Democratie en Brazilie, formeel en praktijk

OVER DEMOCRATIE EN BRAZILIE:

HOE DEFECT IS DE DEMOCRATIE FORMEEL EN IN DE PRAKTIJK IN BRAZILIE

Voor deze opdracht over defecte democratieën heb ik gekozen voor het onderzoeken van de democratische gesteldheid van Brazilië. Het land wordt officieel erkend als een democratie. Het is een federale, presidentiele, democratische republiek. Bij dit korte onderzoek zal ik twee vragen beknopt pogen te beantwoorden over het democratische gehalte van Brazilië, namelijk: 1) In hoeverre voldoet Brazilië formeel als democratie? 2) Hoe is het in de praktijk gesteld met de democratie in Brazilië? Daarna zal ik dit resultaat heel kort vergelijken met de huidige situatie in Nederland.

Allereerst is het noodzakelijk te onderschrijven wat wordt verstaan met een democratie. Dahl geeft in zijn boek On Democracy vijf criteria die noodzakelijk zijn voor een democratisch proces en hij noemt zes cruciale instituties die nodig zijn in een democratie. Hieronder heb ik de criteria en instituties kort vermeld. (a) Criteria democratisch proces Dahl: (b) Cruciale instituties in een democratie Dahl:

1a) effectieve participatie 1b) gekozen functionarissen
2a) gelijke stemmen 2b) vrije en eerlijke verkiezingen
3a) gelijke toegang tot informatie 3b) vrijheid van meningsuiting
4a) controle op politieke agenda 4b) alternatieve bronnen van informatie
5a) algemeen kiesrecht voor alle volwassenen 5b) vrijheid tot vereniging
6b) volledige burgerrechten
Als de randvoorwaarden gesteld zijn voor een democratie, hoef ik om de eerste vraag te beantwoorden alleen nog maar de Braziliaanse grondwet te bekijken. Hieronder heb ik enkele cruciale artikelen van de Braziliaanse constitutie vermeld, die terugslaan op de hierboven vereiste zaken voor een democratie. De artikelen uit de grondwet, die is ingetreden op 5 oktober 1988, zijn zeer beknopt weergegeven en daardoor wellicht wat aangescherpt. Achteraan het artikel staat kort vermeld op welke criteria of instituties het meest direct wordt bevredigd.

Artikel 1 zegt dat het een democratische staat is; er heerst politiek pluralisme en er is een gekozen representatief orgaan dat de macht namens het volk uitoefent (1a; 2a en 1b). Artikel 5 zegt dat iedereen gelijk is voor de grondwet (5a) Artikel 8 zegt dat er vereniging opgericht mogen worden, specifiek vakbonden (1a; 5b) Artikel 12 zegt dat er volledige burgerrechten worden gegeven aan alle Brazilianen (1a; 6b) Artikel 14 gaat direct in op het recht van gelijke stemmen, vanaf 16/18 jaar. Er zijn eerlijke en vrije verkiezingen. Wellicht bijzonder is, dat het referendum is opgenomen in de grondwet (1a; 2a; 5a; 2b). Artikel 17 laat zien dat er vrijheid tot vereniging is en uiting van politieke meningen in politieke partijen (1a; 4a; 5b) Artikel 27/77 laten zien dat er eerlijke verkiezingen zijn en dat de macht bij de gekozenen (waaronder de president) ligt (1a; 2a; 5a; 1b; 2b) Artikel 38/49/52/137 gaan in op de gekozen functionarissen (1b; 4a) Artikel 46 zegt dat er een meerderheid van de stemmen nodig is (1a; 2a; 2b) Artikel 53 zegt dat er vrijheid van meningsuiting is (1a; 4a; 3b) Artikel 59 geeft aan dat er controle is op de politiek agenda (4a) Artikel 220/221/222 zeggen dat er vrijheid van meningsuiting is en suggereren dat er alternatieve informatie bronnen mogen zijn (1a; 3a;4a;3b;4b) Alles tezamen genomen komen alle criteria van een democratie in meer of mindere mate terug in de grondwet. Echter er staat \'weinig\' in de constitutie over gelijke toegang tot informatie en de controle op de politieke agenda. Er staan wel veel zaken in die dit indirect garanderen. De cruciale instituties voor een democratie zijn terug te vinden in de Braziliaanse grondwet. Alleen het 4b, de aanwezigheid van alternatieve bronnen van informatie, staat indirect beschreven in de artikelen 137, 220, 221 en 222. Concluderend kan worden vastgesteld dat de constitutie in zijn geheel aan alle voorwaarden voldoet. Formeel genomen voldoet Brazilië aan de criteria van een democratie. De constitutie bevat zeer vele democratische beginselen. Als ik er een cijfer (van 1 tot 10) aan zou moeten verbinden denk ik al snel aan een 9!

Nu de grondwet nader is bekeken is het van belang om te kijken of deze beginselen in praktijk ook waar blijken te zijn. De vraag die ik in de inleiding al stelde was: \'Hoe is het in de praktijk gesteld met de democratie in Brazilië?\'. Om hier een oordeel over te geven moet er zeer nauwkeurig en uitgebreid onderzoek worden verricht. Helaas is dit niet mogelijk en bovendien zal elk oordeel op deze vraag onderhevig zijn aan subjectieve invloeden. Echter er zijn vele pijlers te vinden over de democratie in praktijk.

Allereerst onderzoek ik de geschiedenis. Het heden is onderdeel van het verleden zoals Orwell in zijn novel \'1984\' schreef en ik ben het met hem eens. In dit opzicht scoort Brazilië qua democratische achtergrond niet al te best. Na decennia van militair dictatuur (junta) werden de verkiezingen in 1985 geen succes. Vanaf 1988 kwam er een nieuwe grondwet met een presidentieel stelsel. Echter in oktober 1993 kwam een groot corruptieschandaal aan het licht waarbij tientallen politici waren betrokken. In 1994 leek Brazilië met Cardoso een sterke president te hebben gekregen. Hij voerde een vrije marktsysteem door. Een kapitalistisch systeem zou volgens Dahl een democratie bevorderen en kan men stellen dat er dus een positieve stap in de richting van een sterkere democratie werd gemaakt. Ook bestreed deze president met succes de inflatie die Brazilië jaren economisch teisterde, echter liep de werkloosheid tot 2002 nog altijd op. In datzelfde jaar verstrekte het IMF haar grootste lening in de geschiedenis aan Brazilië en werd een nieuwe president verkozen. De in 2002 gekozen Luiz Lula Da Silva is de eerste linkse president. Van hem verwachtten zijn kiezers dat hij een rechtvaardiger en democratischer Brazilië tot stand zal brengen. Concluderend uit dit is er in economisch opzicht een voldoende klimaat voor een democratie in praktijk. Echter op politiek vlak is er een cultuur van dictatuur en corruptie geweest. De burger stond ver van de politieke elite. Een stabiele factor is dit niet maar sinds 2002 is er een grote omslag gaande. Politieke Rechten Burgelijke vrijheden Status vrijheid
Brazilië 2* 3* vrij *Countries whose combined average ratings for political rights and for civil liberties fell between 1.0 and 2.5 were designated \"free\"; between 3.0 and 5.5 “partly free,” Ten tweede heb ik gekeken naar het hierboven vermelde onderzoek van Freedom House. Hieronder staat kort hun ondervinding over Brazilië in 2003. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de democratie in de praktijk sterk verbeterd kan worden maar dat het toch een sterk democratisch land is waar voldoende politiek rechten zijn. Ook met de burgerlijke vrijheden is het redelijk gesteld; deels vrij. Dit is nog niet \'goed\' maar er zijn redelijke burgerlijke vrijheden. Uit onderzoek van Keman krijgt Brazilië opvallend hoog voor politieke rechten. Op punten als \'rule of law\' en het stemmen scoort het land (destijds; 2002) nipt aan een negatief cijfer. Een derde manier van kijken is de pluriformiteit van de huidige politieke partijen. Brazilië kent een meerpartijenstelsel en geen van de partijen is beduidend groter dan de ander. De kiezers hebben veel te kiezen en er zijn veel verschillende meningen in het Congres vertegenwoordigd. Verder is er in de praktijk sprake van eerlijke verkiezingen en is er zelfs in bepaalde situaties sprake van een directe democratie (referendum). Als vierde pijler kan er gekeken worden naar de media. De Braziliaanse pers wordt de laatste jaren door de politiek met rust gelaten en er heerst een klimaat van persvrijheid. Ten vijfde zien we een sterke invloed van kerk, vakbonden en dorpsgemeenschappen op de politiek. Hier kan uit geconcludeerd worden dat het ofwel de elite is die zich met de politiek kan mengen (kerkelijk leider, vakbondsleider, dorpsgezant) ofwel dat de burgers direct via deze organen kunnen participeren in de democratie. Als zesde worden de mensenrechten niet altijd even netjes gerespecteerd. Dit is een van de redenen dat Brazilië een 3 scoort bij de burgerlijke vrijheden. Op straat geld vaak het recht van de sterkste, er is een grote onderwereld, de politie kan niet altijd vertrouwd worden en de gevangenissen voldoen niet aan internationale eisen. Dit punt vormt de grootste belemmering voor de Braziliaanse democratie. Als laatste punt zou ik willen wijze op de (economische) elite. Er zijn grote sociale verschillen te ontdekken in Brazilië. In de steden zijn er eindeloze kilometers sloppenwijken (vafella\'s) en er heerst een grote inkomensongelijkheid. Welke opportunist ziet niet in dat de economisch machtigen waarschijnlijk veel politieke invloed hebben. De sociale ongelijkheid vormt wellicht een rem op de democratie.

Wanneer ik al deze pijlers met elkaar vergelijk zie ik toch behoorlijk wat gebreken in de democratie. Zelf denk ik dat mensen moeten wennen aan een democratie en dat het dus jaren duurt voordat deze effectief werkt, dit blijk ook zo te zijn in werkelijkheid en uit onderzoek. Vandaar dat als ik de democratie in praktijk aan de hand van deze pijlers beoordeel (van 1 tot 10) kom ik na wat optellen en delen uit op een 6,8, aanzienlijk lager dan wat het zou moeten zijn als ik de grondwet erop na had geslagen. Het blijft een subjectief oordeel maar er is zeer zeker sprake van een defectieve democratie.

In vergelijking met Nederland is Brazilië minder democratisch. In Nederland zijn we ingeburgerd met het democratische principe, krijgen we van Freedom House en Keman hoge cijfers, is de welvaart beter verdeeld en worden de burgerlijke vrijheden gerespecteerd. Economisch gezien loopt het hier al jaren voorspoedig en dit bevordert de stabiliteit van de democratie. Wel zien we dat in Brazilië met de nieuwe president Lula ene nieuwe weg wordt ingeslagen. Hij wil Brazilië democratisch maken. Dit wil hij door de inkomens te nivelleren en door de burgerlijke vrijheden beter te garanderen. Waar Brazilië beter op scoort dan Nederland is het punt van het referendum. Hoewel dit niet voor de meest belangrijke zaken is, staat het wel in de grondwet opgenomen en kunnen burgers toch via dit referendum voor toch belangrijke zaken direct invloed uitoefenen. Toch mag duidelijk zijn dat ik Nederland democratischer beschouw dan Brazilië.