Abel Tasman

Abel Tasman

Abel Janszoon Tasman werd geboren in 1603 te Lutjegast, een klein dorpje in het Zuidwestelijk deel van de provincie Groningen. Op jonge leeftijd vertrok Abel naar Amsterdam waar hij zijn zeemansbestaan begon als varensgezel. Op 11 januari 1632 trouwde Abel met Jannetje Tjaers. Hij was toen al weduwnaar van Claesgen Heyndrix en had samen met haar een dochter, ook Claesgen genaamd. In oktober 1649 overleed Abel in Batavia (het tegenwoordige Jakarta). In zijn testament stonden zijn vrouw Jannetje Tjaers, de kinderen van zijn dochter Claesgen en de armen uit zijn geboorteplaats Lutjegast.

De ontdekkingsreis

Abel Tasman was een ontdekkingsreiziger en zeevaarder. Hij was in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) een van de grootste handelsmaatschappijen van de wereld in die tijd. Zijn bekendheid dankt Abel aan de expeditie van 1642/1643. Als commandeur van de Raad (leiding van de schepen) voerde hij samen met zijn vriend en cartograaf Frans Jacobszoon Visscher het commando over twee schepen: het jacht “Heemskerck” en het transportschip “Zeehaen”. Abel was adviseur van Anthony van Diemen en had meegeholpen met de plannen opstellen van het toen onbekende “Zuidland” (Nieuw-Guinea/Australië) waarachter ze een zeer groot continent vermoedden. De expeditie had als hoofddoel een oostelijke doorvaart naar Zuid-Amerika (Chili) te verkennen. 14 augustus 1642 begon de expeditie. Op Mauritius hield de VOC een tussenstop. De bemanningsleden kregen goed te eten en het schip nam voldoende water, brandhout en levensmiddelen aan boord voor de lange reis. Ze bleven wel iets langer op Mauritius want er was iets mis met de schepen. Er waren twee mogelijke routes om door te varen. Omdat de doorvaart tussen Australië en Nieuw-Guinea nog niet bekend was bij de VOC, zouden ze de andere route nemen. Ze wisten niet hoe groot het Zuidland was en voeren met een zo zuidelijke breedtegraad om het continent heen. Eenmaal vertrokken van Mauritius werden de weersomstandigheden steeds slechter, en uiteindelijk voeren ze iets noordelijker dan gepland was. Op 24 november 1642 kwam er land in zicht. Het ontdekte land werd genoemd naar de Gouverneur-generaal van de VOC “van Diemensland”. Later is de naam op verzoek van de bewoners veranderd in Tasmanië. Op 1 december gingen ze aan land en vonden sporen van mensen. De bewoners lieten zich echter niet zien. Op 5 december voeren ze weer verder. Ze besloten het land niet verder te verkennen vanwege de sterke tegenwind, maar de oostelijke zeeroute te volgen. Op 14 december was er nieuw land in zicht. Dit noemden Abel Tasman en zijn bemanning “Stateneiland” (het zuidelijk eiland van het huidige Nieuw Zeeland). Tasman en zijn bemanning probeerden nu wel contact te leggen met de bewoners (Maori\'s). Dit liep uit op een oorlog waarbij drie Nederlanders om het leven kwamen, Abel noemde deze baai dan ook “de Moordenaarsbaai”. Ze zeilden verder langs de noordelijke kust van Nieuw Zeeland en op 4 januari 1643 ontdekten ze noordelijk hiervan een bewoond eiland. Een paar bemanningsleden gingen aan land op zoek naar water. Op 6 januari voeren Tasman en zijn bemanningsleden weer verder van het eiland dat ze “Driekoningeneiland” hadden genoemd. Contact hadden ze niet gezocht met deze bewoners na de oorlog met de Maori’s. Op 8 januari zagen ze de doorgang naar Chili. Abel Tasman had nu samen met zijn bemanningsleden hun eigenlijke hoofddoel bereikt. De terugtocht maar Batavia kon beginnen. Langs Tonga Archipel, de Fiji-eilanden via Samoa, de Salomonseilanden, de noordkust van Nieuw Guinea en de Molukken kwamen ze op 14 juni, na 10 maanden terug in Batavia.

Latere expedities van Abel Tasman

Begin februari 1644 werden Abel Tasman en Frans Visscher weer uitgezonden. Ze moesten in juli terugkeren met goed nieuws. Dit was eigenlijk de uitwerking van de vorige reis in 1642/1643. Ze moesten zoeken naar de opening tussen Nieuw Guinea en Australië, en nog wat kleinere opdrachten uitvoeren zoals: zoeken naar zilverkisten, het land nader verkennen en andere schatten meenemen. Het in kaart brengen was het belangrijkste, daar zorgde Frans Visscher voor. Dit keer voeren ze met de schepen “Limmen”, “Zeemeeuw” en nog een klein scheepje “de Bracq”. Hij zeilde langs de kusten van de Golf van Carpentaria en bewees dat die Golf niet de ingang van een straat maar van een baai was. Straat Torres had hij niet gezien en geloofde daarom nog steeds dat Nieuw Guinea en het schiereiland met elkaar verbonden waren. In 1648 is Abel nog naar de Filippijnen en Siam (Thailand) geweest. Na die reis is Abel ontslagen. Hij had in een van zijn driftige buien een matroos van hem opgehangen.

Abel Tasman was belangrijk

Voor die tijd was het belangrijk om veel en goede handel te bedrijven. Ook was het heel wat als je een land had ontdekt ook al woonden er al mensen. Het gaf je eigen land (in dit geval Nederland) een stukje macht en bekendheid. Het deed de handel ook goed.

In het Rijksmuseum kun je nog meer te weten komen over Abel Tasman en de VOC. Alles wat hij bereikt heeft kun je zien op de kaart die op de vloer van de grote hal van het Amsterdamse stadhuis is aangebracht.