Anorexia en boulimia

INLEIDING Anorexia en Boulimia Nervosa komen voornamelijk voor bij vrouwen; ongeveer 5% van patienten zijn man. De ziektes duren gemiddeld 7,5 jaar. Ongeveer 40% van de patienten herstelt volledig, 40% herstelt gedeeltelijk en 20% herstelt niet. Ongeveer 10% van de patienten overlijdt aan de gevolgen van deze ziektes. Lijnen vormt een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van
de eetstoornissen anorexia en boulimia nervosa. Tweederde van alle vrouwen wil graag afvallen. Daarom doet ongeveer de helft van alle vrouwen voortdurend aan de lijn. Dit betekent niet dat tweederde van de vrouwen te dik is. Het grootste deel van de vrouwen heeft een gewicht dat volgens de medische maatstaven gezond is. Veel vrouwen voelen zich dus te dik, al zijn ze het niet. Doordat er nu betere voedselomstandigheden zijn, worden we steeds zwaarder, terwijl het zogenaamde ‘ideale’ gewicht steeds lager komt te liggen. Dit is dus de oorzaak dat steeds meer vrouwen voortdurend op dieet zijn.

WAT IS ANOREXIA NERVOSA? De naam anorexia nervosa betekent letterlijk ‘gebrek aan eetlust door nerveuse oorzaken’. Deze naam is eigenlijk misleidend, omdat de patienten die hieraan lijden geen gebrek aan eetlust hebben, maar juist doelbewust proberen hun eetlust en hongergevoel te onderdrukken. Anorexia zou eigenlijk beter ‘magerzucht’ of ‘lijnziekte’ genoemd kunnen worden, want de patienten hebben een onweerstaanbare drang om af te vallen. Ze zijn er dus eigenlijk aan verslaafd en gaan ermee door, zelfs als zij al sterk zijn vermagerd. Alles wat te maken heeft met eten, gewicht en lichaamsomvang is een obsessie voor anorexia-patienten. Ze tellen voortdurend calorien en denken de hele dag na over wat ze wel of niet moeten eten. Voedsel kunnen ze pas eten als er weinig calorien in zitten, vooral suikers en vetten ontwijken ze. Sommige patienten hebben soms last van vreetbuien en dan eten ze in korte tijd veel voedsel. Na zo’n vreetbui voelen ze zich wanhopig en willen ze het eten weer zo snel mogelijk weer kwijt. Dit doen ze dan door zelf opgewekt braken of door het gebruik van laxeermiddelen. Sommige patienten gaan ook overmatig sporten om nog meer af te vallen. Hoewel de patienten erg mager( soms zelfs extreem mager) kunnen worden, blijven ze zichzelf dik voelen. Ze hebben dus een sterk vertekend lichaamsbeeld. Het is zelfs zo dat hoe lager het gewicht wordt, hoe banger de patienten zijn om aan te komen. Een pondje erbij is voor hun een regelrechte ramp.

WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN ANOREXIA NERVOSA?

DE LICHAMELIJKE GEVOLGEN - Bij vrouwen stopt de menstruatie, want de hormonen die voor de menstruatiecyclus zorgen nemen af tot het niveau van de puberteit. Als de menstruatie wegblijft is de vrouw tijdelijk onvruchtbaar. - De ademhaling en de hartslag worden trager. Ook de bloeddruk daalt. Dit komt doordat het lichaam bij dalenD gewicht en minder voedselinname zoveel overschakelt op besparing in de stofwisseling. Als gevolg hiervan voelen de patienten zich vaak erg moe, duizelig, lusteloos en depressief. - Doordat er weinig eten wordt verbrand, daalt de lichaamstemperatuur en hebben de patienten last van koude, blauwe handen en voeten. Ook kan, als gevolg van de lage lichaamstemperatuur, een donsachtig beharing in het gezicht, op de armen, borst en rug ontstaan. - De conditie van het gebit en de haren verslechtert. De patient kan last krijgen van haaruitval. De huid wordt droog en schilferig en verslapt. - Door beperkte voedselinname kan verstopping ontstaan. Dit is vaak een reden om in paniek te raken voor een anorexiapatient en die gaat dan vaak braken en laxeermiddelen gebruiken. - Bij extreme vermagering ontstaat vaak een vochtophoping (oedeem) in de onderbenen. - Als patienten sterk vermageren wordt spierweefsel afgebroken. - Het honger-en verzadigingsmechanisme raakt volkomen verstoord. De patienten voelen niet wanneer ze honger hebben of negeren het hongergevoel. - Anorexia-patienten slapen vaak slecht. Meestal slapen ze moeilijk in of zijn al vroeg weer wakker. Vaak lossen zij dit op door ’s morgens vroeg al weer met werk, studie of andere dingen te beginnen. - Door een eenzijdig dieet kunnen tekorten aan bepaalde mineralen en vitamines ontstaan. Vaak hebben de patienten dan een tekort aan kalium. Dit kan leiden tot nier- en leverbeschadigingen, spierkrampen, hartritmestoornissen en zelfs een hartstilstand.

Bijna alle lichamelijke symptonen verdwijnen wanneer de patient weer een stabiel en normaal gewicht hebben. Als de ziekte echter vele jaren duurt, kan onherstelbare schade worden aangericht.

DE SOCIALE GEVOLGEN Mensen met anorexia voelen zich vaak geisoleerd en verlaten. De omgeving begrijpt niet dat de patienten hun lichaam heel anders ervaren dan anderen het zien. De vermagering en het abnormale eetgedrag roepen veel onbegrip en bezorgdheid op bij familie en vrienden. Daarom proberen zij hun eetstoornis zo veel mogelijk verborgen te houden en zullen ze allerlei smoesjes verzinnen. Hierdoor kunnen zij door hun omgeving als leugenachtig of onbetrouwbaar worden gezien. Anorexia-patienten gaan zich steeds meer afzonderen van de mensen om hen heen. Ze zijn uiteindelijk alleen maar bezig met hun gewicht.

WAT IS BOULIMIA NERVOSA? Boulimia nervosa betekent letterlijk ‘eetlust als een os door nerveuze oorzaken’. Ook deze naam klopt niet helemaal, omdat de patient last heeft van vreetbuien die worden afgewisseld met perioden van (bijzonder) matig eten. Bovendien hoeft het niet zo te zijn dat mensen met boulimia een grote eetlust hebben, voordat ze een vreetbui krijgen. Het gaat om het eten, niet omdat ze honger hebben. De drang om te eten lijkt op een verslaving. Boulimia wordt dan ook wel eetverslaving genoemd. Tijdens een eetbui worden grote hoeveelheden voedsel naar binnen gewerkt en hebben patienten het gevoel dat ze de controle over hun eetgedrag kwijt zijn. Ze kunnen niet meer stoppen met eten. In het voedsel zitten vaak veel calorien en wordt vaak zonder proeven doorgeslikt. De drang tot eetbuien is vaak zo groot dat patienten deze gaan plannen. Zo kunnen patienten bijvoorbeeld op hun werk nauweijks iets eten, om zich als ze alleen thuis zijn over te geven aan een vreetbui. De hoeveelheid eetbuien is per patient verschillend. De ene patient heeft twee eetbuien per week, terwijl de andere er een paar per dag heeft. Na een eetbui proberen boulimia-patienten het eten zo snel mogelijk weer kwijt te raken. Vaak gebeurt dit door zelf opgewekt gaan braken en/of laxeermiddelen. Het kan ook zo zijn dat er geen gebruik wordt gemaakt van deze middelen, maar dat er na een periode van eetbuien een periode van niets eten (vasten) volgt. Als reactie op het hongergevoel dat door het vasten ontstaat, kunnen er weer nieuwe vreetbuien volgen. Net als anorexia-patienten zijn boulimia-patienten geobsedeerd door voedsel, gewicht en lichaamsomvang. De meeste boulimia-patienten hebben echter een normaal gewicht, al komt het ook voor dat ze mager of te dik zijn. Wat hun gewicht ook is, ze vinden zich altijd te dik en proberen ze ook voortdurend slanker te worden of op gewicht te blijven.

WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN BOULIMIA NERVOSA?

DE LICHAMELIJKE GEVOLGEN - Bij vrouwen kunnen menstruatiestoornissen optreden. De menstruatie is dan erg onregelmatig of blijft uit. - Verstoring van het honger- en verzadigingsmechanisme. De patienten weten niet meer wanneer ze honger hebben of wanneer ze vol zitten. - Door vaak braken komen de slokdarm en de mondholte voortdurend in contact met het maagzuur. Hierdoor wordt het glazuur van het gebit aangetast en kunnen de speekselklieren gaan opzetten. Ook keelpijn en langdurige heesheid kunnen door het braken ontstaan. - Door het gebruik van laxeermiddelen raakt de vochthuishouding verstoord. Het gevolg hiervan kan een lage bloeddruk zijn met klachten als duizeligheid, zwakte, flauwvallen en een licht gevoel in het hoofd. - Door braken of het gebruik van laxeermiddelen kan een tekort aan kalium ontstaan, wat kan leiden tot nier- en leverbeschadigingen, spierkrampen, hartritmestoornissen en hartstilstand. - Er kan een tekort aan vitaminen en mineralen ontstaan. Ook kan bloedarmoede optreden. - Bij patienten die regelmatig veel eten, rekt de maag uit. In het ergste geval kan de maagwand scheuren door het plotselinge uitzetten van de maag. Maar dit laatste komt gelukkig niet zo vaak voor. - Patienten kunnen verslaafd raken aan laxeermiddelen.

De meeste lichamelijke symptonen kunnen zich herstellen als de
eetstoornis verdwijnt. Dit kan wel enige tijd duren. Omdat veel mensen met boulimia nervosa een normaal lichaamsgewicht hebben, is het door anderen vaak moeilijk te zien dat ze een eetstoornis hebben. Omdat de patienten zich voor hun eetgedrag schamen, spreken zij vaak niet over hun lichamelijke klachten, waardoor deze onopgemerkt blijven. Hierdoor is boulimia een gevaarlijke ziekte.

DE SOCIALE GEVOLGEN Boulimia-patienten stellen, net als anorexia-patienten, hoge eisen aan zichzelf. Ze vinden het feit dat zij hun eetgedrag niet in de hand kunnen houden als een gebrek aan wilskracht en zelfbeheersing. Hierdoor voelen ze zich schuldig en krijgen ze vaak een hekel aan zichzelf. Omdat ze zich schamen en bang zijn om afgewezen te worden, proberen boulimia-patienten vaak hun eetbuien voor anderen verborgen. Het braken en het gebruik van laxeermiddelen houden zij uiteraard ook geheim. Boulimia-patienten voelen zich ook vaak erg eenzaam door hun ziekte. Ze gaan pas hulp zoeken als de wanhoop te groot is om mee verder te leven. Als ze uiteindelijk hun probleem aan anderen hebben verteld, voelen ze zich nog vaak alleen. Het is moeilijk om aan buitenstaanders duidelijk te maken hoe het is om met zo’n dwang te moeten leven.

WAT HEBBEN DE EETSTOORNISSEN GEMEENSCHAPPELIJK? Voor de meeste mensen met een eetstoornis geldt: - Ze zijn geobsedeerd door alles wat met eten, gewicht en lichaamsomvang te maken heeft. In hun gedachte zijn ze alleen maar bezig met wat ze wel of niet zullen eten en met de gevolgen die dit op de weegschaal of voor de spiegel zal hebben. - Ze zijn exteem bang om aan te komen. Afvallen of hetzelfde gewicht weten te houden stelt hen gerust. Door deze obsessie verandert hun eetgedrag. - Ze hebben een hekel aan hun eigen lichaam en vinden zichzelf veel dikker dan ze in werkelijkheid zijn. Omdat ze zich voortdurend dik en opgezwollen voelen, luisteren ze niet naar de signalen van hun lichaam. Bijvoorbeeld wanneer ze honger hebben. Op den duur zijn ze niet meer in staat om deze signalen te voelen.

HOE KUNNEN EETSTOORNISSEN BEHANDELD WORDEN? Mensen met eetstoornissen gaan vaak als eerste naar hun huisarts. Die kan hun dan doorverwijzen naar een hulpverlener. Het is dan belangrijk dat zij het gevoel hebben dat ze door de hulpverlener serieus genomen worden. Ze moeten ook vertrouwen in de behandeling hebben, wil deze succes hebben. De behandeling kan plaatsvinden in een RIAGG, een polikliniek van een psychiatrisch ziekenhuis of een speciaal behandelcentrum voor eetstoornissen. Vaak worden de patienten geholpen door een psycholoog of psychiater. Soms kunnen geneesmiddelen deel uit maken van de behandeling van patienten met een eetstoornis. Soms worden kalmeringsmiddelen voorgeschreven om de spanningen te verminderen. Soms zal het nodig zijn patienten op te nemen in het ziekenhuis of te verwijzen naar een psychiatrisch ziekenhuis. Dit hangt af van de ernst van de lichamelijke en geestelijke problemen. Bij zeer ernstig vermagerde patienten kan een opname in een algemeen ziekenhuis noodzakelijk zijn. Als zij daar niet door zelfstandig eten aankomen, kan het, om hun leven te redden, nodig zijn sondevoeding toe te dienen.