Communisme (SU) en democratie (VS)

Voorwoord Het onderzoek was wel goed te doen, maar af en toe was het moeilijk om toepasselijke plaatjes te vinden. Ook het verzinnen van deelvragen vond ik moeilijk, maar toen ik ze eenmaal had, ging het behoorlijk snel. Van andere mensen, die al begonnen waren aan het verslag, hoorde ik dat er heel veel tijd in ging zitten. Het heeft me wel veel tijd gekost, maar ik had eigenlijk verwacht dat er nog meer tijd in ging zitten.

Voor het maken van dit verslag heb ik veel gebruik gemaakt van Sprekend Verleden, maar ook van internet. Sommige dingen waren op internet nog uitgebreider of begrijpelijker verteld. Bijvoorbeeld aan de hand van voorbeelden.

Dit onderwerp sprak mij totaal niet aan. Ik had liever dat we een vergelijking moesten maken tussen de Verenigde Staten en Duitsland, omdat ik het dan in de tijd van de Tweede Wereldoorlog had kunnen doen en dus over Hitler. Over Hitler weet ik meer af dan van Stalin en/of Lenin.

Ik vond het moeilijk om te bepalen of een bron betrouwbaar is en of het representatief is. Inleiding

In dit werkstuk heb ik geprobeerd om twee politieke systemen te vergelijken. Deze systemen zijn: het parlementair-democratische systeem in de Verenigde Staten en het totalitaire systeem in de Sovjetunie. Dit in de periode 1917 - 1945. Deze periode heb ik gekozen, omdat in 1917 de Russische Revolutie heeft plaatsgevonden en toen het communisme het politieke systeem van de Sovjetunie werd. Het jaar 1945 heb ik gekozen als eind, omdat dat ook het eind is van de Tweede Wereldoorlog.

Mijn hoofdvraag voor dit werkstuk is: Wat zijn de verschillen tussen het totalitaire systeem in de Sovjetunie en het westerse parlementair-democratische systeem in de Verenigde Staten?

Deze hoofdvraag heb ik onderverdeeld in vijf deelvragen: • Hoe zijn het totalitaire systeem en het parlementair-democratische systeem tot stand gekomen? • Hoe werken het totalitaire systeem en het parlementair-democratische systeem? • Wat waren de belangrijkste kenmerken van het totalitaire systeem en de parlementaire democratie? • Hoe probeerde beide machthebbers aan de macht te komen en welke middelen gebruikten ze daarvoor? • Welke verschillen bestonden er, tussen het totalitaire systeem en het parlementair- democratische systeem, waarbij je let op de positie van de vrouw?

Bij het maken van dit werkstuk heb ik gebruik gemaakt van deze bronnen: 1) Sprekend Verleden (schoolboek) 2) De rechten van de vrouw, (vertaling) Saskia de Groot
3) http://users.skynet.be/zoekheteensop/communisme.htm
4) http://users.skynet.be/zoekheteensop/rusrevolutie.htm
5) http://www.lsp-mas.be/marxisme/engelsbeginselen.htm
6) www.googel.nl/pics

1) Sprekend Verleden lijkt mij betrouwbaar. Het is geschreven voor de mensen op het voorgezet onderwijs om hen wat te leren, dus zal het ook wel betrouwbaar zijn, je laat de scholieren geen dingen leren wat totale onzin is. Sprekend Verleden is ook erg representatief, het is geschreven voor honderden leerlingen, die er uit leren. De makers van dit boek hebben er geen belang bij gehad om te manipuleren. 2) Het boek lijkt mij betrouwbaar. De schrijfster is deskundig, want ze heeft op het gebied van minderheden, mensenrechten, gezondheid en ontwikkelingen gewerkt, daardoor is het boek betrouwbaar. De informatie heeft ze uit betrouwbare bronnen gehaald (Amnesty International). 3) Deze site lijkt mij betrouwbaar. Het is geen alledaags taalgebruik voor een doorsnee mens, dus ik verwacht dat het is geschreven door iemand met een hoge opleiding. Misschien is het wel de studie van die persoon. Het is een site die veel wordt bezocht. De makers van deze site hebber er geen belang bij gehad om te manipuleren.

4) Deze site lijkt mij betrouwbaar. Het is een site die veel wordt bezocht. De makers van deze site hebben er geen belang bij gehad om te manipuleren. 5) Deze site lijkt mij betrouwbaar. Het is een site die veel wordt bezocht. De makers van deze site hebben er geen belang bij gehad om te manipuleren. 6) Deze site lijkt mij betrouwbaar. Ik zocht op deze site plaatjes van o.a. Stalin en Lenin. Er kwamen ontzettend veel plaatjes tevoorschijn. Alle plaatjes van bijvoorbeeld Stalin leken op elkaar. Al die plaatjes kwamen van sites van over de hele wereld. Het zou wel heel toevallig zijn als alle plaatjes op dezelfde manier bewerkt waren. Het is ook een site die veel bezocht wordt door mensen van over de hele wereld. Hoofdstuk 1: Hoe het totalitaire systeem en het parlementair-democratische systeem tot stand zijn gekomen
1.1 Het totalitaire systeem: Het woord \'communisme\' is van het Latijnse woord \'communis\' afgeleid wat \'gemeenschappelijk\' betekent. Plato, een Griekse schrijver, schreef meer dan 2000 jaar geleden al over communistische ideeën in zijn boek \'De Staat\'. Veel later schreef Vladimir Ilyitsj Oeljanov (zijn schuilnaam was Lenin) het moderne communisme aan de hand van boeken van de Duitse filosoof Karl Marx.

Op werken van Karl Marx (1818 - 1883) is het communisme vooral gebaseerd. Zijn belangrijkste boek, ‘Het Kapitaal’, werd een communistische bijbel. Marx schreef dat er al eeuwenlang strijd werd gevoerd tussen de rijke heersers en de arme arbeiders. Volgens hem zouden de arbeiders erin slagen de rijke heersers te verslaan. Dat zou dan een revolutie zijn.

Friedrich Engels wordt, naast Karl Marx, ook gezien als één van de grondleggers van het communisme. Door de Industriële Revolutie ontstonden er sociale problemen. Na aanleiding van deze problemen ontwikkelden Marx en Engels in de negentiende eeuw deze theorie. De idealen en ideeën van Marx en Engels leken allemaal heel mooi. Vooral Marx ging ervan uit dat boeren uit alle landen met elkaar moesten gaan samenwerken en het op moesten nemen tegen de bourgeoisie. Dat lijkt heel onlogisch. Hoe zouden ongewapende boeren die zelf amper te eten hebben en in krotten wonen en wie zijn stem bepaald niet meetelde iets doen aan de situatie in hun land waar één man de macht had, de tsaar die god en koning was. Maar je moet de mens niet onderschatten. Er is namelijk al vaker gebeurd dat een volk een heel bestuur omver heeft geworpen. Voorbeelden zijn: • de Franse revolutie in 1789 waarbij de koning en zijn familie opgehangen werden • de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog in 1783 • Iran die Ayatollah Khomeini als leider wilde en zelfs het leger het volk niet tegen kon houden

De kapitalisten geloven in privé-bezit, maar communisten vinden dat het volk eigenaar moet zijn van de rijkdommen van een land en dat die eerlijk moet verdeeld worden. Maar in de twintigste eeuw hadden de mensen in communistische landen nauwelijks bezittingen en geen enkele vrijheid. 1.2 Het parlementair-democratische systeem: In 1787 maakten de kolonisten onder leiding van generaal Washington een grondwet. Elke kolonie werd een staat en alle staten bij elkaar vormden een Unie die men de Verenigde Staten (VS) ging noemen. In het bestuur van de VS werd een scheiding van de macht ingevoerd. Er kwam een uitvoerende, een wetgevende en een rechtsprekende macht. Deze drie machten controleerden elkaar en moesten ervoor zorgen dat niet één persoon alle macht kreeg. Er was toen nog geen echte democratie in de VS, want alleen de blanke mannen hadden stemrecht. Later kwamen er aanvullingen op de grondwet, zoals: de afschaffing van de slavernij (1865), het Algemeen Kiesrecht voor mannen (1870) en vrouwen (1920) en de president mocht maar één keer worden herkozen (1951). Zo ontstond er in de VS een tweepartijstelsel. Dat is een stelsel waarbij twee grotere politieke partijen afwisselend het land regeren. Die twee partijen waren de Democraten en de Republikeinen. De VS kwam in een economische crisis (die in Duitsland ook al was). De republikeinen wisten daar geen raad mee, maar de Democraten wel. De Democratische kandidaat werd Franklin Roosevelt. Hij beloofde aan de mensen dat hij wat aan de crisis zou gaan doen. Daardoor stemden veel mensen op Franklin Roosevelt en werd hij gekozen tijdens de verkiezingen. Daardoor werd de VS een parlementaire democratie.

Hoofdstuk 2: Hoe het totalitaire systeem en het parlementair-democratische werken
2.1 Het totalitaire systeem Het communisme is een politieke stroming die wil dat het volk eigenaar is van de rijkdommen van een land en dat die eerlijk verdeeld zijn. Men ging ervan uit dat dat zou zorgen voor een eind aan armoede en ongelijkheid. De beloftes van de leider aan het volk waren dan ook: 1) Einde aan armoede. 2) Einde aan ongelijkheid. 3) Werk voor iedereen. 4) 1)+2)+3) = Tevredenheid en geluk voor iedereen.

Eén partij heeft de macht over alle aspecten van het politieke, sociale en culturele leven. Hier zijn een paar voorbeelden van: 1) Een Rus mocht niet zelf een bedrijf beginnen om winst te maken, want dat zou volgens de communistische ideeën leiden tot uitbuiting van arbeiders. Het was Russen alleen toegestaan om de opbrengsten van hun kleine privé-tuinen op de vrije markt te verkopen. Het gevolg is dat geen enkele Rus harder werkte dan noodzakelijk was; alles wat hij deed en waar hij voor werkte ging uiteindelijk naar de overheid. 2) De overheid regelde de economie. Moskou regelde waar een fabriek kwam te staan, wat en hoeveel er gemaakt werd. Er kwam een hele groep ambtenaren die alles leidden. Het was onmogelijk voor ze om overal van op de hoogte te zijn. Zo kwamen er allemaal vreemde situaties. Bijvoorbeeld dat een helikopterfabriek dagenlang stilstond, omdat de ambtenaren vergeten waren om één schroefje te bestellen
Er zijn ook een paar voorbeelden van wetten toen Stalin aan de macht was. 3) Zes geologen hadden een tinlaag niet ontdekt en kregen een celstraf van twintig jaar. 4) Iemand stal een klos garen en kreeg een celstraf van tien jaar. 5) Een vrouw werd gearresteerd toen ze de kerk uitkwam en kreeg een celstraf van twintig jaar. Ze had namelijk gebeden om de dood van Stalin.

De burgers hadden bij dit systeem dus geen invloed op de regering van het land. 2.2 Het parlementair-democratische systeem De Amerikanen mogen vanaf hun 18e één keer in de vier jaar stemmen. De verkiezingen vinden in twee gedeeltes plaats. Eerst wordt binnen de partij een eigen kandidaat gekozen. De kandidaat die de voorverkiezing wint, wordt de presidentskandidaat voor zijn partij. Op de eerste dinsdag van november worden er presidentverkiezingen gehouden. De presidentskandidaat die een meerderheid haalt, wordt dus de nieuwe president. Hij mag daardoor vier jaar in het Witte Huis wonen. Een president van Amerika mag twee keer, vier jaar zitten. De verkiezing vindt dus plaats met instemming van het volk. Dus in dit systeem heeft de burger recht van spreken. Als het goed gaat, heeft de president weinig tegenspraak. Dus in dit geval had Roosevelt weinig kritiek, omdat hij de Amerikanen redelijk goed door de crisis en oorlogen heeft geloodst. Hoofdstuk 3: Wat de belangrijkste kenmerken waren tussen het totalitaire systeem en het parlementair-democratische systeem
3.1 Het communisme De kenmerken van het communisme in theorie en praktijk in de Sovjetunie zijn: • Alle productiemiddelen (landbouw, industrie, handel) moeten in handen van de gemeenschap zijn. In feite had de partij alle productiemiddelen in handen. • Het communisme is internationaal. Het uiteindelijke doel is de wereldrevolutie. • Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het Russische nationalisme bevorderd. Nationalisme van andere volken die in de Sovjetunie leefden, werd altijd bestreden. • Het communisme streeft naar gelijkheid van alle mensen. Alle mensen moeten dezelfde politieke rechten en burgerrechten hebben. In praktijk had de communistische partij de leiding op alle levensterreinen (politiek, economie, rechtspraak, onderwijs, opvoeding, cultuur, ontspanning). Burgerrechten zoals vrijheid van godsdienst, meningsuiting en vergadering bestonden wel in theorie, maar in de praktijk werden deze burgerrechten door de partij niet nageleefd. • Alle mensen, mannen en vrouwen, moeten ook gelijke rechten hebben op werk, inkomen, huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg, ontspanning. In de praktijk bleven de verschillen groot. Hoge partijleden hadden betere voorzieningen.

De kenmerken van het Stalinisme: • Socialisme in één land: wijziging in de ideologie • Vijfjarenplannen regelen de economie • De landbouw wordt gecollectiviseerd • De Sovjetunie wordt een industriële staat • Terreur wordt uitgeoefend

3.2 Het parlementair-democratische systeem De kenmerken van het parlementair-democratische systeem in de VS zijn: • Er bestaat een scheiding van de macht: je hebt een uitvoerende, een wetgevende en een rechterlijke macht. • Er is een grondwet. • Er wordt geregeerd volgens een tweepartijenstelsel: dit is een stelsel waarbij twee grote politieke partijen afwisselend het land regeren. • Er is stemrecht. • De VS is een consumptiemaatschappij. • De ‘New Deal’. • Nationalisme is net zo belangrijk als internationalisme. Hoofdstuk 4: Hoe beide machthebbers aan de macht probeerden te komen en welke middelen zij daarvoor gebruikten
4.1 Het totalitaire systeem Dit valt het makkelijkste uit te leggen aan de hand van de belangrijkste gebeurtenissen in Rusland in de twintigste eeuw. • Het volk lijdt armoede, mensen hebben honger, geen baan en dan komt er iemand die je allemaal fantastische beloftes doet. Hij of zij krijgt het volk aan zijn kant en dan krijg je al gauw een nieuwe partij. • In 1904 - 1905 werd Rusland verslagen door de Japanners. Het nieuws van de nederlaag veroorzaakte grote onrust onder de Russische bevolking; deze nam verder toe toen er demonstraten, die voor hun rechten opkwamen, in St. Petersburg werden beschoten. • Nadat die demonstranten dood werden geschoten in St. Petersburg, werd tsaar Nicolaas II gedwongen om politieke partijen te legaliseren. • Dat hield in dat er een volksvertegenwoordiging in het leven werd geroepen (de Doema). Hier werd niet veel mee bereikt, omdat de tsaar nog steeds de macht had. In maart 1919 werd Nicolaas II gedwongen af te treden en kwam er een liberale regering. De Doema besloot om verder te gaan met de oorlog, maar velen waren het daar niet mee eens. • In oktober 1917 werd de regering afgezet tijdens een tweede revolutie en de bolsjewieken (de meerderheid) kwamen aan de macht. Lenin (1870 - 1924) was de leider van de bolsjewieken. Hij zorgde dat er een eind kwam aan de oorlog met Duitsland. In 1918 werd de tsaar en zijn familie vermoord. Lenin was een goede spreker en revolutionair. Hij leidde in 1917 de Oktoberrevolutie. Lenin werd de eerste leider van de Sovjetunie. Stalin kwam aan de macht, na de dood van Lenin. Hij had ook allerlei ideeën met de boeren. Zijn idee was dat alle boerenbedrijven zich moesten samenvoegen en 7/8 van hun opbrengt moesten afstaan aan de industrie wat hoorde bij het vijfjarenplan van Stalin. Met het vijfjarenplan hoopte hij Rusland binnen vijf jaar tot een groot industrieel land te maken. Omdat heel veel boeren het niet eens waren met zijn idee, werden er ontzettend veel boeren vermoord.

4.2 Het parlementair-democratische systeem Toen in 1929 de economische crisis zo groot was, wilde het volk een nieuwe president. Ze wilden een ander beleid en een krachtiger persoonlijkheid dan Hoover. De nieuwe president werd: Franklin Delano Roosevelt.

Roosevelt beloofde het volk een New Deal. Verder had volgens hem het bedrijfsleven te veel invloed gekregen. Dit was ten koste gegaan van anderen. De vergeten mensen (boeren en arbeiders) moesten weer wat meer aandacht krijgen. De eerste New Deal begon met het op orde stellen van het banksysteem. Alle kleine bankjes gingen dicht en vulden de geldvoorraad van de grotere banken aan. Dit werkte goed. De mensen gingen zelfs weer geld storten in plaats van alleen maar af halen. Om de akkerbouw- en veeteeltprijzen omhoog te krijgen, werd aan de boeren gevraagd mee te werken aan het beperken van de productie. De bedoeling was om de koopkracht van de boeren te laten vergroten. Dit lukte inderdaad ook. Het bedrijfsleven werk ook onder handen genomen. Overproductie en slechte werkomstandigheden moesten worden tegengegaan. Alle bedrijven werden gevraagd om mee te doen. Alleen dat gebeurde niet, erg veel bedrijven deden niet mee en de consumenten waren ontevreden. De werkloosheid werd ook bestreden. Heel veel geld werd geïnvesteerd om de werklozen weer aan het werk te krijgen.

Na deze eerste New Deal kwam de tweede. De opzet was hetzelfde, alleen de aanpak anders. Het bedrijfsleven werd niet meer gevraagd om mee te werken, maar daartoe gedwongen door wetten. De periode waarin alles in harmonie was geprobeerd op te lossen en maakte plaats voor een periode waar alles doorgedrukt zou worden. In de tweede New Deal was er de geboorte van de verzorgingsstaat, de positie van de vakbonden werd versterkt en er ontstond een Big Government onder leiding van Roosevelt, dat betekende dat de overheid veel meer invloed op de economie kreeg.

In de jaren 1934-1936 verklaarde het Hooggerechtshof enkele belangrijke wetten van de New Deal in strijd met de grondwet. Deze New Deal-wetten hadden daarmee hun geldigheid verloren. Na de verkiezingen in 1936 stelde Roosevelt voor het Hooggerechtshof uit te breiden met enkele leden. Hij gaf als argument dat sommige zittende leden te oud waren, maar in werkelijkheid was het duidelijk dat Roosevelt deze nieuwe leden benoemde omdat zij voor de New Deal moesten stemmen. Na een maandenlange discussie, waarin Roosevelt ervan werd beschuldigd dictator te willen worden verwierp het Congres tenslotte zijn voorstel.

Toen er een oorlog in Europa dreigde te beginnen, wilde Roosevelt de West-Europese democratieën helpen tegen nazi-Duitsland. Maar dan had hij wel de steun van het Amerikaanse volk nodig. Het volk wilde Roosevelt steunen, als hij de New Deal niet verder uit zou breiden. In 1939 legde hij zich bij deze eis neer en het einde van de New Deal was dus een feit. De buitenlandse politiek kreeg nu voorrang boven de binnenlandse. Roosevelt had zijn doel niet beperkt, zijn plannen hadden weinig uitwerking gekregen.

Hoofdstuk 5: Welke verschillen er waren, tussen het totalitaire systeem en het parlementair-democratische systeem, waarbij je let op de positie van de vrouw
5.1 Het totalitaire systeem In de tijd van de tsaren was de man het hoofd van het gezin. Het gezin werd toen heel belangrijk gevonden in de samenleving. De bolsjewieken gaven de vrouwen gelijke rechten. Het huwelijk en het gezin lieten zij nog wel bestaan, maar: • echtscheiding werd zeer gemakkelijk gemaakt: één van beide partners hoefde daarvoor slechts een briefje aan de burgerlijke stand te schrijven • abortus werd op verzoek van de vrouw toegestaan • de staat stichtte kindertehuizen, waaraan ouders hun kinderen konden afstaan. Doordat het gezin aangetast was, • liep het kindertal terug • waren er veel te weinig tehuizen voor kinderopvang
Echtscheiding werd daarom weer moeilijker gemaakt en abortus werd verboden. Wel bleven op papier de gelijke rechten van de vrouw bestaan. In praktijk kwam het erop neer dat de vrouw een dubbele taak kreeg: • een baan • het huishouden. In het onderwijs en de gezondheidszorg werkten veel meer vrouwen dan mannen. ‘Typische vrouwenberoepen’, zoals lerares of arts, werden slechter betaald dan laaggeschoold (mannen)werk in de industrie. Weinig vrouwen kregen hogere functies. 5.2 Het parlementair-democratische systeem: In de Verenigde Staten kwamen de eisen voor gelijke rechten van de vrouw voort uit de anti-slavernijbeweging. Na de afschaffing van de slavernij in 1865 werd het stemrecht aan alle burgers gegeven. Maar de term ‘burgers’ sloeg alleen op de mannen. De vrouwen telden niet mee. Vijftig jaar lang voerden Susan B. Anthony en Elizabeth Cady Stanton actie voor het stemrecht van de vrouwen. In 1985 verscheen de term ‘feminist’. Een ‘feminist’ is iemand (een man of een vrouw) die meer gelijke rechten en een eerlijkere behandeling van vrouwen wilde. Activisten die voor het kiesrecht waren, kregen de naam ‘Suffragettes’. In de Verenigde Staten probeerde de Nationale Vrouwenunie van Suffragettes de Amerikaanse grondwet te veranderen. Vanaf 1878 werd regelmatig een amendement ingediend bij het Congres in Washington om ook kiesrecht aan vrouwen toe te kennen. Elke keer werd het genegeerd, omdat het Congres uitsluitend uit mannen bestond. De regeringen van sommige staten waren progressiever. In 1869 werd Wyoming de eerste Amerikaanse staat die kiesrecht gaf aan vrouwen. In 1915 hadden vijftien staten het voorbeeld van Wyoming gevolgd. In 1919 kregen de vrouwen dan eindelijk stemrecht. Maar de ‘nieuwe vrouw’ van de jaren ’20, flapper genoemd, voelde er niets voor te worden vereerd, omdat zij een soort ‘vrouwelijke goedheid’ zou bezitten. In de democratie kregen de jonge vrouwen in de oorlogsjaren meer maatschappelijke gelijkheid. Hoewel het leven best moeilijk was en soms erg gevaarlijk, was er een algemeen gevoel van eenheid en doelgerichtheid. Sommige vrouwen vochten mee in de frontlinie. Voor de oorlog waren ongehuwde vrouwen tussen de 20 en 30 opgeroepen voor verplichte burgerdienst, maar midden in de oorlog was 90% van de alleenstaanden en 80% van de getrouwde vrouwen in het leger of in de industrie. Slotconclusie

Wat zijn de verschillen tussen het totalitaire systeem in de Sovjetunie en het westerse parlementair-democratische systeem in de Verenigde Staten?

De Sovjetunie was een dictatuur met één leider en één partij. De VS daarentegen was een democratie met een president aan het hoofd. Maar deze president regeerde niet autocratisch. De macht was verdeeld in een uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht.

In de Sovjetunie heeft één partij de macht over alle aspecten van het politieke, sociale en culturele leven. De burgers hadden bij dit systeem geen invloed op de regering van het land. De verkiezing in de VS vindt plaats met instemming van het volk. Dus in dit systeem hebben de burgers recht van spreken.

Het communisme is internationaal en streeft naar gelijkheid van alle mensen. Gelijke rechten voor iedereen. Er is in de VS een uitvoerend, wetgevende en rechterlijke macht. Er is een grondwet en een tweepartijenstelsel. Er is stemrecht. De VS is een consumptiemaatschappij. Het nationalisme is even belangrijk als het internationalisme.

Door revoluties te leiden kwamen de leiders (Lenin en Stalin) aan de macht in de Sovjetunie. Ze hielden hun macht door terreur. Roosevelt beloofde het volk een New Deal. Bij de verkiezingen werd hij dan ook verkozen.

In de Sovjetunie gaven de bolsjewieken de vrouwen gelijke rechten. Een poos later werden echtscheiding en abortus weer verboden. Op papier bleven de gelijke rechten voor vrouwen bestaan, maar in feite kwam daar niets van terecht. Vrouwen kregen slecht betaald en niet gauw een hoge functie. In de VS kregen de vrouwen in 1919 stemrecht. In de democratie kregen de jonge vrouwen in de oorlogsjaren meer maatschappelijke gelijkheid.

Nawoord

Het onderwerp van dit werkstuk sprak mij totaal niet aan. Het enige leuke vond ik het hoofdstuk over de rechten van de vrouw. Het verbaasde me eigenlijk dat de positie van de vrouw in de verschillende systemen heel erg verschillend was. Ik zou als vrouw liever in de VS gewoond willen hebben dan in de Sovjetunie. Het opzoeken van plaatjes was moeilijk, maar ook leuk. De bronnen controleren op betrouwbaarheid en representativiteit was ook moeilijk. Van een website vond ik het helemaal lastig en veel werk, omdat je moet gaan uitzoeken wie de maker is en of de site veel bezocht wordt. Dit heeft wel eens tot frustraties geleid. Bronnenlijst

• Leo Daalhuisen, Roen van der Geest, Martin de Jong, Alfons Lammers, Ab Louws en Frans Steegh, Sprekend Verleden, gemeenschappelijk deel geschiedenis tweede fase, uitgeverij Nijgh Versluys, eerste druk 1998 • Kaye Stearman, Women’s Rights, veranderende standpunten 1900 - 2000, uitgeverij Wayland, eerste druk 1999 • http://users.skynet.be/zoekheteensop/communisme.htm

• http://users.skynet.be/zoekheteensop/rusrevolutie.htm

• http://www.lsp-mas.be/marxisme/engelsbeginselen.htm

• www.googel.nl/pics