Pamukkale

De kalkterrassen van Pamukkale

1. Wat

De kalkterrassen van Pamukkale, gevormd door water dat uit de warmwaterbronnen omhoog borrelt, zijn één van de interessantste natuurverschijnselen van Turkije. Ze maken een deel uit van de Cürküsvlakte. Een groter gebied van 17 bronnen waarvan de Pamukkale er één van is. De kalkterrassen worden gevormd door kalkrijke zoute warmwaterbronnen die uitkomen op vele plateau’s. Het zijn trapvormig gerangschikte bekkens, waarin het warme water van het Taurusgebergte zijn talrijke minerale zouten deponeert. Door het overlopen en verdampen van het water vormen de zoutkristallen mooie stalactieten langs de randen van de bassins. Er worden ook putten en feeërieke tafels gevormd. Het water heeft een temperatuur van ongeveer 35 graden Celsius. Door deze aangename temperatuur zijn het natuurlijke en aantrekkelijke ligbaden, maar sinds 1997 mogen ze niet meer worden betreden wegens vervuiling. De warmwaterbronnen worden al sinds de Romeinse tijd gebruikt vanwege de heilzame werking die ze hebben op het menselijk lichaam. Zo zou het koolzuur-, zout-, zwavel-, ijzer- en magnesiumhoudende water een helende werking hebben op hartziekten, huidaandoeningen, hoge bloeddruk, astma, reuma en zenuwziekten.

2. Ontstaan

De terrassen zijn gevormd door een vulkanisch verschijnsel. Twee miljoen jaar geleden bevond het westen van Anatolië zich in een plooiingsfase waarin een groot aantal bergen werden gevormd. Hierdoor ontstonden grote breuken in de aardkorst die het gebied gevoelig maakte voor aardbevingen. In deze breuken stroomt regenwater de berg binnen in ondergrondse grotten waar het op een dikke laag kalksteen terechtkomt. Door de hoge temperatuur binnen in de berg lost het calciumcarbonaat weer op in het water dat weer aan de oppervlakte komt via soms wel tot 320 meter lange kanalen. Bij afkoeling verdwijnt het koolzuur en slaat de kalk neer. Er ontstaat eerst een witte neerslag die zacht is zoals gel en tijd nodig heeft om volledig te harden. Als deze gehard is zijn er dus kalkterrassen gevormd.

3. Waarneming

Letterlijk vertaalt betekend Pamukkale katoenkasteel. Op de velden rondom de kalkformatie wordt op grote schaal katoen verbouwd en van op een afstand lijken ze een hoog oprijzende witte vesting met barok vervlochten muren en balkons. Maar als je dichterbij komt verandert de indruk totaal. De kalkvormen herinneren dan veel meer aan naast en boven elkaar gestapelde wolken, aan verstarde watervallen en aan reusachtige druipkaarsen. De schikking van de stalactieten bij enkele terrassen doet aan orgelpijpen denken.

4. Toerisme

De terrassen werden heel druk bezocht en werden dan ook in een sneltempo in de nabijheid talrijke hotels en pensions gebouwd die de toenemende stroom toeristen moesten opvangen. Deze wildgroei aan accommodaties en bezoekers heeft Pamukkale geen goed gedaan. Het milieu heeft er ernstig onder geleden. Tot voor kort stonden in de warme zomermaanden de meeste waterbekkens droog, en was het water in de overige bekkens zeer vies omdat er teveel mensen in baadden. Het meeste water verdween via leidingen in privé-zwembaden van de hotels en daar probeert de Turkse regering nu verandering in te brengen. Om de terrassen van vernietiging te beschermen en hun natuurlijke schoonheid te bewaren is de ingang sinds 1997 verboden. Ook heeft de Turkse overheid besloten de Hotels, die water gebruikten van de bronnen van Pamukkale af te breken. Doordat de grote hotels bovenop de terrassen veel water aan het gebied onttrekken voor hun zwembaden, stroomde er relatief weinig water over de terrassen hierdoor droogden ze uit en werden ze bruin. Om de terrassen weer wit te krijgen zoals ze waren, is er een bewateringssysteem gemaakt. Elk segment wordt door een ingewikkelde structuur van kanalen een aantal uur bewaterd. Het baden in de kalkterrassen zoals dat jarenlang mocht is nu verboden. Als mensen toch willen baden in het warme bronwater, kan dat in het kuurbad (zie bijlagen). Hier kan men zwemmen tussen antieke zuilen van de oude Romeinse thermen. Men zegt dat je er 10 jaar jonger van wordt. Om alle terrassen weer in de staat te krijgen zoals ze waren, moet er gerekend worden op een herstelproces van ruim 10 jaar.

5. Landbouwgebruik

Veel van het bronwater wordt voor de bevloeiing van de landbouwgronden in de omgeving gebruikt. Door het hoge kalkgehalte is er van bodemverzuring geen sprake. Een dam op 40km ten Westen van Pamukkale zal binnenkort voor een speciaal waterreservoir voor de landbouw zorgen, zodat de boeren van hun teveel aan kalk verlost zijn. Het kalkwater kan dan bovendien volledig over de terrassen geleid worden en daarmee de door de vele voeten veroorzaakte slijtage herstellen.

6. Ligging

Op deze 100 meter hoge en één kilometer brede kalkterrassen liggen de ruïnes van de antieke stad Hiërapolis (zie bijlage), deze is genoemd naar Hiëra, dat is de vrouw van de mythische Telephus, dat is weer de stamvader van Pergamon. Deze stad werd in 190 voor Christus door koning Eumenes II gesticht, maar van alle deze nog zichtbare ruïnes gaan dan ook terug op uitbreidingen in de Romeinse tijd. Het keer op keer weer opbouwen en uitbreiden van deze stad was natuurlijk noodzakelijk vanwege de meerdere aardbevingen in dit nogal geologische instabiele gebied. In 17 en 60 n.C. viel de stad als een kaartenhuisje in elkaar na een hevige aardbeving. Van deze oude stad is jammer genoeg niet meer veel over gebleven. De antieke thermale baden die hier lagen zijn gerestaureerd en behoren nu tot het archeologisch museum.

7. Geschiedenis Tijdens het Romeins tijdperk werden godsdienstige ceremonies en festivals aan de thermische poelen gehouden. Belangrijke mensen en rijke staatslieden kwamen hier naartoe om genezen te worden. Vroeger werd het water ook gebruikt om de kleuren van geverfd schapenwol te fixeren.

8. Rode kalkterrassen

Ongeveer 5km ten noorden van Pamukkale ligt Karahayit (zie bijlage). In dit badplaatsje liggen rode kalkterrassen van ongeveer 500m² die een deel uitmaken van het thermische bronnensysteem van Pamukkale. De samenstelling van het water lijkt op dat van Pamukkale, maar het is warmer en heeft een kleiner CO² gehalte. Ze hebben hun rode kleur te danken aan de klei. Het water heeft een temperatuur van maximaal 57 °C.