Arbeidsmarkt

Hoofdstuk 3 De strijd om de poen

Paragraaf 3.1 loon in de ogen van de werknemers

Inflatie = een stijging van het algemeen prijspeil. Een loonstijging die bedoeld is om het effect van de inflatie teniet te doen, noemen we prijscompensatie. Is er in een jaar 2% inflatie, dan is een loonstijging van 2% nodig. De stijging van de gemiddelde productie per werknemer per gewerkte tijdseenheid, noemen we de stijging van de arbeidsproductiviteit. Voor de stijging van de arbeidsproductiviteit zijn een aantal oorzaken: - technische ontwikkeling (mechanisering en automatisering) - arbeidsverdeling en specialisatie (het verdelen van het productieproces in onderdelen zodat mensen zich gaan toeleggen op een bepaald deel van de productie. Dit laatste heeft tot gevolg dat mensen gespecialiseerd raken in bepaalde taken) - scholing (door scholing zijn werknemers in staat om per tijdseenheid meer te produceren.

Verschillende soorten loonstijging:

- Initiële loonstijging = een loonstijging die voorvloeit uit een stijging van de arbeidsproductiviteit. Als een werknemer 4& loonsverhoging krijgt bij een inflatie van 3,5%, bedraagt de initiële loonstijging dus 0,5% - Een loonstijging die bedoeld is om het effect van de inflatie teniet te doen, noemen we prijscompensatie. Is er in een jaar 2% inflatie, dan is een loonstijging van 2% nodig. - incidentele loonstijgingen = loonstijgingen door bijvoorbeeld promotie.

Paragraaf 3.2 loon in de ogen van de werkgevers

Een stijging van loonkosten per product kan verschillende reacties van bedrijven uitlokken, nl: 1. sommige ondernemers zullen hun prijzen verhogen
2. bedrijven besluiten hun productie te verplaatsen naar lage loonlanden
3. bedrijven vervangen mensen door machines
4. de winst laten dalen

Paragraaf 3.3 Loon: kosten of koopkracht?

Forse loonstijgingen kunnen leiden tot een daling van de werkgelegenheid. Maar bedrijven hebben ook voordeel van hogere lonen.

Hogere loonkosten per product kunnen ertoe leiden dat de werkgelegenheid bij bedrijven daalt. 4 oorzaken hiervan: 1. arbeid kan vervangen worden door kapitaalgoederen
2. bedrijven kunnen hun productie naar het buitenland verplaatsen. 3. leiden tot een prijsstijging en daarmee tot een verslechtering van de internationale concurrentiepositie
4. dalende winstgevendheid.

Anderzijds is het loon ook een bron van bestedingen. Hogere lonen kunnen ertoe leiden dat de koopkracht van werknemers stijgt. Als werknemers meer gaan kopen, stijgt de afzet van bedrijven. Bedrijven zullen meer gaan produceren, waardoor de werkgelegenheid stijgt

Paragraaf 3.4 loonstijging in de praktijk

Prijscompensatie en initiële loonstijging hoeft niet ten koste te gaan van de winst. Door hogere prijzen en een stijging van de arbeidsproductiviteit stijgt namelijk de omzet van een bedrijf. Hierdoor heeft het bedrijf meer hoogte voor loonsverhoging.

Hoofdstuk 4 wie doet het werk?

Paragraaf 4.1 werkgelegenheid in Nederland

Quartaire sector = de niet-commerciële dienstverlening, zoals onderwijs en de zorgsector. Primaire sector = landbouw en visserij
Secundaire sector = industrie
Tertiaire sector = commerciële dienstverlening

Paragraaf 4.2 verschuivingen in de werkgelegenheid

Innovatie = het vernieuwen van productie en productieprocessen.

Paragraaf 4.3 mens of machine

Investeren = het kopen van kapitaalgoederen (machines, gebouwen, transportmiddelen enz.) door bedrijven. Consumeren = als een gezin goederen of diensten koopt. Als de productie kapitaalintensiever wordt betekend dat, dat er meer machines komen in verhouding tot arbeiders. Diepte-investering = een arbeidsvervangende investering die tot gevolg heeft dat de arbeidsproductiviteit stijgt. Breedte-investering = als een bedrijf kapitaalgoederen van dezelfde kwaliteit koopt. De arbeidsproductiviteit blijft gelijk.

Paragraaf 4.4 hier of daar

In de vorige paragraaf heb je geleerd dat stijgende loonkosten ertoe kunnen leiden dat werkgelegenheid daalt omdat mensen vervangen worden door machines.

Er zijn 2 manieren waarop productie naar het buitenland verplaatst kan worden: 1. het luiten van een vestiging in bijvoorbeeld Nederland en gelijktijdig openen van een vergelijkbare vestiging in bijvoorbeeld Indonesië. 2. bedrijven uit Nederland worden weggeconcurreerd door bedrijven uit lage loonlanden.

Concurrentiepositie = het vermogen om beter en/of goedkoper te kunnen produceren dan concurrenten. Factoren die hierbij een rol spelen: prijs, infrastructuur en kwaliteit.

Paragraaf 4.5 hoge lonen, meer bestedingen

Als alle bedrijven de lonen zouden gaan verlagen, zouden ze zichzelf voor een groot probleem stellen: werknemers zouden te weinig inkomen hebben om de geproduceerde goederen te kunnen kopen.

Hoofdstuk 5 werkloosheid

Paragraaf 5.2 werkloosheid gemeten

Er zijn verschillende definities van werkloosheid. Verborgen werklozen = werklozen die niet ingeschreven staan bij het CWI. In een periode dat het goed gaat met de economie vermindert het aantal verborgen werklozen door het aanzuigeffect. Het aanbod van arbeid neemt dan toe. In een tijd van economische teruggang gebeurt het omgekeerde, we noemen dat het ontmoedigingseffect.

Naast verborgen werkloosheid kennen we ook verborgen werkgelegenheid. Dit is werkgelegenheid die niet in de officiële cijfers tot uiting komt: zwart werk en vrijwilligerswerk.

Paragraaf 5.3 oorzaken van werkloosheid

Er zijn verschillende soorten werkloosheid:

1. frictiewerkloosheid: werkloosheid die ontstaat omdat het tijd kost voor een werknemer om een baan te vinden (en voor een werkgever om een werknemer te vinden) 2. Seizoenswerkloosheid: ontstaat omdat bepaalde bedrijven vooral in bepaalde seizoenen produceren, bijv. strandtenten
3. kwalitatieve structuurwerkloosheid: dat er andere soorten arbeid gevraagd worden dan dat er aangeboden worden. Kan te maken hebben met een verschillen in de opleidingen en capaciteiten die door werkgevers gevraagd worden en die werklozen hebben. 4. kwantitatieve structuurwerkloosheid: betekent dat er te weinig kapitaalgoederen zijn ten opzichte van de aangeboden hoeveelheid arbeid. Het tekort aan machines betekent dat de productiefactor arbeid niet volledig benut kan worden, terwijl tegelijkertijd de productiefactor kapitaal al volledig benut heeft. Kwantitatieve structuurwerkloosheid heeft de volgende gevolgen: - er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat werknemers worden vervangen door machines - er verdwijnen arbeidsplaatsen door reorganisaties in bedrijven die efficiënter willen werken - er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat bedrijven hun productiecapaciteit verplaatsen naar het buitenland. - Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat de winsten van een bedrijf zijn ingezakt. - Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat het product niet meer gekocht wordt - Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat sommige producten te duur zijn. 5. Conjunctuurwerkloosheid: wanneer de bestedingen laag zijn in relatie tot de productiecapaciteit wordt er weinig geproduceerd en worden er mensen ontslagen. Doet zich gelijktijdig in een heel land voor.

1. frictiewerkloosheid: werkloosheid die ontstaat omdat het tijd kost voor een werknemer om een baan te vinden (en voor een werkgever om een werknemer te vinden) 2. Seizoenswerkloosheid: ontstaat omdat bepaalde bedrijven vooral in bepaalde seizoenen produceren, bijv. strandtenten
3. kwalitatieve structuurwerkloosheid: dat er andere soorten arbeid gevraagd worden dan dat er aangeboden worden. Kan te maken hebben met een verschillen in de opleidingen en capaciteiten die door werkgevers gevraagd worden en die werklozen hebben. 4. kwantitatieve structuurwerkloosheid: betekent dat er te weinig kapitaalgoederen zijn ten opzichte van de aangeboden hoeveelheid arbeid. Het tekort aan machines betekent dat de productiefactor arbeid niet volledig benut kan worden, terwijl tegelijkertijd de productiefactor kapitaal al volledig benut heeft. Kwantitatieve structuurwerkloosheid heeft de volgende gevolgen: - er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat werknemers worden vervangen door machines - er verdwijnen arbeidsplaatsen door reorganisaties in bedrijven die efficiënter willen werken - er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat bedrijven hun productiecapaciteit verplaatsen naar het buitenland. - Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat de winsten van een bedrijf zijn ingezakt. - Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat het product niet meer gekocht wordt - Er verdwijnen arbeidsplaatsen omdat sommige producten te duur zijn. 5. Conjunctuurwerkloosheid: wanneer de bestedingen laag zijn in relatie tot de productiecapaciteit wordt er weinig geproduceerd en worden er mensen ontslagen. Doet zich gelijktijdig in een heel land voor.

Productiecapaciteit = de maximaal mogelijke productie in een bepaalde periode.

Bezettingsgraad = werkelijke productie : productiecapaciteit x 100%

Paragraaf 5.4 bestrijden van werkloosheid

Werkloosheid wordt gezien als een maatschappelijk probleem, omdat: 1. mensen hebben een gebrek aan inkomen
2. werken is voor mensen een belangrijke invulling van hun leven als het gaat om sociale contacten en erkenning krijgen voor je capaciteiten

Maatregelen tegen werkloosheid:

Maatregelen tegen conjunctuurwerkloosheid: Conjunctuurwerkloosheid wordt veroorzaakt doordat er te weinig besteend wordt. De overheid kan meer gaan besteden, door bijv. aanleg van wegen of bouwen van scholen. Hierdoor stijgt de afzet en de productie van wegenbouwmaatschappijen en bouwbedrijven. Ook de werkgelegenheid bij die bedrijven stijgt dan. Ook kan de overheid belastingen verlagen of subsidies verstrekken.

Maatregelen tegen kwalitatieve structuurwerkloosheid: Als er computerprogrammeurs nodig zijn en er zijn veel werkloze boekhouders, dan kan je boekhouders gaan omscholen tot computerprogrammeurs. Ook kan je de arbeidsmobiliteit vergroten; dat wordt groter als het aanbod van arbeid zich aanpast aan de veranderingen in de vraag naar arbeid. Ook is er regionale arbeidsmobiliteit: dat wil zeggen dat mensen bereid zijn om te reizen of verhuizen voor een baan.

Maatregelen tegen kwantitatieve structuurwerkloosheid: Lagere loonkosten, positieve effecten daarvan: - lagere kosten kunnen leiden tot lagere prijzen - lagere loonkosten vergroten de winstgevendheid van bedrijven - lagere loonkosten maken het minder aantrekkelijk mensen te vervangen door machines - lagere loonkosten maken het minder aantrekkelijk om productie te verplaatsen naar het buitenland
Er zijn verschillende manieren om de loonkosten te beperken: 1. het verlagen van het brutoloon. 2. gelijktijdig verlaging van de belastingen, zodat het brutoloon netto minstens even veel is.

Wig = verschil tussen de loonkosten en de nettoloon. Geeft dus aan wat het verschil is tussen wat een werknemer kost voor de werkgever (de loonkosten) en wat de werknemer werkelijk ontvangt

Werkgeverslasten = verschil tussen de loonkosten en het brutoloon
Werknemerslasten = het verschil tussen het brutoloon en het nettoloon.

Een ander manier dan de loonkosten te veranderen is door innovatie te bevorderen. Nog een andere manier is ATV invoeren.

Maatregelen tegen seizoenswerkloosheid en frictiewerkloosheid: Als er in de KUIP geen voetbal is, kan je in de winter concerten organiseren (seizoenswerkloosheid) Frictiewerkloosheid kan verminderd worden door een betere arbeidsbemiddeling zodat openstaande vacatures sneller vervuld worden.

Paragraaf 5.5 deeltijd, ATV en flexibilisering

De overheid stimuleert de vraag naar arbeid en het aanbod van arbeid. Dat doen ze met de volgende maatregelen:

1. Deeltijd: Stimulering van deeltijdwerk. Een deeltijdwerker werkt een vast aantal uren per week, mar minder uren dan een werknemer met een volledige baan. Zo passen er meer mensen in dezelfde baan. Ook aan de aanbodzijde kan deeltijdwerk een positieve invloed hebben. Er zijn immers steeds meer mensen die helemaal geen behoefte hebben aan een voltijdbaan en geen financiële reden hebben voltijds te werken.

2. Arbeidstijdverkorting (ATV) we spreken van arbeidstijdverkorting als iedereen in een bedrijf of bedrijfstak minder gaat werken. Hierdoor stijgt de werkgelegenheid gerekend in personen. Door arbeidstijdverkorting kan de werkgelegenheid stijgen. Immers, als de arbeidstijd wordt verkort, daalt de arbeidsproductiviteit per jaar. Er zijn dan meer werknemers nodig om dezelfde productie te bereiken.

3. flexibilisering
4. De overheid schept door versoepeling van bepaalde regels mogelijkheden om de arbeidsmarkt te flexibiliseren. Door werknemers flexibel in te kunnen zetten dalen de arbeidskosten en kan de werkgelegenheid toenemen. Een voorbeeld is het versoepelen van ontslagrecht, waardoor het voor werkgevers makkelijker wordt om werknemers te ontslaan. Een ander voorbeeld is het loslaten van vaste werktijden en vaste werkdagen. Het verschil tussen deeltijdwerk en flexibel werk is dat bij flexibel werk het aantal uren dat je per week werkt niet vastligt. Een voorbeeld is een oproepkracht. Het belangrijkste doel van flexibilisering is de kosten van arbeid te laten dalen.

Er zijn verschillende redenen waarom flexibilisering tot lager arbeidskosten leidt: -werknemers in vaste dienst. -Het aanpassen van het personeelsbestand aan de productieomvang gaat gemakkelijker.

De flexibilisering op de arbeidsmarkt heeft onder andere tot gevolg dat er een grote verscheidenheid is aan arbeidsovereenkomsten. Daarnaast kunnen we arbeidsovereenkomsten ook verdelen naar de lengte van de arbeidscontact: -werknemers met vaste dienstverband: dit zijn de vaste banen, waarbij de arbeidsovereenkomst een heel arbeidsleven kan duren. -werknemers met een dienstverband voor bepaalde tijd: dit zijn arbeidscontracten met een bepaalde duur, zoals 1 jaar. -uitzendkrachten zijn werknemers die via een uitzendbureau werken: hoeveel dagen, weken of maanden de arbeidsovereenkomst duurt ligt van tevoren vaak niet vast.