Dekolonisatie en Koude Oorlog in Vietnam

Dekolonisatie en Koude Oorlog in Vietnam

Hoofdstuk 1: De Koude Oorlog §1.1: Geen veilige vrede, maar Koude Oorlog In 1917 brak in Rusland de communistische revolutie uit en de Sovjet-Unie werd gesticht. De leider ervan, Lenin, was van mening dat deze revolutie tot niets zou leiden wanneer deze alleen tot Rusland beperkt zou blijven en zag de Russische revolutie als het startschot van een communistische wereldrevolutie. De Amerikaanse president Wilson kwam rond dezelfde tijd met een andere visie: de wereld moest geheel democratisch worden en landen dienden hun problemen en conflicten voor te leggen aan een wereldorganisatie (Volkenbond), om zo samen tot oplossingen te komen. Een opmerkelijk detail is dat de VS zelf geen lid van de Volkenbond werden en na 1918 een politiek van isolement voerden. Wilsons opvolger Roosevelt deelde dezelfde mening, alleen hij zorgde ervoor dat de VS een actieve rol ging spelen binnen de Volkenbond, of de VN (opgericht in april 1945), zoals de vroegere Volkenbond ging heten. Binnen de VN gingen de grote mogendheden de belangrijkste rol spelen. Geweld was volgens de afspraken van de VN alleen toegestaan uit zelfverdediging en dan zelfs pas wanneer optreden van de VN tot niets had geleid. Het belangrijkste orgaan van de VN werd de Veiligheidsraad, die permanent bijeen zou zijn en militaire middelen zou krijgen. De samenwerking tussen de grote mogendheden kwam echter niet van de grond, doordat de spanningen tussen de VS en de Sovjet-Unie al voor het einde van WO II hoog opliepen. Omdat als gevolg van WO II armoede toesloeg in diverse landen over de gehele wereld zagen de VS en de SU hun kans schoon om deze gebieden onder hun invloed te brengen. Omdat kapitalisme en democratie haaks stonden op communisme en dictatuur begonnen de VS en de SU elkaar te wantrouwen en door de aanwezigheid van kernwapens zou de spanning tussen deze twee supermachten tot aan het einde van de Koude Oorlog aanwezig blijven.

§1.2: Koude Oorlog in Europa Voor zijn eigen veiligheid zorgde Stalin ervoor de Baltische Staten, Moldavië en het oosten van Polen in te lijven. In 1941 waren de Duitsers namelijk in enkele weken tot Moskou opgerukt en op dat moment begon Stalin in te zien hoe kwetsbaar zijn westgrens was. Waarom leidde deze ontwikkeling tot woede onder de Amerikanen? De Amerikanen wilden uitbreiding van het communisme voorkomen
Volgens de Amerikanen wilde geen enkele democratisch gekozen regering deel uitmaken van Stalins regime
De verdeling van Duitsland in vier gedeelten door de VS, SU, Frankrijk en Engeland met het oog op economisch herstel liepen niet volgens afspraak. Wat was de belangrijkste reden van de VS om de Marshallhulp te organiseren? Het indammen van het communisme door zelf hulp te verlenen aan landen waarin het communisme flink zou kunnen groeien. Amerika verleende met spoed Marshallhulp aan Griekenland en Turkije, omdat daar communistische revoluties dreigden. Ze kregen hun zin en dit onderstreepte nogmaals hun ideaal van een krachtige buitenlandse politiek die het communisme beperkt. In 1948 kondigden Frankrijk, Engeland en de VS een nieuwe munt aan in Duitsland en als gevolg hiervan blokkeerde Stalin alle toegangswegen van ‘het westerse deel’ naar het Sovjet-deel van Berlijn. Op 23 mei 1949 werd de BRD opgericht (West-Duitsland) en enkele maanden daarop de DDR (Oost-Duitsland). Door de Marshallhulp en de leefregels van de Amerikanen bloeide de economie in vrijwel geheel West-Europa op en leek het communisme alleen nog een gunstig perspectief te kunnen bieden in de Derde Wereld. Daar kwam vervolgens ook het brandpunt van de Koude Oorlog te liggen.

§1.3: Koude Oorlog in Azië Aan het einde van de jaren ’40 deden zich twee gebeurtenissen voor die ongunstig waren voor de Amerikanen, namelijk de ontdekking van de atoombom door de Sovjet-Unie en een communistische revolutie in China. Communisme won in die tijd aan aanhangers en de Republikeinen in de VS gaven de democratische regering-Truman de schuld. Omdat Truman wilde bewijzen dat hij niet ‘soft on communism’ was, besloot hij Zuid-Korea te verdedigen, dat in juni 1950 overgenomen dreigde te worden door het communistische Noord-Korea. De Noord-Koreanen werden teruggedrongen en vanwege een samenwerkingsverband tussen communistisch China en de SU zorgde Stalin ervoor dat China de VS aanviel, waarna de oorlog zich nog drie jaar voortsleepte. Na dit voorval vond vrijwel iedereen in de VS dat het communisme ingedamd moest worden, zelfs in kleine, ‘onbelangrijke’ landen. Want wanneer in dergelijke landen het communisme aan de macht zou komen, zouden zij een bedreiging vormen van de landen eromheen. Wereldwijde containment (indamming) was vanaf nu het belangrijkste uitgangspunt van de Amerikaanse politiek.

§1.4: Koude Oorlog en dekolonisatie Vanaf ongeveer de jaren ’60 begonnen zowel de VS als de SU (nu onder Chroestsjov i.p.v. Stalin) in te zien dat ze elkaar moesten respecteren en dat het kapitalisme en het communisme elkaar moesten bestrijden d.m.v. politieke en economische concurrentie. China was hier fel op tegen en vond dat de SU op deze manier de communistische wereldrevolutie tegenwerkte. Dit leidde uiteindelijk tot een breuk en zelfs vijandschap. Ondanks dit voorval bleven de VS de communisten nog altijd zien als één blok dat uit was op een wereldrevolutie, maar erkenden China wel als aparte natie, die in 1972 lid werd van de VN. Toen omstreeks 1950 de dekolonisatie op gang kwam, probeerden de VS, SU en China de nieuwe naties binnen hun invloedssfeer te krijgen. De VS joegen Nederland en Engeland weg uit hun koloniën, maar lieten de standvastige Fransen hun gang gaan, omdat zij koloniën bezaten waarvan de onafhankelijkheidsbeweging uit voornamelijk communisten bestond.

Hoofdstuk 2: De Vietnamese deling

Inleiding Op 2 september 1945 hield voormalig Vietnamees communistenleider Ho Chi Minh een toespraak waarin hij de Amerikanen vroeg mee te helpen om de Fransen te verjagen uit hun land. Iedereen had immers recht op ‘Life, Liberty and the pursuit of Happiness’, volgens de Amerikaanse grondwet en de VS zouden gezegd hebben dat koloniale tijd voorbij was. Ho Chi Minh kreeg de Amerikanen in hun greep door in te spelen op hun chauvinisme en door het feit dat hij de Amerikaanse inlichtingendienst had geholpen tegen de Japanse bezetter. Twintig jaar later werden hij en de VS echter vijanden.

§2.1: Vietnam onder de Fransen Frankrijk beloofde de VS om van Vietnam een moderne samenleving te maken met een moderne economie naar Frans model. In de praktijk kwam hier echter weinig van terecht. Het grootste deel van de bevolking was arm, analfabeet en boer. Mede hierdoor ontstond er grote haat tegen de Fransen onder de Vietnamese bevolking, die pas echt serieuze vormen aan ging nemen bij de opkomst van het communisme. De leider van de Vietnamese communisten was Ho Chi Minh, die al op jonge leeftijd haat vatte tegen het Franse kolonialisme. Hij liet voor het eerst van zich horen in 1919, toen hij, woonachtig in Parijs, zelf een petitie opstelde waarin hij namens de (kleine) Vietnamese gemeenschap in Frankrijk vroeg om zelfstandigheid en democratie voor zijn land. Ho was geïnspireerd door de Amerikaanse president Wilson. Wat waren de belangrijkste redenen waardoor Ho Chi Minh communist werd? Nadat de Franse regering zijn petitie niet accepteerde, voelde hij zich ‘bedrogen door de Amerikaanse lokzang der vrijheid’. Hij was geïnspireerd door Lenins brochure over de koloniale kwestie. In Lenins petitie stond dat alle communisten in met name koloniën moesten samenwerken om het land zelfstandig te maken en vervolgens een einde te maken aan privébezit. Door de vele overeenkomsten tussen Ho’s denkwijze en die van Lenin en de toestand in Rusland en in Vietnam zou Ho op dezelfde manier te werk gaan.

§2.2: De tijger en de olifant Ho vertrok in 1923 naar de SU en kreeg van de regering de opdracht om naar China te gaan en van daaruit aanhangers voor het communisme te winnen uit Vietnam. Dat leidde in 1930 tot de oprichting van de ICP (Indochinese communistische partij). Ondanks zware verliezen door executies van het Franse leger in 1930, bleef Ho zijn partij leiden in China In 1941 keerde hij echter weer terug naar Vietnam om daar met enkele medestanders een nationale bevrijdingsbeweging op te richten: de Vietminh. Omdat men alle nationalistische krachten wilde bundelen, moest het feit dat de beweging onder communistische leiding stond, geheim blijven. Japan had in 1945 de Fransen aan de kant gezet in Vietnam en capituleerde uiteindelijk zelf vanwege hun verlies in WO II. De Vietminh maakte hier gebruik van, veroverde gebieden in Noord-Vietnam en Ho Chi Minh riep op 2 september 1945 in de hoofdstad Hanoi de onafhankelijkheid uit. Frankrijk voerde echter verwoede pogingen uit om het zuiden van Vietnam in handen te krijgen. Ho Chi Minh hoopte op steun van de VS, maar deze stonden hier echter weifelachtig tegenover, omdat ze vonden dat aan de kolonisatie een eind gemaakt moest worden, maar anderzijds hadden ze in Frankrijk een belangrijke bondgenoot in de Koude Oorlog. Frankrijk mocht dus haar gang gaan en dit resulteerde in 1946 tot een oorlog tussen Frankrijk en de Vietminh. De Fransen waren niet opgewassen tegen de guerrillatactiek van de Vietminh. Vanaf 1950 kreeg de DRV (Democratische Republiek Vietnam) steun van het communistische China en zou de Sovjet-Unie zich gaan richten op Europa. Door deze voorvallen was het, gezien de containmentpolitiek, voor de VS noodzakelijk om Frankrijk te steunen in Vietnam.

§2.3: Het vertrek van de Fransen In 1953 zou er een conferentie plaatsvinden over de toekomst van Vietnam, maar de strijdende partijen probeerden d.m.v. van een veldslag bij Dien Bien Phu alsnog een doorbraak te forceren. Deze veldslag resulteerde in een glansrijke overwinning voor de Vietminh en Frankrijk trok zich terug. De totale overwinning leek slechts een kwestie van tijd. De VS weigerde echter te berusten in een communistisch Vietnam. Haar politiek in Zuidoost-Azië liet zich dan ook lange tijd kenmerken door de dominotheorie. Wat houdt de dominotheorie in? Wanneer een bepaald land (dat belangrijk is voor de regio waarin het zich bevindt) het communisme de overmacht krijgt, zullen de landen eromheen niet kunnen achterblijven en ook communistisch worden. Wat werd er in de Geneefse Akkoorden afgesproken? Vietnam werd langs de 17e breedtegraad verdeeld tussen de Vietminh en de westerse wereld (VS en bondgenoten). De Fransen zouden zich binnen twee jaar terugtrekken. Zowel Noord- als Zuid-Vietnam mocht haar leger niet versterken en geen buitenlandse legers toelaten. Vietnam zou weer verenigd worden door de aankomende verkiezingen in juli 1956. De VS accepteerden de Geneefse Akkoorden, maar ondertekenden ze niet. Ze zochten de grens ervan op door de ZOAVO (soort NAVO voor Zuidoost-Azië) op te richten, maar de ZOAVO-landen waren niet zo fanatiek als de VS zelf. Dit was tegen de geest van de Geneefse Akkoorden in, omdat dit de communisten min of meer uitdaagde.

§2.4: Twee vijandige staten De VS en hun bondgenoten liepen de verkiezingen met opzet in de weg omdat zij de Geneefse Akkoorden niet hadden ondertekend en omdat volgens hen een communistische zege van tevoren al vaststond. Noord-Vietnam had te leiden onder slechte omstandigheden. Onder welke slechte omstandigheden leed Noord-Vietnam en hoe hoopte men deze op te lossen? De jaren van oorlog hadden Vietnam veel geld gekost en na de deling vluchtten 800.000 beter opgeleide Vietnamezen naar het zuiden. Men probeerde de economie weer te laten opbloeien door de akkers van ‘vijanden van de staat’ en ‘verraders’ aan arme boeren te geven en de voedselproductie op te voeren. Militante partijleden voerden al dan niet onder invloed van Chinese adviseurs executies van arme boeren uit. De voedselproductie nam echter met 40% toe, waarna het platteland als staatseigendom ingelijfd kon worden. De industrialisatie moest helemaal opnieuw worden opgebouwd. Dit verliep moeizaam omdat de VS in de jaren ’60 Vietnam begonnen te bombarderen. In Zuid-Vietnam werd door de Franse marionettenregering (tijdens de Geneefse Conferentie) de anticommunistische en tegenstander van het kolonialisme Ngo Dinh Diem tot premier benoemd. Ondanks de corruptie, meedogenloosheid en ongelijkheid en economische malaise die hij met zijn politiekvoering teweegbracht werd hij ondersteund door de Amerikanen, puur omdat hij anticommunist was.

Hoofdstuk 3: Amerika gaat over tot oorlog

§3.1: Volksopstand in Zuid-Vietnam In de tweede helft van de jaren ’50 durfde Noord-Vietnam niet goed de gewapende strijd te hervatten omdat dit mogelijk conflicten met de VS zou kunnen uitlokken. Om de hereniging van Vietnam tot stand te brengen, zette men daarom in het geheim de gewapende strijd voort via een labyrint van weggetjes in de jungle van Laos: de Ho-Chi-Minhroute. Het communisme had in Zuid-Vietnam weinig aanhangers. Wat deed Ho Chi Minh en de zijnen besluiten om toch de gewapende strijd voort te zetten? De haat van het Zuid-Vietnamese volk tegen premier Diem nam toe. Noord-Vietnam zou het zuiden van hem kunnen ‘verlossen’. Om Diem en de Amerikanen uiteindelijk te kunnen verjagen, werd in 1960 door de Noord-Vietnamezen in het zuiden een organisatie opgericht die ongeveer gelijk was aan de Vietminh: het Nationaal Bevrijdingsfront (NLF). De militaire tak van het NLF werd de Vietcong genoemd. De VS probeerden de economie in Zuid-Vietnam te stimuleren door zogenaamde agrovilles te bouwen. Dit waren een soort versterkte boerendorpen, omringd door prikkeldraad en bewakers om de bewoners ervan te beschermen tegen de dreiging van het communisme. De opbloei van de economie bleef echter uit. Ook in de steden werd het Diem-regime gehaat. Katholieken werden bevoordeeld, terwijl driekwart van de bevolking boeddhist was. Op 8 mei 1963 (de 2527e geboortedag van Boeddha) braken grote rellen uit omdat het Diem-regime boeddhisten die Boeddha’s geboortedag vierden hardhandig een halt toeriep. Hierdoor werden demonstraties onder de boeddhisten alleen maar massaler en het resulteerde zelfs in zelfverbrandingen van enkele boeddhistische monniken.

§3.2: Alarm in het Witte Huis Bij de aanstelling van John F. Kennedy als president van de V.S. (januari 1961) was Vietnam nog een totaal onbelangrijk issue. Een week na zijn aanstelling kreeg de president echter een alarmerend rapport over de Vietcong en het communisme in Vietnam. Tevens liet Chroestsjov in een toespraak weten anti-imperialistische nationale bevrijdingsbewegingen te steunen (dit was echter meer bedoeld om China te dwarsbomen, niet zozeer de V.S.). China en de Sovjet-Unie steunden Noord-Vietnam materieel, financieel en militair, als elkaars concurrenten, weliswaar. Kennedy liet diverse onderzoeksteams naar Vietnam sturen. Dit leverde tegenstrijdige adviezen op. Wat deed president Kennedy naar aanleiding van deze adviezen? Hij koos noch een diplomatieke, noch een gewelddadige oplossing. Hij breidde het aantal militair adviseurs uit en stond napalm en Agent Orange toe, maar stuurde geen grondtroepen. De adviseurs moesten de Zuid-Vietnamezen leren vechten, omdat Zuid-Vietnam zelf de oorlog moest winnen volgens Kennedy. In werkelijkheid vochten de ‘adviseurs’ regelmatig mee. Kennedy begon te beseffen dat het communisme niet alleen met militaire middelen verslagen kon worden. Daarom spoorde hij Diem aan om sociale en democratische hervormingen door te voeren. Hier kwam echter niets van terecht. De Amerikanen maakten zich zorgen over de onhandelbaarheid van Diem en toen uitlekte dat de V.S. een geslaagde staatsgreep niet erg vonden sloegen Zuid-Vietnamese generaals hun slag. Op 1 november 1963 werden belangrijke punten in Saigon bezet en Diem sloeg op de vlucht. De leider van de staatsgreep garandeerde Diem een veilige aftocht, maar hij werd vermoord. Drie weken later werd ook Kennedy vermoord en Lyndon B. Johnson volgde hem op. Hij beloofde Kennedy’s beleid voort te zetten, maar in hoeverre dit gerealiseerd is is de vraag. Hij tekende een document, waarin vermeld stond dat de V.S. de regering en het volk van Vietnam zouden helpen tegen ‘de communistische samenzwering’. Kort na het tekenen van dit document werd bekend dat de situatie op het slagveld er minder rooskleurig voorstond dan verwacht.

§3.3: Johnsons dilemma President Johnson kon ruwweg drie oplossingen kiezen voor Vietnam, namelijk kernwapens inzetten, grondtroepen sturen of terugtrekking. Voor kernwapens was aan het begin veel steun, maar uiteindelijk zou dit een Derde Wereldoorlog kunnen veroorzaken. Steeds meer begon de publieke opinie te pleiten voor een diplomatieke oplossing. De V.S. zouden moeten onderhandelen met de Sovjet-Unie en Noord-Vietnam. In Zuid-Vietnam was de toestand zo chaotisch, dat sommige Zuid-Vietnamese generaals wel iets voelden voor een akkoord met Noord-Vietnam, om zo de stabiliteit weer terug te krijgen. Amerika wilde dit koste wat het kost voorkomen. Volgens de Aremikanen moest er eerst een stabiele regering komen, want wanneer dit niet het geval was zou er binnen de kortste keren een communistisch Vietnam ontstaan en zouden de V.S. gezichtsverlies lijden. Belangrijke adviseurs drongen dan ook aan op harde militaire actie. Toch volgde Johnson deze adviezen niet direct op. Waarom? In de Verenigde Staten voerde Johnson zijn zogenaamde ‘Great Society’, een politiek die armen en zwarten een volwaardige plaats in de Amerikaanse samenleving moest geven. De campagne hiervoor was erg kostbaar en een Vietnam-oorlog zou deze onbetaalbaar maken. Wat was de conclusie van Johnson t.o.v. Vietnam en de Great Society? Er moest een beperkte oorlog komen in Vietnam, die zo weinig mogelijk moest kosten, zo weinig mogelijk slachtoffers maakte en zo lang mogelijk moest worden uitgesteld. In 1965 vertelden de V.S. aan China dat ze een oorlog met China wilden vermijden. China antwoordde dat zij de V.S. alleen zou aanvallen wanneer Amerikaanse troepen Noord-Vietnam binnenvielen. De V.S. besloten daarom om Noord-Vietnam alleen vanuit de lucht te bombarderen.

§3.4:Johnsons oorlog Wat hield het Tonkin-incident precies in? Het eerste geval van Noord-Vietnamese agressie tegen de V.S. Op 2 augustus 1964 werd een Amerikaanse torpedobootjager door Noord-Vietnamese torpedoboten aangevallen in de Baai van Tonkin. Toen Johnson kort daarna nog een torpedobootjager naar Tonkin stuurde, werd ook daarop een (vermeende) aanval gepleegd. Volgens Johnson had Noord-Vietnam dit zonder aanleiding gedaan. Naar aanleiding van dit incident werd een resolutie aangenomen die Johnson toestemming gaf voor het gebruik van onbeperkte militaire middelen in Vietnam. Johnson liet daarom ook meteen Noord-Vietnamese havens bombarderen. Noord-Vietnam stuurde op haar beurt voor het eerst troepen naar het zuiden, met de hoop het regime daar ten val te brengen en de Amerikanen te weerhouden van een oorlog. In november 1964 beloofde Johnson geen Amerikanen naar Vietnam te sturen en mede hierdoor won hij de presidentsverkiezingen. Hij was van mening dat er eerst een stabiele regering in Saigon moest zitten, maar liet zich in januari 1965 ‘aanpraten’ dat hiervoor militaire actie nodig was en ging hij over op Operatie Rolling Thunder. Wat was het doel van Operatie Rolling Thunder en wat hield zij in? Operatie Rolling Thunder betekende dat Amerikaanse grondtroepen in Vietnam gingen vechten en systematisch Noord-Vietnam bombardeerden. Het doel was Hanoi te dwingen om te stoppen met het steunen van de Vietcong, zodat het Zuid-Vietnamese leger zelf de Vietcong kon uitschakelen en dit wilde men realiseren d.m.v. blokkades langs de 17e breedtegraad en het vernietigen van de Ho Chi Minhroute. De Amerikanen verwachtten de klus snel geklaard te hebben, maar dit was te optimistisch gedacht. Wat waren de belangrijkste problemen van de V.S. waardoor ze de Noord-Vietnam niet konden verslaan? Noord-Vietnam had het ‘thuisvoordeel’. De Amerikanen voerden een ‘beperkte oorlog’. Noord-Vietnam werd militair en materieel gesteund door China en de Sovjet-Unie (onder nieuwe leiders, die niet pleitten voor ‘vreedzame coëxistentie’, zoals Chroestsjov).

Hoofdstuk 4: Vrede met eer?

§4.1: Het Tet-offensief Zoals al eerder vermeld, wilden de V.S. Noord-Vietnam op de knieën krijgen door blokkades en het versperren van de Ho Chi Minhroute. Een belangrijk deel van de Ho Chi Minhroute liep door Laos en Cambodja, maar Johnson wilde deze gebieden niet bombarderen, evenals andere belangrijke plaatsen in Noord-Vietnam, met name uit vrees voor China. Hierdoor konden China en de Sovjet-Unie Noord-Vietnam blijven steunen. In Zuid-Vietnam was het een totaal ander verhaal. De V.S. vochten hier met Zuid-Vietnam aan hun zijde een bloedige strijd uit met de Vietcong en Noord-Vietnam (onder leiding van generaal Vo Nguyen Giap). De Vietcong en Noord-Vietnam voerden de guerillatactiek. De V.S. stelden hier een ‘search-and-destroy’-tactiek tegenover; ze probeeerden de vijand overal op te sporen, gebruikten napalm en Agent Orange en maten de geboekte ‘successen’ aan de hand van de Bodycount. Tot 1968 waren de V.S. van mening dat de communisten de uitputting nabij was. De communisten leden immers zware verliezen en Saigon stond onder strakke leiding van Nguyen Van Thieu. Op 30 januari 1968 (Tet, het Vietnamese nieuwjaar) echter bestormden enorme hoeveelheden communistische strijders in Saigon en allerlei andere steden Amerikaanse bases. Hoewel de Amerikanen, ondanks behoorlijke verliezen, redelijk snel de macht terugkregen, waren zij totaal verrast. Amerika’s opperbevelhebber Westmoreland vroeg daarom ook om 200.000 extra manschappen, maar Johnson en de zijnen beseften dat de Vietnamoorlog moeilijk gewonnen kon worden, als zij al gewonnen kon worden. Johnson verklaarde te willen onderhandelen met Noord-Vietnam en stelde zich niet verkiesbaar bij de nieuwe presidentsverkiezingen. Op 13 mei 1968 gingen de onderhandelingen in Parijs van start.

§4.2: Groeiend verzet in Amerika Tot 1965 bestond er in de V.S. nauwelijks weerstand tegen de Vietnamoorlog. Vanaf 1968 kwam hier verandering in, het nieuwe doel in Vietnam was om de Amerikaanse troepen terug te trekken met zo weinig mogelijk gezichtsverlies. De Vietnamoorlog zaaide verdeeldheid onder de Amerikaanse bevolking. Welke drie factoren speelden hierin een rol en op welke manier beïvloedden zij het Amerikaanse denken? De media: Zowel de geschreven pers als de televisie waren op het begin erg ‘tam’. Er werd vooral verkondigd hoe dapper het Amerikaanse leger was en dat onschuldige Vietnamese burgers niets werd misdaan. In augustus 1965 werd echter een reportage uitgezonden waarbij te zien was hoe een Amerikaanse legereenheid een dorp afbrandde. Ook verscheen er in januari 1967 een artikel in de New York Times waarin vermeld werd dat de Amerikanen wel degelijk burgerdoelen aanvielen. Dit leidde tot grote ontsteltenis en velen (vooral studenten) eisten dat de bombardementen direct werden gestaakt. De protestgeneratie: Deze generatie ontstond in 1964 op de universiteit van Californië en bestond vooral uit blanke jongeren uit de middenklasse, die in vrijwel alles de tegenpolen waren van hun ouders. Ze vonden het idee belachelijk dat het communisme de V.S. bedreigde en waren tegen de opnieuw ingevoerde dienstplicht (waardoor velen ook deserteerden of vluchtten naar het buitenland). Ze hielden regelmatig demonstraties en teach-ins en luisterden rockmuziek. Veel rockartiesten traden tijdens demonstraties op. Politieke verdeeldheid: In de politiek ontstond langzamerhand verdeeldheid. Johnson ging dit te lijf door zoveel mogelijk zaken geheim te houden. In het openbaar kozen de partijgenoten veelal de kant van Johnson, omdat ze hun president niet willen afvallen, bang waren voor gezichtsverlies en het feit als ‘soft on communism’ afgeschilderd te worden. Maar hoe langer de oorlog voortduurde, hoe groter de verdeeldheid werd.

§4.3: 1968 In 1966 kwam de politieke verdeeldheid pas echt aan het licht, toen J. William Fullbright (een vooraanstaand Democraat, evenals Johnson), Johnsons Vietnambeleid bekritiseerde. Vanaf februari 1966 organiseerde hij hoorzittingen, die op tv werden uitgezonden en een groot deel van de Amerikanen, ook deskundigen, tegen de oorlog deed keren. Mede door dit voorval viel de Amerikaanse politiek ruimweg uiteen in twee kampen. Welke? En wat waren hun standpunten? De ‘duiven’: Zij wilden onderhandelingen en beperking van het geweld. De ‘haviken’: Zij vonden dat de V.S. de oorlog nog verder moesten opvoeren. De Amerikanen konden de oorlog volgen op de televisie. Het Tet-offensief zorgde voor grote verontrusting en toen Walter Cronkite, Amerika’s meest gezaghebbende televisiejournalist (die tevens de stem van de emerderheid vertolkte) verklaarde dat de oorlog in Vietnam niet te winnen viel, zag Johnson in dat hij zo niet verder kon. Robert Kennedy, de belangrijkste democratische presidentskandidaat, werd vermoord. Daarom kozen de Democraten met grote verdeeldheid Hubert Humphrey als nieuwe kandidaat, maar hij had een ongelukkige campagne en werd vrijwel overal door demonstranten belaagd. Het gevolg was dat de Republikein (en ‘havik’!) Richard Nixon president werd. Hij beloofde snel een einde te maken aan de oorlog. Hij wilde de oorlog winnen, maar kwam erachter dat dit niet kon. Toch wilde hij geen nederlaag leiden. Daarom wilde hij ‘peace with honor’. Op welke manier wilde Nixon deze ‘peace with honor’ tot stand brengen? Hij wilde de oorlog ‘vietnamiseren’, door de Amerikaanse troepen terug te trekken en het Zuid-Vietnamese leger zelf sterk genoeg te maken om de communisten te weerstaan. Amerikanen moesten minder op de grond vechten en meer vanuit de lucht bombarderen. De communisten moesten denken dat Nixon een ‘gek’ was, die met de hand op de atoomknop tot alles in staat was. Hij wilde toenadering zoeken tot China en de Sovjet-Unie. Hij wilde met Noord-Vietnam onderhandelen. Hij stuurde daarom in het diepste geheim zijn veiligheidsadviseur Henry Kissinger naar Noord-vietnamese leiders.

§4.4: Nixons oorlog Om vrede te bereiken voerde Nixon eerst de bombardementen op, ook op de Ho Chi Minhroute in Cambodja en Laos (hier stuurde hij ook grondtroepen naartoe). Dit bleef een jaar lang geheim, maar toen dit uitlekte, besloot Nixon tot een invasie in Cambodja. Dit zorgde voor grote opschudding in de V.S., zowel onder de ‘protestgeneratie’ als in de politiek. Nixon verkleinde de Amerikaanse troepenmacht en maakte het Zuid-Vietnamese tot het (op papier) vierde leger van de wereld, maar zonder Amerikaanse hulp speelde zij nog weinig klaar. Ook de onderhandelingen tussen de V.S. en Noord-Vietnam liepen vast. Noord-Vietnam wilde dat de V.S. zich terugtrokken, dat generaal Thieu uit het zuiden verdween en ontkende het dat het troepen in Zuid-Vietnam had. Hierdoor besloten Nixon en Kissinger om te gaan onderhandelen met de Sovjet-Unie en boden ze gunstige hansdelsvoorwaarden aan. Om de druk op de Sovjet-Unie onderhandelden de V.S. ook met China. Ze probeerden China, de Sovjet-Unie en Noord-Vietnam tegen elkaar uit te spelen, maar dit leverde weinig op. In 1972 begon Noord-Vietnam een groots offensief. De V.S. beantwoordden dit met hevige bombardementen en mijnen in de haven van Haiphong. Noord-Vietnam gaf onder die druk aan dat generaal Thieu niet meteen hoefde te vertrekken, maar de V.S. verklaarden dat Noord-Vietnam hun posities in het zuiden mochten behouden. Nixon en Kissinger stonden immers onder grote druk, omdat er verkiezingen naderden en het Congres dreigde de geldkraan dicht te draaien. Er werd besloten dat de V.S. eind 1972 hun troepen terug zouden trekken en dat er verkiezingen zouden komen in Zuid-Vietnam. Dit alles gebeurde buiten weten van Zuid-Vietnam om. Thieu was woedend en eiste meer Amerikaanse garanties, maar Noord-Vietnam vond ze onaanvaardbaar. Na Nixons herverkiezing, eind 1972 werden de zogenaamde ‘kerstbombardementen hervat’, de zwaarste uit de hele Vietnamoorlog. Wat was het doel van deze bombardementen? De Noord-Vietnamezen dwingen opnieuw te gaan onderhandelen. Aan generaal Thieu laten zien dat de V.S. hem nog steeds steunden. Er werd opnieuw onderhandeld, ditmaal met Zuid-Vietnam erbij. Op januari 1973 werden de Parijse Vredesakkoorden getekend. Zij verschilden nauwelijks van wat de V.S. en Noord-Vietnam eerder overeen waren gekomen. In het voorjaar van 1975 gebeurde het onvermijdelijke. Noord-Vietnam begon een grootscheeps offensief en Zuid-Vietnam werd deel van de Democratische Republiek Vietnam.

Hoofdstuk 5: De gevolgen van de oorlog

§5.1: Ontwricht Vietnam Wat waren de gevolgen van de Vietnamoorlog voor Noord-Vietnam? Door de dreiging van bombardementen in Noord-Vietnam werkten veel mensen ondergronds en werd het land ’s nachts bewerkt. Jonge mannen hadden dienstplicht. Vrouwen (als zij niet meevochten) en Chinezen hielden de economie draaiende. Er werd, volgens een streng communistisch regime, voedsel ingevoerd vanuit China. De meeste Noord-Vietnamezen hadden net genoeg om van te leven. Wat waren de gevolgen van de Vietnamoorlog voor Zuid-Vietnam? Zuid-Vietnam werd zwaarder getroffen dan het noorden. Bommen, napalm en ontbladeringsmiddelen verwoestten de landbouw. Veel Zuid-Vietnamezen vluchtten van het platteland naar de steden. In de steden was een onregelmatig regime. Dan was de Vietcong aan de macht, dan weer de regering. Soms liep dit zelfs door elkaar. De meeste mensen probeerden dus maar te ‘schipperen’ tussen deze partijen, uit angst om vermoord of gemarteld te worden. Zuid-Vietnam maakte een welvarende indruk t.o.v. Noord-Vietnam, maar dit was maar schijn. De Amerikanen vulden tekorten aan. Alleen economische activiteiten die gericht waren op de Amerikanen bloeiden op (horeca, prostitutie, enz.). Slechte gezondheidszorg. Hieruit kan dus worden afgeleid dat Noord-Vietnam een arme, agrarische staat was, die door het communisme net niet ontwricht raakte en dat Zuid-Vietnam een stedelijke samenleving was, met een kunstmatige welvaart en grote inkomensverschillen.

§5.2: Soldaten en veteranen De oorlog in Vietnam was vooral een ‘working class war’ (lagere sociale milieus), maar in principe hadden alle jongeren dienstplicht. Wat waren hiervan de oorzaken? Vooral de welvarende middenklasse protesteerde. Zij waren het dan ook die, als ze het leger in moesten, vluchtten naar het buitenland of onderdoken. Jongens uit de arbeidersklasse waren doorgaans trots op hun uitzending. Veel studenten hoefden niet naar Vietnam omdat zij uitstel(en later zelfs afstel) kregen dankzij hun studie. Het moreel onder de soldaten werd aangetast door de altijd aanwezige dreiging van guerillastrijders, het lijden van de Vietnamese bevolking, dode strijdmakkers en het tropische klimaat. Hierdoor ontstonden onderlinge gevechten, racisme, desertie en soms zelfs oorlogsmisdaden. Zo werden in maart 1968 vrijwel alle (onschuldige) burgers van het Zuid-Vietnamese dorp My Lai vermoord door Amerikaanse soldaten. Wat is het ‘Vietnamsyndroom’? De Amerikaanse strijders die thuis kwamen van de Vietnamoorlog werden niet als helden ontvangen. De oorlog waarin ze gestreden hadden was zinloos. Hierdoor konden psychische klachten ontstaan. Ook fysiek waren velen er slecht aan toe. Velen waren verminkt of kregen op latere leeftijd gezondheidsklachten, die vaak veroorzaakt waren door strijdmiddelen als Agent Orange. Maar in veel gevallen waren de veteranen ook trots het vaderland gediend te hebben. Ook de Amerikaanse bevolking waardeert de oud-strijders. Sommige veteranen organiseerden zich, of maakten carrière, wat zonder de oorlog misschien ondenkbaar zou zijn geweest. In enkele gevallen hebben dienstweigeraars nu juist last van hun geweten.

§5.3: Een nationaal trauma Omstreeks 1960 was Amerika de economische en democratische grootmacht bij uitstek. In de V.S. heerste eensgezindheid en welvaart. De Vietnamoorlog zou echter het tij doen keren. Europese valuta waren gekoppeld aan de dollar, maar door de hoge oorlogsuitgaven en een gigantisch tekort op de Amerikaanse betalingsbalans werd de waarde van de dollar zo laag, dat deze koppeling werd losgelaten en Europa zelf sterk economisch voor de dag kwam. Ook voor de Great Society was geen geld meer. Amerika belandde in een recessie. De oorlog zorgde voor verdeeldheid. Gematigde tegenstanders van de oorlog werden felle tegenstanders en voorstanders ervan maakten de tegenstanders uit voor landverraders. Over en weer werden mensen verdacht gemaakt en de president deinsde hier niet voor terug. Deze ontwikkelingen sterkte de Noord-Vietnamese vastberadenheid om de oorlog te winnen. Toen de V.S. zich terugtrokken uit Vietnam in 1973, draaide het Congres de geldkraan dicht en stelde het de War Powers Act op, waarin stond dat de president toestemming van het Congres moest hebben alvorens hij Amerikaanse strijdkrachten in wilde zetten. Wat was een belangrijke oorzaak van het verzet van het Congres tegen de president? Het uitlekken van de Pentagon Papers: een studie die liet ziet hoe Johnson de Vietnamoorlog gemanipuleerd had. Op welke manier leidde het uitlekken van de Pentagon Papers tot het vertrek van Nixon? Nixon was woedend door het uitlekken van de studie, waardoor hij mensen die hij verdacht van samenzwering tegen hem vaak liet bespioneren. Er werd in de zomer van 1972 in het Democratische hoofdkwartier, het Watergate-gebouw, afluisterapparatuur gevonden die Nixon had laten plaatsen. Er volgde een proces tegen Nixon en er kwamen ook andere zaken aan het licht. Dit deed hem in augustus 1974 besluiten om af te treden. In 1976 werd de schijnbare buitenstaander Jimmy Carter tot president verkozen, eigenlijk zonder echte aanleiding. Door de Vietnamoorlog zagen veel Amerikanen hun land niet meer als bevrijder en het ideale voorbeeld van vrijheid en democratie.

§5.4: De wereld na Vietnam Wat waren de drie belangrijkste gevolgen van de Vietnamoorlog voor de V.S., aangaande de internationale politiek? De relatie tussen de V.S. en Europa werd er door de Vietnamoorlog niet beter op, aangezien zij in Europa (vanaf ongeveer 1960) op veel tegenstand stuitte, allereerst door de protestgeneratie, maar later ook door ‘het gewone volk’. De relatie tussen de V.S. en China en de Sovjet-Unie werd juist beter, door de onderhandelingen (met de Sovjet-Unie werden afspraken gemaakt over het beperken van de voorraad kernwapens, de zgn. détentepolitiek, echter wel pas nadat de V.S. en de Sovjet-Unie ongeveer evenveel nucleaire wapens bezaten. Communistisch China werd op haar beurt geaccepteerd als volwaardig lid van de Verenigde Naties). De V.S. stelden zich voorzichtiger op bij internationale conflicten. Ze traden pas op, als ze genoeg steun konden verwachten en zeker waren van hun zaak. Bovendien werd de media van het slagveld geweerd. Wat zijn de belangrijkste gevolgen van de Vietnamoorlog geweest voor Vietnam zelf? De vereniging van Noord en Zuid maakte een einde aan het lijden van miljoenen Vietnamezen. Het duurde jaren voor de landbouw was hersteld. Agent Orange, landmijnen enz. eisen tot op de dag van vandaag hun tol. Vietnam voerde nog twee oorlogen uit: tegen de Rode Khmer van dictator Pol Pot in Cambodja (1978) en tegen China, dat Vietnam binnenviel uit vrees voor Vietnamese uitbreiding. Beide oorlogen (die overigens als één kunnen worden beschouwd) werden door Vietnam gewonnen. Één miljoen Vietnamezen vluchtten tussen 1975 en 1985 uit angst voor het communistisch regime. Vietnam had te lijden onder een handelsboycot van de V.S., dat overigens in 1993 werd opgeheven. Vanaf 2000 kon Vietnam zichzelf redden zonder voedselhulp en is het zelfs de derde rijstexporteur van de wereld geworden. Maar ondanks dat is het land nog steeds erg arm en werkt driekwart van de bevolking nog steeds in de landbouw.