Levensbeschouwing in Crisis

Levensbeschouwing in crisis

Opdracht 1 Vraag, voor of tegen en eerste reactie
1 -, overal zijn andere theorieën voor
2 -, als god bestaat zal die zich heus niet alleen met ons bezig houden
3 -, god is een heilig persoon
4 -, zo belangrijk is mijn geloof niet voor me
5 +, zekerheid hebben is altijd fijn
6 +, ik heb ook niet altijd gelijk, maar ik vind het fijn als anderen dat respecteren
7 -, het valt nog mee, maar het kan altijd nog komen
8 -, waarom zou abortus verboden moeten worden, een ongelukje zit in een klein hoekje ;) 9 -, wat is dat ‘iets’ dan? 10 -, deze boeken hebben een heel ander doel
11 -, daar geloof ik niet in
12 +, je moet overal mee leren leven
13 +, zonder vrijheid zou iedereen hetzelfde zijn
14 -, sinds mijn vorige leven geloof ik niet meer in reïncarnatie ;) 15 -, alles is mogelijk
16 +, als iedereen gelijk zou zijn dan zou het ook saai zijn
17 +, ooit kan nog heel lang duren
18 -, daar geloof ik niet in, ik vind het wel leuk om horoscopen te lezen, maar meestal klopt het toch niet of is het heel algemeen
19 -, niemand kent de waarheid
20 -, dat is onverklaarbaar
21 -, kinderen snappen ook niet alles
22 +, je hebt je lot in eigen handen
23 +, het is een lichaam met een geest
24 -, luisteren is niet genoeg, je moet hem/haar helpen
25 -, aan sommige dingen kun je niets doen
26 -, wat is het verschil tussen man en vrouw, dus waarom zou er verschil zijn in de plek in de samenleving
27 -, het afwijkende hoeft niet altijd benadrukt te worden
28 -, je weet tegenwoordig niet meer wat je moet denken of waar je vanuit moet gaan
29 +, mensen zijn eigenlijk maar egoïsten en denken niet aan andere wezens en de aarde enzovoorts
30 -, ooit zal er een nieuwe tijd komen, maar wanneer dat is, dat weet niemand

Een schema
1. Verlichting ofwel moderniteit. 2. Leidt tot crisisverschijnselen. Gemeenschappelijk: verlies van de geloofwaardigheid van de grote verhalen. Reactie volgt. 3. Fundamentalisme. 4. New Age. 5. Postmodernisme.

Kenmerken + overeenkomsten + verschillen
leidend tot een standpuntbepaling op basis van kennis van geschiedenis en begrippen.

Vraag 2  Wat is fundamentalisme?  Wat is new age?  Wat is postmodernisme?  Wanneer en waardoor was er een crisis?  Welke stroming had de meeste aanhangers?  Waarom zijn er 3 reacties?

Van ‘modern’ naar de ‘postmodern’: De reacties op de crisis van de moderniteit. Onze cultuur kent de naam ‘postmodern’, dit betekent ‘na het moderne’. Ergens in het verleden is er een overgang geweest tussen ‘modern’ en ‘postmodern’, maar waar dat was, is onbekend. We weten alleen dat het niet hetzelfde is en daarom is er gekozen voor de vage naam ‘postmodern’.

Triomf van de verlichting. De moderne techniek deed zijn intrede en beloofde gouden bergen. De wetenschap en de menselijke rede zouden bewerkstellingen wat negentienhonderd jaar Westers christendom niet voor elkaar had gekregen: een nieuwe wereld waarin een nieuwe mens geboren kon worden. Gevolg was een massale geloofsafval, de kerken kregen in de twintigste eeuw te maken met een uittocht van gelovigen, mensen zochten hun heil elders.

Communisme In 1917 markeerde de oktoberrevolutie het begin van het communistische experiment. De Sovjet-Unie was de eerste staat die zich baseerde op de leer van het marxisme-leninisme. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen heel Oost-Europa, later ook China en Cuba evenals enkele andere derdewereldlanden onder een communistisch bewind terecht.

Nationaal-socialisme In de jaren dertig kamen de nationaal-socialisten in Duitsland aan de macht. Zij beloofden ook een nieuwe maatschappij, die de ruimte zou geven aan een sterke Arische gemeenschap. Alle niet Arische mensen(Untermenschen) werden op brute wijze vermoord.

Multiculturele samenleving West Europa werd na de Twede Wereldoorlog geconfonteerd met een groeiende stroom arbeiders en vluchtelingen (vooral uit Islamitische landen). De verscheidenheid van culturen leidde ertoe, dat men ging spreken van het ontstaan van een multiculturele samenleving, waarin mensen uit zeer verschillende culturen samen een plek moesten zien te vinden om met elkaar te kunnen samenleven.

Crisis van de moderniteit De problemen van een multiculturele samenleving laten zien, hoe de idealen van de mensenrechten elkaar soms tegen kunnen spreken. De wetenschap heeft soms meer onheil dan heil gebracht. We zouden dus kunnen zeggen: DE verlichting bracht het traditionele godsdienstige zingevingsysteem, het christendom, in een crisis. Na WO2 bleken de idealen van de verlichting allerminst zo ideaal te zijn. Nu kwam de verlichting zelf in een crisis. Dat noemen we de crisis van de moderniteit.

Reacties op de crisis Mensen kunnen niet zonder zingeving. Van de volgende genoemde reacties op de crisis zijn fundamentalisme en New Age allebei een manier om een nieuw groot verhaal te vormen; de derde reactie, het postmodernisme wijst elk groot verhaal af en wil het doen met kleine verhalen.

Fundamentalisme Een groep wapent zich tegen alle moderne vraagtekens, door ferm vast te houden aan hun geloof. De samenleving om hen heen is in moreel verval; daarom houden zij vast aan hun strikte moraal. Het biedt houvast als je twijfel, respecteert en eert de tradities, geeft een zin aan je leven, geeft duidelijke en strenge regels om je aan te houden.

New Age Mensen die op zoek zijn naar spiritualiteit, vinden hun heil in de New Age beweging. New Age predikt dat er een nieuwe tijd aanbreekt, waarin de mens zijn ware plaats in de natuur weer in zal nemen. Het wijst in veel gevallen de normalen wetenschap af en grijpt terug op bijgelovige verschijnselen als hekserij en magie. In het New Age denken is de mens in wezen goed, zelfs goddelijk. Er is geen plaats voor de schaduwkanten van het menselijk bestaan.

Postmodern perspectief Postmodernisme wil de crisis juist erger maken en er iets bijzonders in zien. Postmodernisme is een beweging die uit de kunst komt; de architectuur en de literatuur en later ook de andere kunsten. Alle Grote Verhalen werden failliet verkaard, omdat ze niet meer geloofwaardig waren. De postmoderne mens moet het doen met onzekerheden en centraal in het denken van veel postmoderne filosofen staat de eeuwige kritiek die de mens moet blijven hebben op alle antwoorden die hem gegeven worden. Iemand die de wereld vanuit het postmodernisme bekijkt, moet leren om in de leegte en met de leegte te leven. Postmodernisten weigeren te doen wat het fundamentalisme en de New Age zeggen, een oud geloof restaureren of een nieuw geloof opbouwen in de vorm van een compleet bouwwerk. Men sluit dan eigenlijk de mens op zoals in een gevangenis.

2. Verdiepingsmateriaal: studieteksten 2.1 Verlichting 2.1.1. Het ontstaan van het moderne denken
De Verlichting is te beschouwen als het nieuwe culturele paradigma, dat het Westen zich vanaf de zeventiende eeuw heet eigen gemaakt. Een belangrijke factor voor de radicalisering was de zeventiende-eeuwse godsdienstoorlogen die Europa hebben geteisterd. Zij hadden een zuiverende werking op het moderniseringsproces. De wonden van het religieuze geweld dat in de Dertigjarige Oorlog dood en verderf zaaide, resulteerden in het heilige voornemen nooit meer een maatschappelijke orde op basis van religie te willen grondvesten. Volgens Kant zijn de twee hoofdzonden voor een verlicht persoon: luiheid en lafheid.

2.1.2. Grote verhalen in de westerse geschiedenis
Het christendom vertelt verschillende grote verhalen. Een groot verhaal is een alomvattende verklaring van de kosmos en het zijn, van de mens en de maatschappij. Natuurwetenschappen die ene theorie ontwerpen die alle andere theorieën doet verouderen en overbodig maakt is een van de idealen, oftewel de totaaltheorie. De bedoeling van de totaaltheorie is een volledig begrip van de gebeurtenissen om ons heen en ons eigen bestaan. Moderne wetenschap is erop uit alle oude verhalen af te schaffen zodat er uiteindelijk nog maar één verhaal overblijft.

2.2 Crisis 2.2.1 De holocaust en de ideale mens
Het moderne idee van een perfect georganiseerde wereld lag eraan ten grondslag. Een perfecte wereld betekende dat je van een bepaald soort mensen af moet. Ze wilde raszuiverheid en dan moet je de joden en de zigeuners elimineren. Centraal stond het bouwen van een betere wereld. Als eerste was er een voorstelling van een volmaakte wereld, waaraan de samenleving vervolgens afgemeten werd. Daarna moet je bepaalde delen van de samenleving radicaal vernietigen om de werkelijkheid dichter bij het ontwerp te brengen.

2.2.2 Het heil komt niet meer van God
Het begrip ‘heil’ mag letterlijk genomen worden. Gezondheid en religie zijn van deze tijd. Met de verdwijning van God is zielenheil vervangen door lichamelijk heil- een heilig ideaal, dat van artsen priesters maakt, van doktersvisites rituelen maakt en van ziekenhuizen kathedralen. Godsdienst gaf zin aan leed en lijden. Nu wenden we ons naar de geneeskunst, zij kunnen lijden wegnemen. De modernisering had het individu in het centrum van de samenleving gebracht. Het was een leer van de persoonlijke autonomie en de zelfontplooiing. Ziekte paste niet in deze leer. Ziek zijn begrenst mogelijkheden. We hadden recht op onbeperkte mogelijkheden, recht op volle kansen, recht op gezondheid.

2.3 Reacties: drie verschillende houdingen 2.3.1 Fundamentalisme
2.3.1.1. Fundamentalitische denken en leven: een voorbeeld: Maasbach junior
Hij gelooft wat er in de bijbel staat en dat is zijn leven. Het was ook een taak om zoveel mogelijk mensen in een zo kort mogelijke tijd met het evangelie te bereiken.

2.3.1.2 Wat gelooft een fundamentalist? Een fundamentalist is iemand die meent dat de waarheid vast staat en te kennen is. Hij neemt deze waarheid kritiekloos als uitgangspunt van zijn handelen, dat bezorgt hem een hechte basis van zekerheid. Als deze fundamentalistische houding overheerst in een levensbeschouwing is dat te merken aan: 1. De mens is heteronoom en moet zich laten leiden door de normen die voortvloeien uit de waarheid. 2. De waarheid is de belangrijkste waarde, deze is opgeschreven of geopenbaard, het is een vast oriëntatiepunt. 3. De waarheid is iets absoluuts, niet alleen feiten. Ook normatieve waarheid: wat juist is. Sommige zeggen dat volgens objectieve regels vast is te stellen wat ware schoonheid is.

2.3.1.3 Fundamentalisme heeft weinig met God te maken
Ze hechten veel meer belang aan het gezin als hoeksteen van de samenleving, vrouwen achter het aanrecht en verbod op abortus. Ze zoeken in de bijbel een rechtvaardiging om hun kinderen te mogen slaan. Het fundamentalisme is een reactie op de maatschappelijke ontwikkelingen van de moderne tijd. Fundamentalisme beperkt zich niet tot de 3 monotheïstische religies. Er is bijvoorbeeld ook het hindoefundamentalisme en een fundamentalistische stroming in het confucianisme. Ze probeerde een seculiere ethiek op hun maatschappij te leggen. De scheiding tussen kerk en staat heeft in de islamitische wereld echter geen traditie.

2.3.2 New Age
2.3.2.1 Beleefd New Age: een voorbeeld, doorleven na de ramp
Volgens veel new ages kan iedereen zijn leven sturen door positief te denken. Ze geloofden in een volgend leven (reïncarnatie). Ze zien zichzelf altijd als slachtoffer. Avatar leert dat je ervaring wordt gecreëerd door je overtuiging.

2.3.2.2 Tien grondgedachten van New Age
De beweging New Age bestaat niet meer echt, het is vercommercialiseerd en/of maatschappelijk geaccepteerd. De 10 grondgedachten van New Age: 1. De gedachte dat er een nieuwe tijd aanbreekt. Het gevoel dat de oude tijd aan het aflopen is en dat er een nieuwe tijd aanbreekt leeft sterk. 2. Het inzicht dat alles met elkaar samenhangt, waardoor er geen fundamentele tegenstellingen zijn. 3. De gedachte dat alles is doortrokken van goddelijke energie. 4. De aandacht voor het bewustzijn van de mens dat verder gaat dan het direct waarneembare, intuïtie en aranormale eigenschappen. 5. De aandacht voor sferen anders dan alleen de aardse sfeer, de sferen van waaruit de hulp komt van gidsen en helpers en waarin we ook personen kunnen aantreffen als Jezus, Boeddha, Maitreya en anderen. 6. Het belang dat er in New Age wordt gehecht aan het diepste Zelf, waarmee mensen in contact kunnen komen en daardoor ook met hun bron en hun bestemming. 7. Het centraal idee in New Age dat alles in groei en ontwikkeling is, zowel de mens als de aarde en heel de kosmos. 8. De gedachte van reïncarnatie. 9. De bezieling van de natuur in het New Age denken, het is van hogere en goddelijke krachten. 10. Het idee dat alle religies hetzelfde leren en in wezen hetzelfde zijn.

2.3.2.3 Verwachting van een nieuwe tijd
New Age verwijst naar de verwachting van een aanstaande nieuwe tijd, het Aquariustijdperk. Dat heeft te maken met de sterren, het tijdperk van de Waterman. Het Vissentijdperk, waarin Christus centraal stond loopt ten einde. De analyserende, rationele geest van het Vissentijdperk maakt plaats voor de helende, eenheidzoekende geest van het Aquariustijdperk.

2.3.3 Postmodernisme
2.3.3.1 Postmoderne beleving: een voorbeeld, ongemerkt postmodern worden
Een catecheet van een scholengemeenschap wordt gevraagd of er met hem gesproken kan worden. De catecheet nodigt hem thuis uit en de man begint over zijn gestorven dochter te praten. Daarna komt de man steeds terug naar de catecheet met alsmaar het verhaal over zijn gestorven dochter en de catecheet zweeg. De laatste keer zweeg de catecheet niet en vertelde hem hoe het kon gebeuren dat zijn dochter was gestorven. Het was zoals God het had gepland. 2.3.3.2 Kenmerken van postmodernisme
In de 19de eeuw streefde men naar eenduidigheid, kunnen ze wel zonder leven? Er zijn kansen voor morele vernieuwing, maar natuurlijk zijn er ook bedreigingen, zoals in elke fase in de geschiedenis. Zij willen een identiteit, zodat ze niet hoeven te tobben over de complexe identiteit, dat is een van de gevaren. Men meende de moraal te kunnen baseren op zekere, betrouwbare kennis omtrent de noden van de maatschappij en de menselijke natuur. Daarop kan men wetten baseren, die het probleem van de menselijke goedheid zouden oplossen. Als dat wegvalt, kun je 3 dingen doen: 1 Je kunt zeggen dat er geen moraliteit meer mogelijk is. 2 Je kunt proberen terug te keren naar de moderniteit. 3 Je kunt het gedrag bestuderen van mannen en vrouwen die zich onder soortgelijke omstandigheden moreel hebben gedragen. Onzekerheid aan de moraliteit biedt hoop. Moreel zijn betekent constant onzeker zijn over jezelf. Postmoderniteit bestaat uit de kunst om het anderen het andere te laten.

2.3.3.3 Lyotard, vader van de postmoderniteit
Postmodernisme klinkt als een beweging, een school, het is een toestand. Homogeniteit is een gevolg van het wegdrukken en verdrukken van heterogeniteit, deze gedachten wordt opgenomen in het postmodernische-debat. Tegenover het modernistische bezig-zijn met de mannelijke, blanke, heteroseksuele volwassene stellen zij het belang van het afwijkende, het ‘andere’ en vragen zij aandacht voor vrouwelijkheid, etniciteit, homoseksualiteit en kindertijd. Deze politieke wending blijft heersen.

2.4 Slotopmerkingen 1. Fundamentalisme, New Age en postmodernisme gaan om een houding binnen een levensbeschouwing. De drie stromingen kunnen een bijvoeglijk naamwoord zijn bij een georganiseerde of niet-georganiseerde levensbeschouwing. Ze bevatten dan de kenmerken van die bepaalde stroming. 2. Globaal kunnen we stellen dat iedere reactie op de moderniteit een open en een gesloten vorm kent. Er is fundamentalisme van iemand die zich er persoonlijk goed bij voelt, hij heeft zo zijn zekerheid en waarheid. Anderen moeten zelf weten hoe zij hun weg zoekt, hij vindt het jammer als ze het anders doen maar respecteert het. Er is ook het fundamentalisme, dat ervan uit gaat dat het de enige waarheid bezit en dat iedereen die waarheid moet aannemen, goedschiks of kwaadschiks. Er zijn new-agedenkers die het new-agegedachtegoed zien als een welkome aanvulling en correctie op de heersende denkbeelden en er zijn new-agedenkers die zichzelf niet ziet als een nieuw ‘systeem’, een compleet alternatief voor de bestaande levensvisies. Een soort postmodernisme zegt dat we moeten leren leven met de onzekerheden in het bestaan om van daaruit toch te trachten een menswaardig bestaan op te bouwen. Een ander soort postmodernisme zegt dat het leven en alles daarbinnen zo onzeker is dat het er niets toe doet, wat je al dan niet gelooft.

Eigen mening Ik wist wel dat er zoiets was als verlichting, maar ik wist niet dat er zoveel ‘reacties’ op waren. Ik heb dus veel geleerd van dit hoofdstuk, hoewel ik het niet echt interessant vond. Het is wel leuk om te weten welke stromingen er waren, maar daar hebben we nu weinig aan, van hoe het er toen aan toe ging. Ik vond het eerste en tweede gedeelte een beetje dubbelop, in het eerste gedeelte, worden de reacties een beetje beschreven en in het tweede worden ze een stuk uitgebreider beschreven, het zou misschien fijner zijn geweest als het in een keer beschreven werd, dat zou dan ook weer tijd sparen, omdat je het dan in een keer kan beschrijven en niet twee keer. Met het verslag maken had ik geen problemen, eerst heb ik alles doorgelezen en daarna paragraaf voor paragraaf samengevat. Kortom, ik vond het niet echt een leuk hoofdstuk, maar heb er wel iets van geleerd.