Immanuel Kant

A priori kennis is kennis vooraf, de elementen die het achtergrondkader bepalen. Het wordt niet ontleend aan ervaringen, maar is van tevoren aanwezig in het menselijk brein. Het verstand begrijpt en bewerkt hiermee ervaringen naar eigen inzicht. Het bestaat uit 12 categorieën waaronder: tijd, causaliteit, substantie en ruimte. Rationalisten geloven in a priori kennis.

In het rationalisme staat de opvatting dat kennis wordt verworven door het verstand centraal. Het rationalisme was een belangrijke stroming in de 17e eeuw door onder andere het werk van René Descartes en Benedictus de Spinoza.

A posteriori kennis is het tegenovergestelde van a priori kennis. Deze term heeft Immanuel Kant veel gebruikt. Het duidt kennis aan die alleen op ervaringen berust, indrukken uit de wereld.

Synthetische kennis komt voort uit de ervaring. Voorbeelden van synthetische uitspraken zijn: Gras is groen, de appel is rood, de appel valt door de zwaartekracht. Het is een algemene uitspraak die eigenlijk opgaat voor al hetgeen in het universum waar je over spreekt, maar je moet het eerst ervaren om erachter te komen. Pas als je zíet dat gras groen is weet je het. Maar een begrip als groen blijft ook altijd vaag, omdat je het op zoveel verschillende manieren hebt, er is geen vast begrip ‘groen’.

Het tegenovergestelde van synthetische uitspraken zijn analytische uitspraken. Analytische kennis bestaat al voor de ervaring en is ook niet zintuiglijk te ervaren. Voorbeelden van analytische uitspraken zijn: 1 + 1 = 2 en alle lijken zijn dood. Je kunt dit niet ervaren want wat is één? Je kunt het niet vastpakken of zien of proeven, het is een idee. Analytische uitspraken zijn tautologieën, je zegt twee keer hetzelfde, als je ergens 1 + 1 neerzet, dan staat daar al twee.

De opvatting dat alleen zintuiglijke kennis bestaat heet empirisme. Grondlegger hiervan is John Locke. Hij heeft kritiek op het rationalisme van Plato & Descartes. Volgens hem bestaat aangeboren kennis niet en is de geest een onbeschreven blad (tabula rasa). Dat is de grote discussie tussen het empirisme en het rationalisme, begint kennis met ervaring, of met het verstand. Kant gelooft dat mensen kennis bezitten over substanties en oorzaak-gevolgrelaties. Volgens hem wordt de manier waarop wij de wereld waarnemen door ons verstand gevormd. Volgens Kant kunnen wij de wereld niet zien zoals deze is maar slechts zoals ons verstand de wereld interpreteert. Dit is de nominale werkelijkheid, de wereld op zichzelf, God, de ziel, het is geen kennis bestemd voor de mens. De echte objectieve wereld is voor ons onbereikbaar, we hebben geen kennis van ‘das Ding an sich’. Toch is Kant niet helemaal rationalistisch want hij denkt ook dat kennis voor een belangrijk deel berust op zintuiglijke ervaringen. Volgens hem moeten rede en zintuigen samenwerken om zo kennis op te leveren. Hij gelooft dat we zonder concepten (a priori) niets kunnen beginnen. Er moet nog iets buiten ons bestaan, een wereld waar we niets van weten, denkt Kant.