Noorwegen

3.4 Geld delen De Scandinavische landen horen bij de rijkste landen van Europa. Het verschil tussen arm en rijk is er kleiner dan in andere landen. Voor alle Zweden is de dokter en het ziekenhuis gratis. Ze hoeven alleen wat bij te betalen voor medicijnen.

4 SPITSBERGEN

Spitsbergen is het grootste eiland van de eilandengroep Svalbard. Spitsbergen is een Nederlandse naam gegeven door Nederlander Willem Barentsz in 1596 toen hij onderweg was naar Nova Zembla op zoek naar een noordelijke route naar oost – Azië. Hij heeft het zo genoemd omdat er veel spitse bergtoppen zijn.

4.1 Het landschap Spitsbergen heeft een heel mooi landschap. Hoge bergen, rotsachtige kusten en adembenemende fjorden. De hoogste berg ligt in het oosten, hij wordt Perriertoppen of Newtontoppen genoemd. Hij ligt 1717 meter boven de zeespiegel. Aan de westkust vind je nog 2 bergen. De Monacofjellet die 1084 meter boven de zeespiegel ligt en de Tyskertoppen die 1012 meter boven de zeespiegel ligt.

4.2 Planten en dieren Als het ijs in de lente smelt komt er steeds meer plankton in de Barentszee. Het is dan ook niet gek dat het de grootste voedselbron is van alle vissen en de ijsberen. De ijsberen vind je alleen op Spitsbergen. In de rest van het land zul je ze niet tegenkomen. Langs de westkust staan veel bloemen en is er veel mos en gras. In het noorden en het oosten zijn de planten kleiner en zijn er grote gebieden onvruchtbaar. Tot nu toe zijn er 164 plantensoorten geteld. Zonder bomen en struiken want die zijn er niet.

5 NATUUR

Noorwegen heeft een prachtige natuur die verschilt van streek tot streek. De natuur is afhankelijk van de ligging en het klimaat. Het grootste deel van Noorwegen bestaat dan ook uit bergen en bossen met meren en rivieren.

5.1 Klimaat In een lang land is het logisch dat er grote temperatuurverschillen zijn. In het noorden kan het snijdend koud zijn, in het zuiden aangenaam zacht. Er wonen en werken dan ook meer mensen in het zuiden dan in het noorden. Warme golfstromen langs de kust maken het kustklimaat zacht, maar er is wel veel wind. Als je van de kust naar het binnenland gaat kom je al gauw in het hooggebergte. Daar is het klimaat veel ruiger. De winter duurt er ook veel langer, wel 8 maanden kan er sneeuw liggen en de temperatuur kan wel -50 zijn. In de winter is het dan ook niet gek dat er geskied en gelanglauft wordt. Maar ook in de zomer kun je skiën en langlaufen. Dat kun je doen op plekken met eeuwige sneeuw.

5.2 Fjorden Fjorden zijn in de ijstijd ontstaan uit dalen tussen de bergen. Tot 10.000 jaar geleden was Noorwegen bedekt met een paar kilometer ijs. Toen begon de temperatuur in de wereld te stijgen en het ijs begon te smelten. De zware massa´s ijs schoven langzaam van de bergen naar beneden en sleet zo nog diepere dalen uit. Toen het ijs helemaal gesmolten was liepen de dalen aan de kust vol zeewater. Dat noemden ze fjorden.

5.3 Hoogland Achter de fjorden ligt het hoogland. Daar is de natuur erg woest. Er zijn hoge bergen met spitse toppen van wel 1800 tot bijna 2500 meter hoog. De hoogste bergtop is de Galdhøpiggen: 2469 meter hoog. In de omgeving daarvan zijn ook veel gletsjers. Een gletsjer is een grote langgerekte ijsmassa. Daar kun je wandelen, maar je moet wel goed geoefend hebben.

5.4 Dieren

5.4.1 De lynx
In Noorwegen wonen verschillende katachtigen. Een daarvan is de Lynx. Het dier wordt bedreigd door jacht en biotoopvernietiging. Biotoopvernietiging betekent dat de leefomgeving vernietigd wordt.

5.4.2 De eland
Noorwegen is het enige Europese land waar nog wilde rendieren leven. Ze komen veel voor in het noorden. De meeste rendieren leven in de provincie Finnmark. Ze worden door de Samen als vee gebruikt.

5.4.3 De papegaaiduiker
De papegaaiduiker leeft aan de Noorse kust. Het is dus een zeevogel. Hij heeft zijn naam te danken aan de manier waarop hij vis vangt. Hij vliegt ongeveer 2 meter boven de zee. Als hij een vis dicht bij het wateroppervlak ziet duikt hij naar beneden en vangt hem.

5.4.4 De ijsbeer
Op het eiland Spitsbergen leeft het grootste roofdier van Europa: de ijsbeer. Van de 22.000 ijsberen wonen er wel 5.000 op Spitsbergen. Ze worden daar ongeveer 20 jaar. In de zomer kun je ze vinden aan de noord- en oostkust. In de winter meestal langs de westkust.

5.5 Middernachtzon en poolnacht Een deel van Noorwegen ligt ten noorden van de poolcirkel. Daar heb je hele bijzondere natuurverschijnselen: de middernachtzon en de poolnacht. In de zomer wordt het in veel landen steeds langer licht. Maar in het noorden van Noorwegen worden de dagen zo lang dat het helemaal niet donker wordt. Het is er dag en nacht licht. Daarom noemen ze het ook de middernachtzon. In het midden van de zomer wordt het midzomerfeest gevierd. Ze vieren dan de langste dag van het jaar. In de winter is alles omgedraaid dan blijft het dag en nacht donker. Dit heet de poolnacht. Alleen wordt het niet gevierd. De middernachtzon schijnt van 20 mei tot 22 juli. De poolnacht duurt van 27 november tot 15 januari.

5.6 Het noorderlicht Als het poolnacht is, is het toch niet helemaal donker. Dat komt omdat het noorderlicht langs de hemel danst. Het wisselt van kleur en patroon. Het magnetisch veld trekt deze deeltjes naar ons toe en daardoor botsen ze met de kleine deeltjes in de atmosfeer. Door die botsingen ontstaan er elektrische schokken, die groenachtig licht geven. Het licht is het mooist bij de noordpool en de zuidpool.

5.7 Milieubescherming Er zijn veel clubjes die zich bezighouden met de natuur, daarom is het ook een erg schoon land. Er is bijvoorbeeld ontdekt dat de regen te zuur was en er veel bomen, planten en vissen stierven. Daarvoor hebben ze een club opgericht en het regenwater is nu een stuk minder zuur. Er is ook een nationale club voor kinderen. Die heet: de milieudetectives van de Inktman. Hij is opgericht in 1989 en er zijn ongeveer 20.000 kinderen van 4 tot 14 jaar lid. Ze werken actief aan een schone omgeving. De naam is bedacht om de kinderen een steuntje in de rug te geven en de Inktvis of Inktman kan dat makkelijk doen want hij heeft 8 armen.

6 GESCHIEDENIS

6.1 Van ijstijd tot moderne tijd Ongeveer 10.000 jaar geleden kwamen de eerste mensen in Noorwegen wonen. Ze leefden van de jacht en de visserij. Later hielden ze ook vee en bewerkten ze het land. 500 jaar voor Christus noemden ze de Bronstijd. Die naam werd gegeven door de bronzen sieraden, wapens en gereedschappen. De IJzertijd van 500 voor Christus tot 1000 jaar na Christus leidde tot meer handel. De tijd van ongeveer 800 na Christus tot 1000 jaar na Christus noemden ze ook nog de Vikingtijd. Daarover vertel ik dadelijk nog een stukje.

Noorwegen wordt pas vanaf 1030 beschouwd als een echt land. In de 13de eeuw kreeg Noorwegen de macht over IJsland, Groenland, de Faeröer- en de Orkney-eilanden. Rond 1350 brak de Zwarte Dood uit. Een grote pestepidemie die meer dan de helft van de bevolking uitroeide.

Van 1380 tot 1814 vormde Noorwegen een unie met Denemarken. Noorwegen werd in die tijd als een deel van Denemarken beschouwt. Alleen
de voorouders bewaarden de nationale identiteit. Daardoor werd in 1814 bij het einde van de unie een grondwet opgesteld. In hetzelfde jaar kwam er ook nog een unie met Zweden die in 1905 is beëindigd. De Noren kozen toen de Deense Prins Carl als koning.

Op 9 April 1940 werd Noorwegen door Duitsland bezet en pas op 8 mei 1945 kregen ze hun vrijheid terug.

6.2 Vikingen Van 800 tot 1050 na Christus voeren vikingen uit Noorwegen, Denemarken en Zweden met snelle, smalle zeilschepen naar West-Europa. De schepen liepen uit in sierlijke punten met een drakenkop. Daarmee wilden ze vijanden wegjagen. Ook Nederland kreeg last van de vikingen. Ze vielen Dorestad aan (nu Wijk bij Duurstede). Dorestad doorstond verschillende aanvallen maar werd uiteindelijk verwoest. Niet door de vikingen maar door het water.

6.3 Volkslied Het Noorse volkslied heet “Ja, vi elsker dette landet”, dat betekent “Ja, wij houden van dit land. De tekst is geschreven door Bjørnstjerne Bjørnson en de melodie is van Rikard Nordraat. Hier vind je het eerste coupletje van de tekst. Er zijn 3 coupletjes.

Ja, vi elsker dette landet Ja, vi elksker dette landet, som det stiger frem, furet, værbitt, over vannet, med de tusen hjem. Elsker, elsker det og tenker på våjord. Og den saganatt som senker senker drømme på vår jord.

Ja, wij houden van dit land
Ja, wij houden van dit land, dat omhoog rijst, ruig en verweerd, boven de zee, met zijn duizenden huizen. Hou ervan, hou ervan en denk aan onze vaders en onze moeders. En aan de sagen van vervlogen tijden, die dromen zonden, dromen naar ons land.

7 ONTDEKKINGSREIZIGERS

7.1 Thor Heyerdahl De bekendste ontdekkingsreiziger was Thor Heyerdahl. Hij werd geboren in 1814. In 1947 (toen was hij dus 33) voer hij met een zelfgebouwd vlot de Kon-Tiki van Zuid-Amerika over de Stille Oceaan naar Polynesië, dat is een eilanden groep in de Middellandse Zee. Thor Heyerdahl wilde bewijzen dat de indianen eeuwen geleden ook de oceaan waren overgestoken. Het vlot is nog steeds te zien in het Kon –Tiki museum in Oslo. Later liet hij ook nog zien dat de Amerikaanse indianen diezelfde weg hadden gevolgd met papyrusboten over de Atlantische Oceaan naar Amerika.

7.2 Fridtjof Nansen Fridtjof Nansen werd geboren in 1881 en stierf in 1930. Hij was wetenschapper, poolonderzoeker, politicus en kunstenaar. Hij probeerde naar de noordpool te varen en kwam dichterbij dan iemand ooit was geweest. In 1922 kreeg hij ook nog de Nobelprijs voor de vrede. Hij ontving nog een prijs. Die prijs was voor zijn hulp aan vluchtelingen en door hongersnood getroffen mensen in de Eerste Wereldoorlog.

7.3 Roald Amundsen Hij droomde er als kind al van om op poolexpeditie te gaan. Hij trainde veel en las boeken. Zijn ouders waren het alleen niet met hem eens. Van hen moest hij medicijnen gaan studeren. Dat deed hij tot zijn ouders overleden. Toen stopte hij en ging naar een zeevaartschool. Daarna was het zover, hij ging met 4 andere Noren voor het eerst naar de Zuidpool. Na die reis heeft hij er nog vele andere gemaakt
met Fridtjof Nansen als zijn voorbeeld.

7.4 Leiv Erikson Hij was een viking en kwam per ongeluk in Amerika. Amerika werd dus niet door Columbus ontdekt maar door een Noorse viking die het toevallig tegenkwam.

7.5 Alfred Nobel De Nobelprijs voor de vrede is ingesteld door de zweed Alfred Nobel, maar Noorwegen regelt de toekenning. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een organisatie of persoon die zich ingezet heeft voor de vrede op de wereld. De uitreiking vindt elk jaar plaats op 10 december in Oslo.

8 KUNST EN CULTUUR

8.1 Schilderen De beroemdste schilder van Noorwegen is
een van de grootste schilders van de wereld. Hij heet Edvard Munch. Meestal schilderde hij over de onderwerpen eenzaamheid, angst en dood maar ook over
liefde, geluk en leven. Af en toe schilderde
hij wel eens een stuk Noors landschap. Zijn
beroemdste schilderij heet “De Schreeuw” met als onderwerp angst. Het hangt in de Nationale Galerie in Oslo, het belangrijkste museum van Noorwegen.

8.2 Beeldhouwen In Oslo ligt een heel groot park, het Vigeland – park. Hierin staan ongeveer 150 beeldengroepen. Ze stellen allemaal mensen voor van verschillende leeftijden. Het park is genoemd naar de kunstenaar. Gustav Vigeland. Hij is geboren in 1869 en stierf in 1943.

8.3 Muziek Er wordt veel naar klassieke muziek geluisterd. De beroemdste klassieke componist is Edvard Grieg. Hij is geboren in 1843 en stierf in 1907. In zijn muziekstukken maakte hij vaak gebruik van Noorse volksmuziek. Bij Nederlandse orkesten is zijn muziek populair. De kinderen van Noorwegen luisteren liever naar popmuziek van groepen uit hun eigen land maar af en toe luisteren ze ook naar groepen uit het buitenland.

Dit is een Hardanger viool, een echt Noors instrument dat vaak prachtig versierd is. Het is net een gewone viool, alleen heeft hij meer snaren en een andere klank. Het instrument wordt veel gebruikt bij volksmuziek.

8.4 Dans De meeste Noren gaan regelmatig naar een ballet. Vooral “De clown” is heel bekend. Het is samengesteld met moderne dans en heel leuk om te zien. De kostuums zijn ook heel mooi.

8.5 Volkssprookjes Volkssprookjes gingen en gaan nog steeds van de ene naar de andere generatie. Er komen heel veel wonderlijke figuren in voor zoals trollen. Ze zijn heel groot gemeen en verschrikkelijk lelijk. De trollen en andere figuren hebben veel kunstenaars ideeën gegeven, zoals de beroemde Engelse schrijver Roald Dahl. Hij was van Noorse afkomst en hoorde de verhalen van zijn familie.

8.6 Toneel Een hele beroemde toneelschrijver was Henrik Ibsen. Hij werd geboren in 1828 en stierf in 1906. Dat hij zo beroemd is en was komt waarschijnlijk omdat zijn toneelstukken terug te vinden zijn in de volkssprookjes. Zijn toneelstukken worden nog steeds overal op de wereld gespeeld.

8.7 Nationale feestdag 17 Mei is een nationale feestdag. Dan wordt er gevierd dat ze in 1814 voor het eerst een eigen grondwet kregen. Die dag is alleen voor de Noorse kinderen. De dag begint met het hijsen van de vlag. Daarna lopen alle kinderen in hun mooiste kleren zingend en juichend mee in een optocht. In Oslo lopen de kinderen langs het paleis waar de koninklijke familie urenlang staat te zwaaien. Als afloop worden er spelletjes voor groot en klein georganiseerd.

9 INDUSTRIE

9.1 Geld verdienen Noorwegen is een erg rijk land. Belangrijk was vooral de vondst van grote olie- en grasvelden in de zeebodem. Deze voorraden zijn in de jaren 60 ontdekt. Daardoor is Noorwegen de grootste olie – exporteur in Europa en een van de grootste leveranciers van gas. De elektriciteit wordt opgewekt door waterkracht. Dat is een schone en goedkope manier om energie te winnen.

9.2 Scheepvaart De scheepsbouw en scheepsvaart zijn al eeuwen van belang. Noorwegen is dan ook de 4de scheepvaartnatie ter wereld. De meeste schepen die nu gebouwd worden zijn voorzien van de modernste apparatuur.

9.3 Visvangst Voor de Noorse kust zwemmen veel soorten vis, waaronder makreel en kabeljauw. Maar ook veel andere soorten vissen worden gevangen.

9.4 Bosbouw De Noren hebben altijd gebruik gemaakt van de vele bossen. Van het hout bouwden de vikingen al schepen. De bomen worden ook nog gebruikt om papier, karton of bouwmateriaal gebruikt.

10 ONDERWIJS EN SPORT

10.1 Onderwijs In Noorwegen gaan ze als ze 6 zijn naar de basisschool. Die duurt 10 jaar. De eerste 7 jaar krijgen ze alleen beoordelingen. De laatste 3 jaar krijgen ze pas cijfers. In klas 1 (bij ons groep 3) krijgen ze al een paar woordjes Engels. In klas 8 (zou bij ons groep 10 moeten zijn) kunnen ze kiezen tussen Duits of Frans hun 2de vreemde taal. Als ze de basisschool klaar hebben gaan ze naar een beroepsopleiding of het algemeen voortgezet onderwijs. Daarna naar een hogere beroepsopleiding of universiteit. En dan kunnen ze gaan werken.

10.2 Sport In Noorwegen is er veel wintersport. Ze doen dan ook mee aan de olympische winterspelen. Bjørn Dæhlie schreef de meeste gouden plakken op zijn naam met het langlaufen en in Lillehammer schreef Johan Olav Koss 3 gouden schaatsmedailles op zijn naam. Natuurlijk zijn er ook nog andere sporten. Voetbal is bij er bij jongens en meisjes heel populair. Er wordt ook nog veel gehandbald.

11 DE SAMEN

11.1 De Lappen De Samen wonen op de toendra’s in Lapland. Ze worden ook wel eens de Lappen genoemd. Zelf vinden ze dat een scheldnaam. Ze leven van de visvangst en ook wel van toerisme. Ze houden rendieren voor de huid en het vlees. In de zomer grazen de kuddes gras en rendiermos. In de winter trekken ze meer naar het zuiden op zoek naar beschutting. De Samen trekken overal mee naar toe. Met sneeuwscooters en helikopters houden ze de kuddes in de gaten.

11.2 Toendra’s Dit zijn de vlaktes waar de Samen leven. Er groeit alleen gras, mos en wat struiken. De bodem is het hele jaar door bevroren. In de zomer ontdooit het bovenste laagje. Het water kan alleen niet weg omdat de rest van de bodem nog bevroren is. Daarom ligt een toendra meestal vol met modderige plassen.

12 WEETJES

12.1 Handelshuizen Beroemd zijn de rode en witte handelshuizen langs de kade in Bergen. Het regent er heel vaak. Zo vaak, dat de Noren zeggen dat de kinderen er met een paraplu in hun hand geboren worden.

12.2 Geitenkaas Een Noorse specialiteit. Bruin van kleur en erg zoet. Bijna alle Noren lusten het.

12.3 De kaasschaaf Thor Bjørklund vond hem in 1925 uit. Je snijdt er kleine plakjes kaas mee.

12.4 De paperclip Johan Vaaler ontwierp in 1899 de paperclip. Nu wordt hij nog steeds gebruikt.

12.5 Kerst In Noorwegen is het niet alleen een familiefeest. Het is ook een lichtpuntje in een donker jaargetijde.

12.6 Lunchpakket Bijna alle Noren nemen hun eten mee naar school of naar hun werk. Het is dan ook typisch Noors.

12.7 Boeken Noorse boeken worden wel eens in het Nederlands vertaald.

12.8 Trollstigen In Noorwegen is er een hele leuke weg: de Trollstigen. Bij ons heet het de trollenweg. Het is een weg die een berg op gaat met hele scherpe haarspeldbochten. Je kunt er gewoon met de auto rijden.

BRONVERMELDING

Boeken van de Noorse ambassade: Dit is Noorwegen
Tickets to Norway
Noorwegen in zicht

Boeken: Noorwegen
Fjorden
De geïllustreerde wereldatlas voor de jeugd

Sites: www.landenweb.com/l.cfm?LandID=27&NOORWEGEN
www.google.nl
www.noorwegen.nl
www.noorwegen.pagina.nl

Plaatjes: www.spreekbeurten.info/lynxen.html
www.kammingasailing.nl/landenkaarten/noorwegen
patricia.bouyer.free.fr/scandinavie.gif
home.online.no/~avannieu/norge/norgestor.gif
www.herbert-osterrieder.de/album/n_norwegen/oslo_b26.jpg
travelwild.com/Svalbard/01.jpg
www.presence.ch/d/500/images/518_HKH-Prins-Carl-Philipwebbst.jpg
www.geo.vu.nl/users/huik/polygonen.jpg
conventor.web123.no/LES/OSLO2003/artimages/trollstigen2d.jpg

Plaatjes: www.spreekbeurten.info/lynxen.html
www.kammingasailing.nl/landenkaarten/noorwegen
patricia.bouyer.free.fr/scandinavie.gif
home.online.no/~avannieu/norge/norgestor.gif
www.herbert-osterrieder.de/album/n_norwegen/oslo_b26.jpg
travelwild.com/Svalbard/01.jpg
www.presence.ch/d/500/images/518_HKH-Prins-Carl-Philipwebbst.jpg
www.geo.vu.nl/users/huik/polygonen.jpg
conventor.web123.no/LES/OSLO2003/artimages/trollstigen2d.jpg