Zon- en maansverduistering

Zonsverduistering

Wat is een zonsverduistering? Letterlijk betekent het woord zonsverduistering dat de zon verduisterd wordt, dat komt omdat de maan dan voor de zon schuift en dan wordt de zon gedeeltelijk of soms ook totaal afgedekt. Dit noemen we een zonsverduistering. Maar het is niet zo makkelijk als het lijkt, zon- en maansverduisteringen komen niet zo vaak voor, maar de maan draait wel elke maand voor de zon langs… Maar daarover later meer.

De aarde is een planeet en deze draait net als de andere planeten, zoals Mars en Jupiter, in een bijna cirkelvormige baan om de zon. Om veel van deze planeten draaien kleinere planeten, die noemen we manen, wij hebben één maan die om onze planeet heen draait en dat is de oorzaak van een zonsverduistering.

Wanneer is er een zonsverduistering? We weten allemaal dat de aarde er ongeveer een jaar over doet om rond de zon te draaien, terwijl de maan er maar een maand over doet om rond onze planeet te draaien. Nu zou je dus denken dat er wel elke maand een zonsverduistering zou moeten zijn en ook een maansverduistering. Maar dit plaatje is natuurlijk niet helemaal naar de werkelijkheid gemaakt, in het echt staan deze hemellichamen niet altijd in een rechte lijn. Vaak beweegt de maan net boven of onder de zon langs en dan merk je dus helemaal niets. Maar af en toe staan de objecten wel precies op één lijn en zien we een zons- of een maansverduistering.

Waarom alleen bij Nieuwe Maan? Dit plaatje verduidelijkt het allemaal wel een beetje. Staan zon en maan aan dezelfde kant van de aarde, dan wordt voor ons de \'achterkant\' van de maan verlicht, en is het nacht op de zijde van de maan die naar ons is gekeerd. Dat staat de zon vanaf de aarde gezien aan de ‘verkeerde’ kant van de maan, We zien dan dus geen maan, ook al staat hij overdag hoog aan de hemel. Dit noemen we Nieuwe Maan.

Hoe ziet een zonsverduistering er uit? Vanuit de ruimte ziet een zonsverduistering er als volgt uit:

Maanschaduw

Je ziet een schaduwvlek van de maan op de aarde. Voor ons ziet het er natuurlijk veel mooier uit, heel apart, de vogels stoppen met fluiten, de nachtdieren gaan naar hun slaapplaats omdat ze allemaal denken dat het nacht geworden is.

Aan het begin van een zonsverduistering zie je eerst een klein deukje is de zon, en dat deukje wordt steeds groter. Het wordt langzaamaan donker en je voelt ook meteen de temperatuur dalen. Dan is de zon een poosje helemaal verduisterd, dit duurt vaak niet langer dan 5 minuten, maar is wel het mooiste van alles. Als je geluk hebt, kun je dan ook de corona van de zon zien, dat kan alleen bij een totale zonsverduistering, de corona is de allerbuitenste laag van de zon.

Dit is normaal niet te zien omdat de zon te fel is. De corona is de atmosfeer van de zon, Dit zijn de gassen (helium en waterstof) die rond de zon zweven, deze gassen zijn in vergelijking met de zon niet zo heet, maar ze de corona is toch nog ongeveer twee miljoen graden Celsius! De corona van de zon is erg groot.

Maansverduistering

Wat is een maansverduistering? Een maansverduistering lijkt eigenlijk wel een beetje op een zonsverduistering, het idee is ook hetzelfde, het is de maan die wordt verduisterd en iedereen op aarde voor wie het dan nacht is, kan dat zien gebeuren. Als je op de maan staat, is het een zonsverduistering veroorzaakt door de aarde, de aarde schuift dan voor de zon, zodat de schaduw van de aarde op de maan schijnt. Er kan trouwens alleen een maansverduistering zijn als het volle maan is, dat leg ik later uit.

Wanneer is er een maansverduistering? De schaduw van de aarde is zo groot zijn dat de hele maan dan donker is. Omdat de aarde wel 3x zo groot is als de maan, kunnen we ook veel vaker een maansverduistering waarnemen dan een zonsverduistering, een maansverduistering kunnen we ongeveer om het jaar waarnemen. Eigenlijk zijn er ook net zoveel zonsverduisteringen, maar omdat de schaduw van de maan natuurlijk nooit de hele aarde kan verduisteren, maar een klein gedeelte, zien we dat een stuk minder vaak. Veel mensen gaan er voor op reis, die zoeken dat schaduwgebied op om toch een zonsverduistering te kunnen meemaken.

Waarom alleen bij Volle maan? Dat dit niet gebeurt, komt doordat het baanvlak van de maan een kleine hoek maakt met het baanvlak van de aarde. Daardoor beweegt de maan bij Nieuwe Maan onder of boven de zon langs en wordt deze niet verduisterd. Bij Volle Maan beweegt de maan meestal boven of onder langs de aardschaduw en zien we ook niets bijzonders gebeuren. Maar af en toe staan de objecten wel precies op één lijn en zien we een zons- of een maansverduistering.

Hoe ziet een maansverduistering er uit? Meestal blijft de maan tijdens de verduistering zichtbaar, maar het felle licht van de volle maan wordt veel minder en de maan krijgt een beetje een rode gloed. Hieronder zie je een plaatje waar goed op te zien is hoe een maan eruit ziet als hij verduisterd is. Je ziet dat de maan een beetje een rode gloed heeft, maar dit is niet altijd het geval. Die rode gloed komt omdat de kleur rood door de dampkring van de aarde meer wordt gebroken dan de andere kleuren en daardoor zien we dus een rode maan.

Actueel Afgelopen maandag 3 oktober was er weer een zonsverduistering, ook in Nederland kon je het zien. De zon was maar voor hoogstens 60% verduisterd, dus het werd niet donker, maar het was toch heel mooi om te zien. Dat komt omdat de maan nooit even ver van de aarde staat, als de maan dichtbij de aarde staat, kan de zon daarbij helemaal worden verduisterd. Maar afgelopen maandag stond de maan juist ver van de aarde af en was daardoor niet groot genoeg om de hele zon volledig te bedekken. Er bleef een felle ring van de zon over en het werd dan ook nergens echt donker. In Nederland kon je een gedeeltelijke zonsverduistering zien, maar in een gedeelte van Algerije, Tunesië, Libië, Soedan en Kenia was deze zonsverduistering zichtbaar als een ringvormige zonsverduistering. De lucht was die dag heel helder dus met een eclips bril kon je het goed zien. Hier zijn een paar foto’s van de gedeeltelijke zonsverduistering in Nederland, het rechtse plaatje is een foto’s van de ringvormige zonsverduistering.