Vulkanisme

Vulkanologie

Vulkanologie is een wetenschap die zich bezig houdt met alle verschijnselen die samenhangen met eruptie van magma aan of dicht onder het aardoppervlak, als gevolg waar van activiteit optreedt. Vulkanologie wordt ook wel vulkaankunde genoemd.

Hoe ontstaat een vulkaan

Wat zijn schollen?

Onze aarde is opgebouwd uit lagen. Deze lagen zijn van binnen naar buiten: de aardkern, de aardmantel en op de vloeibare mantel ligt de aardkorst. Die aardkorst is hard, maar hij bestaat niet uit een stuk. Hij bestaat uit allemaal enorme losse stukken die natuurlijk wel heel dik zijn. Deze losse stukken heten schollen maar worden ook wel platen genoemd. Je hebt schollen waar alleen water op ligt zoals bij de zee die noemen ze oceanische schollen. Er zijn ook schollen waar alleen land op ligt deze noemt men continentale schollen
Andere schollen hebben ook namen, hier zijn alle schollen ter wereld: Pacifische plaat
Afrikaanse plaat
Euraziatische plaat
Nazca plaat
Antarctische plaat
Indisch Australische plaat.

Wat zijn breuklijnen?

In het vorige stuk is genoemd dat de schollen op de aarde drijven. Die schollen drijven natuurlijk niet zomaar in het rond, nee die liggen vast tegen elkaar aan. Maar er blijft altijd een klein spleetje tussen, dat zijn de zwakke plekken van de aardkorst De aardmantel stroomt en bouwt een enorme druk op. En juist op die zwakke plekken kan de aardkorst gaan breken. Als die breekt stroomt het vloeibare gesteente van de aardmantel naar boven. Op zo’n breuklijn kan het dat er opeens lava uit de grond komt opzetten.

Wat is een eruptie?

Eruptie is de naam voor alle vulkanische gebeurtenissen die je aan de buiten kant kunt zien. Daarbij horen: - ejectie daarbij wordt materiaal de lucht in geslingerd. - extrusie daarbij vloeit er lava uit de vulkaan. - exhalatie waarbij gassen vrijkomen.

Als een eruptie heeft plaats gevonden is er door het opgedroogde lava een bergje ontstaan, dus je kunt aan de hoogte van de vulkaan zien hoe oud hij is.

Hoe werkt een vulkaan?

Een vulkaanuitbarsting ontstaat doordat de uitgang van een kraterpijp geblokkeerd is met lava en stenen, daardoor word de druk en de temperatuur in de krater steeds hoger. Totdat de prop van lava en stenen het niet meer kan houden, de druk wordt zo hoog dat de grond ervan gaat trillen, eerst zacht en dan steeds harder. Vaak komt er ook een rookpluim uit. Als de druk echt te hard wordt schiet de prop van lava en stenen uit de krater. Net zoals dat gebeurd met de dop van een champagnefles. Stenen, as en lava spuiten soms wel kilometers de lucht in.

Vulkanisch gesteente

Zie bladzijde 587 overzicht uit de Winkler Prins.

Lava kun je in drie categorieën indelen namelijk:

-Touwlava: Bij touwlava lijkt het alsof een heleboel touwen naast en over elkaar liggen.

-Bloklava: Bloklava ziet er heel vreemd uit. Het lijkt wel op de inhoud van een omgekiepte legoton.

-Kussenlava: Kussenlava wordt zo genoemd, omdat het lijkt of er stukken lava aan elkaar gekit zijn
die een kussen vorm hebben gekregen.

Magma

Magma is een stof die bestaat uit gloeiend, vloeibaar uit gesmolten gesteente. Die ontstaat door druk, temperatuurverhoging en andere processen, die nu en dan op sommige plaatsen in de aardkorst kan beginnen en waaruit door uitzetting en ophoping het magma ontstaat. Feitelijk is de scheikundige samenstelling van magma niet bekend. Gedurende het proces, dat vaak op grote diepte kan beginnen, ontsnappen onder andere gasrijke oplossingen naar hogere delen van de aardkorst.

Het verschil tussen lava en magma

Magma is in principe hetzelfde als lava. Het enige verschil zit hem in de plaats waar het zich bevindt. Ze noemen het magma als het onder de grond zit en zogauw het boven de grond komt noemt men het lava.

Indeling van vulkanen

Vulkanen zijn allemaal anders. Sommige zijn erg hoog, andere weer platter. Ook werken ze niet allemaal op dezelfde manier. Uit de ene vulkaan komt veel gassen, uit andere meer stenen en lava. Enkele vulkanen knallen er flink op los, maar er zijn er ook bij die je bijna niet hoort. Ook de lava die uit sommige vulkanen komt kan verschillend zijn. In elke soort lava zit kiezel vermengt met aluminium en ijzer, maar stoffen als: soda, kalk, koolzuur en fluor zitten niet in alle soorten lava. Omdat er zoveel verschillen tussen de soorten vulkanen zijn, hebben ze die in groepen verdeeld. Elke groep is genoemd naar de bekendste vulkaan van die soort.

In totaal zijn er vijf groepen dit zijn ze:

Stromboli-type
De Stromboli’s zijn rustige vulkanen. Wel komt er geregeld wat lava naar buiten, elke week wel een keer. Ook stijgen er steeds gassen uit de krater op. De vorm van deze vulkaan lijkt op een kegel. De Stromboli zelf is een eiland-vulkaan in de buurt van Sicilië Hawaii-type
Ook deze vulkanen maken er geen knalpartij van. Ze hebben een krater met een doorsnede van 4 tot 5 km. Bij deze vulkanen is er dus spraken van een Caldera. Deze Caldera kan niet bewoond worden. Het borrelt en pruttelt er namelijk van de gloeiende lava. Ook bij deze vulkanen stijgen er regelmatig gasbellen uit de krater op. Soms loopt de krater vol met magma. Af en toe loopt er een beetje magma over de rand. Dan stroomt het magma als lava de berg af. Het gebeurt ook wel eens dat de druk van het magma in een keer zo groot is, dat er een stuk van de rand van de krater afbreekt. Dan stroomt de hele krater leeg lava massa’s van honderden meters breed komen dan de berghelling afgestroomd. De helling is niet zo steil dus komt de lava niet zo snel naar beneden. Het zijn eilandjes in de zee. De Hawaii-vulkaaneilanden liggen in de Grote Oceaan en behoren tot de Verenigde staten.

Vulcano-type
Bij dit type begint de lava meteen te stollen zodra het in de buitenlucht komt. Daardoor zit de krater pijp al heel snel verstopt. Als deze vulkaan uitbarst vliegen er talloze stenen in het rond, er ontsnappen veel gassen uit dit soort vulkanen. Ook ontstaan er assenregens. Deze vulkanen zijn hoog en stijl van vorm. De Vulcano zelf is een eiland die in de buurt van de Stromboli vulkaan ligt. Peleé-type
Deze vulkanen zijn de meest agressieve soort van allemaal. Door de harde ontploffing ontstaan er scheuren in de vulkaanhelling, soms is de ontploffing zo hard dat de vulkaan zichzelf vernielt, hij spat dan helemaal uit elkaar. Als er bij een ontploffing scheuren zijn ontstaan, vult de volgende uitbarsting die weer op, er stroomt dan lava in de scheur, als die afkoelt wordt hij hard en de scheur is weer hersteld, zodat de vulkaan zijn oude vorm gedeeltelijk weer terugkrijgt. De Mont-Peleé ligt op het eiland Martinique in de buurt van Venezuela.

Merapi-type
Bij dit type vulkaan komen ook veel explosies voor. Bij deze ontploffingen komen flinke gaswolken vrij, maar er komt vrij weinig as en lava naar buiten. Deze lava is wel heel dik, het lijkt een beetje op lijm. Dit soort vulkanen zijn niet zo gevaarlijk omdat er maar weinig lava naar buiten komt. De Merapi is een vulkaan die ligt op het eiland Sumatra in Indonesië

Zie blz. 589 overzicht uit de Grote Winkler Prins.

Slapende vulkanen

Slapende vulkanen zijn vaak heel gevaarlijk. Dat komt, omdat de mensen denken dat deze vulkanen nooit meer zullen uitbarsten. Bij vulkanen die regelmatig uit barsten, blijven de meeste mensen wel uit de beurt. Maar als zo’ n vulkaan al jaren niet meer gewerkt heeft is er een prachtig vruchtbaar grondgebied ontstaan. De meeste mensen denken dan dat ze er gerust hun huis op kunnen bouwen om gebruik te maken van de vruchtbare grond. Er zijn slapende vulkanen die een hele brede krater hebben, wel enkele kilometers breed, ze noemen die ook wel Caldera. Vaak gaan daar veel mensen in wonen. Maar als deze Caldera vulkaan gaat werken blaast hij dus al deze huizen mee de lucht in.

Waar bevinden zich de meese vulkanen

Indonesië, Japan en Zuid-Amerika
Er zijn ook andere werelddelen met veel vulkanen net als de drie die hier boven zijn genoemd maar dit zijn ze alleen van die drie anders kan ik noch wel een paar blaadjes volschrijven

Welke vulkanen zijn er?

We beginnen met Indonesië -Marapi -Krakatau -Semuru -Raung -Rinjani -Soputan -Karangetang -Dukono

En in Japan zijn minstens 7 Vulkanen -Suwanose-Jima -Sakura-Jima -unzen -Aso -Kuju -Yake-Dake -Fukutoku-Okanoba

We komen nu bij het laatste land op het gebied van vulkanen Zuid-Amerika -Sangay -Fernandina -Sabancaya -Irruputuncu -Liaima -Villarrica

Gevolgen van vulkaanuitbarstingen

In het nieuws lezen wij alleen maar over de nadelen van een vulkaan uitbarsting. Dat mag natuurlijk ook niet onderschat worden, want vulkaanuitbarstingen kunnen zeer grote natuurlijke, economische en menselijke schade aanrichten. Er vallen veel slachtoffers bij zo’ n vulkaanuitbarsting, soms zwaargewond, maar het is ook vaak zo erg dat er veel doden bij vallen. Op korte termijn kunnen de gevolgen verschrikkelijk zijn. Daarbij kun je denken aan de uitbarsting van de Vesuvius in Italië in het jaar 79 na Christus. Daarbij werd de stad Pompeii helemaal verwoest door de lavastromen, modderstromen en vallend vulkanisch gesteente. Veel mensen konden niet meer op tijd wegkomen en werden door deze natuurramp overrompeld. De mensen werden als het ware versteend. Een vulkaan kan dus bedreigend zijn voor de mens. Vooral als er een vulkaan in de buurt van een stad ligt. Je vraagt je dan natuurlijk af waarom de mensen dan zo dicht bij een vulkaan gaan wonen. In de eerste plaats is het niet zo dat een vulkaan elk jaar een enorme uitbarsting heeft. Dit gebeurt eens in de zoveel jaren. Mensen gokken gewoon, maar een vulkaanuitbarsting is niet te voorspellen. Er worden wel vaak metingen gedaan, maar dan noch kan er nooit met zekerheid gezegd worden wanneer de vulkaan zal uitbarsten. En op de tweede plaats zijn er ook veel mensen blij met een uitbarsting, omdat er bij een vulkanische uitbarsting veel vulkanische as vrij komt. Dit wordt hoog in de lucht geslingerd bij zo’ n vulkaanuitbarsting. Het vulkanische as daalt in een grote straal rondom de vulkaan neer. Dit vulkanische as blijkt in veel gevallen, erg vruchtbaar te zijn. En waar de grond vruchtbaar is, gaat men akkerbouw bedrijven. De mensen gaan daar dan ook wonen er ontstaan daardoor dorpen en steden. Dus een vulkaan betekent ook voor mensen vruchtbare grond en dus automatisch een inkomen. Zoals ik al zei: vulkanen hebben ook heel veel goede kanten. Vulkanen vormen namelijk nieuw land. Hawaii en IJsland hebben er hun bestaan volledig aan te danken. De assenregens bijvoorbeeld zorgen voor een regelmatig herstel van de vruchtbaarheid. Vulkanen zijn daarnaast een natuurlijke bron van warmte en sommige soorten ertsen en bouwmaterialen. Tenslotte wordt de kennis over vulkanisme gebruikt bij onderzoek naar de ingewikkelde groei van de aardkorst. (geologische processen.)

Conclusie

Ik heb het onderwerp vulkanisme gekozen omdat ik graag meer wilde weten over hoe het kan dat de aarde zo reageert op bepaalde dingen, zoals druk en temperatuurverhoging. Ik wilde ook meer weten over hoe het kan dat er lava uit de aarde kan spuiten.

Bronvermelding

*Internet (computer) *Encarta 98 (computer) *Grote Winkler Prins (Encyclopedie)