Huidige problemen in Indonesie

Wat zijn de huidige problemen in Indonesië? De verhoudingen tussen het centrum (Java en met name Jakarta) en de verschillende bevolkingsgroepen in de regio’s zijn zeer gespannen. De gewelddadige lokale conflicten uiten zich vooral in de relatie tussen meerderheden en minderheden, welke tegenstelling in vele gevallen samenvalt met een contrast tussen autochtone bewoners en migranten. Het verschil tussen achterstelling en vooruitgang loopt vaak parallel aan het contrast tussen moderniseringsproces en traditionele culturen. Sinds begin 1998 is op de Molukken sprake van ernstige gewelduitbarstingen tussen christenen en moslims. De oude en vreedzame coextentie tussen beide bevolkingsgroepen is in een ernstige crises geraakt. Er zijn minsten 1500 doden gevallen en duizenden mensen zijn op de vlucht geslagen.

De situatie in Aceh begint steeds grimmiger te worden. Wekelijks vallen er tientallen doden, voornamelijk onder de bevolking als gevolg van het keiharde optreden van de TNI. Een meerderheid van de Acehse bevolking streefde al vele jaren naar onafhankelijkheid, maar de regering in Jakarta geeft geen duimbreed toe en weigert zelfs maar te praten met de leiders van de opstand. Toegeven aan de wensen van deze afscheidingsbeweging, zo vreest men in Jakarta, zou een domino-effect kunnen veroorzaken en Indonesië als eenheidsstaat, ondanks de toegezegde grotere autonomie aan de provincies, uit elkaar kunnen doen vallen. Ook elders in de Indonesische archipel streven opstandige bewegingen, zoals in Irian en Jaya, naar onafhankelijkheid.

De Oost-Timorezen willen zelfstandigheid maar ze zijn het onderling nog niet eens. Sommigen willen compleet los van Indonesië en anderen vinden zelfbestuur ver genoeg gaan. Ondertussen zijn Indonesische milities druk bezig met stemmingmakerij. Om te voorkomen dat de bevolking los wil van Indonesië oefenen de milities terreur uit en dat is erge terreur, er worden mensen vermoord en gemarteld. De VN heeft mensen gestuurd om er op te letten dat de milities niet te ver gaan in hun terreur. Na de stemmen op het referendum op 30 augustus 1999 wil 78,5% van de stemmers onafhankelijk zijn van Indonesië. Uiteindelijk slaagde Oost-Timor erin om onafhankelijk te zijn en dat betekende een enorme stimulans voor andere afscheidingsbewegingen in het land. De president Wahid weet dat Aceh koste wat het kost Indonesisch moet blijven want nog een afscheiding is voor het Indonesische leger onaanvaardbaar. Maar nu is de vlam in de pan geslagen in de molukken, waar de oorspronkelijke bewoners ook al lang ijveren voor onafhankelijkheid.

Hoe kunnen de huidige problemen verklaard worden. Toen de Nederlanders in de 17e eeuw Ambon veroverden van de Portugezen werden de katholiek gedoopte Ambonezen protestant, andere Ambonezen bleven moslim. Lange tijd ging het goed tussen beide godsdienstige groepen omdat de oude tradities van onderlinge hulp sterker waren dan de onderlinge verschillen. Maar de verschillen groeiden toch. De protestantse Molukkers profiteerden meer van de mogelijkheden die het Nederlandse gezag bood dan de moslims. Er ontstond een geschoolde klasse en de moslims bleven achter. Toen Indonesië zelfstandig werd in 1949, wilden velen op de Molukken ook een eigen zelfstandigheid. De RMS (Republiek van de Zuid-Molukken) werd opgericht, die zich in 1950 losmaakte van Indonesië. Gevreesd werd dat Indonesië een eenheidsstaat zou worden waarbinnen de delen overheerst werden door Java. De aanhangers van de RMS waren met name de christenen. De moslims wilden wel bij het islamitische Indonesië blijven, omdat ze daarvan een verbetering van hun positie verwachtten. Het Indonesische leger werd naar de opstandige Molukken gestuurd en aan de RMS kwam een einde. Vele duizenden Molukkers gingen daarna weg naar Nederland. De regering in Jakarta heeft daarna duizenden moslims uit Java en andere eilanden naar de Molukken laten verhuizen. Deze migranten werden bevoordeeld en er werden ook veel Javanen in het plaatselijke bestuur benoemd. De onderlinge irritatie tussen christenen en moslims groeide en werd versterkt, omdat de nieuwkomers geen boodschap hadden aan de oude tradities.

Nederland heeft een zeer bloedige oorlog moeten voeren in Aceh om het gebied te onderwerpen.Die oorlog begon in 1873 en duurde 30 jaar. Onder leiding van kolonel van Heutsz wist Nederland de Acehers klein te krijgen. Dat onafhankelijkheidsgevoel is nooit helemaal verdwenen. Onafhankelijkheidsstrijders vechten al jaren voor een ‘vrij Atjeh’ (Dat was de vorige naam nu is het Aceh). En die gevechten worden nu weer steeds heftiger. Een ander verwijt is dat de opbrengsten van de olie- en gasvoorraden in Aceh vooral in de zakken van corrupte bestuurders in Jakarta terechtkomen en de Acehers er nauwelijks beter van worden.

Oost-Timor was een Portugese kolonie maar het Indonesische leger veroverde toen Oost-Timor en het gebied werd gewoon geannexeerd. Dit gebeurde tegen de wil van de bevolking, die al vele jaren een strijd voerde tegen onafhankelijkheid. Ze wilden bereiken dat de bevolking zo bang werd dat zij niet voor onafhankelijkheid durfden uitspreken. Die milities werden gesteund door het Indonesische leger.