Soaps

Inleiding: Mijn referaat is een soort beschouwing, met betrekking tot de effecten op de maatschappij. Ik heb hiervoor gekozen, omdat ik zelf iedere avond trouw voor de tv zit om niets van GTST te missen, en ik ben echt niet de enige. Maar ik snap niet waarom ik dat zo leuk vindt, want vroeger had ik er een bloedhekel aan, en het is zoooooooo slecht!!! Heel veel mensen kijken per dag soaps, iedereen wel eens af en toe. Wat wel een beetje gek is, is dat veel mensen zeggen NOOIT naar soaps te kijken, maar toch precies weten wie met wie is en wie er net zwanger is, om maar eens wat te noemen.

Eerst zal ik vertellen over wat soaps precies zijn, daarna iets over de geschiedenis, vervolgens zal ik de negatieve en positieve kanten van de soap toe lichten, en tot slot nog de effecten van de soap op de maatschappij.

Omdat het algemeen bekend is dat er meer vrouwen dan mannen naar soaps kijken (ook dit zal ik toelichten), en het voor de echte mannen onder ons toch nog een beetje interessant te houden, heb ik wat om naar te kijken meegebracht. Hopelijk is het niet te afleidend.Dat is zonde.

Nu zal ik een aantal dingen vertellen die vrij noodzakelijk zijn om mijn beschouwing goed over te brengen. Wat is een soap nu precies? Volgens het woordenboek is een soap ‘een tv-serie over gebeurtenissen uit het dagelijks leven’. Dit is een vrij alomvattende beschrijving. Je begrijpt dat er dus veel verschillende soorten soaps zijn (zo noemt men de serie The Osbournes een reality soap), en ik wil het graag hebben over de echte oer-soap. Voorbeelden hiervan zijn de Nederlandse soaps ‘Goede Tijden, Slechte Tijden’, en ‘Onderweg Naar Morgen’, waar iedereen vast wel van gehoord heeft, en de Amerikaanse soaps ‘The Bold&The Beautiful’ en ‘As The World Turns’, die ook hier vertoond worden.

Alle soaps hebben gezamenlijk een aantal duidelijke kenmerken, waaraan je ze meteen herkend. Een belangrijk kenmerk van een soap is dat je ze dagelijks op de tv kan volgen, en hebben een doorlopend verhaal. Ze hoeven dus niet meteen aan het eind van de aflevering ook een afgerond verhaal te hebben, integendeel, een soap duurt vaak decennia lang, zonder einde. Wel heeft iedere aflevering aan het eind standaard een cliff-hanger, waar ik zo wat meer over vertel. Het tweede kenmerk is, is dat soaps problemen binnen eenzelfde groep mensen in beeld brengen. Het zijn altijd een stuk of twintig mensen, voornamelijk aantrekkelijke en hippe jongeren, een aantal oudere mensen van middelbare leeftijd en een paar oudjes (om het nog een beetje geloofwaardig over te laten komen). Het zijn mensen die elkaar allemaal kennen, bijvoorbeeld bewoners van een straat, twee families en aanverwanten, of collega’s. Derde specifiek item zijn de problemen die de mensen onder elkaar hebben. Ze hebben namelijk een centraal thema: relaties. Alles in een soap gaat over liefde, of heeft er indirect mee te maken, zoals scheidingen, onbeantwoorde liefdes, verkrachting en vreemdgaan. Nooit gaat het over een oven die al 5 weken kapot is, of aliens die de wereld veroveren. Natuurlijk niet, want een soap moet realistisch zijn, en een kapotte oven is niet interessant. De geschiedenis :

De soap ontstond eind jaren twintig, in de tijd van de Grote Depressie, die vlak volgde op de crisis, die de hele wereld in z’n greep had. Er was toen nog geen televisie, alleen radio. De hoorspelen (verhalen met geluidseffecten en stemmen) waren zeer populair met name die over vrouwen met emotionele dilemma’s waren in trek bij de huisvrouw. De fabrikanten, die wanhopig op zoek waren naar consumenten, grepen deze kans om het grote publiek te bereiken. Ze gingen de hoorspelen sponsoren, zodat ze tussen de uitzending door en er vlak na en voor reclame mochten maken. Dit sloeg behoorlijk aan . Er was een echte uitschieter, genaamd ‘Ma Perkins’, speciaal geschreven voor huisvrouwen, die de verkoopcijfers van de sponsor gigantisch deed stijgen. Toevallig was die sponsor een zeepfabrikant, en het hoorspel was zo succesvol dat de hoorspelen al snel soaps of soap-operas werden genoemd. Toen de televisie steeds populairder werd, kwam ook de eerste soap op tv, dat was in 1950, in Amerika. Vreemd genoeg was de eerste Nederlandse soap (gtst) pas in 1990 op tv. Waarom kijken mensen soaps, of waarom juist niet?

Iedereen is het er wel over eens dat soaps geen kwalitatief hoogstandje zijn. Integendeel,eigenlijk zijn het best wel slechte programma’s. Met een paar argumenten zal ik laten blijken waarom.

Om te beginnen, men maakt een soap naar de werkelijkheid, het is niet helemaal uit de duim gezogen. Het idee is dat een soap zelfs zeer realistisch moet overkomen. Maar denk er maar eens over na, hoeveel mensen ken jij die in hun hele leven MINSTENS een keer verkracht zijn, een keertje ongewenst zwanger zijn geweest, zijn ontvoerd, ook nog een keertje dodelijk gewond of ziek (met een beetje ongeluk allebei), en last but not least, alsof het niet erg genoeg is, verliefd zijn op hun vader, moeder, broer of zus?Inderdaad klinkt t allemaal nogal heftig, maar een beetje soapster heeft het allemaal meegemaakt en, wonder boven wonder, totaal geen trauma’s of iets dergelijks aan over gehouden. Het is zelfs zo onrealistisch dat er onderzoeken naar zijn geweest die concludeerden dat soaps slecht zijn voor je omdat ze een verkeerd beeld van de wereld schetsen.

De personages zelf zijn ook een tikkeltje nep. Altijd perfect in de make-up, nooit een pukkel of koortslip en om het af te maken een kapsel dat zo perfect zit dat als je de trap oploopt alweer uitzakt. Allemaal zijn ze even knap en slank, en ze hebben bijvoorbeeld nooit een monobrauw of een deuk in hun hoofd. En dan heb ik nog niks verteld over hun handelingen. In een normale soap zoals ONM of GTST zijn de mensen bijna nooit alleen, en al ze het al zijn (bij wijze van uitzondering) , zijn ze toch aan de telefoon, of praten ze in zichzelf, inclusief de zogenaamde galmstem. Laat staan dat ze de normale dagelijkse dingen doen, om maar wat te noemen, naar de wc gaan, de was ophangen of simpelweg de ruiten even zemen. Dit alles (het perfect eruit zien en het altijd in gesprek zijn) heeft te maken met het feit dat een soap eigenlijk nooit is afgeweken van het oude concept van het hoorspel uit de jaren twintig. Het is nog steeds een hoorspel, alleen dan in de moderne versie met beeld erbij.

Wat je vooral ook niet moet vergeten, is dat soaps verschrikkelijk voorspelbaar zijn. Meestal weet je al 10 afleveringen van te voren wat de boef uit de serie verbergt in die zwarte zak, waar hij al een tijd zo geheimzinnig over doet. Je zou zeggen dat mensen dat niet leuk vinden. Als jij aan het begin van een film al weet hoe alles in elkaar steekt, hoef je eigenlijk ook al niet meer te kijken.

Maar, niets is minder waar. Eigenlijk zorgt dit alles juist voor de hoge kijkcijfers, want, dagelijks kijken er toch weer 2 miljoen mensen naar GTST alleen al (en geloof mij maar, dat zijn niet alleen maar single 5o plussers van het vrouwelijke geslacht met krulspelden in, kijk maar naar mij!!!). Het is juist een programma die vele doelgroepen aanspreekt, wat je ook kan afleiden aan de reclames die tussendoor worden uitgezonden, variërend van cif allesreiniger tot i-mode.

Ik zal even uitleggen waarom er dagelijks zoveel mensen kijken. Iedereen heeft natuurlijk zo zijn eigen redenen om te kijken, maar de voornaamsten zijn deze. Mijn eerste voorbeeld van de zwakheid van een soap was dat hij niet zo realistisch is. Maar veel mensen vinden de soap juist een spiegel der samenleving. Je ziet problemen die iedereen af en toe wel eens heeft, en ziet meteen hoe de soappersonages ermee omgaan. Het zijn een soort levenslessen die je leert, zonder eerst de fout te hebben gemaakt die eraan voorafgaat. Ook de verzachtende werking die een soap uitstraalt trekt veel mensen aan. De mensen kijken een soap en denken : oh, het kan allemaal nog erger, ik moet niet zo zeuren’.

En het perfecte van de personages, wat ik zonet vertelde, is ook alleen maar in het voordeel van de soap. Veel mensen vinden acteurs lekkere dingen, en wie wil er nou kijken naar iemand op tv die allemaal pukkels en misschien zelfs wel een glazen oog heeft? Jij toch ook niet?! dat ze nooit de glazen wassen word hen ook niet kwalijk genomen, want dat is ook helemaal niet interessant.

Het vreemdste is nog wel dat de voorspelbaarheid wordt gewaardeerd. Veel mensen vinden het fijn om alvast te weten wat er gebeurt, dan worden ze niet aan onverwachte gebeurtenissen blootgesteld. Sommigen geeft het een gevoel van macht, Of zelfs van superioriteit. Niets is toch fijner dan te zien dat de boef een paar balen wiet in de zwarte zak, waar hij al die tijd al zo geheimzinnig over deed, heeft zitten. En dat jij, dat al vijf afleveringen had voorspelt. Dat geeft een geweldige kick

Behalve de bovengenoemde factoren zijn er nog een aantal truukjes uitgevonden om veel kijkers te trekken, bijvoorbeeld de cliff-hanger en het feit dat een soap zeer simpel is.

Een cliff-hanger vind je op het einde van iedere aflevering. Het is de laatste scène, die ontzettend spannend is. Het heeft zijn naam dan ook ontleent aan de veelvoorkomende scène dat er iemand aan een richeltje boven een ravijn hangt. Je weet niet of hij los laat of nog gered kan worden, want precies op het cruciale moment is de aflevering afgelopen. De enige mogelijkheid om de afloop te weten te komen, is volgende keer weer te kijken. Zo gaat het middag na middag, avond na avond, zodat de kijker ongeveer ‘gedwongen’ word om de volgende keer weer te kijken.

Het andere truukje is de simpelheid van de soap. Soaps worden express erg simpel gehouden. Niet alleen omdat iedereen dan alle gebeurtenissen snapt, maar ook omdat je dan gerust een aflevering, of meerdere, kan missen. Mensen zouden nooit massaal kijken als je erg veel moeite moet doen om een programma te volgen. Veel hoogopgeleide mensen kijken naar soaps, juist omdat ze zo simpel zijn. Dan hoeven ze niet de hele tijd na te denken, dus wat dat betreft is het ideale ontspanning. Je kan gewoon voor de tv zitten of hangen, en de beelden in je opnemen. Dit verklaard meteen waarom er meer vrouwen dan mannen naar soaps kijken. Niet omdat het de hele tijd over relaties gaat (die mannen trouwens ook niet echt interesseren), maar vooral omdat (t klink een beetje lullig, maar het is algemeen bekend) Vrouwen meer nadenken, hebben ze ook meer behoefte om even niet hun gedachten erbij te houden. Er kijken trouwens toch nog heel veel mannen wel hoor.

Als een programma van amper een half uurtje met slecht acteerwerk, en onrealistisch ideeën, mensen tot een ware soap verslaving kan leiden, tot wat is een soap dan nog meer in staat?

Zoals ik al gezegd heb, kijken er iedere dag een paar miljoen mensjes naar soaps uit allerlei landen. Het hoofdconcept van een soap is, net als het prille begin van de soap, nog steeds winstbejag. Doordat de soap een groot bereik heeft (en dus een grote invloed) is het allemaal een erg commercieel gebeuren. Aan de hand van een voorbeeldje zal ik vertellen hoe groot de impact van een soap kan zijn. In 1998 zat er een personage in GTST, een jong hip meisje, Kim, die ineens vegetarisch werd. Er kwam geen hap vlees meer in bij haar. Maar, wat de scriptschrijvers niet konden weten was dat ineens heel jong vrouwelijk Nederland ook hip wilde zijn, en dus besloot ook maar vegetarisch te worden. Het gevolg was dat de vleesconsumptie zo drastisch daalde, dat de vleesproducenten de scriptschrijvers smeekten om Kim alsjeblieft weer vlees te laten eten. Aan al deze smeekbedes moesten de producenten van de soap wel gehoor geven, en Kim at weer vlees.

Zoals je ziet, de soapmensen hebben vaak niet eens door hoe groot de invloed van een soap eigenlijk wel niet is. De sponsors van een soap maken hier natuurlijk handig gebruik van. Als iemand vraagt om een ‘rolletje chips’, weet de kijker ook wel dat het om pringles gaat. Helemaal als dat product ook nog een paar keer per minuut door het beeld flitst. Veel mensen hebben niet door dat hun gedrag wordt beïnvloed door soaps. Daarom is al dit gedoe best wel eng, want via zo’n programma kan je flink propageren. Het feit dat een soap mensen een verkeerd beeld van de wereld geeft is daardoor niet zo onschuldig meer. Veel kinderen kijken ook naar soaps, en worden dus om de haverklap geconfronteerd met een wereld waarin er niks belangrijker is dan eigenbelang en relaties. Ze krijgen een verkeerd beeld van hoe mensen met elkaar omgaan, om nog maar niet te zwijgen over de vele verkrachtingen, en bloederige scènes.

Ik heb geprobeerd het geheim van het succes van de soap te doorgronden, en het is allemaal een beetje vreemd. De argumenten die een soaphater zou kunnen opvoeren om tegen een soap te pleiten, kan een soapliefhebber ook opvoeren om te pleiten voor een soap. Voor deze tegenstrijdigheid heb ik maar een verklaring: de persoonlijke smaak van de kijker, want het blijft natuurlijk onbetwist: de een kijkt om acht uur nou eenmaal liever het achtuurjournaal , en de ander springt lekker op de bank, net als ik,om zijn of haar favo soap te kijken.