Koude oorlog Amerika en Sovjet Unie

De Relatie tussen de Sovjet Unie en Amerika Wat hebben de vroegere conflicten tussen Rusland en Amerika voor invloed gehad op de verhouding tussen deze twee machtsblokken nu?

Inleiding Het krantenstukje gaat erover dat Rusland geen anti-raketsysteem van Amerika in het land wil. In de geschiedenis zijn er veel meer conflicten voorgevallen tussen deze twee machtsblokken. Het grootste conflict was de Koude Oorlog. Wij vragen ons af wat de vroegere conflicten (met name de Koude Oorlog) voor invloed hebben gehad op de relatie tussen Rusland en Amerika nu.

Hoofdvraag Wat hebben de vroegere conflicten tussen Rusland en Amerika voor invloed gehad op de verhouding tussen deze twee machtsblokken nu?

Deelvragen Deelvraag 1: Wat was de aanleiding van de koude oorlog? Deelvraag 2: Wat is er tijdens de koude oorlog voorgevallen? Deelvraag 3: Wat hebben deze gebeurtenissen voor invloed gehad op de verhouding tussen Rusland en Amerika nu? We hopen met behulp van deze deelvragen een antwoord te vinden op de hoofdvraag.

Deelvraag 1: Wat was de aanleiding van de Koude Oorlog? In het verleden hebben Amerika en Rusland vaak wrijvingen gehad. Het hoogtepunt hiervan was natuurlijk de Koude Oorlog (1945-1989), maar het begon allemaal al veel eerder.

De aanleiding van de spanning tussen de VS en de Sovjet-Unie was het verschil in ideologie tussen de twee landen. Ze hadden allebei hun eigen ideeën over hoe men het best een maatschappij kon organiseren. Amerika is kapitalistisch. Kapitalisme is een politiek-economisch systeem waarmee wordt geprobeerd zoveel mogelijk winst te maken. Sommige mensen (fabrieksbazen) staan hoger in rang dan de andere (arbeiders). Dit betekent dat er verschillen ontstaan tussen de mensen in de samenleving: er zijn rijkere en armere mensen. In een kapitalistisch land bemoeit de regering zich maar weinig met de economie. Kapitalisme wordt daarom ook wel Economisch Liberalisme genoemd. Ook werden niet alle mensen in gelijkwaardig behandeld. Zo stonden zwarte mensen nog lange tijd lager in aanzien dan blanke mensen.

De Sovjet-Unie was daarentegen communistisch. Dit is een klassenloze maatschappijvorm met een gemeenschappelijke eigendom van productiemiddelen. Ieder produceert in dit systeem naar zijn vermogen en neemt wat hij nodig heeft. Hier werd althans naar gestreefd. De regering beheert alles en probeert alle producten eerlijk onder de bevolking te verdelen. Om het klassenverschil nog erger te verminderen werd onder Lenin en Stalin een collectivisatie van de industrie en landbouw doorgevoerd. Hierdoor kregen alle boeren hetzelfde inkomen.

De kapitalistische VS en de communistische Sovjet-Unie verschilden dus sterk van mening over de beste manier om een staat in te richten. Het vrije marktdenken van Amerika stond tegenover het principe van gemeenschappelijke eigendom van de Sovjet-Unie, de parlementaire bestuursvorm tegenover de autoritaire.

De Sovjet-Unie was tot voor de Tweede Wereldoorlog altijd behoorlijk geïsoleerd. In 1939 sloot de Sovjet-Unie echter een pact met Nazi-Duitsland waardoor dit veranderde. Duitsland en de Sovjet-Unie waren vanaf nu bondgenoten. In juni 1941 vielen de Duitsers echter plotseling de Sovjet-Unie aan, waardoor een einde kwam aan de samenwerking tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. Toen in december 1941 de Amerikanen door de aanval op Pearl Harbor bij de Tweede Wereldoorlog betrokken raakten, verklaarde Duitsland ook aan de Verenigde Staten de oorlog. Hierna verbeterde de relatie tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten.

Toen duidelijk was geworden dat de Tweede Wereldoorlog bijna afgelopen was en door de geallieerden gewonnen zou worden, vond in Oekraïne op 8 februari 1945 de Conferentie van Jalta plaats. De drie leiders van de drie machtigste landen, Winston Churchill (Verenigd Koninkrijk), Franklin Roosevelt (VS) en Jozef Stalin (Sovjet-Unie) bespraken hier de situatie die na de oorlog zou ontstaan. Tijdens de conferentie was er al wrijving tussen de deelnemers. De verstandhouding verslechterde en het wantrouwen tussen de VS en de Sovjet-Unie groeide. Vrijwel direct na afloop van de Tweede Wereldoorlog was de Koude Oorlog een feit.

Deelvraag 2: Wat is er tijdens de Koude Oorlog voorgevallen? In de zomer van 1945 werd er tussen de drie landen een nieuwe conferentie gehouden, ditmaal in de Duitse stad Potsdam. Op deze conferentie werd besloten dat Duitsland zou worden opgedeeld in vier delen. Drie van deze delen zouden in 1949 samen de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) gaan vormen: het Franse deel, het Britse en het Amerikaanse deel. Het vierde deel kwam onder Russische overheersing en werd ten slotte de Duitse Democratische Republiek (DDR). De stad Berlijn werd op deze manier ook in vier zones opgedeeld.

Ondanks dat de VS en de Sovjet-Unie in de Tweede Wereldoorlog samen hadden gestreden heerste er grote wantrouwen tussen de twee landen. De VS had beschikking over de atoombom, waarmee ze Japan in 1945 tot capitulatie dwongen. Maar het gebruik van de atoombom diende ook, naast het doel om de Tweede Wereldoorlog in Azië hiermee tot een einde te brengen, om de Sovjet-Unie te laten zien hoever de VS militair al ontwikkeld was en waartoe ze in staat was. De bom was dus ook voor afschrikking bedoeld. De Sovjet-Unie probeerde met behulp van de technologische kennis die ze in het bezette Duitsland hadden buitgemaakt de VS bij te benen. Zij slaagden hierin en hielden hun eerste test met een nucleair wapen in 1949.

Stalin had inmiddels in de Oost-Europese landen die ze veroverd hadden van Duitsland, het communisme ingevoerd. Dit was in strijd met de afspraken die gemaakt waren tijdens de Conferentie van Jalta. De Sovjets zouden zich namelijk terugtrekken uit de gebieden die zij tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden bezet. Amerika had een grote angst ontwikkeld voor de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie was namelijk uitgegroeid tot een wereldmacht wiens technologische ontwikkeling nauwelijks meer onderdeed voor de Amerikaanse.

Het Marshallplan en het IJzeren Gordijn In 1947 riep de VS het Marshallplan in het leven. Zo probeerden de Amerikanen een Westblok op te stellen tegenover het pas ontstane Oostblok. Het Marshallplan was een hulpprogramma om de economie van Europa’s kapitalistische landen weer op te bouwen. Het was bedacht door de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, George Marshall. De hulp bestond vooral uit het leveren geld en goederen.

Het Marshallplan had dus twee doelen: economische hulp bieden aan het westen van Europa, en Europa afschermen tegen het communisme. Amerika was namelijk bang dat de door de oorlog arm geworden bevolking van Europa een communistisch systeem aantrekkelijker zouden vinden, omdat dan alles eerlijk onder de bevolking verdeeld zou worden.

Om te voorkomen dat alle Europese landen communistisch zouden worden steunden de Verenigde Staten de democratische landen. Anders zou de Sovjet-Unie immers heel Europa zijn gaan beheersen en daarmee een nog grotere bedreiging hebben gevormd voor de Verenigde Staten. Europa werd door deze ontwikkelingen in een westelijk en oostelijk gedeelte gespitst. Het westelijke gedeelte stond onder invloed van de Verenigde Staten en het oostelijke deel werd beïnvloed door de Sovjet-Unie. Er kwam een IJzeren Gordijn langs de grens tussen West-Duitsland en Oost-Duitsland, die werd voortgezet tot aan de grens tussen Italië en het toenmalige Joegoslavië.

NAVO en het Warschaupact Op 4 april 1949 richtten de Verenigde Staten, Canada en een tiental West-Europese staten de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) op. Een van de belangrijkste punten van dit verbond is de verplichting dat men gezamenlijk moet optreden als een van de lidstaten door een vijand wordt aangevallen. Met die vijand werd tijdens de Koude Oorlog uiteraard de Sovjet-Unie bedoeld.

Het Oostblok reageerde hierop door het Warschaupact op te richten. Dit werd op 14 mei 1955 in Warschau getekend door de Sovjet-Unie en alle overige communistische landen van Europa, behalve Joegoslavië. Dit militaire verdrag was vergelijkbaar met de NAVO. Leonid Brezjnev, die lange tijd de Sovjetleider was, formuleerde als uitgangspunt van het Warschaupact dat een land dat zich vijandig gedroeg tegen het communisme, bestraft moest worden door het hele Warschaupact. Het is echter tot aan het einde van de Koude Oorlog nooit tot een militaire confrontatie gekomen tussen de NAVO en het Warschaupact.

Er is nooit direct gevochten tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie zelf. Wel was er strijd tussen beide machtsblokken, maar altijd indirect, zoals in Korea, Vietnam en Cuba.

De Koreaanse oorlog Korea werd bij het einde van de Tweede Wereldoorlog van Japan ontnomen en bezet door Russische en Amerikaanse troepen. Het Noorden kreeg een communistische regering, die door Rusland werd erkend. Het Zuiden kreeg een regering die rekende op de steun van de Amerikanen.

In 1949 trokken de Russische bezettingsgroepen zich uit Noord-Korea terug, maar sloten wel een militair verdrag tussen Rusland en Noord-Korea. De Amerikaanse troepen trekken zich ook uit Zuid-Korea terug, maar sloten daarentegen geen militair verdrag met Zuid-Korea. Noord-Korea dacht hierdoor dat het zonder moeilijkheden ook Zuid-Korea onder communistisch bewind kon brengen.

Toen op 25 juni 1950 de Noord-Koreaanse troepen, onder leiding van Kim il Sung, de zuidelijke hoofdstad Seoel veroverden en vrijwel geheel Zuid-Korea bezetten, kreeg de generaal van het Amerikaanse leger, McArthur, opdracht om de Zuid-Koreaanse troepen van Syngman Rhee te bevoorraden met wapens. President Truman van de Verenigde Staten bracht de invasie in Zuid-Korea voor voor de Verenigde Naties. De Verenigde Naties besloten Zuid-Korea te hulp te komen door VN-troepen te sturen.

Direct na dit besluit van de VN begon de hulp van de VS aan Zuid-Korea. De Amerikanen landden in de omgeving van Seoel en het VN-leger nam de Noord-Koreaanse hoofdstad Pjongjang in. China begon echter onverwachts Noord-Korea te steunen. Duizenden chinezen kwamen de Noord-Koreanen versterken. De Amerikanen en de VN-troepen moesten al hun veroveringen in Noord-Korea opgeven. Hierdoor viel de Zuid-Koreaanse hoofdstad weer in handen van Noord-Korea. Toen China zich in het conflict mengde, overwoog generaal Douglas McArthur om een nucleaire bom tegen dat land te gebruiken. Dit zou tot een wereldwijde nucleaire oorlog tot gevolg hebben gehad. Het kwam echter niet zo ver en na drie jaar oorlog werd er een wapenstilstand gesloten. Korea werd langs de 38ste breedtegraad opgesplitst in Noord- en Zuid-Korea. Hiermee was de Koreaanse oorlog afgelopen.

De Cuba-crisis De Amerikaans-Russische relaties bereikten in oktober 1962 een dieptepunt. De Cuba-crisis wordt algemeen beschouwd als het ergste moment van de Koude Oorlog. De Amerikaanse regering had al enkele vervelende ervaringen opgelopen met Cuba. Cuba werd in de jaren vijftig bestuurd door een pro-Amerikaanse regering. Daardoor kon Cuba rekenen op de steun van de VS. In 1959 kwam na een revolutionaire strijd Fidel Castro aan de macht. Fidel Castro streed tegen het regime van de toenmalige heerser Batista. Vele Cubanen waren het met Castro eens en sloten zich bij hem. Batista vluchtte op 1 januari 1959 en Fidel Castro kwam aan de macht.

De VS had een sterke economische positie op Cuba. Zij beheerden namelijk de banken, suiker- en koffieplantages. Ook was de VS eigenaar van de mijnen en raffinaderijen. De handel door Cuba was geheel op de VS gericht en hierdoor was Cuba dus ook afhankelijk van de VS. Ook was er op Cuba een uitgebreid Amerikaans toerisme. Er ontstond een conflict tussen beiden toen Castro het land ging herverdelen en de suikerplantages en olieraffinaderijen ging controleren. De Amerikanen stopten daarom hun hulpverlening aan Cuba en verbraken alle banden.

Door het verminderde contact met de VS ging Castro zich steeds meer op de Sovjet-Unie richten. De Amerikaanse militair Eisenhower had daarom met Amerikaanse steun een leger van Cubanen, die naar de VS waren verbannen, gevormd. Het was de bedoeling dat dit leger op Cuba zou landen en daar hulp van de Amerikaanse luchtmacht zou krijgen. De Amerikanen hadden verwacht dat de landing een opstand onder de Cubanen zou veroorzaken tegen Castro. In april 1961 landden het leger van ongeveer 14000 man. Ze deden een aanval, maar ze kwamen niet verder dan de Varkensbaai waarop zij geland waren. De Cubanen kwamen niet in opstand, zoals verwacht. Het leger was binnen drie dagen verslagen en werd voor het grootste deel gevangen genomen. De Cubanen kregen door dat deze actie niet door de Cubanen zelf was opgezet, maar dat de Amerikanen er achter zaten. Hierdoor steeg Castro’s populariteit onder de bevolking enorm.

De Sovjet-Unie begon tanks en wapens aan Cuba te leveren en ze begonnen met het bouwen van raketbases op Cuba. Chroetsjov wilde Cuba beschermen tegen een eventueel nieuwe aanval van de Amerikanen en hij wilde tegelijkertijd zijn nucleair-strategische positie versterken. Hij hoopte hierdoor net zo’n hoge nucleaire positie als het westen te krijgen. De Sovjet-Unie bezat namelijk maar een aantal raketten op het moment van de crisis, terwijl de Verenigde Staten 144 raketten aan boord van onderzeeërs hadden. Kennedy kwam tot de conclusie dat de raketten op Cuba de VS niet echt een bedreiging vormden. Kennedy vond echter dat deze actie van de Sovjet-Unie niet getolereerd kon worden. Hij had de Russen al eerder gewaarschuwd dat de installatie van kernraketten op Cuba voor de VS onacceptabel was. De VS stelde een blokkade in op zee om verdere verscheping van raketten naar Cuba te voorkomen. De naderende Russische schepen keerden om en voeren terug naar de Sovjet-Unie. Nu bleven alleen de raketten over die al op Cuba waren. Chroetsjov beloofde die raketten weg te halen, nadat de Amerikanen hadden gezegd hun raketten uit Turkije te verwijderen. Kennedy staakte de opbouw van de raketten en beëindigde de aanvoer van alle militaire materialen. Na een ingewikkelde briefuitwisseling was de Sovjet-Unie bereid zijn raketten terug te trekken, in ruil voor de Amerikaanse belofte Cuba niet binnen te zullen vallen. Kennedy en Chroetsjov besloten in 1963 een directe verbinding (de “hotline”) aan te leggen tussen het Kremlin in Moskou en het Witte Huis in Washington. Direct onderling contact moest in het vervolg de kans op een ongewenste oorlog verminderen. In juni 1963 hield Kennedy een vredelievende toespraak en drie maanden later ondertekenden de Amerikanen en de Russen het “Test Ban Treaty”. In dit verdrag beloofden zij geen atoomproeven meer te houden. De Russen streefden naar nucleistrategische gelijkwaardigheid met de Amerikanen, omdat zij nooit meer zo vernedert wilden worden als tijdens de Cuba-crisis. Na jarenlange onderhandelingen ondertekenden de VS, de Sovjetunie en een reeks van andere landen in 1968 het “Non Proliferatie Verdrag”. Er werd afgesproken dat zij de nucleaire technologie niet aan andere naties zouden doorgeven en de niet-kernmogendheden beloofden af te zien van de constructie van eigen kernwapens.

Vietnamese Oorlog Na de Cuba-crisis raakte Amerika opnieuw betrokken in een oorlog tussen het kapitalisme en het communisme. Na de Tweede Wereldoorlog werd Vietnam in twee landen verdeeld: het communistische Noord-Vietnam en het keizerrijk Zuid-Vietnam. Er waren Verkiezingen in een verenigd Vietnam gepland, maar Zuid-Vietnam en de VS lieten deze niet doorgaan uit angst voor een communistische overwinning. Noord-Vietnam verklaarde in 1959 Zuid-Vietnam hierop de oorlog. Noord-Vietnam werd gesteund door de Sovjet-Unie en China, Zuid-Vietnam werd gesteund door de Amerikanen. President Kennedy stuurde 550.000 soldaten er naar toe. Ook zette hij chemische wapens zoals gasbommen in.

De Noord-Vietnamezen waren sterker dan de Amerikanen hadden gedacht. Ze verscholen zich vaak in dichtbegroeide bossen, zodat er man-tegen-man-gevechten moesten komen. Ze vielen de Amerikanen zelfs aan vanuit een tunnelstelsel. De Amerikanen waren hierop niet goed voorbereid. Ook werden de Zuid-Vietnamezen en Amerikanen van binnenuit aangevallen. Er hadden zich in Zuid-Vietnam namelijk communistische guerrilla’s verzameld: de ‘Vietcong’.

In 1968 werd Zuid-Vietnam plotseling opnieuw aangevallen. Deze aanval wordt het ‘Tet-offensief’ genoemd, omdat hij plaatsvond op de feestdag ‘Tet’ (het chinese nieuwjaar). 70.000 Vietcongsoldaten vielen die nacht 36 steden, 44 kleine steden en 64 dorpen aan. Het hoofddoel van de aanval was de Zuid-Vietnamese hoofdstad, Saigon.

In het begin stonden veel Amerikanen achter de oorlog, maar nu veranderden de mensen hun gedachten. De ontevredenheid in Amerika was voornamelijk te danken aan de tv. De Vietnamoorlog was soms \"live\" te zien op de Amerikaanse tv. Alle mensen konden zien welke verschrikkelijke dingen er gebeurden. President Lyndon Johnson, die president geworden was nadat Kennedy vermoord was, was geschokt. Zijn eigen volk steunde hem niet meer in zijn oorlog tegen de communisten. Daarom stelde de president zich niet meer herkiesbaar. Nixon werd nu gekozen als president van Amerika. In 1973 haalde hij de Amerikaanse troepen terug naar huis. In 1975 gaf Zuid-Vietnam zich over en een jaar later werd Vietnam weer één land. Bijna 3 miljoen mensen waren gestorven, waaronder 55.000 Amerikanen.

De Berlijnse Muur Een conflict dat gedurende de hele Koude Oorlog gaande was, was het probleem tussen Oost- en West-Berlijn. Veel mensen uit Oost-Berlijn vluchtten naar West-Berlijn en het gedeelte van de Sovjet-Unie liep langzaam leeg. De Russen moesten hiervoor een oplossing vinden. In 1948 maakten de Russen een blokkade. Er konden geen goederen uit West-Europa en uit Amerika meer naar West-Berlijn vervoerd worden. Deze blokkade hield bijna een jaarstand, maar de Amerikanen gaven zich niet gewonnen. Steeds meer Oost-Duitsers probeerden te vluchtten. De leider van de Sovjet-Unie, Nikita Chroetsjov, liet in 1961 een muur tussen Oost- en West-Berlijn bouwen, de Berlijnse Muur. Deze muur moest ervoor zorgen, dat er geen inwoners konden vluchten uit Oost-Berlijn.

Op 13 augustus 1961 werd begonnen met de bouw van de muur. De muur was 45 km lang en ongeveer 3 meter hoog. De Muur werd zwaar bewaakt door de Oost-Duitse grenspolitie. Er werden allerlei obstakels aangebracht: zo was er prikkeldraad gebruikt en als je in het oosten woonde kon je niet bij de muur komen door mijnen. Omdat de muur plotseling gebouwd werden families van elkaar gescheiden. De mensen die toch probeerden langs de Muur te komen, werden neergeschoten. Door de jaren heen werd de muur het symbool van de Koude Oorlog en de Duitse verdeeldheid. In de jaren ‘70 namen de spanningen tussen de Sovjet-Unie en Amerika langzaam af. Gorbatsjov (vanaf 1985 aan de macht in de Sovjet-Unie) heeft er voor gezorgd dat beide delen van Duitsland in 1989 herenigd werden. De Berlijnse muur was gevallen en daarmee was het duidelijk dat de oorlog tussen Amerika en de Sovjet-Unie definitief ten einde was. In 1989 werd Duitsland weer één land.

Het einde van de Koude Oorlog In 1981 werd Ronald Reagan de nieuwe president van Amerika. Hij wantrouwde de Sovjets, maar de adviseurs van Reagan raadde hem aan een goede band met de Sovjet-Unie op te bouwen. In 1985 kwam Michail Gorbatsjov in de Sovjet-Unie aan de macht. Hij wist dat de Sovjet-Unie moest bezuinigen, het land was bijna failliet. Ook Reagan wilde eigenlijk bezuinigen op de defensie-uitgaven en een wapenvermindering zou hier bij helpen. In november 1985 ontmoeten de mannen elkaar in Genève. Ze kwamen al snel tot een overeenkomst over de wapenvermindering en het verminderen van niet-nucleaire wapens. De populariteit van Gorbatsjov groeide enorm in de Westerse landen. Hij vernieuwde het beleid in de Sovjet-Unie. Een belangrijk punt was de Perestrojka: individuele bedrijven mochten nu winst maken. Een ander belangrijk punt was de Glasnost en dat betekende dat men nu meer vrijheid van meningsuiting had. Voortaan mochten de burgers kritiek hebben op het bestuur van het land. Natuurlijk waren de belangrijke communistische mensen het niet eens met Gorbatsjov. Ook bleek het dat Gorbatsjov zijn meeste beloften niet waar kon maken en al snel kwam er vanuit de Sovjet-Unie alleen maar kritiek. De communistische regering werd steeds zwakker. Vele mensen kregen door dat ze eigenlijk niet meer bang hoefden te zijn voor de Sovjet-Unie. Tussen 1989 en 1990 werden vele communistische regeringen afgezet in o.a. Hongarije, Bulgarije en Tsjecho-Slowakije. Rond november 1989 gingen er geruchten dat de DDR de Berlijnse Muur ging slopen. Overal in Oost-Europa vielen er al communistische regeringen. Op 9 november was het dan ook eindelijk zo ver, de Muur werd gesloopt. Een jaar later werden Oost- en West-Duitsland weer herenigd. In december 1989 werden er door de nieuwe Amerikaanse president George Bush en Gorbatsjov bekend gemaakt dat de Koude Oorlog ten einde was gekomen.

Deelvraag 3: Wat hebben deze gebeurtenissen voor invloed gehad op de verhouding tussen Rusland en Amerika nu? Na de val van het communistische regime was de vraag in hoeverre deze gebeurtenis een verandering zou meebrengen in de buitenlandse politiek van de VS ten opzichte van Rusland. Ook in Rusland zelf moest een volledig nieuw buitenlands beleid gevormd worden. De Koude Oorloglogica moest verleden tijd worden.

Op 20 januari 1989 belde president George Bush Sr. Mikhail Gorbatsjov op om hem te bedanken voor de felicitaties na zijn verkiezing en hem te verzekeren dat de nieuwe regering de samenwerking tussen de twee landen zou voortzetten en verbreden. Bush Sr. koos voor samenwerking, maar in tegenstelling tot zijn voorganger Reagan wenste Bush Sr. niet overhaast te werk te gaan. Hij kwam niet meteen met concrete initiatieven.

De val van de Berlijnse muur In 1989 en 1990 waren er veel diplomatieke uitwisselingen tussen de VS en de SU, maar tot grote resultaten kwam het nog niet. De val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 was voor president Bush het signaal dat er iets moest veranderen tussen Rusland en Amerika. Om een krachtig signaal te geven aan de wereld vond op 2 en 3 december 1989 in Malta een ontmoeting plaats tussen Bush Sr. en Gorbatsjov op verzoek van Bush. Er werden in Malta geen grote resultaten geboekt, maar de symbolische betekenis van deze ontmoeting was groot. Er werden veel ideeën uitgewisseld en er werd besloten de onderhandelingen over nucleaire wapens weer op te pakken. Deze onderhandelingen waren al in juni 1982 begonnen maar waren met de plaatsing van de eerste Euro-raketten vastgelopen.

De Duitse hereniging was een politiek thema waar men niet meer omheen kon. Om te voorkomen dat het nieuwe Duitsland zich uit de Europese Gemeenschap en de NAVO zou losmaken en in de armen van de SU zou terechtkomen, moest het nieuwe Duitsland volgens de Amerikanen in de NAVO opgenomen worden. Gorbatsjov kon hiermee eerst niet instemmen. Hij was van mening dat een eengemaakt Duitsland alleen kon bestaan als een neutrale staat. Lidmaatschap van de NAVO zou Duitsland in de Westerse sfeer brengen en dat was niet aanvaardbaar voor de SU. Bush probeerde Gorbatsjov te overtuigen en er kwamen onderhandelingen.

Het uiteenvallen van de SU Het uiteenvallen van de SU was ook voor de VS een verrassing. De hervormingen van Gorbatsjov werden al langer op de voet gevolgd, maar het complete uiteenvallen van de SU was door niemand voorspeld. De regering van Bush Sr. moest haar buitenlands beleid gaan herzien door de gewijzigde situatie. Al in 1989 had president Bush duidelijk gemaakt dat hij de hervormingen van Gorbatsjov steunde. De containmentpolitiek moest opgeheven worden, maar toch bleef er een groot wantrouwen aanwezig in de Amerikaanse politiek ten opzichte van de SU.

De Golfoorlog van 1990-1991 Toen Irak op 2 augustus 1990 Koeweit binnenviel, hadden Amerikaans staatssecretaris James Baker en Russisch minister van buitenlandse zaken Shevarnadze een vergadering over het partnerschap tussen de vroegere vijanden. Tijdens de vergadering werd de Iraakse inval meegedeeld.

De aflopende Koude Oorlog maakte een samenwerking tussen de vroegere vijanden, de VS en de SU, mogelijk. Op 25 augustus gaf de VN-veiligheidsraad de VS inderdaad toestemming om militair in te grijpen in Koeweit. De SU gaf hiervoor haar goedkeuring. De inval van Irak in Koeweit bracht de permanente leden van de Veiligheidsraad dichter bij elkaar. De Golfoorlog werd zo een eerste test voor de verdere samenwerking tussen de permanente leden, en dus ook tussen de VS en de SU.

De kwestie Bosnië-Herzegovina Belangrijk voor de relatie tussen de VS en Rusland was de kwestie Bosnië-Herzegovina. De dominotheorie van een mogelijk escaleren van het conflict tot de hele Balkanregio was doorslaggevend.

In mei 1993 sloten de VS zich aan bij een plan van de geallieerde Europese landen en Rusland. Er was opkomend probleem, namelijk Rusland. Rusland heeft historisch een speciale band met Servië. In tegenstelling tot de Westerse wereld, waar Servië afgeschilderd werd als aanvaller en oorzaak van de oorlog, heerste in Rusland steun en sympathie voor de Serviërs en de Servische Bosniërs. Hierbij kwam dat de binnenlandse situatie in Rusland ervoor zorgde dat Rusland wel wat diplomatiek succes kon gebruiken. Rusland wilde bevestiging krijgen van zijn grootmachtstatus. Door hier tegen de VS in te gaan kon een onafhankelijke koers ingezet worden. Het was voor Rusland belangrijk de VS en de rest van de wereld te laten zien dat het niet van plan was zich zomaar bij de beslissingen van de VS neer te leggen, dat het nog steeds een grootmacht was om rekening mee te houden.

Clinton organiseerde in Washington DC een conferentie tussen Bosnië-Herzegovina en Kroatië. Ook werd bemiddeld tussen de Kroaten en Serviërs. De bemiddelingen gebeurden bijna uitsluitend op Amerikaans initiatief maar Rusland werd erbij betrokken om de internationale samenwerking te benadrukken. Er werd een Contactgroep opgericht bestaande uit de VS, Rusland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Italië. Bedoeling was om zo meer diplomatieke druk te kunnen uitoefenen op de Serviërs. Op 14 december 1995 werd het Dayton-akkoord in Parijs ondertekend door Tudjman (voor Kroatië), Milosevic (voor Servië) en Izetbegovic (voor Bosnië-Herzegovina). Door het Dayton-akkoord traden VS en Rusland samen op als bewaarders van de vrede. Hieruit kwam naar voren dat de relatie tussen de VS en Rusland, ondanks de eerdere problemen door de Russische houding over Servië, zelden beter was geweest. Want minder dan vijf jaar na het einde van de Koude Oorlog was er militaire samenwerking mogelijk tussen de vroegere aartsvijanden.

De relatie met Rusland na 11 september De aanslagen van 11 september hadden een belangrijk gevolg: de sterke verbetering in de relaties tussen de VS en Rusland. Na de aanslagen van 11 september was Poetin de eerste wereldleider die naar het Witte Huis belde om Russische steun aan te bieden. De link met Tsjetsjenië was meteen gelegd: zoals Rusland terroristen in Tsjetsjenië moest aanpakken, moesten de VS nu de terroristen van Al-Qaeda aanpakken. De gezamenlijke strijd tegen het terrorisme zal centraal staan. De Russische steun voor de VS was natuurlijk niet alleen uit sympathie maar ook uit eigenbelang. Het Taliban-regime in Afghanistan was immers het enige regime dat de Tsjetsjeense onafhankelijkheid erkende en er waren ook genoeg bewijzen voor banden tussen de Tsjetsjeense rebellen en de terroristen van Al-Qaeda

Maar met de Russische steun voor de VS waren niet alle relatieproblemen verdwenen. De oorlog tegen het Taliban-regime in Afghanistan bracht Amerikaanse troepen naar Centraal-Azië. Rusland heeft in deze regio verschillende economische en politieke belangen en de aanwezigheid van Amerikaanse troepen op ex-sovjetgrondgebied zorgde voor extra aandacht.

De kwestie Irak In de aanloop naar de oorlog tegen Irak kwamen de VS en Rusland wel tot een conflict. Rusland stond nu niet volledig achter de Amerikaanse plannen. President Bush pleitte voor een harde VN-resolutie om nieuwe wapeninspecties in Irak te houden. De resolutie werd unaniem goedgekeurd. De resolutie droeg Irak op al zijn programma’s voor massavernietigingswapens te ontmantelen en volledige medewerking te verlenen aan de inspecties. Als Irak deze resolutie zou schenden, zou dit ernstige gevolgen hebben. Bush bleef erbij dat Saddam Hoessein massavernietigingswapens verborg voor de VN. Hij verleende ook niet zijn volledige medewerking en probeerde de inspecteurs te misleiden volgens Bush. Bush wilde tot actie overgaan maar Rusland lag dwars. In tegenstelling tot 11 september steunde Rusland de VS dus niet in hun strijd tegen Irak. De VS eisten een nieuwe resolutie die militaire acties tegen Irak zou goedkeuren. Zowel Rusland als Frankrijk dreigde met een veto. De nieuwe resolutie zou waarschijnlijk niet goedgekeurd worden en de VS besloten daarom de diplomatieke weg af te sluiten. Zonder medewerking van Rusland begonnen de VS op 18 maart 2003 aan de oorlog tegen Irak.

Conclusie: Wat hebben de vroegere conflicten tussen Rusland en Amerika voor invloed gehad op de verhouding tussen deze twee machtsblokken nu?

Er is nooit direct gevochten tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Er is wel sprake geweest van strijd tussen beide machtsblokken, maar altijd indirect. De Koude Oorlog was in het kort gezegd een periode van ‘gewapende vrede’ tussen het Oostblok en Amerika (en het westen) in de tweede helft van de 20e eeuw. Na de koude oorlog werd er hard aan gewerkt om de relatie tussen de Sovjet-Unie (niet veel later Rusland) en Amerika te verbeteren. Dit met succes. Bij latere conflicten stonden deze twee grootmachten een aantal keer aan de zelfde kant. Dit betekende echter niet dat de landen het altijd eens waren. Dit zorgde soms voor kleine conflicten maar deze werden altijd op diplomatieke wijze opgelost. Zo erg als het tijdens de Koude Oorlog uit de hand gelopen was, is het nooit meer geweest.

Rusland en Amerika zijn twee grote, machtige landen met vaak verschillende ideeën. Dit gegeven zorgt ervoor dat er waarschijnlijk altijd spanningen zullen bestaan tussen deze twee grootmachten. Dit kwam heftig naar voren tijdens de Koude oorlog en hoewel deze nu ten einde is, betekent dit niet dat Amerika en Rusland het in de toekomst altijd eens zullen zijn. Dit komt ook weer goed naar voren in het bijgevoegde krantenartikel. Het is waarschijnlijk dat deze conflicten voortaan via de diplomatieke weg opgelost zullen worden. Laten we het hopen…

Literatuurlijst Boeken  De koude oorlog, John Lewis Gaddis  De koudste jaren: de wereld op de rand van de afgrond’, Michael R. Beschloss  De koude oorlog, K. van Dijk, A.J Plas, H. Ulrich, A.L. V erhoog, Malberg den Bosch

Websites  http://nl.wikipedia.org/wiki/Koude_oorlog  http://www.geschiedenisvoorkinderen.nl  http://www.ethesis.net/koude_oorlog/koude_oorlog.htm