hadden de kant van Hitler gekozen en meldden zich vaak vrijwillig aan om in het kamp te komen werken.

De Philips-barak
Van februari 1943 tot juni 1944 bestaat in Vught een speciale werkplaats van Philips, die na lang aarzelen door de Philips leiding wordt geopend. Werken bij Philips biedt bescherming, beter voedsel (de zogenaamde ‘Phili-prak’) en Joden die daar werkten werden minder snel op transport gesteld naar Duitsland. De gevangenen maakten o.a. scheerapparaten, radio’s, radiobuizen en knijpkatten (zaklantaarns waar je in moest knijpen).

4: De gevangenen van Kamp Vught
Als je naar het kamp moest, moest je alles afgeven. Alleen kinderen mochten hun kleren houden. Je moest je melden bij het station in ’s-Hertogenbosch. Vanaf hier moesten alle gevangenen naar Vught lopen. Iedereen die langs de route woonde waar de gevangenen naar het kamp liepen, mochten absoluut niet kijken. De meeste mensen werden weggestuurd…

De gevangenen die naar het kamp liepen, hadden vaak een briefje bij zich waar hun naam en adres op stond. Dit briefje gooide ze altijd weg in een struik. Nadat de gevangenen weg waren, haalden de mensen uit de buurt, de briefjes uit de struiken en gaven dit aan het Nederlandse Rode Kruis. Zo kon het Rode Kruis de familie inlichten.

Ontspanning
Natuurlijk waren de gevangenen erg triest in de tijd dat ze in het kamp zaten. Het leek alsof er geen einde de oorlog kwam. Hun toekomst was heel, heel erg onzeker.
Toch probeerden de gevangenen de moed er in te houden en begonnen met schilderen, muziek maken, voetballen en verhalen vertellen.
Ook werden er in het geheim kerkdiensten gehouden… Gevangenen vonden zulke dingen doen ook een beetje op een soort verzet lijken en zo konden ze beter tegen het zware kamp leven.

Verschillende soorten gevangenen
In januari 1943 en in september 1944 waren er meer dan 31.000 mannen, vrouwen en kinderen in het kamp. Onder hun waren ongeveer 12.000 Joden en 19.000 politieke gevangenen, verzetstrijders, zigeuners, Jehova’s, homoseksuelen, zwervers, zwarthandelaren en misdadigers. Zwarthandelaren zijn mensen die vooral gestolen voedsel door verkochten voor veel geld. Zo verdienden deze mensen erg veel.
Er waren in dit kamp niet veel zigeuners, want in de omgeving van Vught woonden ze niet.
Alle vrouwen in het kamp zaten in een speciaal vrouwenkamp.
Er overlijden veel mensen in het kamp Vught, ongeveer 750 mensen. Dit kwam door ziekte, ondervoeding of mishandeling. Buiten op de fusilladeplaats werden ook vele mensen doodgeschoten. Vooral in de laatste maanden zijn veel mensen vermoord.

5: Wat gebeurde er op een dag in het kamp?
De dagen in het kamp waren eigenlijk elke dag hetzelfde. Heel soms mocht je een keer ander werk doen, maar dat gebeurde nauwelijks.
Zo zagen de dagen voor gevangenen eruit, dag na dag:
04.45 uur: De gevangenen staan op en mogen het brood van gisteren gaan opeten.
06.00 uur: Iedereen moest klaar gaan staan voor de woonbarak.
06.30 uur: Nu begon het appèl, dat is het tellen van alle gevangenen.
07.00 uur: Het werk begon.
12.30 uur: Iedereen mocht wat soep gaan eten.
13.00 uur: Er werd nog een keer appèl gehouden.
13.30 uur: De gevangenen werden weer terug aan het werk gezet.
18.30 uur: Iedereen was terug in de woonbarak. Je mocht je nu wassen en je kreeg wat brood.
20.45 uur: Alle gevangenen gingen naar bed.

6: Het bunkerdrama
In Kamp Vught gebeurde elke dag gruwelijke dingen, maar één van die gebeurtenissen is heel erg bekend geworden, omdat dit vreselijk erg is… Ik heb het over het bunkerdrama:
Als een van de vrouwen uit barak 23B in de kampgevangenis (de bunker) wordt opgesloten, protesteren een aantal vrouwen daartegen. Kampcommandant Grünewald laat als straf zoveel mogelijk vrouwen in één cel bij elkaar opsluiten. In cel 115 zitten uiteindelijk 74 vrouwen op een oppervlakte van 9 m², met bijna geen frisse lucht. Als de deur de volgende ochtend opengaat, blijken 10 vrouwen te zijn gestikt…
Dit drama is snel bekend buiten het kamp en de verzetstrijders worden steeds woedender. Er is een vrouw die een stuk heeft beschreven over wat ze heeft mee gemaakt in deze 14 uur: ‘Toen het licht uitging barstte de paniek in volle hevigheid los. Het was een vreemd aanzwellend geluid, dat af en toe wat afebde en dan weer opnieuw aanzwol. Het werd voortgebracht door biddende, gillende en schreeuwende vrouwen. Sommigen probeerden er doorheen te roepen om de vrouwen tot kalmte te manen en geen zuurstof te verspillen.
Soms hielp dat, heel even, maar dan begon het weer. Het hield niet op, die hele nacht niet, het werd alleen minder luid. De hitte werd verstikkend.’

7: De fusilladeplaats
De fusilladeplaats ligt op loopafstand van Kamp Vught. Het was een voormalige schietbaan van het Nederlandse leger. Op het gedenkteken dat op deze plek is opgericht staan de namen van 329 mannen die hier zijn doodgeschoten.
In juni 1944 wordt de eerste gevangene van het kamp gefusilleerd. Op 16 september 1944 worden vanuit de gevangenis in Den Bosch 4 mannen naar de fusilladeplaats gebracht en terechtgesteld. Zij zijn de laatste slachtoffers. De meeste mensen worden hier doodgeschoten in augustus en september 1944, omdat de geallieerden steeds dichterbij Vught komen. De Duitsers lieten de mensen die de doodstraf kregen vaak meestal eerst nog even in spanning, over wat er ging gebeuren…
De gevangenen in het kamp konden de schoten van de fusilladeplaats altijd horen.
In 1995 en 1996 wordt het monument op fusilladeplaats beklad. De daders zijn nooit gevonden. De bekladde panelen hebben een plaats gekregen op het terrein van het Nationaal Monument Kamp Vught. Er wordt ook een gedicht opgehangen. Het eerste deel:
‘Kon je teer smeren over steen, namen, verleden?
Dwaze stumper, zulke namen zijn nooit uit te wissen!
Ze staan gegrift in talloze mensenzielen, onaantastbaar voor jouw verziekte haat.
Ze staan met vuur geschreven aan de hemel, welks licht jou ondraaglijk is.’

8: Nationaal Monument Kamp Vught
Concentratiekamp Vught is nu een monument geworden. Met steun van de overheid en van particulieren kan het kamp in oude stijl bewaard blijven. Jaarlijks bezoeken 40.000 mensen het monument. Zo blijft de informatie uit de Tweede Wereldoorlog en de concentratiekampen bewaard voor ons. Op 5 september 1999 is een gedenkteken voor de Joodse kinderen in Vught onthuld. Hierop staan de namen van de 1269 kinderen die zijn getransporteerd naar Polen en later zijn omgekomen in vernietigingskamp Sobibor.
Vele scholen brengen een bezoek aan Kamp Vught en worden er door gidsen rondgeleid. Ik ben er zelf nu ook al twee keer geweest. Bij het rondleiden gaat het niet alleen om de herinnering. Het zet ons ook aan het denken over dingen die nu gebeuren.