Mongolen

Inleiding

Voordat we opdracht kregen om een scriptie te maken, ging mijn interesse al uit naar het Verre Oosten: ik wist er helemaal niets van. Gewoon nieuwsgierigheid dus. Ik keek naar onze verzameling National Geographics, en vond al snel een stuk over de Mongolen. Ik las het artikel, en mijn besluit stond vast: mijn scriptie gaat over de Mongolen.

Een relatief klein nomadenvolkje in de steppen van Mongolië heeft gedurende ongeveer 130 jaar heel Eurazië gedomineerd. Met barbaarse veroveringsmethoden wisten ze van bijna alle tegenstanders te winnen. Hun leger, dat eerst alleen uit een cavalerie bestond, was uiterst gedisciplineerd. Ze stonden zelfs voor Wenen.

Hoe komt het dat er opeens zo\'n groot rijk kon ontstaan? Hoe hielden ze het rijk in stand? Hoe en waarom stortte het weer in elkaar? Wat waren de gevolgen van deze veroveringen op de korte en lange termijn?

1) Er zijn verschillende spellingsvormen van deze naam: Genghis, Jenghis, Chingghis enzovoort. Ik gebruik in deze scriptie voortaan \"Djenghis\".

Hoofdstuk I
De opkomst van Temoedjin (1162-1206)

Er zijn verschillende geboortejaren gegeven voor Temoedjin, die later Djenghis Khan genoemd zou worden, maar 1162 wordt toch als het meest waarschijnlijk opgegeven. Hij was de zoon van een stamleider: Yesugei. Toen zijn vader werd vermoord door een vijandige stam, was Temoedjin slechts negen jaar. Daar de familie niet meer de stam kon leiden, werd deze opgevolgd door een rivaliserende familie. Er volgden jaren van extreme armoede.

Hoewel ze nu verstoten waren van de stam, hadden ze nog veel prestige. Behalve dat Temoedjin de vijanden had geërfd van zijn vader, had hij ook zijn vrienden overgenomen. Dus toen hij wat ouder was, en getrouwd, ging hij met de bruidschat (!) naar een leider met wie zijn vader \"anda\" was. Anda betekent bloedbroeder. Hij bood hem deze bruidschat aan: een grote dure bontjas. Waarom hij dit deed is duidelijk: hij wilde zijn vader wreken. Hij wilde dus manschappen. De Khan van de stam Kereit was onder de indruk van het cadeau, en van Temoedjin zelf. Bovendien was hij anda met zijn vader. Het lag voor de hand dat hij iets terug zou doen. Dus gaf hij Temoedjin het bevel over 20.000 (!) manschappen. Met dit leger en zijn eigen groepje wreekte hij zijn vader.

Behalve die veldslag, won hij nog verschillende slagen van andere stammen. Hij was op weg de heerser van de steppen te worden. Hij lijfde de verslagen legers in, daardoor werd hij machtiger en machtiger. Samen met het Chinese Kin Rijk versloeg hij de grootste stam: de Tataren. Als dank hiervoor kreeg zijn baas, de Khan van Kereit de titel van koning, en hij werd prins. Inderdaad had nu China (voorlopig) niets te vrezen van hem. Samenwerkingsverbanden van zijn vroegere vriend, anda, Jamuka, tegen hem werden allen gebroken. De laatste was van de Naiman stam en Jamuka. Nadat hij ook sterker was dan zijn vroegere heer, werd die stam ook onderworpen. Toen die was verslagen, was hij de enige en onbetwiste leider van \"alle volken die in vilten tenten leven\", de Mongolen. In 1206, op de bijeenkomst van alle stamleiders, de koerilai werd hij gekozen tot \"gur-khan\", de Khan der Khan\'s. Hij krijgt de naam Djenghis Khan, wat zoiets als \"Universeel Heerser\" betekent.

Het jaar 1206 was een keerpunt in de geschiedenis van de Mongolen en van de wereld. Nu was Mongolië niet meer een verdeeld volk, die met elkaar oorlogjes zaten uit te vechten, maar een één grote mogendheid, ééntje waarvoor je op moest passen. Hoewel erna nog tijden zijn geweest, waar ze weer in hun oude gewoonte vielen van onderlinge twist, is door Djenghis Khan eigenlijk Mongolië voor eens en voor altijd verenigd.

Hoofdstuk II
Cultuur, Bestuur, Godsdienst, Leger

§1 Leger

Het Mongoolse Rijk was het product van militaire superoriteit van dit volk. Het was ook het leger dat het in stand hield, hoewel de Chinese wijze Yeh-lu Ch\'u-ts\'ai ook wel gelijk had met zijn uitspraak:\" Hoewel het rijk te paard is veroverd, kan het te paard niet bestuurd worden.\" Maar toch bleef het leger de basis van het Rijk.

Het leger stond ook in het leven van iedere Mongool centraal. Als er geen oorlog was, gingen ze jagen. Met maar heel weinig veranderingen, konden die technieken ook gebruikt worden voor oorlogsvoering. Om de strenge Mongoolse winter door te komen, werd er een heel grote cirkel van Mongoolse krijgers gemaakt. Door deze kring steeds kleiner te maken, was het de bedoeling dat alle dieren van dat gebied werden opgejaagd naar het midden van deze cirkel. Als een Mongool een dier liet ontsnappen, werd hij gestraft. Als uiteindelijk de cirkel klein genoeg was, mocht de Khan het eerste dier doden. Hierna mocht de slacht beginnen. Dit was natuurlijk de ideale voorbereiding voor een oorlog.

In het Mongoolse rijk was er niet zoiets als een burger. Mongolen leerden al heel jong te rijden. En iedereen die kon rijden, was goed als soldaat. Dus iedere man die jonger was dan 60, zat in het leger.

Is dit de verklaring hoe het komt dat het Mongoolse leger zo groot was? Zeker zal het invloed hebben gehad. Maar misschien was het leger helemaal niet zo groot. Zij hadden namelijk verschillende trucs om hun leger groter te laten lijken. Het was bijvoorbeeld heel gewoon dat een soldaat vijf reserve paarden had. Dus de bronnen die we gebruiken zijn dus waarschijnlijk misleid. Het is dus onmogelijk om een precies aantal aan te wijzen. Rashid al-Din, die ambtenaar van de Il-Khan Ghazan, had beschikking over een geheim boek over de geschiedenis van de Mongolen, de Altan Debter, \"het Gouden Boek\", dat later verloren is gegaan. In het boek van Rashid al-Din stond dat er ongeveer 129.000 soldaten waren rond 1227. Dat is wel anders van schattingen van buitenaf: een Afghaanse geschiedschrijver had het over 700.000 tot 800.000 man! Niet echt reëel als je beseft dat iedere soldaat vijf paarden had. Dan zouden er dus 4 miljoen paarden hebben moeten meelopen, en zouden allemaal gevoed moeten worden.

Voor Europese maten was het Mongoolse leger bijzonder groot, maar de legers van de Sjah van Chwarism, het Kin rijk en het Song rijk waren veel groter. Het is dus niet door de grootte maar door het karakter dat zijn leger uiteindelijk superieur was aan de Mongoolse vijanden.

Het leger was in decimale eenheden georganiseerd: 10, 100, 1000, 10.000. Een eenheid van 10.000 man, werd een tümen genoemd. Dit was niet een uitvinding van Djenghis Khan: dit was al een eeuwenoude traditie. Boven het normale leger stond de keizerlijke garde (keshig). Het was een eer om in dit leger te mogen zitten. Alle leden waren afkomstig uit goede families. Dit was de kweekvijver voor de toekomstige leiders.

Het leger waarmee Djenghis Khan begon, bestond vooral uit lichte cavalerie, die bewapend was met pijl en boog. Ter aanvulling was er ook nog een zwaarder bepantserde cavalerie voor gevechten op kleine afstand, bewapend met een lans. Zowel Chinezen als mensen uit het Middenoosten zorgden later voor de nodige belegeringswerktuigen.

Het zou onmogelijk zijn geweest om alleen maar Mongolen als leger dienst te laten doen. Veel Turken, Perzen en Chinezen waren in het leger ingelijfd.

Er waren verschillende trucjes om een stad te veroveren. Ten eerste de terugtrektruc: je trekt je leger terug, de vijand achtervolgt je, je legt een hinderlaag en je hebt al gewonnen. Een andere taktiek was, dat ze mensen stad A voor het Mongoolse leger uit naar stad B lieten lopen. De mensen van A konden kiezen: of je landgenoten vermoorden, of vermoord worden door de Mongolen. Effectief was het om net als met de jacht een cirkel te maken, en die steeds kleiner te maken. Verrassingsaanval was hun specialiteit, vooral om uit een richting te komen, die iedereen als onmogelijk had afgedaan. Last but not least: terreur. Talloos veel onschuldige mensen werden afgeslacht, maar normaal gesproken ging dat zo efficiënt mogelijk: snel en pijnloos. Het ging vooral om het psychologische effect voor de nog niet veroverde steden. Deze steden zouden wel uitkijken en zich gewoon overgeven, zonder dat er ook maar één Mongoolse soldaat was gesneuveld. Normaal gesproken spaarden de Mongolen ook een stad die zich had overgegeven. Deze manier van veroveren is moreel niet echt hoogstaand, maar het werkte wel.

§2 Recht

Over dit onderwerp zijn de meningen sterk verdeeld. Het ene boek zegt doodleuk dat er een heel rechtssysteem was, en de ander zegt dan dat dat helemaal niet goed bewezen is. Er is namelijk geen exemplaar van de Yasa, het wetboek, bewaard gebleven. De enige bewijzen die er zijn, zijn verwijzingen in het boek van Rashid al-Din.(zie Hoofdstuk VI) Het is een beetje een kwestie van interpreteren geworden: bedoelt hij nu dat er een echt algemene wet was, of schreef de opperrechter alleen zijn beslissingen op, zodat hij niet voor twee vergelijkbare zaken, verschillende uitspraken zou doen.

§3 Communicatie

Het zou onmogelijk zijn om een gigantisch rijk zoals dat van de Mongolen te overheersen zonder goede communicatiemiddelen. Zij hebben dus een koeriersdienst opgezet: de Yam. Europese bezoekers keken vol bewondering naar dit prachtige systeem. Vooral dankzij Marco Polo weten we er nog wat van af. Het werd voor verschillende dingen gebruikt: snel vervoer voor afgezanten, goederen, koninklijke bevelen en informatie over de vijand. Misbruikt door handelaars, die schaamteloos via dezelfde routes reisden, en de faciliteiten van de Yam opeisten. Het moest worden onderhouden door het lokale legertje aldaar. De paarden en de goederen werden van de lokale bevolking gevraagd. Waarschijnlijk is de Yam door Ogodei opgezet.

Iedere dagreis stond er een nieuwe post, waar de koeriers dan van paard konden wisselen, en wat eten. Een dagreis was ongeveer 40 km, maar meer in afgelegen gebieden. Als er echt iets heel snel moest worden overgebracht, dan kon ongeveer koerier in een dag ongeveer 300-400 km per dag afleggen. Een koerier of een reiziger had altijd een paar tabletten bij zich: de paiza. Die deden dienst als een soort paspoort. Het systeem werkte heel goed in China, maar in Perzië werd er ontzettend veel misbruik van gemaakt. Maar het blijft een knappe prestatie, het was de meest efficiënte dienst na het leger. Zij hebben het echter niet helemaal zelf bedacht, maar van oudere Chinese dynastieën overgenomen. Maar op zo\'n grote schaal was het nog nooit toegepast.

§4 Bestuur

Hun systeem kan je in een woord samenvatten: pragmatisme. Ze waren absoluut niet te trots om van andere volken te leren. De baas van een bepaald gebied, een soort gouverneur was een darugha. Dit systeem kwam van de Kara-Khitai. Maar dat stelletje wilden werd opeens baas over grote gebieden, die al helemaal gecultiveerd waren: China en Perzië. Hoe losten de Mongolen dat op? Stuurden ze alle autochtone ambtenaren naar huis, en zetten een darugha als baasje erop, of hielden ze alles zoals het was en maakten de darugha de baas? In Perzië was de eigenlijke macht wel in handen van de Mongolen, maar de oude administratieve garde zat er nog. In China leek het meer in Mongoolse handen, dan het eigenlijk was. Maar het is toch duidelijk dat Chinezen minder macht hadden over hun land dan de Perzen. Er is niet iets aan te wijzen als een \"typische Mongoolse bestuursvorm\". Het is vooral een beetje van dit systeem en van dat systeem.

§5 Cultuur

Zij leefden op de steppen met haar harde klimaat. Ze woonden in tenten, een zogenaamde ger. Ze dronken gegistte melk van een merrie: koumiss. Het moet een behoorlijk sterk goedje zijn geweest, gezien het aantal Khan\'s dat eraan is overleden. Het waren nomaden, dus ze verplaatsten zich regelmatig. Ze leefden van de jacht, en zouden dus alleen dierlijke producten kunnen eten. Meestal kochten ze wel wat graan van meer ontwikkelde gebieden (lees: China). Verder was polygamie heel gewoon. Iedere man had wel een \"eerste\" vrouw. Uit haar zou zijn opvolger komen. Het was de gewoonte dat niet de oudste zoon de belangrijkste kandidaat daarvoor was, maar de jongste.

Voor buitenstaanders lijkt het net alsof Mongolen geen godsdienst hadden. Zij hadden dat wel degelijk, het Sjamanisme. Zij waren alleen nooit aan het bidden, en het kon hen niet veel schelen wat anderen geloofden. Waarschijnlijk was deze godsdienst gebaseerd op een verering van hun voorvaderen. Er was een soort wereld van geesten. Aan het hoofd stond de hemel (tengri). De aarde was een godin. De sjamaan stond in contact met deze verschillende verschijnselen, zegende, profeteerde enzovoort. Deze sjamaan had dus een behoorlijke macht. Hoge plaatsen als een bergtop werden ook vereerd: je stond nu vlakbij de hemel. Ook mocht je je niet wassen: je zou daarmee de aarde en het water vervuilen. Later werden bij dit geloof nog andere elementen van andere godsdiensten, zoals van het Boeddhisme, ingevoerd.

Hoofdstuk III
De eerste aanzetten tot een wereldrijk (1206-1227)

§1 Xi Xia

Het eerste \"uitstapje\" naar een gebied wat niet hoorde bij de volken op de steppe, was naar het rijk van de Xi Xia. Hiervoor waren verschillende redenen. Als eerste natuurlijk de buit. Dit rijk, dat werd bestuurd door een Tibetaanse stam, was bekend om zijn prachtige stoffen. Bovendien hadden ze verschillende oases in handen. Wilden Mongoolse karavanen daar gebruik van maken, dan moesten ze veel belasting betalen. Ook een reden kan zijn geweest, dat verscheidende oude vijanden van Djenghis Khan daar naar toe waren gevlucht. Hij was bang dat ze terug zouden komen, en een opstand beginnen. Daar wilde hij natuurlijk niet op wachten.

Het was een erg groot rijk met een groot leger, maar was niet zo goed geleid als de Mongoolse vechtmachine. Toen Djenghis Khan de vijand tegenkwam in een bergpas, en niet door kon breken, trok hij zich terug. Het vijandelijke leger zette de achtervolging in. Opeens draaiden de Mongolen zich om, en wonnen de slag. Dit was de favoriete strategie van de Mongolen, en er zouden nog vele legers in deze val trappen. Het hele leger van Xi Xia stelde niets meer voor; de keizer gaf zich over. Hij werd een vazal van de Djenghis Khan in 1210.

§2 Kin

De Mongolen waren niet van plan het hierbij te laten. Ze zagen de enorme rijkdommen ten oosten van de Xi Xia, het Kin rijk. Dit was dus het noordelijk deel van wat we nu China noemen. Dit was ook het rijk dat Djenghis Khan had geholpen aan de overwinning op de Tataren. Die hadden nu dus spijt als haren op hun hoofd dat ze hem hadden geholpen, want 70.000 Mongolen trokken het Kin Rijk in.

Tot die tijd gaven ze aan de nomaden altijd geschenken, een soort afkopen van de aanval. Maar nu waren er interne problemen. Allereerst was de bodem van de schatkist zichtbaar: door het vele uitdelen was de dynastie arm. Het belangrijkst: het Kin rijk was ook gesticht door nomaden. De heersers waren dus buitenlanders. De autochtone bevolking keerde zich tegen de heersers, het gigantische leger van 600.000 man was niet trouw aan zijn leiders. Bovendien was het leger verzwakt door een jarenlange oorlog tegen het Zuid-Chinese Song rijk. Dit alles was Djenghis Khan te weten gekomen van moslim koopmannen en gevluchte ambtenaren van het Kin rijk.

Het was dus een buitenkansje voor Djenghis Khan: een land met geweldige rijkdommen, met een verzwakt, onbetrouwbaar leger, terwijl hij een klein maar fijn leger had, dat hem altijd zou steunen. Hij trok dus met ongeveer 70.000 man de (kleinere) voorganger van de huidige Chinese muur over. Met de bekende \"terugtrektruc\" versloeg zijn generaal Jebe, \"Pijl\", de elite troepen van de vijand. Nu lag de weg open naar Zhongdu, het tegenwoordige Peking. Omdat de Mongolen toen nog niet genoeg techniek hadden om een stad met succes te belegeren, gingen ze eerst het platteland leegstropen. Pas in 1214 ging het leger gewapend met Chinese belegeringswapens en personeel naar Zhongdu. Djenghis Khan had ze niet nodig, want door de zich opstapelende interne problemen, bood de Kin keizer Xuandong goud, zilver en meer schatten als ze maar weg zouden gaan. Hij kreeg zelfs een prinses aangeboden.

Helaas voor de Kin dynastie, waren ze hiermee nog niet van de Mongolen af. Toen de keizer zich vestigde in Kaifeng, zag Djenghis Khan dit als een poging om zich te hergroeperen voor een aanval, of misschien wilde hij dat wel zo zien... In 1215 kwamen de Mongolen weer terug en vernietigden Zhongdu. De buit was enorm. Jaren later kwam een reiziger in deze buurt. Hij zag een witte heuvel. Men had hem gezegd dat dit de beenderen waren van de inwoners van Zhongdu...

Djenghis Khan had nu een rijk dat ongeveer even groot was als heel Europa, dus de buurlanden Korea en het gedecimeerde Kin rijk waren nu wel zo slim om een aanval af te kopen.

Het was in deze tijd dat hij Karakorum, de hoofdstad van Mongolië stichtte. Nu zette hij met hulp van Chinese deskundigen een regeringsvorm op, die zo slim in elkaar werd gezet, dat dit systeem nog jaren erna werd toegepast. Zie hoofdstuk II

§3 De Kara Khitai en Chwarism

Nu was de oostkust van het continent bereikt, en in het noorden en het zuiden viel toch geen gevaar te duchten. Alleen in het westen was nog gevaar: de Kara-Khitai. De leider van deze stam, Kuchlug, was een prins van de Naiman, de stam die Djenghis Khan had verslagen in Mongolië zelf. Kuchlug wilde een verenigd verzet tegen de Mongolen. Het was dus logisch dat deze stam het volgende slachtoffer werd van de Mongoolse expansiedrift. Voordat Kuchlug een echt stevig leger op poten had kunnen zetten, viel Jebe in 1218 het land aan met 20.000 cavaleristen. De Kara-Khitai waren voornamelijk moslim, maar Kuchlug had hen verboden deze godsdienst te beoefenen, en had zelfs een imam gekruisigd. De lokale bevolking was dus blij toen ze werden \"bevrijd\" door de Mongolen, die vrijheid van godsdienst als iets vanzelfsprekend vonden.

Het rijk van de Mongolen grensde nu aan het grote rijk van de Sjah van Chwarism, dat het huidige Afghanistan, Iran, Tadzjikistan, Oezbekistan, Kirgizië en een deel van Turkmenistan omvatte. Djenghis Khan zond vele giften naar deze Sjah Mohammed. Hij wilde daarmee zeggen dat Djenghis zelf de heerser was van het oosten, en Mohammed van het Westen. Hier blijkt dat Djenghis Khan nooit echt van te voren had gepland om een wereldrijk te stichten. Hij wilde China veroveren, maar wist echt niet van te voren dat zijn rijk zo groot zo worden. Na de cadeautjes kwam een handelsexpeditie van 450 kooplieden. Maar deze werden door de gouverneur van de grensstreek Utrar vermoord, omdat ze spionnen zouden zijn. Dit was natuurlijk een fout, maar daarna maakten ze het wel heel bont. Djenghis Khan zond een diplomaat naar de Sjah om te eisen dat de gouverneur overhandigd zou worden. Wat deed deze Sjah: hij stuurde niet de gouverneur naar Djenghis Khan, maar het hoofd van de diplomaat...Voor de Mongolen was het vermoorden van een diplomaat één van de ergste misdaden die je kon begaan. Nu moest Djenghis wel hen de oorlog verklaren. Mohammed voelde zich dus veilig, anders zou hij zoiets natuurlijk niet doen. Hij had een groot leger van 400.000 man, maar velen waren niet echt betrouwbaar. Dat was Djenghis\' redding

Aan het veroverde Xi Xia rijk vroeg hij extra soldaten voor zijn veldtocht naar de Sjah. Deze antwoordde dat als hij te weinig soldaten had, eigenlijk helemaal de titel van Khan niet verdiende. Dit zou later gestraft worden.

Hoewel Djenghis Khan een veel kleiner leger had dan de Sjah, splitste hij het op: één deel ging naar Utrar in het noorden, een ander naar het zuiden, en Djenghis zelf reed met een ander leger naar het westen naar Boechara. De oorlog begon nu: 1219. Mohammed had geen strategie dan dat al zijn soldaten moesten wachten op de vijand in de verschillende steden, waar zij gelegerd waren.

Zowel Samarkand als Boechara vonden het onverstandig om zich te verzetten tegen de Mongoolse invasie. Als je gaat vechten weet je zeker dat je verliest, maar als je je overgeeft heb je misschien nog een kans om er levend vanaf te komen. Zij gaven zich dus meteen over. Djenghis Khan was helaas niet zo vriendelijk om hen te sparen. Toen hij Boechara binnenstapte, beval hij alle muzikanten van de stad, dat ze moesten gaan spelen op het plein voor de moskee. Djenghis Khan begon een feestje, en ging wat \"koumiss\" drinken, gefermenteerde melk van een merrie. Dat was de nationale drank van de Mongolen. Na een tijdje riep hij alle edelen van de stad bij elkaar. Zij moesten hem al hun rijkdommen geven. Toen al het goud, zilver en edelstenen daar lag, mochten de troepen de stad plunderen. Dat hoefde je de nomaden geen twee keer te vragen. Zij steelden alles, verkrachtten de vrouwen, staken de moskee in de brand. Uiteindelijk was er van het eens zo trotse Boechara niets over dan een brandende puinhoop.

Maar ze gingen door: door het noordelijke leger werd Urgench vernietigd, een grote stad aan de Zijderoute ten zuiden van het Aral meer. Men zegt dat er meer dan 100.000 verdedigers moesten worden verslagen. Merv, een stad dat in het tegenwoordige Turkmenistan lag, was de volgende stad die vernietigd werd. Dit keer was het de zuidelijke tak van het leger, die deze misdaad beging. Nadat de Mongolen vertrokken waren, kwam een Moslim heilig man met wat helpers aan op de puinhopen. Zij waren 13 dagen bezig om alle lijken te tellen. Volgens de geschiedschrijver Juvaini, waren dit er 1,3 miljoen... Balkh, een stad in het tegenwoordige Afghanistan, gaf zich over, maar werd ook vernietigd. Ik kan zo nog wel een tijdje doorgaan. Alle grote steden werden verpletterd. Men zegt dat in Nishapur zelfs de huisdieren weren afgeslacht. Tot hoever is dit allemaal waar? Misschien wilden de Mongolen wel opscheppen over hun geweldige krijgerschap, en kregen de geschiedschrijvers wel de opdracht dit op te schrijven. De steden waren wel groot, maar de getallen die genoemd werden zijn toch zeker overdreven. Bovendien vragen verschillende onderzoekers zich af, of ze echt heel de bevolking zouden hebben vermoord. Zeker, ze hebben hele legers afgemaakt en vele burgers als kanonnenvoer voorop laten lopen, maar het is vrij onwaarschijnlijk dat ze hun tijd verdeden met alles en iedereen te doden, ze hadden ook mensen nodig voor bijvoorbeeld dingen te dragen. Het was ook een beetje psychologische oorlogsvoering: worden we afgeslacht of niet. Zo nu en dan stelden ze een voorbeeld.

Er is ook een theorie dat ze alleen de steden afslachten, die van strategisch belang waren. Mohammed was bedreigd, maar nog lang niet verslagen. Ook zijn zoon, Jalal ad-Din, had al een heel leger verzameld. Inderdaad was er een serieuze opstand in één van deze steden, de Afghaanse stad Herat. Het leger spaarde eerst de stad in 1221. De bevolking keerde zich tegen het kleine garnizoen, dat achterbleef nadat het leger was vertrokken. De Mongolen kwamen terug. Wat toen gebeurde is niet echt moeilijk te raden...

Van alle vijanden had Djenghis Khan er maar voor één respect: Jalal ad-Din, zoon van de Sjah van Chwarism. Terwijl zijn vader vluchtte, verzamelde Jalal troepen in Afghanistan om iets aan de Mongoolse invasie te kunnen doen. Djenghis Khan stuurde één van zijn luitenanten achter hem aan. Opeens draaide Jalal zich om, en versloeg het achtervolgingslegertje. Djenghis Khan had er genoeg van, en ging nu zelf achter hem aan. Hoewel Jalal dapper vocht, werd hij verslagen. Hij vluchtte zwemmend. Djenghis Khan verbood nu om hem te doden. Hij vond hem te dapper om hem zo oneervol te doden.

Mohammed werd achterna gezeten door Jebe en een andere generaal, Soebedai. Ze kregen hem niet te pakken, voordat hij stierf. Dat was al in het tegenwoordige Iran, bij de Kaspische zee. Ook de Sjah van Chwarism was verslagen.

§4 De Grote raid

Nu de twee beste generaals van Djenghis Khan waren aangekomen bij de Kaspische zee, begon men zich af te vragen wat er achter lag. De Mongolen wisten evenveel van Europa, als Europa van Azië: niets. Nu net alle machtige vijanden in dit gebied verslagen waren, had Djenghis Khan meer dan genoeg manschappen om de orde te handhaven. Het duo mocht doen wat ze wilden. Verken maar wat, kijk maar of er in het westen nog iets te halen is. Dat deden ze dus ook. Met een legertje van 20.000 man gingen ze zwerven. Dit zou een van de meest bewonderswaardige veldtochten van de geschiedenis worden.

Ze stroopten het tegenwoordige Georgië af, staken de Kaukasus over alsof het niets was. Ze gingen naar Kiev, ze zagen het en overwonnen. Eeuwenoude kunstschatten gingen verloren. Rusland was nog niet verenigd. Er waren allemaal relatief kleine stadstaatjes. De prinsen van deze staatjes, Kiev, Chernikov, Galicia, Rostov en Suzdal, waren voor een keer niet verdeeld. Nu stond een leger van 80.000 man tegen de Mongolen.

De uiteindelijke confrontatie tussen de twee legers vond plaats bij de rivier de Kalkka. Eerst vielen de Mongoolse boogschutters ze aan. Een regen van pijlen viel neer op de Russen. Enkele prinsen vielen gelijk aan. De Mongolen hadden verschillende vuren opgestookt. De boogschutters verdwenen in het niets. Tot grote schrik van de prinsen stonden daar niet de licht bewapende boogschutters, maar de zwaarbewapende cavaleristen. De prinsen schrokken zich een hoedje, en trokken zich terug. Andere wisten niet dat daar de cavaleristen stonden, en wilden doorgaan. Verschillende eenheden botsten met elkaar. Er ontstond dus een enorme chaos. Toen was het makkelijk voor de Mongolen om de slag te winnen. Na de slag dineerden het generaals duo op een grote houten doos. In deze doos zaten drie gevangen prinsen te stikken. Mongoolse traditie schrijft voor dat een eervol strijder moet sterven, zonder dat er bloed op de grond wordt verspild. Het is twijfelachtig of de prinsen deze eer apprecieerden.

Het illustere duo ging terug naar het oosten. Ze wonnen onderweg nog twee veldslagen, om zich daarna weer bij Djenghis Khan te voegen. Zij hadden nu een \"uitstapje\" van ongeveer 12.000 km gemaakt. Ze leefden van het land, kregen verse paarden dankzij hun veroveringen, die ze aan de lopende band maakten. De bevolking van dit gebied wist niet eens waar ze opeens vandaan kwamen, wat voor taal ze spraken of van welk ras ze waren. Helaas voor de Russen zou dit binnenkort hen zeer duidelijk worden....

Dankzij deze campagnes was het leger van Djenghis Khan voor die tijd onvoorstelbaar rijk geworden. De krijgers waren behangen met goud en hun zadeltassen waren vol munten en zijde.

§5 Wraak op Xi Xia

Djenghis Khan was absoluut niet vergeten, dat de Xi Xia geweigerd had om soldaten te leveren. Sterker nog: toen Djenghis Khan ver weg was in het rijk van de Sjah van Chwarism, had de Xi Xia geprobeerd zich te ontworstelen van de Mongolen.

Er zijn verschillende versies hoe Djenghis Khan uiteindelijk Yinchuan, de hoofdstad van de Xi Xia veroverde. Volgens een versie konden de Mongolen de stad niet binnenkomen, en verlegden daarom het kanaal, dat naar de Gele Rivier leidde. De Xi Xia zouden zich toen moeten overgeven, om zich te redden van de verdrinkingsdood. Een andere versie zegt dat ze niet het kanaal, maar de Gele Rivier zelf verlegden. Of misschien werd het leger van de Xi Xia verslagen even buiten de stad. Wat er ook gebeurd is, Djenghis Khan was stervende.

Hoofdstuk IV
De dood van Djenghis Khan (1227)

Djenghis Khan was op jacht gegaan. Hij was toen van zijn paard gevallen en had zich ernstig geblesseerd. Hij had veel pijn en wist dat hij dood zou gaan. Hij heeft toen nog op zijn sterfbed gezegd, dat zijn leger de Xi Xia uit moest roeien. Zij hadden zich al overgegeven. In werkelijkheid zijn echter velen gespaard en in de slavernij terechtgekomen. Kort voor dit incident had hij al een opvolger aangewezen: Ogodei, zijn derde zoon.

In augustus 1227, ergens ten zuiden van Yinchuan, stierf Djenghis Khan. Hij was dus ongeveer 60. Bronnen zeggen dat hij is begraven in de buurt van een berg, die Burkhan Khaldun heet. Veertig \"maanachtige\" maagden en veertig paarden werden met hem begraven voor zijn plezier in het hiernamaals. Om grafschenders te ontmoedigen, schijnt dat er duizend cavaleristen de grond te hebben platgestampt, om te voorkomen dat het graf gevonden zou worden. Het graf is tot nu toe nog steeds niet gevonden.

Djenghis was volgens een Perzische historicus uit zijn tijd: \" energiek, scherpzinnig, geniaal, verstandig, ontzagwekkend, een slager, rechtvaardig, resoluut, iemand die al zijn vijanden onderwerpt, onverschrokken, bloeddorstig en wreed. \" Op een meer doeltreffende beschrijving kan ik niet komen, behalve dan dat ik opmerk, dat Djenghis Khan met zijn kleine clan van Mongolië het sterkste leger van de toenmalige wereld in elkaar zette.

Ogodei werd nu dus: Khan der Khan\'s. Hij hield wel van het leven. Hij dronk veel, hield van vrouwen. Ondanks het feit dat hij een losbol was, vond Djenghis het toch zijn meest competente zoon.

Hoofdstuk V
Ogodei, Guyuk en Mönke zetten de verovering voort (1227-1260)

§1 Op pad

Djenghis Khan is nooit werkelijk van plan geweest om een wereldrijk op te zetten. Dat veranderde toen zijn zoon aan de macht kwam. Alle zonen kregen namelijk een stuk van het Rijk. Djenghis oudste zoon Jochi kreeg het westen. Chagatai, de tweede zoon, kreeg Centraal Azië. Tolui, de jongste zoon, kreeg het oude Mongoolse vaderland. Nu probeerden ze hun grondgebied te vergroten.

Het begon met de herverovering van Centraal Azië. De bewoners herinnerden zich nog goed, hoe wreed het Mongoolse leger kon zijn, dus deze koninkrijkjes waren heel snel veroverd. Zij moesten geld en troepen leveren aan het Mongoolse leger.

Hoewel de helft van het Mongoolse leger in het westen was, viel Ogodei toch het restant van het Kin rijk aan, welke Djenghis Khan ook al bijna had verslagen. In 1233 viel de hoofdstad van het Kin rijk: Kaifeng. De Mongolen wilden iedereen in het hele rijk afslachten, maar een Chinese geleerde voorkwam dat. Hij zei dat doden geen belasting betalen. Ogodei had daar wel oren naar, en spaarde de bevolking.

In 1235 was er weer een koerilai: een bijeenkomst van alle belangrijke Mongoolse leiders. Zij besloten om het Zuid-Chinese Song rijk te veroveren, en te kijken hoe ver ze konden gaan in het westen. Dat laatste was niet echt bewust gedaan: ze wisten helemaal niet wat er in het westen lag. Waarschijnlijk was het om de flanken te beschermen. De beste verdediging was de aanval.

Zestigduizend of meer cavaleristen gingen met belegeringswerktuigen van Mongolië naar het westen. Batoe, kleinzoon van Djenghis Khan, die later het gebied wat hij veroverde zou krijgen, was de bevelhebber. Verder waren er nog twee prinsen bij, die later Groot Khan zouden worden. Militair veel belangrijker was de aanwezigheid van de grote generaal Soebedai, die al eerder tijdens de Grote Raids zijn sporen meer dan verdiend had.

§2 Rusland en Europa veroverd

Het leger kwam het eerst in actie bij de \"Volga Bulgaren\". Daarop volgden tussen 1237 en 1240 een serie veldtochten tegen de Russen. Eerst ten noorden van de Volga, en daarna naar het zuiden; Kiev. De Russen werden helemaal de pan in gehakt, met één uitzondering: Novgorod. De Mongolen moesten zich toen terugtrekken, omdat het toen lente werd. In de winter is dit gebied helemaal besneeuwd, en als het lente wordt, gaat de sneeuw natuurlijk smelten. Het gebied wordt dan hartstikke drassig, wat het Mongoolse leger niet ten goede kwam: zij wonnen altijd met snelle manoeuvres, die nu dus onmogelijk waren. Verder was het niet moeilijk om Rusland te veroveren. Vooral omdat de prinsen van de Russische stadstaten niet bereid waren om samen te werken.

De Mongolen krijgen vaak de schuld van de vele tekortkomingen van Rusland. Het is bijna traditie om te zeggen dat toen Rusland totaal is vernietigd. Natuurlijk zou het een vergissing zijn als de verschrikkingen te onderschatten. Maar er schijnen veel bewijzen te zijn dat vele stadstaatjes zijn gespaard, en anderen snel zijn hersteld.

Na deze veroveringen hield het leger een jaar rust om zichzelf en hun paarden te laten aansterken, en bovenal het gebied hier ten westen van te verkennen: Europa. Zij wisten nog steeds niet wat voor volkeren daar leefden, hun koningen, hun manier van vechten. Er waren drie vijanden om rekening mee te houden. Koning Bela IV van Hongarije met ongeveer honderdduizend manschappen, een vrij groot leger bij Krakau in Polen en bij Liegnitz stond een leger van dertigduizend Teutoonse ridders, onder leiding van hertog Hendrik, een van de vier prinsen die de leiding hadden over Polen. In februari 1241 ging het leger weer op pad. Batoe verspreidde zijn troepen over een front van ongeveer 1000 km, om alle drie de vijanden in één keer te verslaan.

Dertigduizend cavaleristen vielen Krakau aan. De oude strategie werkte weer: het Poolse leger achtervolgde de Mongolen. Ze liepen in de hinderlaag, en Krakau werd vernietigd op Palm Zondag. De Teutoonse ridders werden precies zo in de pan gehakt. Zij waren geheel bedekt met een zwaar stalen harnas. Desondanks of juist dankzij waren ze geen partij voor de Mongolen. Hendriks leger werd vernietigd.

Buda en Pest waren aparte steden, gescheiden door de Donau, toen de verkenners van de Mongolen Pest binnenslopen. Koning Bela was zijn baronnen aan het oppeppen voor de strijd. Monarchie was in het slop gekomen door Bela\'s vader, en Bela probeerde de macht weer terug te winnen. Ook twistpunt met zijn baronnen, was een Turks volk bij de Zwarte Zee, de Qipchaq, dat op de vlucht was voor de Mongolen. Zij vroegen om \"asiel\" in Hongarije, en kregen het ook. In ruil daarvoor zouden zij zich bekeren tot het christendom en voor Bela tegen de Mongolen vechten. Veel van die baronnen waren het helemaal niet eens met Bela, en namen het recht in eigen hand, en vermoordden hun leiders.

Batoe gebruikte weer de oude \"terugtrektruc\", en inderdaad trapte Bela er in. Alleen was het nu op een wat grotere schaal. Batoe trok zich nu een heel eind terug. Toen het avond werd moest Bela een kamp opzetten. Hij maakte de grote fout om het kamp te omsingelen met hun wagens. De Mongolen kwamen terug. Het Hongaarse leger kon nu geen kant meer op: de Mongolen reden gewoon om het kamp en schoten (brandende) pijlen af op het kamp. De tenten en wagens vatten vlam, en de nacht was nog niet voorbij en zestigduizend soldaten waren al dood. De rest was een formaliteit. Bela vluchtte naar een eilandje in de Adriatische zee, maar werd niet achtervolgd en vermoord zoals de Sjah van Chwarism (zie hoofdstuk III, §3) ; Bela kon later terugkomen. De Mongolen zouden zich terugtrekken, en Bela kon beginnen zijn macht weer proberen terug te winnen. Hij regeerde nog tot zijn dood in 1270.

De Mongolen zouden nog doorgaan tot Wiener Neustadt, maar in december 1241 overleed Ogodei, waarschijnlijk aan overmatig drankgebruik. Men weet niet wat er van Europa zou zijn geworden als dat niet was gebeurd. Feit is dat Batoe zich gelijk terugtrok tot aan de Zwarte Zee. Batoe had namelijk ruzie gemaakt met Guyuk tijdens de verovering van Rusland. Guyuk was nu de waarschijnlijke opvolger van Ogodei. Batoe was het daar natuurlijk helemaal niet mee eens. Hij moest onmiddellijk terug om zijn belangen te verdedigen in het gebied dat hij al had. Hij stichtte de hoofdstad Sarai. Het rijk werd de \"Gouden Horde\" genoemd. Deze naam is echter waarschijnlijk later gegeven. Toen heette het het Khanaat van de Qipchaq. Horde komt van het Mongoolse woord ordu, dat kamp betekent. Goud komt van de tent van de Khan, die met goud verweven zou zijn. Batoe overleed in 1255. Zijn broer Berke volgde hem op.

Waarom zijn de Mongolen dan nooit meer teruggekomen om heel Europa te veroveren? Heel Europa konden ze zo veroveren: er was nog niet een groot verenigd leger op poten gezet, en waarschijnlijk zou die niet zo snel komen ook. Er is niet een echt bevredigend antwoord voor te vinden. Ik zal er een paar noemen, maar dit zijn slechts speculaties. Het kan zijn dat het Rijk te groot werd: de communicatie tussen Mongolië of China en Europa verliep te stroef om een echte vuist te maken. Misschien waren de leiders te veel bezig hun eigen hachje te redden, te veel politieke crises, dat het te moeilijk werd om samen aan de slag te gaan tegen Europa. Misschien was Europa gewoon te klein. Hoewel de Hongaarse vlaktes ideaal waren voor de Mongoolse manier van strijden, was er gewoon te weinig gras voor een groot Mongools leger langere tijd te herbergen. Er is een zekere Professor Sinor geweest die het heeft uitgerekend. Er van uitgaande dat iedere Mongoolse soldaat drie paarden had, kwam hij op een maximaal aantal van 68.640 soldaten. Deze cijfers zijn erg aan kritiek onderhevig, en waarschijnlijk kloppen ze ook niet, maar het is een leuke theorie en de beste die we hebben....

§3 Opvolgingsperikelen

Na de dood van Ogodei in 1241 was er een lang interregnum. De weduwe van Ogodei was regentes. Ogodei had het liefst zijn kleinzoon, Shiremun, aan de macht zien komen. Men vond hem echter te jong en te onervaren voor deze zware klus. Pas in 1246 werd Guyuk Khan. Deze had een groot probleem: Batoe. Hij ging met een leger op hem af om hem mores te leren. Er was dus bijna een oorlog tussen twee Mongolen. Gelukkig voor Batoe ging, voordat er een veldslag was tussen beiden, Guyuk dood in 1248. Guyuk hield ook wel van een slok.

Het gedoe van de opvolging begon weer van vooraf aan. De weduwe van Guyuk werd regentes. Zij wilde haar neef Shiremun op de troon, maar een nieuwe tak van de familie kwam nu aan de macht: die van het jongste zoontje van Djenghis Khan: Tolui. Mönke was een zoon van hem, en werd Khan. Toen de edelen die Mönke steunden met hem feest aan het vieren waren, kwamen Shiremun en zijn volgelingen gewapend binnenzetten. Zij werden echter gearresteerd en verbannen.

Bij de koerilai die toen volgde werd besloten om het rijk nog verder uit te breiden. Mönke broer Hülegü werd naar het Middenoosten gestuurd. Zijn andere broer Kublai en Mönke zelf moest het Zuid Chinese Song rijk veroveren. Dat laatste was moeilijker dan gedacht.

§4 Perzië veroverd

Hülegü had het grootste leger dat de Mongolen ooit op hadden gezet: volgens sommige schattingen wel 150.000 man. Het eerste slachtoffer van dat leger was een gewelddadige Islamitische sekte: de Assasins. Die naam komt van het Arabische hashshashin: hasjiesj eters. Men zei dat ze namelijk aanvielen onder de invloed van deze drug. Men wilde deze sekte vernietigen om twee redenen. Deze sekte wilde iedereen vermoorden die niet hetzelfde dacht over godsdienst. Zij vielen niet aan met een veldslag, maar ze vermoorden zo nu en dan een geestelijk leider. Dat gebeurde ook in Mongools grondgebied. De tweede en belangrijkste reden, was dat ze ook de Khan wilden vermoorden. Dat konden ze natuurlijk niet tolereren. Hülegü hoefde niet echt zijn best te doen, want de sekte gaf zich zeer snel over. Het hoofd van de sekte mocht naar Mönke gaan, om zich te onderwerpen. Mönke weigerde hem echter te zien (waarschijnlijk herinnerde hij zich de bedreiging van deze sekte). De leider begon dus maar aan zijn weg terug. Hij heeft het nooit gehaald: hij werd in elkaar geslagen en vermoord door zijn Mongoolse begeleiders.

Nu kwam het eigenlijke doel van de veldtocht in zicht: Bagdad. Het verzet was daar slecht georganiseerd. Het was een koud kunstje voor een groot leger om een land in paniek te veroveren. De legende die rond gaat, is dat de Kalief van Bagdad werd opgesloten met zijn rijkdommen. Hij kreeg geen eten en overleed. Dat was zijn straf, omdat hij had geweigerd meer geld uit te geven aan zijn defensie... Bagdad werd vernietigd, vele inwoners vermoord. Hülegü stichtte zijn eigen rijk, net zoals Batoe dat had gedaan. Hij noemde het het Il-khanaat.

Geschiedenis herhaalde zich toen Hülegü probeerde Syrië en Palestina probeerde te veroveren. Mönke overleed aan dysenterie. Vanwege de waarschijnlijke opvolgingsperikelen, is hij teruggetrokken. Slechts 10.000 man bleef daar. Die werden ingemaakt door het machtigste rijk daar: de Mamlukken. Dat was ironisch genoeg op dezelfde plaats waar David van Goliath gewonnen zou hebben.

§5 Het einde van het wereldrijk

Mönke was dood. Nu waren helemaal de poppen aan het dansen. Kublai was China, Hülegü in het Middenoosten, en de vierde broer: Ariq-Boke in Mongolië. Vooral Kublai en Ariq-Boke deden aanspraak op de troon. Het is niet duidelijk waarom Hülegü het niet wilde. Kublai en Ariq-Boke hielden allebei een koerilai, en werden allebei tot Khan verkozen. Een burgeroorlog van vier jaar volgde. Kublai won deze, deels omdat Ariq-Boke niet over genoeg geld, manschappen en dergelijke beschikte. In 1264 was de oorlog voorbij. Het begin van de glorieuze regeerperiode van Kublai, die tot 1294 zou duren.

Al voor 1260 was er al een ruzie ontstaan tussen de Gouden Horde en de Il-Khan\'s. Maar na 1261 was er een hele serie oorlogen tussen deze twee. Beiden betaalden nog wel wat aan Kublai Khan, die formeel nog wel hun baas was, maar eigenlijk had Kublai helemaal niets te vertellen. Concluderend kunnen we stellen, dat de dood van Mönke het einde was van het wereldrijk. Djenghis\' levenswerk was weer vernietigd...

Hoofdstuk VI
Vier rijken afzonderlijk (1260-1502)

§1 Het rijk van de Groot Khan

Kublai Khan was, hoewel hij zijn broer had verslagen, niet onbesproken. Vooral zijn houding ten opzichte van de Chinese cultuur was erg aan kritiek onderhevig. Hij wilde de Chinese cultuur helemaal overnemen. Onder hem floreerde de handel, kunst en landbouw. Zaken waar Mongolen nogal wantrouwend naar keken. Hij verplaatste de hoofdstad naar Daida: \"grote hoofdstad\". We kennen deze stad tegenwoordig als Peking.

Dat maakte van Kublai nog geen pacifist. Hij wilde het Song rijk nu echt veroveren. Hang-Chou viel in 1276, en pas in 1279 was al het verzet gebroken. De verovering van China duurde dus bijna 70 jaar. En dat alleen maar omdat velen deserteerden van het Song leger. Het was dus verreweg de sterkste vijand van de Mongolen. Kublai verenigde China weer voor altijd.

Het volgende doel was Japan. Het probleem was dat Japan een eiland was. Hoewel de Mongolen verbazend snel leerden om oorlog te voeren op zee tijdens de oorlog tegen de Song dynastie, waren de expedities mislukkingen. Er waren twee pogingen: één in 1274 en één in 1281, waarvan de laatste verreweg de grootste was. De legermacht werd toen overvallen door een storm. Het leger was al gedecimeerd voordat ze nog ook maar een stap op Japanse bodem gezet hadden. De Japanner noemden deze storm dan ook \"heilige wind\" of \"kamikaze\". De Mongolen hebben verder nooit meer geprobeerd om Japan te veroveren.

Hij stichtte zelfs zijn eigen dynastie: Yuan, wat eerste of de oorsprong betekent. Hij deed dit, om voor de Chinezen als acceptabel keizer over te komen, niet als een barbaar uit de steppes. Hij zette precies hetzelfde systeem van besturen op, als zijn (echte) Chinese voorgangers hadden gedaan, maar geen enkele Chinees kon een belangrijke functie innemen.

In dit licht is het absoluut niet waar, dat de cultuur van China in de diepvries in ging. Integendeel, vooral de literatuur kwam tot grote bloei. Eigenlijk interesseerde de Yuan keizers het helemaal niet, wat iedereen schreef. Dat was wel anders bij andere \"respectabele\" dynastieën, waar heftig werd gecensureerd. Bovendien konden getalenteerde Chinezen niet aan de bak als bestuurder, dus gingen ze maar schrijven. Ook de schilderkunst en toneelspel kende een bloeiperiode. Hoewel dit niet echt het werk was van deze dynastie, hebben ze het toch maar laten gebeuren.

Rond deze tijd bracht Marco Polo een bezoek aan China. Hij was de eerste Europeaan, zover we weten, die Peking had bereikt. Eerder waren er wel afgezanten van de Paus doorgedrongen tot diep in het Mongoolse Rijk. Giovanni da Pian del Carpini (1245-1247) en Willem van Ruysbroeck (1253-1255) waren al op bezoek geweest bij de toenmalige Khan\'s, maar die hadden hun hoofdstad nog in Mongolië zelf: Karakorum. Van deze drie mensen, zijn hun reisverslagen bewaard gebleven. Zij zijn belangrijke bronnen voor het onderzoek over deze tijd.

Ongeveer tot dertig jaar na Kublai\'s dood, ging het in het rijk zijn gangetje. Hierna begon de macht al te tanen. Mede door verschillende natuurrampen epidemieën en economische malaise, rees er ontevredenheid over het bewind. Niet geheel onterecht, want geen van de keizers had het kaliber dat Kublai had, laat staan Djenghis. Eigenlijk was de keizer de baas niet meer over zijn rijk. Dus dan staat er een sterkere rebel op, en verdrijft de oude machthebbers. Hij heette Chu Yuan-chang, en stichtte de Ming dynastie. Deze nieuwe keizer gooide alle Mongolen eruit. Deze dynastie zou nog een tijd proberen om Mongolië te veroveren. Omdat dat niet lukte, bouwden ze in de 16e eeuw wat we nu kennen als de Grote Muur van China. §2 De Gouden Horde

Dit rijk was vooral op de Turken gericht, hoewel het bijna volledig in het huidige Rusland lag. Al in 1285 was het Mongools op de munten vervangen voor Turks. Echter het Mongools zou het nog heel erg lang in Perzië handhaven als officiële taal. De Mongolen bleven in het zuiden, en de Russen mochten gewoon lekker doorgaan waar ze mee bezig waren. Alleen kwam er zo nu en dan een Mongoolse afgezant om belasting te innen. In de beginjaren was er strenge militaire controle op de Russen, maar dat vervaagde. Zoals gezegd stichtte Batoe de hoofdstad: Sarai. Zijn opvolger in 1257 en broer Berke werd als eerste Mongool van betekenis bekeerd tot de Islam. Hij was daarom fel tegen de verovering van Bagdad. Dit is zeker een reden voor de oorlog tussen de Il-Khan\'s en de Gouden Horde. Deze oorlogen stopten niet na de dood van Berke. Berke\'s directe opvolgers waren niet moslim, dus daar moet een andere reden voor zijn geweest. Het zullen wel weer economische redenen zijn geweest: de vruchtbare velden en de karavaanroutes van Azerbadjan. De Gouden Horde won uiteindelijk de oorlog met een slag aan de voet van het Kaukasus gebergte.

De Gouden Horde hield het langst stand van alle Mongoolse Khanaten. In het midden van de 14e eeuw begon de macht echter af te brokkelen. Pas in 1438 was de Gouden Horde in tweeën gespleten. Drie jaar later splitsten ze weer op. Er waren nu vier Khanaten: van Kazan, de Grote Horde, Astrakhan en Crimea. De vernietiging van de Grote Horde door Crimea in 1502 wordt meestal genoemd als het \"officiële\" einde van de Gouden Horde. Crimea zelf had zich echter al onderworpen aan de Ottomaans Turken in 1475. Kazan en Astrakhan werden vernietigd door Ivan de Verschrikkelijke respectievelijk in 1552 en 1554. Crimea wist zijn zelfstandigheid nog te behouden tot 1783, toen zij geannexeerd werd door Catherina de Grote. Pas na de deportaties van Stalin na de Tweede Wereldoorlog, hielden de Tataren van Crimea op met bestaan als gemeenschap.

Zoals gezegd in de inleiding, kwam ik op het idee om deze scriptie te maken toen we de tegenstelling tussen Rusland en het Westen in de klas bespraken. Er werd toen verondersteld dat door de Mongolen de cultuur \"de diepvries in ging\". Dat is niet waar. Ten eerste had Rusland een status aparte binnen het rijk. Er werd zo nu en dan belasting geïnd, en dat was het dan. Ten tweede waren de Mongolen heel liberaal als het om cultuuruitingen ging. Vooral omdat ze er zelf niks mee hadden, was er in Perzië en in China zelfs een bloeiperiode. Wat wel zo is, is dat de Russen een lange tijd toch meer op het oosten gericht waren.

§3 De Il-Khan\'s

De directe opvolgers van Hülegü konden de macht behouden tot 1335. De eerste Il-Khan van betekenis was Ghazan. Hij voerde behoorlijke veranderingen in het systeem van regeren. Belastingen, munten, maten, zelfs het landschap werd veranderd. Op korte termijn waren er positieve resultaten, maar op de lange duur bleek het niet te werken.

Een hoge ambtenaar aan het hof van Ghazan, Rashid al-Din, had als \"hobby\" geschiedschrijven. Hij schreef niet alleen over de Perzen en de Mongolen, maar ook over de Franken. Vooral voor de vroege geschiedenis van het Mongoolse Rijk is hij de belangrijkste bron.

De laatste Il-Khan, Abu-Said, had geen zonen. Toen hij doodging in 1335, was er geen opvolger, en de macht kwam weer bij de Perzen. Inmiddels waren de Mongolen eigenlijk al helemaal opgenomen in de Perzische cultuur. Vandaar dat de ondergang van dit Rijk helemaal zonder geweld ging.

§4 Het einde van de rijken afzonderlijk

Hoe komt het dat de Gouden Horde het nog zo lang volhield, en de Il-Khan\'s en de Mongolen in China er zo snel weer hun macht verloren?

China heeft een vast patroon in haar geschiedenis. De barbaren veroveren het ontwikkelde rijk. De barbaren worden ontwikkeld: zij assimileren. Dan komt er weer een nieuwe barbaarse stam, die de ontwikkelden gaat veroveren, enzovoort. Djenghis Khan had dat goed door, en verbood daarom om de andere cultuur helemaal op te nemen. Het was slechts een uitstel van executie, want nu werden ze verdreven door de Chinese autochtone bevolking.

De Gouden Horde\'s lange bestaan is vooral te danken aan haar geografische ligging. Het was het enige rijk dat mensen kon onderdrukken, door zo nu en dan alleen belastingen te eisen. Er waren gewoon domweg te weinig (ontwikkelde) mensen om een vuist te maken tegen de Mongolen. In dat grote gebied waren er geen grote steden. Alleen zijn de Mongolen zo stom geweest hun militaire superioriteit te laten verslappen. Perzië is relatief dichtbevolkt en zeer ontwikkeld. Dus het zou zeer verbazend zijn geweest als de Mongolen lang dit gebied in handen zouden hebben.

Conclusie

Djenghis Khan kan met recht een van de beste leiders in de geschiedenis worden genoemd. De kracht van hem was dat hij een grote mensenkennis had, en mensen al heel snel voor hem wilden werken. Het was een zeer inspirerende man. Hij duldde ook sterke mensen om zich heen. Als je als veroverde generaal gelijk zijn hielen ging likken, was je ten dode opgeschreven. Maar als je trouw bleef aan je koning, had je een kans. Het was die \"wijsheid\" die hem zo goed maakte.

Zonder geluk vaart niemand wel. Zo dus ook Djenghis. Als de landen die hij wilde veroveren net zo verenigd waren als zijn Mongolië, zou hij geen schijn van kans hebben gehad. Dat is misschien wel de belangrijkste oorzaak van dat het Rijk zo groot kon worden; de zwakheid van de tegenstander. Hetzelfde zien we nog steeds in de internationale politiek: \"the balance of power\".

Verder was het de jagerscultuur van de Mongolen die hen zo sterk maakten. Mensen werden van jongs af aan getraind om te jagen, dus ook oorlog te voeren.

Deze drie factoren legden de basis voor het veroveren en behoud van het wereldrijk. Het viel uiteindelijk uiteen door onderlinge twist. De afstanden binnen het rijk waren groot, dus het was moeilijk voor de groot-Khan macht uit te oefenen op de strijdende partijen. Ze deden in Perzië precies waar ze zin in hadden. Je kan dan niet meer van één rijk spreken. Later vervaagde de militaire superioriteit over de autochtone bevolking. Daardoor werden de Mongolen overal uitgeknikkerd.

We moeten zeer genuanceerd zijn over de vraag of de veroverde volken nu beter of slechter zijn geworden door de Mongolen. Op korte termijn is dit zeer duidelijk nee. Ze verwoesten hele gebieden, en dat is natuurlijk niet goed. Op de lange termijn? Er was wel een bloeiperiode voor zowel kunst als de handel. Door de Yam werd het wel makkelijk voor de handel. De Mongolen waren zeer liberaal wat geloof en cultuur betreft. Er was wel een lange tijd van vrede, de Pax Mongolica. Maar ja, zoals de Romeinse geschiedschrijver Tacitus zei over zijn eigen leger: \"Solitunidem faciunt, et pacem appellant.\" - \"Ze maken een woestenij, en noemen het vrede.\"

Zeker is dat de veroverde volken een stuk voorzichiger zijn geworden. Een voorbeeld hiervan is de Chinese muur.

Bibliografie:

National Geographic, december 1996, Lord of de Mongols: Genghis Khan, Mike Edwards
National Geographic, februari 1997, Sons of Genghis: The Great Khans, Mike Edwards
Djenghis Khan: \'s Werelds Grootste veroveraar, Leo de Hartog
Het Mongoolse Rijk: van Djenghis Khan tot Timoer Lenk, Peter Brent
The Mongols, David Morgan
Verschillende homepages op het internet

Plaatjes: blz 4: Rashid al-Din, blz 8: National museum of Mongolian History, Ulaanbaatar (Mongolië), blz 9: Rashid al-Din, blz 11: Indisch manuscript, blz 12: Rashid al-Din, blz 16: Indisch manuscript. De andere plaatjes heb ik van het internet. Daar zijn ze niet echt scheutig met bronvermeldingen. Ik heb die dus ook niet kunnen vinden.

Ik wil apart nog Dr. Peter Jackson uit Keele, UK, bedanken. Hij heeft mij uitstekend geholpen met het zoeken van literatuur.