Ché Guevara

Inleiding

Ché Guevara: donkere ogen, donker haar en de baret met een ster. Deze foto die nú nog bij iedereen bekent is en waar nu T-shirts, posters en petten mee verkocht worden. De mythe van “El Ché” leeft dus nog steeds voort, maar slechts weinigen weten wie hij echt was. Wie was deze man?

Om deze reden heb ik dit onderwerp gekozen. Zijn gezicht is overal, maar waar is zijn verhaal. Hoe kan hij nu nog zo bekend zijn?

Hoe zag de jeugd van een legende er uit?

Ernesto Rafeal “Ché” Guevara groeide op als oudste van vijf kinderen van Ernesto Guevara Lynch en Celia de La Serna. De geboortedatum op zijn geboortebewijs zegt dat Ernesto op 14 juli 1928 geboren is. Er wordt echter aangenomen dat deze geboorte datum is gemanipuleerd (aangepast) om het feit te verbergen dat de moeder van Ernesto voor het huwelijk al drie maanden zwanger was.

Toen Ernesto rond de leeftijd van 2 jaar oud was kreeg hij last van een zeldzame vorm van astma, de ziekte die hem de rest van zijn leven zou plagen. Hierdoor moet het gezin meerdere malen verhuizen om de juiste atmosfeer voor de jonge Ernesto te vinden. Mede door deze ziekte en de uitgebreide bibliotheek van Ernesto senior (de vader van Ché) verbrengt hij veel tijd lezend. Elke keer als hij een astma-aanval had gehad verdween hij naar de bibliotheek en verslond daar een aantal boeken. De astma was echter geen belemmering voor Ché om rugby te spelen, waar hij zijn jeugd vriend Alberto Granado ontmoet.

In 1947 (19 jaar oud) begint hij een studie medicijnen aan de universiteit van Buenos Aires. Hoe kwam “Ché” los van Argentinië?

In 1951 maakte “Ché” samen met zijn vriend Alberto Granado (jeugd vriend) , een biochemist en politiek radicaal, een rond reis op de motor (een Norton 500 CC bijgenaamd “La Poderosa”ofwel “De Machtige”) door Latijns-Amerika met als uiteindelijk doel om een paar weken als vrijwilliger te werken in de leprozenkolonie aan de oevers van de Amazone in Peru (er werd over “Ché” gezegd dat hij de wind onder z’n voeten had). De reis, gestart vanuit hun woonplaats Cordoba, duurt meer dan een jaar en voert hun over een afstand van meer dan 12.000 km vanuit Argentinië naar Chili, Peru, Colombia en uiteindelijk Venezuela. De reis maakte “Ché” bewust van de armoede en de machteloosheid van de lagere bevolkingsgroepen en deed hem beseffen dat een revolutie de enige remedie was voor de sociale ongelijk heden in Latijns- Amerika.

Guatemala

Na te zijn afgestudeerd als medicus in 1953 reist “Che” door Latijns-Amerika om uiteindelijk geruime tijd in Guatemala te verblijven, voornamelijk aangetrokken door het revolutionaire klimaat dat in die tijd in Guatemala heerste. “Ché” maakt daar kennis met een groep Cubaanse bannelingen onder wie zijn bijnaamgever (de man die hem de naam “Ché”gaf) Antonio \'Nico\' Lopez.. Van heel dichtbij is “Ché” getuigen van een door CIA georkestreerde (in elkaar gezette) succesvolle coup tegen de regering van Jacobo Arbenz Guzman. Dit versterkt “Che\'s” politieke visie en overtuigt hem van het idee dat de Verenigde Staten altijd regeringen zou tegenwerken die de grote sociale ongelijkheden in Latijns-Amerika proberen weg te werken.

War voor rol speelde “Ché” in Cubaanse revolutie?

Na een tijdje in de Argentijnse ambassade in Guatemala te zijn verbleven, vertrekt “Che” naar Mexico waar hij zich aansluit bij de Cubaanse ballingen. Deze introduceren hem vervolgens bij Raul Castro, de jongere broer van Fidel Castro, die hij enkele weken later ontmoet. Vrijwel meteen na de ontmoeting met Fidel wordt hij lid van Fidel\'s guerrillabeweging. Op 25 november 1956 voer “Che” samen met Raul, Fidel en 80 Cubaanse strijders aan boord van het jacht de “Granma” naar Cuba om daar de revolutie in gang te zetten. De landing van de guerrilla\'s op Cuba loopt uit op een grote mislukking, een groot deel van de voorraad moet worden achtergelaten en vervolgens loopt de groep in een legerhinderlaag na een aantal dagen door een moeras gedwaald te hebben. Slechts 12 man hergroeperen zich later in de bergen van de \"Sierra Maestre\"

In de “Sierra Maestre” worden de rebellen langzaam aan sterker, in wapens en in rekruten uit de omgeving van boeren en de intellectuelen (slimme mensen) van het land. Ook de steun onder het volk neemt toe.

Als gevolg van het tonen van moed, wreedheid en militaire capaciteiten (eigenschappen) wordt “Ché” al snel benoemd tot de hoogste rang “Commandante” (commandant) in het revolutionaire leger en wordt ook vertrouweling van Fidel. Tijdens de revolutie was “Ché” verantwoordelijk voor onder andere meer verantwoordelijk voor de executie van informanten, deserteurs en spionnen in het revolutionaire leger. Hij voerde persoonlijk de executie van Eutimio Guerra uit, die werd verdacht van een informant van Fulgencio Batista te zijn.

Aan het einde van 1958 leidt commandante “Che” samen met Camilo Cienfuegos de beroemde tweede colonne in de opmars naar Havana. Een deel van deze colonne voert onder leiding van “Che” de aanval op een militaire troepentransporttrein in Santa Clara uit. Deze aanval leidt tot de verovering van Santa Clara en is een directe aanleiding tot de vlucht van dictator Batista uit Cuba en de machtsovername van Fidel op 2 januari 1956.

Hoe ging het verder nadat ze de revolutie hadden gewonnen?

Na de machtsovername werd “Che” een prominent lid van de nieuwe socialistische regering. Op 9 februari 1959 werd hem de Cubaanse nationaliteit toegekend. Kort hierna scheidde “Che” van zijn Peruviaanse vrouw Hilda Gadea, met wie hij samen een dochter had. Later trouwde hij met Aleida March, een lid van Castro\'s revolutionaire beweging, met wie hij vier kinderen zou krijger.

In 1959 werd “Che” aangesteld als commandant van het militaire gevangenisfort \"La Cabana\". Gedurende zijn tijd hier gaf hij leiding aan de haastige berechting en executie van talrijke leden van het regime van Batista, onder andere de leden van geheime dienst BRAC. Volgens sommige bronnen werden minstens 156 mensen hiervan het slachtoffer, andere bronnen beweren meer dan 500. Volgens dichter en mensenrechtenactivist Armando Valladares, voormalige gevangene van \"La Cabana\" bemoeide “Che” zich persoonlijk met de ondervraging, marteling en executie van een aantal gevangenen.

Na dienst gedaan te hebben als commandant van het militaire gevangenisfort \"La Cabana\" gaf hij leiding aan het Nationale Instituut voor Agrarische Hervormingen en bekleedde daarna de functies van President van de Nationale Bank en Minister van Industrie. In deze hoedanigheid stond “Che” voor de uitdaging om Cuba\'s kapitalistische agrarische economie om te vormen in een socialistische op de industrie gebaseerde economie. Na in 1960 leiding te hebben gegeven aan de onderhandelingen over een handelsovereenkomst met de Sovjet-Unie, vertegenwoordigde “Che” Cuba op talrijke economische missies naar Sovjet-gelieerde landen in Afrika en Azië.

Gedurende deze periode definieerde hij Cuba\'s beleid en zijn eigen inzichten in vele toespraken, artikelen, brieven, essays en boeken. De belangrijkste daarvan zijn twee boeken over “Guerrilla Warfar” en socialistische ideologie.

Het boek \"Guerrilla Warfare\" is lange tijd gezien als het standaardwerk voor asymmetrische oorlogsvoering (een oorlog met ongelijke partijen) in ontwikkelingslanden. “Che” geloofde dat een kleine groep opstandelingen, door gewelddadige acties tegen de overheid, revolutionaire gevoelens bij de boerenburgerbevolking kon opwekken. Hierdoor zou het niet nodig zijn om eerst een brede revolutionaire organisatie op te bouwen, in kleine stappen toewerkend naar een revolutie, alvorens een gewapende opstand te beginnen. Het falen van de op “Cubaanse stijl” gebaseerde revolutie in Bolivia, over het algemeen toegeschreven aan het gebrek aan draagkracht bij de bevolking, heeft er echter toe geleid dat deze strategie tegenwoordig als ineffectief(niet effectief) wordt beschouwd.

Was Cuba het enige land waar “Ché” in de revolutie zou vechten?

Wanneer “Ché” op 14 maart 1965 na een rondreis van drie maanden door China, Egypte, Algerije, Ghana en Congo in Havana terugkeert is dat zijn laatste publieke optreden van dat jaar. Na april is “Ché” spoorloos verdwenen. Aangezien“Ché” wordt gezien als de plaatsvervanger van Castro in Cuba leidt deze verdwijning tot talrijke nationale en internationale speculaties (verdenkingen).

Gedwongen door de speculaties over de verdwijning van “Ché” verkondigt Fidel op 16 juni van dat jaar dat het volk geïnformeerd zal worden over zijn locatie zodra “Ché” dat wilt.

Op 3 oktober van dat jaar openbaart Fidel een ongedateerde (zonder datum) afscheidsbrief die hij enkele maanden daarvoor van“Ché” zou hebben ontvangen. In deze brief verklaart“Ché” zijn onvoorwaardelijk steun aan de Cubaanse revolutie en kondigt tevens aan Cuba te verlaten om te gaan vechten in dienst van de revolutie. Hij schrijft dat hij andere landen een beroep doen op zijn bescheiden kwaliteiten (waar hij goed in is) en dat hij, zich \"altijd identificerend met de wereldwijde revolutie\", heeft besloten om te vertrekken en te gaan vechten als een guerrilla in verschillende delen van de wereld. In de brief dient “Ché” zijn ontslag in voor alle posities in de regering, partij en leger die hij bekleedt en hij doet afstand van de Cubaanse nationaliteit die hem in 1959 was verleend als beloning voor zijn deelname aan de revolutie.

Brief van “Ché” aan Fidel:

Havana.1 april 1965. Fidel: Op dit moment herinner ik me vele dingen – toen ik jou ontmoette in het huis van Maria Antonia, toen je me voorstelde te komen, al de spanningen gepaard gaand met de voorbereidingen. Op een dag vroeg men wie verwittigd moest worden in geval we zouden sterven, en de realiteit van dit feit sloeg ons allen teneer. Later beseften we dat het waar was, in een revolutie win je of sterf je (als het een echte is). Vele kameraden sneuvelden op de weg naar de overwinning. Vandaag is alles minder dramatisch omdat we volwassener zijn geworden, maar de feiten herhalen zich. Ik voel dat het deel van mijn taken, die mij aan de Cubaanse Revolutie ter plaatse bonden volbracht zijn en ik neem afscheid van jou, de kameraden, van jouw volk dat nu het mijne is. Ik doe formeel afstand van mijn functies binnen de leiding van de Partij, van mijn ministriële ambt, mijn graad van commandant, van mijn hoedanigheid als Cubaan. Niets wettigs bind me aan Cuba, enkel de band die niet zoals benoemingen kan verbroken worden. De rekening makend van mijn voorbije leven geloof ik met voldoende eer en toewijding gewerkt te hebben om de revolutionaire zege te verstevigen. Mijn enige ernstige fout is niet méér vertrouwen in jou te hebben vanaf de eerste momenten in de Sierra Maestra en ik niet snel genoeg jouw kwaliteiten als revolutionaire leider begreep. Ik heb prachtige dagen beleefd en voelde aan jouw zijde de trots toe te horen aan ons volk en de glansrijke maar trieste dagen van de Caraïbische Crisis. Zelden was er een groter staatshoofd dan jij in die dagen, ik ben trots jou zonder aarzeling gevolgd te hebben, me met jouw manier van denken, kijken en waarderen van gevaren en principes te hebben vereenzelvigd. Andere landen ter wereld eisen de medewerking van mijn bescheiden inspanningen op. Ik kan dàt doen wat jou door je verantwoordelijkheid voor Cuba geweigerd wordt en het uur van afscheid breekt aan. Ik wil dat men weet dat ik dit doe met gemengde gevoelens van vreugde en pijn, hier laat ik mijn zuiverste hoop als opbouwer en zíj die mij het dierbaarst zijn achter…en ook laat ik een volk achter dat mij als een zoon heeft ontvangen ; dat knaagt voor een stuk aan mijn geest. Ik neem het geloof dat jij me bijbracht, de revolutionaire geest van mijn volk, het gevoel de meest heilige taak volbracht te hebben; het gevecht tegen het imperialisme waar ook ter wereld mee naar de nieuwe slagvelden, dit brengt troost en heelt alle wonden. Ik zeg nogmaals dat ik Cuba vrij stel van alle verantwoordelijkheid, behalve van die, welke voortvloeit uit haar voorbeeld. Als mijn laatste uur mij onder een andere hemel brengt, zijn mijn laatste gedachten bij dit volk en speciaal bij jou. Ik dank je voor alles wat je me bijbracht en voor jouw voorbeeld waaraan ik tracht trouw te blijven. Tot aan de laatste gevolgen van mijn daden. Ik ben steeds vereenzelvigd geweest met de vreemde politiek van onze revolutie en zal dat blijven, waar ik ook zal zijn zal ik de verantwoording voelen een Cubaans revolutionair te zijn en zo zal ik me ook gedragen. Ik heb geen spijt dat ik mijn kinderen en mijn vrouw niets materieels nalaat; ik ben blij dat het zo is. Ik vraag niets voor hen omdat ik weet dat de Staat hen alles geeft wat ze nodig hebben om te leven en voor een opleiding zorgt. Er zijn vele zaken die ik jou en ons volk wil zeggen, maar ik voel dat het nutteloos is, woorden kunnen niet uitdrukken wat ik voel en het is de moeite niet waard velletjes papier vol te kladden. Tot de eeuwige zege. Het vaderland of de dood ! (Hasta La Victoria Siempre) Ik omhels je met revolutionaire overgave. Che

Tijdens een interview met vier buitenlandse correspondenten op 1 november, merkt Fidel op dat hij weet waar “Ché” zich bevindt maar dat hij deze locatie niet zal onthullen, en voegt er aan toe dat hij in uitstekende gezondheid verkeert, en ontkent hiermee berichten dat “Ché” zou zijn omgekomen..

Hoe was “Ché” tot zijn einde gekomen?

Na door een deserteur te zijn verraden wordt “Ché” op 8 oktober in de buurt van La Higuera tijdens een patrouille overvallen door het Boliviaanse leger. Na een korte strijd wordt “Ché” verwond aan zijn been en overmeesterd. De Boliviaanse president Barientos geeft, na op de hoogte te zijn gebracht van “Che\'s arrestatie, het bevel om “Ché” onmiddellijk te executeren. Op 9 oktober 1967 wordt “Ché” naar een oud schoolgebouw gebracht en geëxecuteerd door een sergeant van het Boliviaanse leger. Zijn laatste woorden waren \"Schiet lafaard, het enige wat je doodt is een man\". De CIA medewerker en anti castro cubaan Felix Rodriguez, die eerder “Che” had ondervraagt, neemt een van “Che\'s” rolexen en zijn tabakszak mee. Ter identificatie en als bewijs van zijn dood worden “Che\'s” handen van het lichaam verwijdert en worden wassen doodsmaskers van zijn gezicht gemaakt. Om een officiële begrafenis te voorkomen wordt het lijk van “Che” in een geheim graf gedeponeerd (begraven). Wat maakte juist hem een legende?

Om de persoon “Ché” is een persoonlijkheidscultus (verering van een persoon) ontstaan. Het heeft met 3 factoren te maken. Ten eerste de foto van Alberto Korda, misschien wel de bekendste portretfoto ooit, waarop hij afgebeeld is. De hiernaast afgebeelde kleurendruk is van de Ierse graficus Jim Fitzpatrick. Deze foto, genomen op een begrafenis in Cuba in 1960 is pas in 1967, het jaar van “Che\'s” executie, uitgebracht. De verspreiding van deze foto door de jaren heen heeft voor een enorme bekendheid gezorgd.

De tweede reden voor de persoonlijkheidscultus is zijn voortijdige dood, door een executie. Hierdoor werd “Che” een icoon (held, idool) van de communistische revolutie en een symbool voor de strijder tegen onrecht, waarbij velen zijn daden als militair en voltrekker van executies afdeden als noodzakelijk. Zowel de communisten als de armen van Zuid-Amerika zagen in hem nu een soort messias ( wat Jezus Christus was bijvoorbeeld voor de christenen was).

Tot slot speelde de hippiebeweging een belangrijke rol. De groeiende weerstand tegen de Vietnamoorlog en de roep om sociale veranderingen maakten de mensen gevoelig voor charisma (sterke persoonlijke aantrekkingskracht) en bovendien op zoek naar propagandamateriaal, of op z\'n minst een icoon. Een vijand van de VS, geliquideerd door een door de CIA georganiseerde legereenheid was met het toenemende anti-Amerikanisme een geliefd symbool van de mensen.

Als gevolg van de persoonlijkheidscultus rond Ché Guevara zijn er ook allerlei mythen rond zijn persoon ontstaan. Zo zou hij verraden zijn door Fidel Castro, omdat die voor hem vreesde, of in ruil voor minder politieke druk van de VS. Ook zou hij nog in leven zijn. Dit kan alleen nooit bewezen worden.

Bijlage

Wist je dat: • “Ché” eigenlijk helemaal geen echte naam is, Ché is een typische Argentijnse uitdrukking, het betekend zoiets als: “Hé jij daar”. • Guerrilla Spaans is voor: “Oorlogje”. • Ondanks “Ché” zware en zeldzame vorm van astma had hij toch verslaaft was aan Cubaanse sigaren (die hij ook nog inhaleerde) en als iemand er iets van zei gaf hij als reden: “Roken onderdrukt honger en houdt de beestjes weg”. • “Ché” zichzelf een Marxist noemde terwijl zijn standpunten helemaal niet overeen komen met die van een Marxist. • Toen “Ché” z’n eerste dochter kreeg (Hildita) stuurde hij in een brief naar zijn moeder: “Ze heeft een mollig gezichtje, samen geknepen ogen… ze lijkt sprekend op Mao”. (Mao was Chinese communistische president in die tijd ) • Toen de nonnen van het Valle-grande ziekenhuis bij het openbare graf van “Ché” langs gingen werd er fluistert dat hij op Jezus Christus leek. (Chezus dus). • “Ché” hield helemaal niet van de aandacht, macht en de erkenning. Hij bleef een echte idealist, het enige doel was de samenleving verbeteren. Hij zou normaal 1000 dollar salaris krijgen, dit accepteerde hij niet 250 dollar vond hij genoeg voor een commandant. Ook deelde hij geen handtekeningen uit: “Ik ben toch geen filmster” zei hij verontwaardigd als iemand dat vroeg. • “Ché” geëxecuteerd werd waren zijn laatste woorden: “Schiet lafaard, het enige wat je doodt is een man”, hij had gelijk, alleen een man was vermoord die dag, “Ché” Guevara is onsterfelijk.