Tienermoeders

Inleiding
Jaarlijks raken er in Nederland ongeveer 15.000 meisjes ongewenst zwanger. Wereldwijd wordt 1 op de 4 meisjes voor het 19e jaar moeder. Hier geldt dat vrijwel de meeste kinderen van zulke jonge moeders geboren worden in ontwikkelingslanden. Tienermoederschap is in veel landen een groot maatschappelijk probleem. Voor meisjes die voor hun 19e jaar een kind krijgen, is het vaak moeilijk om een opleiding te volgen of die af te maken. Vooral alleenstaande jonge moeders ( in Nederland is dit trouwens de helft van de tienermoeders ) ondervinden nogal wat problemen.

Vroeger verdwenen jonge ongehuwde meisjes stilletjes in een klooster om zo de schande voor hun familie zo klein mogelijk te houden. Nu zou je verwachten dat het minder voorkwam dat meisjes zwanger raken met de beschikbaarheid over voorbehoedsmiddelen en de morning-afterpil. Alleen veel meisjes merken vaak pas laat dat ze zwanger zijn, doordat ze onregelmatige menstruatie hebben of juist omdat ze de zwangerschap wegdenken. Daardoor is het voor abortus vaak te laat. Ze worden in de steek gelaten door hun vriend en worden door de ouders het huis uitgezet. Ze moeten hun school of opleiding afbreken en zijn financieel afhankelijk.

Buitenlandse tienermoeders in Nederland

Ongeveer 1/3 van de tienermoeders in Nederland is van buitenlandse afkomst. De meisjes die in een opvangtehuis komen zijn voornamelijk Surinaams en Antilliaans. Marokkanen zijn er niet zo veel. Ook Turkse meisjes zijn er niet zoveel, de Turkse gemeenschap lost het probleem meestal zelf op. Ze moeten dan hals over kop trouwen met de vader van het kind of ze wordt teruggestuurd naar Turkije.

In Suriname en op de Nederlandse Antillen worden ook veel meisjes jong zwanger, daar neemt oma na de geboorte de opvoeding voor een groot deel over. Hierdoor heeft de moeder meer vrije tijd, vooral om de studie af te maken.

Het aantal tienerzwangerschappen en tieners wereldwijdt

Zoals ik in mijn inleiding al vertelde, wordt bijna een kwart van de meisjes tussen de 15 en 19 jaar moeder. ( En dan heb ik het natuurlijk over de hele wereld.) Dat betekent ieder jaar meer dan 14 miljoen tienermeisjes die moeder worden. De meeste jonge moeders zijn in ontwikkelingslanden te zien.

Hier heb ik een schema, waarin goed te zien is, hoe de tienerzwangerschappen over de hele wereld verdeeld zijn:

Tienerzwangerschappen (15-19 jaar) Percentage van de totale bevolking
Wereld 6
Afrika 12
Azië 4
Europa 2
Latijns-Amerika 8
Noord-Amerika 5
Oceanië 3

bron: World Population Data Sheet 1998, Population Reference Bureau

Zoals je kunt zien staat Afrika bovenaan met 12% tienerzwangerschappen van de totale bevolking. Ook is te zien dat Europa gelukkig onderaan staat met 2%.

Maar niet alleen over de hele wereld bestaan grote verschillen, Ook in Europa bestaan er verschillen tussen de landen. In 1995 was het aantal levend geboren kinderen van vrouwen van 15 tot 19 jaar bijvoorbeeld:

Engeland , Wales 28.4 per 1000
Oostenrijk 15.6 per 1000
Ierland 15 per 1000
Noorwegen 13.5 per 1000
Duitsland 12.5 per 1000
Frankrijk 10.0 per 1000
België 9.1 per 1000
Denemarken 8.3 per 1000
Spanje 7.8 per 1000
Zweden 7.7 per 1000
Italië 6.9 per 1000
Zwitserland 5.7 per 1000
Nederland 4.2 per 1000

Kijken we naar deze tabel dan zien we dat Engeland bovenaan staat met 28,4 per 1000 zwangerschappen. Nederland staat met 4,2 per 1000 zwangerschappen onderaan.

Het aantal tienerzwangerschappen in Nederland

De laatste jaren worden in Nederland tussen de 4000 en 4500 meisjes tussen de 15 en 19 jaar zwanger, dat is 10 per 1000 meisjes in die leeftijdsgroep. Van iedere 10 zwangerschappen worden er 6 zelf opgevoed, de andere 4 eindigen in een abortus. Er worden dus jaarlijks ruim 2000 meisjes voor hun 20e moeder. Het komt eigenlijk zelden voor dat een kind ter adoptie wordt afgestaan. Volgens zeer globale schattingen wonen er rond de 4000 en 8000 tienermoeders in Nederland.

In dit schema is te zien, hoe de levend geborenen naar leeftijd van de moeder per 1000 vrouwen tussen de 15- 19 verdeeld zijn:

1985 1990 1995 1996 1997 1998
15 jaar 0,3 0,4 0,3 0,4 0,4 0,4
16 jaar 1,2 1,5 1,0 1,0 1,2 1,3
17 jaar 3,2 4,3 2,6 2,5 2,6 2,9
18 jaar 6,8 8,6 6,1 5,5 5,8 5,8
19 jaar 13,3 14,5 11,1 11,3 11,7 11,9
15-19 jaar 5,0 6,4 4,2 4,1 4,4 4,5

bron: Statistisch jaarboek 1999 (CBS)

Hier is dus duidelijk te zien, dat het bij tienermoeders voor het grootste deel gaat om meisjes van 18 en 19 jaar oud en dat het aantal jonge moeders erg klein is namelijk nog geen 1/5 deel.

Financiële positie

Veel tienermoeders moeten rondkomen met weinig geld. Sommigen krijgen geen bijstandsuitkering, omdat ze nog geen 18 jaar zijn en de ouders nog onderhoudsplichtig zijn. Daardoor zijn ze vaak volledig afhankelijk van hun ouders. Voor tienermoeders tussen de 18 en 20 jaar die nog thuis wonen gold een landelijke basisvorm van
f 750,= ( 1999). Tieners die zelfstandig wonen kunnen een aanvulling krijgen van de gemeente. Het rare hiervan is alleen wel, dat in elke gemeente andere regels en andere bedragen gelden.

Opvang

Zwangerschap bij meisjes kan leiden tot een grote breuk in de relatie met de ouders. Als de situatie onhoudbaar wordt, lopen sommige meisjes weg van huis. Een aantal meisjes leidt al een zwervend bestaan op het moment dat ze zwanger raken. Deze zwangere tieners hebben behalve begeleiding en steun voor het oplossen en verwerken van hun problemen ook dringende behoefde aan onderdak.

Verschillende organisaties, waaronder het FIOM, een instelling voor hulpverlening bij zwangerschap en de opvoeding van het kind, ondersteunen tienermoeders o.a. door het organiseren van laagdrempelige inloopvoorzieningen, waar bijvoorbeeld adviezen worden gegeven over de opvoeding, maar waar de jonge moeders ook terecht kunnen voor hulp op het gebied van: huisvesting en geldzaken. Ook worden er cursussen gegeven, waardoor ze een grotere kans hebben op de arbeidsmarkt.

Vooral in de grote steden lopen er verschillende “projecten”, die vaak het initiatief zijn van de jonge moeders zelf en waar bijv. onderlinge ervaringen uitgewisseld kunnen worden.

Een voorbeeld hiervan is de stichting “Steady” uit Rotterdam. “Steady” helpt veel jongeren, vooral tienermoeders die problemen hebben op het gebied van; · financiën · werk · huisvestiging · opleiding

Naast het geven van praktische hulp zet de stichting zich ook in om de uitkeringen voor tienermoeders in elke gemeente hetzelfde te krijgen.

Er zijn verschillende soorten organisaties, zo is er bijvoorbeeld bij de instelling voor jeugdhulpverlening “Afra Boddaert” een speciale gezinsgroep waar tienermoeders met problemen al voor de bevalling kunnen wonen. Ze kunnen er blijven totdat de kinderen 8 maand oud zijn. Er zijn praatgroepen voor de moeders. Ze praten dan met z’n allen over het moederschap en alle problemen daaromheen.

Vriendjes zijn in het huis niet toegestaan, tenzij ze de andere vrouwen niet in gevaar brengen. De banden met familie en vrienden worden wel zoveel mogelijk aangehouden zodat moeder en kind er niet alleen voorstaan als ze op eigen benen komen te staan. Na het verblijf is er voor de kinderen een speciale dagbehandeling, daar krijgen ze behalve opvang ook ondersteuning bij de opvoeding.

Zo zijn er in Nederland ook supportprojecten. In het supportproject ondersteunt een vrijwilligster ( het maatje) een tienermoeder of zwanger meisje die daaraan behoefte heeft. Een maatje probeert in 1e instantie een vertrouwensrelatie op te bouwen met de jonge moeder door bijvoorbeeld samen dingen te gaan doen. Deze doe-dingen kunnen variëren van samen koffie drinken, naar de markt gaan, samen koken of juist meehelpen met de kamer opknappen. Maatjes ondersteunen jonge moeders op zo’n manier dat ze rust vinden in hun leefsituatie en daardoor beter instaat zijn om de opvoeding op zich te nemen. Een maatje is geen hulpverleenster en ook geen vervangende moeder die je komt vertellen hoe je je kind moet opvoeden. In dit project is de tiener moeder altijd de baas, het maatje kan alleen helpen als ze hierom vraagt.

Er zijn in Nederland enkele opvangtehuizen voor tienermoeders, toch zijn het er lang niet genoeg. Er zijn onvoldoende plaatsen in de tehuizen. Deze tehuizen moeten voorkomen dat zwangere meiden en jonge moeders gaan zwerven.

Verloskundige uitkomsten

In 1993 en in 1999 is in Nederland onderzoek gedaan naar de verloskundige uitkomsten van tienerzwangerschappen. Onderzocht werd of zwangerschappen en bevallingen van tieners anders verlopen dan die van vrouwen tussen de 20 en 29 jaar m.b.t. ; · het geboortegewicht · vroeggeboorte · groeivertraging

Hierbij werd vooral gelet of het nou juist vaker of minder vaak voorkomt bij tieners in verhouding met oudere vrouwen. Hieruit kwam het volgende : · Dat vrouwen van 13-19 jaar een 1,5 maal grotere kans hebben op vroeggeboorte dan vrouwen van 20-29 jaar, maar dat ze geen duidelijk vergroot risico hebben voor groeivertraging. · In de groep van 13-17-jarigen bestond een 4 maal vergroot risico voor het overlijden van het kind en in de groep van 18-19-jarigen een 2 maal vergroot risico. · Dat de bevalling bij tieners vaker spontaan verliep en sneller en met minder kunstgrepen verliep dan bij vrouwen van 20-29 jaar.

Tienermoeders in Amerika

In de VS, het land met het hoogste percentage tienermoeders in de westerse wereld, is veel onderzoek gedaan naar tienermoeders. Daaruit bleek dat meisjes uit lagere sociale milieus eerder hun baby houden . Zij zien een baby als een mooie droom. De meer ambitieuze meisjes zijn bang voor hun toekomst en kiezen eerder voor abortus. Ook bleek dat in de zwarte gemeenschap tienermoederschap veel meer voorkomt. De vader neemt zelden zijn verantwoordelijkheid. Ongeveer 12 % van de Amerikaanse moeders zijn jonger dan 18 jaar.

Om jonge meisjes op tijd in te lichten over hoe het is om kinderen te hebben, maakten Amerikaanse wetenschappers een speciale pop, deze pop heeft de naam “Baby think it over doll “. De pop heeft als doel tieners familiewaarden en verantwoordelijkheid bij te brengen. Tieners krijgen alleen de negatieve kant van een baby te zien. Wanner de tiener toch zwanger raakt is de stap naar abortus erg klein. De levensechte baby pop is f 340,= waard. De pop heeft een computerchip die elke 2 tot 4 uur, 24 uur per dag, het huilen van een baby na doet. Slaapperioden worden afgewisseld met voedperioden. Om het huilen te stoppen moet de tiener de baby op de buik leggen, een sleutel in de rug van de pop steken en die daar 10 tot 35 minuten inhouden. Dit is dan het voeden. Ook registreert de chip of de baby goed behandeld wordt en hoelang het gehuild heeft voordat het wordt opgepakt. Met deze pop kunnen de onderwijzers de mate van verantwoordelijkheid van hun leerlingen meten.

Er zitten natuurlijk ook mindere kanten aan een baby pop, doordat de pop alleen de negatieve kanten van een baby laat zien en niet dat een baby hebben ook leuk kan zijn. Hierdoor krijgen de tieners een andere kijk op het hebben van een baby. Ze zijn eerder geneigd tot abortus, terwijl ze daar voorheen misschien heel anders over dachten. Met deze babypop zijn meisjes snel genezen van hun “roze wolk”!!

Kijk ook op www.tienermoeders.nl.