Dromen

• Niet helemaal duidelijk wat dromen is, wel duidelijk: te maken met hersenactiviteit • Die hersenactiviteit kun je meten door elektrodes aan te brengen op het hoofd. • De hersenactiviteit die wordt gemeten wordt vastgelegd in elektro-encefalogram. (EEG)

Als je naar zo’n EEG van een nacht kijkt dan zie je dat de hersenen niet steeds even actief zijn. Er zijn een aantal stadia te herkennen, en daar ga ik het nu over hebben.

Stadium 1: doezelen

Tijdens stadium 1 zijn er langzaam draaiende oogbewegingen, ook wel SEM genoemd (slow eye movements). De ledematen worden zwaar en de spierspanning neemt af. Mensen reageren in dit stadium minder op prikkels van buitenaf en hun gedachten dwalen af. Opvallend is dat deze slaapvorm zo licht is dat mensen vaak ontkennen dat ze hebben geslapen.

Stadium 2: lichte slaap

Slapers ervaren dit stadium meestal als het eerste echte slaapstadium. Deze fase duurt ongeveer een half uur. In dit stadium van de slaap is de slaper moeilijker wakker te maken. Er zijn flarden van gedachten, de spieren zijn slapper dan in stadium 1 en oogbewegingen ontbreken. In deze fase komen wel het slaapwandelen, bedplassen, praten en schrikken voor.

Stadium 3: delta-slaap; diepe slaap

Na ruim een half uur is de slaper afgedwaald in de diepste slaapfase, de deltaslaap. Bij een gezonde volwassene kan dit stadium tot een uur duren, maar deze fase is zo diep dat het alleen voorkomt bij mensen onder de vijftig. Daarna halen ze het diepste punt niet meer. De spieren zijn helemaal ontspannen, je hart gaat steeds langzamer kloppen, de bloeddruk en de lichaamstemperatuur dalen en je steeds langzamer ademhalen. Tijdens de delta-slaap is de slaper bijna niet wakker te maken.

Stadium 4: REM-slaap

Na een fase van een diepe-slaap of delta-slaap komt altijd de REM-slaap. Deze droomslaap noemt men ook wel paradoxale slaap of actieve slaap. Sinds het begin van de slaap zijn nu ongeveer negentig minuten voorbij. Je hebt snelle oogbewegingen, een versnelde ademhaling, een snellere hartslag en je vingers en tenen kunnen zich schokkend bewegen. Het lijkt of je lichaam niet slaapt maar toch rust je diep uit. Tijdens deze slaapfase droom je meestal, en als je in deze fase wordt wakker gemaakt weet je vaak nog heel goed wat je gedroomd hebt.

Non REM dromen (NREM)

Het kan dat je ook in andere fases iets droomt, bijvoorbeeld tijdens de diepere slaap, maar deze zijn moeilijker te herinneren en de ogen bewegen niet zo als in een REM-droom. Het is vaak wel zo dat de dromen in de REM-slaap het meest uitvoerig zijn en dit zijn meestal ook de dromen die je je de volgende ochtend nog herinnert. Dromen in de diepe slaap zijn meestal kort, en het gaat meer om een gedachte of beeld. Een bekende vorm hiervan is een korte droom die je hebt als je inslaapt. De meeste mensen denken dat ze een droom die je hebt als je inslaapt niet meer kunnen herinneren na een droom in de diepe slaap, maar soms wordt je net na het inslapen even wakker. De inslaapdromen zijn nogal typisch, meestal staar je naar een beeld waarbij je je geen achtergrond kan herinneren (zoals een volle maan) Het zijn dromen waarin niet echt iets gebeurt.

Als je kijkt naar de hersenactiviteit zijn er dus twee soorten dromen te onderscheiden: de REM- droom en de NREM- droom. Maar er zijn ook nog andere manieren om dromen te onderscheiden. En daar ga ik het nu over hebben. Ik ga iets vertellen over: voorspellende, lucide, verwerkingsdromen en nachtmerries

Voorspellende dromen

Of dromen echt een voorspellende waarde hebben is natuurlijk ingewikkeld om na te gaan. Veel droomdeskundigen geloven er helemaal niets van omdat het niet te bewijzen is, maar er zullen toch altijd mensen zijn die blijven aangeven dat hun droom later werkelijkheid is geworden. Iemand die een theorie had over voorspellende dromen was Jung, volgens hem kun je door middel van een droom een probleem oplossen waar je in het dagelijks leven mee zit. Vooral dromen met oerbeelden zouden je hierbij kunnen helpen. Hij laat je dan zien welke weg je zou moeten inslaan. Maar daarvoor moet je wel naar de symbolische inhoud van de droom kijken. Want in de symboliek zit de oplossing.

Lucide dromen

Bij heldere of lucide dromen weet je tijdens het dromen dat je droomt. Op dat moment ben je je dus bewust van het feit dat de hele wereld om je heen alleen maar voortkomt uit je eigen brein. Er wordt zelfs gedacht dat je tijdens een lucide droom zelf kunt bepalen hoe je je droom verder wilt laten gaan. Bovendien kan de dromer tijdens het dromen ook nog besluiten waarom hij de droom heeft. Op die manier geeft de droom enorm veel inzicht in jezelf. Het kan zijn dat je droom maar een heel klein beetje lucide is. Dan besef je dat je aan het dromen bent, maar je komt nog niet meteen op het idee dat de dingen om je heen voortkomen uit je eigen verbeelding.

De voorspellende dromen en lucide dromen gaan over de toekomst, maar er zijn ook dromen die over het heden en verleden gaan, dat zijn de verwerkingsdromen.

Verwerkingsdromen

Soms droom je een verhaal dat weergeeft wat je in het dagelijks leven meemaakt of wat je een tijd geleden hebt meegemaakt. Hierdoor kun je geholpen worden de gebeurtenis te verwerken. In een verwerkingsdroom kunnen alle gevoelens naar voren komen, maar je kunt ook over situaties dromen waar je emotioneel nog niet helemaal uit bent, situaties waar je je aan ergert of over situaties die je heel erg hebben aangegrepen.

Tot nu toe heb ik het gehad over dromen die mensen meestal als plezierig ervaren. Maar er zijn ook dromen waar mensen over het algemeen weinig lol aan beleven. Dat zijn de nachtmerries

Nachtmerries

Nachtmerries zijn de vervelende versies van dromen en meestal onthoud je dit soort droom het best. Iedereen heeft wel eens met nachtmerries te maken. In de leeftijd van 4 t/m 7 jaar hebben veel kinderen regelmatig nachtmerries. Naarmate mensen ouder worden, hebben de meeste mensen minder nachtmerries. Maar wanneer mensen onder druk staan, of wanneer er grote veranderingen in hun leven plaatsvinden, dan kunnen ze opeens weer een nachtmerrie krijgen. Nachtmerries kunnen verschillende oorzaken hebben: een onverwerkt probleem, een ingrijpende gebeurtenis of een traumatisch ervaring. Andere keren wordt een nachtmerrie veroorzaakt door een ziekte. Zelfs voorspellende nachtmerries komen in een heel enkel geval voor.

Nachtmerries zijn de vervelende versies van dromen en meestal onthoud je dit soort droom het best. Iedereen heeft wel eens met nachtmerries te maken. In de leeftijd van 4 t/m 7 jaar hebben veel kinderen regelmatig nachtmerries. Naarmate mensen ouder worden, hebben de meeste mensen minder nachtmerries. Maar wanneer mensen onder druk staan, of wanneer er grote veranderingen in hun leven plaatsvinden, dan kunnen ze opeens weer een nachtmerrie krijgen. Nachtmerries kunnen verschillende oorzaken hebben: een onverwerkt probleem, een ingrijpende gebeurtenis of een traumatisch ervaring. Andere keren wordt een nachtmerrie veroorzaakt door een ziekte. Zelfs voorspellende nachtmerries komen in een heel enkel geval voor.

Er zijn dus allerlei verschillen tussen dromen. Wat betreft hersenactiviteit en wat betreft inhoud. Maar er zijn ook verschillen tussen dromers. Bijvoorbeeld tussen kinderen en volwassen. Ik heb net bijvoorbeeld verteld dat kinderen vaker last hebben van nachtmerries dan volwassenen, maar er zijn nog meer verschillen tussen de dromen van volwassenen en kinderen. En daar ga ik nu iets over vertellen.

Terwijl volwassenen over het algemeen bewegende beelden dromen, zoals bij een film, zien kinderen vooral als ze nog heel jong zijn meestal stilstaande beelden, zoals bij een foto. Ook komen kinderen vaak voor hun vijfde jaar zelf niet voor in hun dromen. Dit komt doordat kinderen het moeilijk vinden zichzelf voor te stellen in een situatie waarin ze zich nog nooit bevonden hebben. Kinderen dromen over het algemeen ook vaker en langer dan volwassenen. Als je ouder wordt, neemt het dromen dus een beetje af. Verder is in nieuw onderzoek naar boven gekomen dat mensen onder de vijfentwintig jaar meer in kleur dromen dan mensen boven die leeftijd. En mensen van onder de vijftig dromen weer vaker in kleur dan vijftig plussers. Dus ook de kleuren in je dromen vervagen naarmate je ouder wordt. Carl Gustav Jung heeft ook het een en ander over kinderdromen gezegd. Volgens hem zijn de eerste dromen van kinderen heel bijzonder omdat er geen bijgedachten bijzitten. Kleine kinderen hebben nog weinig meegemaakt. Daardoor komt de inhoud van hun dromen vaak omhoog uit het collectieve deel van het onbewuste en daar zitten allemaal oerbeelden in. Deze dromen kunnen volgens Jung een vooruitblik geven op de verdere levensloop van het kind. Kleine kinderen zouden dus kunnen dromen over hoe ze dingen in de toekomst gaan aanpakken en welke situaties ze tegen kunnen komen! Jung raadde mensen dan ook aan de dromen uit hun vroegste jeugd op te schrijven. Omdat deze dromen zo bijzonder zijn kunnen veel mensen ze zich ook nog vrij scherp herinneren.

Waarom vergeten we onze dromen?

Iedereen droomt. Ook mensen die dit lezen en zeggen: \'Je bent gek, ik droom nooit, of anders hooguit een keer in de twee week.\' Je droomt iedere nacht, alleen herinner je je dromen niet altijd. En dat is jammer, want er zijn wetenschappers die beweren dat je dromen van enorme waarde kunnen zijn. Voor jezelf en voor anderen. Dat ze je bijvoorbeeld kunnen helpen jezelf beter te begrijpen, of bij die ene moeilijke beslissing juist de doorslag kunnen geven. Bovendien zijn een paar van de mooiste boeken, muziekstukken en schilderijen door de kunstenaar eerst gedroomd!

Hoe komt het, dat sommige mensen elke morgen wakker worden met de herinnering aan een droom, terwijl anderen beweren dat ze maar één keer per maand, één keer per jaar of zelfs helemaal nooit dromen? Deskundigen hebben vastgesteld dat de mensen niet verschillen in het aantal dromen per nacht. Daarom moesten de verschillen liggen bij het vergeten van dromen en niet bij het aantal dromen per nacht. Daarom noemen deskundigen de mensen die zich minder dan één droom per maand herinneren ‘droomvergeters’’en alle anderen ‘droomonthouders’. Er is vaak gezegd dat mensen die langzaam wakker worden meer kans hebben om zich hun dromen te herinneren dan mensen die door een plotselinge prikkel, zoals een wekker, wakker worden gemaakt. Maar dit is niet zo. Het was juist dat de mensen die snel wakker werden gemaakt meer van hun droom herinnerden dan de mensen die langzaam wakker werden gemaakt. Dit betekent dat de droom snel wordt uitgewist in de tijd tussen het slapen en helemaal wakker zijn. Andere experimenten hebben laten zien dat mensen die altijd hun dromen vergeten vaak een sterkere prikkel nodig hebben om wakker te worden dan droomonthouders. Dit kan betekenen dat de eersten een diepere slaap hebben dan de laatsten. En dit kan weer betekenen dat één reden waarom mensen droomonthouders zijn, is, dat zij ’s nachts vaker wakker worden en meer dromen vasthouden dan de vaster slapende droomvergeters. Maar aan de hand van het meeste bewijs denken deskundigen dat het verschil tussen droomonthouders en droomvergeters meer een kwestie van de psychologische kenmerken van hun persoonlijkheid is dan de diepte van hun slaap of de wijze waarop ze wakker worden. Al een paar jaar geleden constateerden onderzoekers dat droomvergeters meer snelle oogbewegingen per seconde vertoonden dan droomonthouders. En daardoor dachten de onderzoekers dat de droomvergeters actievere dromen hadden. Maar meestal gaven de droomvergeters aan dat hun dromen korter, vager en minder levendig waren dan de dromen van droomonthouders. Na al deze onderzoeken zijn er nog veel meer oorzaken gevonden, maar uiteindelijk viel niets wetenschappelijk te bewijzen en daardoor zijn er nog steeds hele verschillende meningen over waarom mensen hun dromen vergeten.

Er zijn tips om je dromen beter te kunnen onthouden. Zo kun je voor je gaat slapen een half glas water drinken. De andere helft laat je staan, die drink je de volgende ochtend bij het wakker worden op. Ikzelf heb het nog nooit geprobeerd, maar ze zeggen dat het helpt... Je kan ook als je wakker wordt heel stil blijven liggen en je niet bewegen voor je je droom te pakken hebt. Ik weet uit eigen ervaring dat dat heel goed werkt. Maar je moet er wel tijd voor hebben. Neem je verder voor je gaat slapen hardnekkig voor deze nacht je droom te onthouden. En je zult het vanzelf wel merken; hoe langer je bezig bent met je eigen dromen, hoe gemakkelijker het zal gaan. Schrijf je mooiste of duidelijkste dromen op of schilder ze. Dit is wat ik jullie wilde vertellen. Ik hoop dat ik duidelijk heb gemaakt dat dromen soms misschien moeilijk zijn te begrijpen, maar dat ze zeker niet zinloos zijn. En ook geen bedrog. Mensen en dieren hebben dromen waarschijnlijk nodig om goed te kunnen functioneren in het leven. Voor dromen is een boel hersenactiviteit nodig en je kunt er slapend van leren. Het is daarom misschien een goed idee om nu even een tukje te gaan doen.