Monarchie/Republiek

Inleiding

Het blijft raar. Het oudste kind van een koning of koningin wordt automatisch zelf koning of koningin. Vroeger was dat volstrekt normaal. Je werd bakker als je vader bakker was, je trouwde met een boer als je moeder boerin was. Maar tegenwoordig? Mensen zijn vrij, ze zijn geëmancipeerd: ze kiezen zelf hun partner, hun opleiding, hun beroep. Alleen de kroonprins of prinses niet. Die wordt koning of koningin.

Volgens de ‘van Dale’ is een monarchie een alleenheerschappij met aan het hoofd een koning of een keizer. In Nederland kennen wij een constitutionele monarchie: een staat waarin de macht van de vorst door een grondwet bepaald is. Waarom? Waarom is Nederland nog steeds een monarchie? De meeste landen ter wereld kiezen hun staatshoofd – althans, in die landen waar de bevolking iets te kiezen heeft. Een republiek is een staat met aan het hoofd een president, die voor een bepaalde tijd wordt gekozen. Maar waarom kiest Nederland voor een monarchie?

Dit is met verstand niet te verklaren. Het is dan ook een kwestie van gevoel. Nederland houdt van de monarchie en dit historisch gegroeid. Af en toe komt het ter discussie en dan kiezen we ervoor het zo te houden. De gehele Nederlandse bevolking is erbij betrokken en heeft er belang bij of Nederland een monarchie blijft of weer een republiek wordt. Dat Nederland van de monarchie houdt blijkt telkens weer uit de opiniepeilingen. Er zijn door verschillende instanties onderzoeken gedaan over de mening van de bevolking ten aanzien van de monarchie. (die allemaal in april 2000 zijn uitgevoerd + informatie uit voorgaande jaren):

- Uit een opiniepeiling van bureau Interview in 2001, uitgevoerd in opdracht van het tv-programma NOVA en het persbureau ANP, blijkt dat een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking vindt dat koningin Beatrix uit de regering moet. 72 procent van de Nederlandse bevolking vindt wel dat koningin Beatrix op een of andere wijze politieke invloed mag uitoefenen. Als het staatshoofd zou worden gekozen, en niet erfelijk opgevolgd, kiest 55 procent voor kroonprins Willem-Alexander. - Uit een enquête van het Nipo, in opdracht van 2-Vandaag, blijkt dat de populariteit van de koningin daalt. In 1996 zei 87 procent de koningin een warm hart toe de dragen, en nu nog maar 67 procent. Bij het Nipo wordt Beatrix door 39 procent arrogant gevonden en door 35 procent van de bevraagden ervaren als bescheiden. - 67 procent van de Nederlandse bevolking wou niet tornen aan de invloed van het koningschap op de politiek. Bij een enquête van InterView/NSS in 1998, in opdracht voor RTL, zei 49% dat de monarchie moet blijven zoals die is. Iets minder dan 40 procent vindt het tijd voor modernisering. - Bij een enquête van DKL wil 65 procent niet tornen aan de invloed van het koningschap op de politiek. Het staatshoofd wordt \'gewaardeerd\' door driekwart van de ondervraagden bij DKL. In 1997 was het 91 procent. - Volgens een onderzoek van de dienst Kijk- en Luisteronderzoek is nog steeds een meerderheid van de bevolking voor de monarchie. 68 procent zou voor de monarchie zijn en slechts 15 procent voor de republiek. Dit betekent wel dat er 10 procent minder voorstanders van de monarchie zijn dan in 1997. Het aantal republikeinen is echter met slechts 2 procent omhoog gegaan. Van de bevolking is 15 procent aan twijfels onderhevig. ( bron: www. politicsinfo.nl )

Uit deze gegevens blijkt dat alle onderzoeken iets van elkaar afwijken. Maar er blijkt toch duidelijk uit de onderzoeken dat de populariteit van de koningin afneemt en dat een groot deel van de Nederlandse bevolking (rond de 50 procent) vindt dat de monarchie toch enigszins gemoderniseerd moet worden.

Ik kijk terug naar de oorsprong want tot de 19e eeuw was Nederland een republiek, waarin de provinciale staten de macht hadden. Wel was er per provincie een stadhouder, die voornamelijk militaire macht had, maar daarnaast ook in het burgerlijk bestuur invloed uitoefende. Dit stelsel vond zijn einde in de Franse tijd, waarna in 1813-1815 de grondslag werd gelegd voor het constitutionele koninkrijk onder het Huis van Oranje. Koningen werden en worden niet gekozen, maar erven het koningsschap als het ware, als hun voorgangen overlijdt of afstand doet. In de tijd dat een koning over grote politieke macht kon beschikken, werd hij bijgestaan door ministers, die functioneerden als dienaren van de koning. Het koningsschap heeft zich in Nederland tot de dag van vandaag weten te handhaven met de steun van de overgrote meerderheid van de bevolking. Waarom? We kunnen drie oorzaken noemen. De eerste ligt in de historische ontwikkeling. Nederlandse koningen hebben geleidelijk kunnen wennen aan het idee van een koningsschap zonder macht. De tweede reden voor handhaving van het koningsschap ligt in een opvatting over de basis van het gezag in Nederland die vooral in protestants christelijke kringen wordt gehuldigd en die afwijkt van de opvatting, dat het volk de basis is van waaruit het politiek gezag wordt gevormd (de leer der volkssoevereiniteit). De derde reden is kortom: Oranje en zijn nazaten hebben een eigen recht gezag uit te oefenen, al heeft de Grondwet van 1848 dit - met protestantse steun - aanzienlijk beperkt.

Ik stel mezelf de vraag: Heeft de monarchie een toekomst in Nederland?

In deze kwestie zijn veel mensen betrokken met verschillende meningen. Want schaf je het af, of behoud je de monarchie? Je kunt het van verschillende kanten bekijken.

- \'Good Will\' De monarchie, vooral de koningin (koning) zet zich in voor zaken die Nederland of Nederlanders goed doen. Samen met de politiek zet zij zich in voor onderhoud of verbetering van relaties met andere landen. Recent voorbeeld is akkoord met Thaise regering over Nederlandse gevangenen die hun straf deels in Nederland kunnen uitzitten. De koningin is goed voor Nederland(ers).

- \'Traditie\' In 1815 is Nederland een koninkrijk geworden. Bijna 2 eeuwen hebben Nederlandse burgers al een koning of koningin. Het is deel van onze cultuur. Er gaat veel cultuurgoed verloren, de monarchie behouden is goed voor de Nederlandse identiteit. Grote delen van de bevolking leven mee met de koninklijke familie. Nederland(ers) voelt zich één.

- \'Media\' De monarchie vult vele uren op tv en wekelijks bladzijden in de gedrukte pers. Er wordt gelachen, meegeleefd en commentaar gegeven op de monarchie. Ouderen lijken het meest van de monarchie te houden, jongeren lijken minder geïnteresseerd. Koninginnedag is in het hele land een (groot) feest. En dat komt echt niet door respect voor de koningin. Nederland(ers) vinden de monarchie leuk. Het is commercieel interessant.

Maar daarentegen - De functie van het koningshuis is heel klein. Het parlement regelt verder alles voor Nederland. Koningin Beatrix leest alleen de troonrede voor en heeft soms inspraak over parlementaire kwesties. Maar voor deze functie verdient ze in vergelijking veel. Zo ontving het hele koningshuis in 2003 meer dan 7 miljoen euro aan uitkeringen, terwijl de rest van Nederland in een economische recessie zat. - In een monarchie is het leiderschap doorgaans erfelijk. Het Nederlandse volk kan hun koning of koningin dus niet kiezen. Dit kan een nadeel zijn voor het volk maar ook voor de opvolger van de koning of koningin. Zo kan het bijvoorbeeld gebeuren dat prinses Amalia later helemaal geen koningin wil worden - Het koningshuis heeft een behoudende werking op nationalistische zaken als vaderlandsliefde en superieur gevoel voor eigen land. - Een persoon kan door majesteitsschennis worden opgepakt en in de gevangenis worden gezet, terwijl sommige leden van het koningshuis een veel erger verleden hebben. Zo zat prins Bernard waarschijnlijk bij de SS en had Mabel Wisse Smit mogelijk verkering met een crimineel. Ook het verleden van prins Claus en de vader van Maxima zijn niet positief.

Je kunt dit probleem vanuit verschillende optieken bekijken. Sociaal economisch, sociaal cultureel en politiek juridisch wat op de volgende pagina te lezen is.

Onderdeel A Sociaal economisch

1) De hier volgende betrokkenen en hun belangen: De Nederlandse bevolking: Welvaart en welzijn is een belangrijk aspect voor de Nederlandse bevolking. Iedereen wil in een goede staat verkeren. De politiek kan hier positieve invloed op hebben. De koningin en het koninklijk huis: Zij hebben grote belangen bij het behouden van een monarchie. Als deze wordt afgeschaft is de koningin en de leden van het koninklijkhuis in welke vorm dan ook de macht, positie en verworvenheden kwijt. Kabinet en parlement: De politiek in Nederland is erg belangrijk omdat die gebaseerd is op een monarchie. Wanneer dit verandert moeten zij zich aanpassen aan de nieuwe staatsvorm wat tot negatieve processen kan leiden. Buitenlandse staatshoofden: Dit kan in verschillende optieken positief of negatief zijn bijvoorbeeld bij handelsovereenkomsten of verdragen. 2) De kosten van het probleem en eventuele oplossingen: Volgens http://rijksbegroting.minfin.nl/ zijn de uitkeringen van het koningshuis per jaar 6.263.000 euro. De begroting van de ministeries komen op zo’n bedrag van E 5,87 per hoofd van de bevolking per jaar voor het koningshuis. Dit levert zo’n 95 miljoen op waarvan verschillende posten worden betaald. Zoals de bovengenoemde uitkeringen, beveiliging, ambtenaren, Onderhoud en instandhouding van paleizen, auto’s, koetsen en andere materialen. (bron:http://rijksbegroting.minfin.nl/ en www.monarchie.nl) De kosten van een republiek zijn daarentegen een stuk lager. Volgens mijn zelfde bron zijn de kosten voor een republiek zo’n 36.000.000 per jaar. Met alle kosten en uitgaven. Je kunt het simpel weergeven; (bron: http://rijksbegroting.minfin.nl/) Kosten van het koninkrijk in 2005 volgens de gecorrigeerde staatsbegroting voor salarissen, toelagen, beveiliging, paleizen, auto\'s, etc.. MONARCHIE 95.000.000,00
Kosten per jaar van de Republiek Nederland REPUBLIEK -36.455.000,00
Voordeel 58.545.000,00
Jaarlijkse belastingheffing van Van Oranje Nassau 30.000.000,00
JAARLIJKS KOSTENVOORDEEL VAN DE REPUBLIEK NEDERLAND 88.545.000,00
Maar er zijn bronnen die stellen die dit anders zien. Zij hebben opties waar een monarchie weer goedkoper is en kunnen dit ook weergeven in een schema. Het is dan de vraag welke de juiste is. Ik heb voor deze gekozen. 3) Degene met de meeste macht bij dit probleem: Doordat Nederland nog steeds een monarchie is ligt de macht bij het koningshuis. Zij krijgen dus hun zin. Door middel van verkiezingen met standpunten voor een republiek kan deze macht veranderen. Als je de grondwet wil wijzigen vraagt dat om een speciale procedure. meer dan alleen verkiezingen.

Onderdeel B Sociaal cultureel

1) De volgende waarden en normen spelen een rol: Het discriminatieverbod verdraagt zich echter niet met de meest prestigieuze functie in ons staatsbestel, die van staatshoofd, is voorbehouden aan de leden van één familie. Dat is discriminatie naar afstamming, wat in het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten expliciet verboden wordt. Dat betekent dat de monarchie in strijd is met de normen en waarden van onze maatschappij. 2) De mening van de betrokkenen: De Nederlandse bevolking: In de inleiding staande enquêtes en opiniepeilingen kun je aflezen dat ongeveer 90% van de Nederlandse bevolking van mening is de monarchie te behouden. De koningin en het koninklijkhuis: Het lijkt me duidelijk dat het koninklijkhuis van mening is de monarchie te behouden. Kabinet en parlement: Binnen partijen bestaan verschillen over deze kwestie. De meningen van leden van het kabinet en parlement verschillen onderling ook. Buitenlandse staatshoofden: Dit kan in verschillende optieken positief of negatief zijn. Bijvoorbeeld bij handelsovereenkomsten of verdragen. Bezoek aan Thailand waar koningin Beatrix Nederlandse gevangen meekreeg. Thaise overheid blij met deze contacten. Verschillende meningen van buitenlandse staatshoofden. 3) De rol van cultuur bij het probleem: Nederland in een multicultureel land. Het is dan ook niet van belang wat jou cultuur is bij het kiezen van een republiek of een monarchie.

Onderdeel C Politiek juridisch

1) De rol van de overheid: De overheid past zich aan op een monarchie of republiek. De provincie en de gemeenten kunnen geen wet veranderen. 2) De wetgeving die met het probleem te maken heeft: Onze grondwet zegt het volgende in Art. 24: Het koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau. Art. 25 . Het koningschap gaat bij overlijden van de Koning krachtens erfopvolging over op zijn wettige nakomelingen, waarbij het oudste kind voorrang heeft, met plaatsvervulling volgens dezelfde regel. Bij gebreke van eigen nakomelingen gaat het koningschap op gelijke wijze over op de wettige nakomelingen eerst van zijn ouder, dan van zijn grootouder, in de lijn van erfopvolging, voor zover de overleden Koning niet verder bestaand dan in de derde graad van bloedverwantschap. Maar omdat Nederland voor 1815 een republiek was heeft dat een eigen grondwet. Art 1: De republiek is gegrondvest op de heerschappij van de burgers. Art 4: De republiek bevordert de ontwikkeling van burgerschap. 3) De mening van de politieke partijen: In het beginselprogramma van de PvdA onder II.4 Macht en democratisering staat: \"Het is wenselijk het parlementaire systeem, met een gekozen staatshoofd, uit te bouwen en te versterken.\" (Dat gekozen staatshoofd kwam er op het congres van 1977 met een kleine meerderheid in, tegen de zin van het partijbestuur.) ‘’De VVD vindt het niet nodig aan de rol van de koningin te sleutelen.” En daarmee voor de monarchie. D66 is voor modernisering van de monarchie. Dit vind D66-leider Thom de Graaf. Thom de Graaf wil een aantal bevoegdheden van de koningin terugdraaien. Hij vindt het in een moderne, democratische samenleving eigenlijk niet meer kunnen dat een niet-gekozen staatshoofd deel uitmaakt van de regering. Het CDA is voor de monarchie. GroenLinks is voor de afschaffing van de monarchie en voor een republiek. Dit hebben zij duidelijk laten blijken door principiële redenen geweigerd heeft om in de Ridderzaal te gaan zitten terwijl het Prinsjesdag was. De SP is tegen de monarchie en voor de republiek. Jan Marijnissen sprak: ‘’Op de drempel van de 21ste eeuw is zoiets een anachronisme, iets als een paardentram op de snelweg.”

Onderdeel D Historisch

Tot 1795 werd ons land de Republiek der Verenigde Nederlanden genoemd. Willem V was stadhouder en regeerde met koninklijke allure. De patriotten pleegden vervolgens in januari een staatsgreep en Willem V werd met behulp van de Fransen verjaagd. De stadhouder moest met zijn gezin uitwijken naar Engeland. Voor Willem V begon een ballingschap die hij de laatste vijf jaar van zijn leven in Duitsland doorbracht, ten dele in vorstendommen van Nassau.

Zijn oudste zoon, de latere Koning Willem I (1772-1843), bestuurde de vorstendommen die de Oranjes hadden gekregen als compensatie voor het verlies van bezittingen van Nassau in het Duitse Rijk tijdens de oorlog. Deze vorstendommen en andere bezittingen werden hem echter in 1806 door Keizer Napoleon ontnomen, vanwege zijn steun aan de Pruisische koning. In de Nederlanden werd de oude Republiek door de Fransen omgevormd tot een moderne eenheidsstaat. Het aanvankelijke enthousiasme voor de Franse invloed verdween toen Frankrijk van de Nederlandse zelfstandigheid niets meer overliet. De Bataafse Republiek werd in 1806 omgevormd tot het Koninkrijk Holland onder Lodewijk Napoleon (1806-1810). In 1810 volgde de inlijving bij het Franse keizerrijk.