Orgaandonaties + lichaam aan wetenschap schenken na overlijden

Dossier: orgaantransplantatie + lichaam aan wetenschap schenken na overlijden : wat houdt dit juist in en wat zijn de gevolgen?

Inhoudstafel:

1. orgaandonatie
2. lichaam aan wetenschap schenken na overlijden
3. enquête

Bronnen:

· Gazet van Antwerpen · De Morgen · www.wordorgaandonor.nl · www.eurotransplant.nl · Professor Bernard Himpens van de KU Leuven · Officiële site Körperwelten · Professor Von Hagens (= brein achter körperwelten) · Getuige van jehova (= kennis van mij) · Medewerkers vragenlijst · Infodienst van de Vlaamse gemeenschap · http://www.sweetlove.be/act_donor.html

1. Orgaandonatie

Bij orgaandonatie draait het om weefsels zoals: huid, botweefsel (inclusief pezen en kraakbeen), hoornvliezen (cornea\'s), hartkleppen, bloedvaten. En (vitale) organen zoals: hart, nieren, lever, longen, alvleesklier (pancreas). Aan ieder orgaan is grote behoefte.

In principe kan iedereen toestemming geven voor donatie, ongeacht gezondheid en leeftijd. Iemand van bijvoorbeeld 80 jaar kan nog donor zijn van hoornvliezen en huid. Of iemand uiteindelijk ook donor wordt, hangt af van het moment, de oorzaak en de plaats van overlijden. Ook de lichaamsconditie van de overleden donor en de kwaliteit van de organen en weefsels zijn hierbij van belang. Bij donatie gaat het om meerdere organen en weefsels. Daarom is het ook voor iemand die een bepaalde ziekte heeft, zinvol om toestemming te geven voor donatie. Mocht door de ziekte een bepaald orgaan of weefsel zijn aangetast, dan blijven er nog andere organen en weefsels over die wel in aanmerking kunnen komen voor donatie.

Bij het overlijden van een potentiële donor zal de behandelend arts of huisarts het Donorregister (laten) raadplegen om na te gaan welke keuze de overledene heeft laten registreren.

Indien er geen toestemming geregistreerd staat, zal de arts de nabestaanden om toestemming vragen. Alleen in geval van toestemming kan de overledene als donor worden aangemeld bij het orgaancentrum.

Zowel bij donatie van weefsels als van (vitale) organen, is er voldoende tijd om afscheid te nemen. Bij donatie van vitale organen is het zowel voor als na de uitname, die plaats vindt op de operatiekamer, mogelijk afscheid te nemen. De overledene blijft in verband met de uitname soms een halve tot een hele dag langer in het ziekenhuis, afhankelijk van wat er wordt gedoneerd. Na de uitname kan de overledene opgebaard worden in een rouwcentrum of thuis, volgens de wens van de familie

De begrafenis of crematie kan op het gewone tijdstip plaatsvinden en hoeft niet uitgesteld te worden vanwege de donatieprocedure. Het uitnemen van organen en/of weefsels gebeurt met grote zorgvuldigheid en met respect voor de overledene en de nabestaanden

Het lichaam ter beschikking stellen van de wetenschap wil zeggen dat het lichaam na overlijden geschonken wordt aan een Anatomisch instituut van een universiteit. Het lichaam wordt dan gebruikt voor medisch wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. Het lichaam komt in dat geval niet meer terug bij de familie en er is geen begrafenis of crematie.

Met orgaan- en weefseldonatie voor transplantatie helpt de donor mensen die ziek zijn. De donatie kan hun het leven, of hun een betere kwaliteit van leven geven. Het lichaam komt na uitname van de organen en weefsels weer terug bij de familie en kan gewoon opgebaard worden. Er is ook een begrafenis of crematie. Het is mogelijk dat een orgaan of weefsel na uitname toch niet geschikt blijkt om getransplanteerd te worden. Dit was dan voor de uitname nog niet bekend. In dat geval mag dat orgaan of weefsel gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek dat is gericht op het vergroten van de kennis over transplantatie. Hierbij gaat het om bijvoorbeeld microscopisch onderzoek, onderzoek naar de samenstelling van het orgaan of weefsel en bewaartechnieken. Het onderzoek is alleen aan het orgaan of weefsel zelf. Tenzij degene die toestemming verleent voor donatie uitdrukkelijk anders heeft bepaald, geeft hij naast toestemming voor transplantatie van de uitgenomen organen of weefsels ook toestemming voor dit onderzoek.

Voor de nabestaanden zijn er geen kosten. De kosten van orgaan- en weefseluitname worden uiteindelijk vergoed door de ziektekostenverzekering van de ontvangende patiënt.

Wachtlijsten ontstaan door een samenspel van factoren. Een reden kan zijn dat onvoldoende mensen bereid zijn om na overlijden donor te worden. Ook is het mogelijk dat men om medische en/of technische redenen niet als donor kan worden aangemeld. Een andere reden kan zijn dat nabestaanden in onzekerheid verkeren omtrent de wens van de overledene en daarom donatie weigeren.

Er wordt alleen aan levende donoren gedacht als er geen andere optie is, als wachten op een orgaan van een overleden donor niet meer kan. De situatie van de patiënt moet ernstig zijn of levensbedreigend, want voor de donor zijn er ook risico\'s verbonden aan het verwijderen van een nier of een stuk lever uit een perfect gezond lichaam. Maar als er genoeg donorlichamen waren, dan zouden levende donoren dit risico niet moeten nemen. En het is niet altijd je familie waar je het moet van hebben. Levende familieleden moeten nu donor worden, omdat de familieleden van de dode vaak weigeren om het lichaam van de overledene af te staan. In België weigert 20 procent van de familieleden om de organen af te staan. Ik kan begrijpen dat het voor mensen die een dierbare verliezen, emotioneel moeilijk is om ook het lichaam af te geven. Maar het aantal donoren zou twee keer zo hoog kunnen zijn, als mensen positiever tegenover orgaantransplantatie zouden staan. Elk jaar sterven in ons land ruim 100 mensen omdat ze niet tijdig een donor vinden.

Mijn mening

Ik vind het raar dat niet meer vrijzinnige mensen donor willen zijn na hun dood. Wij geloven toch niet in toestanden van leven na de dood etc? Na je dood ben je met je organen niets meer maar je kunt er wel een ander leven met redden.

De wet orgaandonatie in België

De informatie die hierboven vermeldt staat geldt voor Nederland. De wet op orgaandonatie ligt in België iets anders. In België ben je in principe donor na het overlijden als je tijdens je levensjaren geen bezwaar hebt aangetekend. Als je anders wenst moet je tijdens een formulier invullen op het gemeentehuis. Voor de rest zijn de procedures in Nederland dezelfde als die in België. Ook in België wordt in de praktijk nog eerst toestemming gevraagd aan de familieleden van de overledene. Daarom dat het aantal donoren in België niet verschrikkelijk veel hoger ligt dan in Nederland. De wetgeving is zo in België omdat we dan 25 orgaandonors krijgen per 1 miljoen inwoners. In Nederland zijn dat 12 orgaandonors per 1 miljoen inwoners. In 2000 stonden er 831 mensen op de wachtlijst in België. Ongeveer een achtste stierf voortijdig.

Dit zijn enkele cijfers voor België en Luxemburg samen uit 2000:

Lever Nier Pancreas + nier Hart Long Hart + long
Patiënten op de wachtlijst 80 702 16 30 27 3
Patiënten die een transplantatie hebben ondergaan 194 452 30 84 37 6

Dit zijn dan weer cijfers voor Nederland uit 2000:

Nier Lever Pancreasnier Hart Long Hart +Long
Patiënten op de wachtlijst 1278 60 13 27 60 2
Patiënten die een transplantatie hebbenondergaan 369 126 18 39 16 1

Mijn mening: Je kan jezelf de vraag stellen welke wetgeving de beste is. Die van Nederland of die van België. In België vraagt men zich af of de mensen wel op de hoogte zijn van het feit dat ze als mogelijke orgaandonor worden opgeschreven als ze geen verzet aantekenen en of de donoren dan uit altruïsme handelen of gewoon uit onwetendheid. In Nederland heb je dat probleem echter niet. Ik vind het Belgische systeem het beste want ik denk dat er in Nederland veel mensen te “lui” zijn of gewoon de tijd niet vinden om een papiertje te gaan invullen. En als daardoor andere mensen die een ruilorgaan nodig hebben zouden sterven dan zou ik dat onverantwoord vinden. Toch vind ik dat men in België de mensen beter bewust moet maken van wat deze wet inhoud. En nog een reden waarom ik de Belgische wetgeving het beste vind: mensen die zelf iets willen (geen donor zijn) gaan sneller een formulier invullen om te krijgen wat ze willen dan mensen die het zich niet aantrekken wat er met hen gebeurt (vb veel mensen in Nederland) en daardoor het leven van anderen in gevaar brengen.

De religie en orgaandonaties Iemand een ruilorgaan geven als hij er een nodig heeft is niet in alle culturen zo eenvoudig. Zo zijn er bijvoorbeeld de islamieten. De koran verbiedt orgaandonatie niet maar toch staan niet alle islamieten open om een orgaan uit een dood lichaam weg te halen want zij willen de dode nog ritueel wassen. Hun visie op de integriteit van het lichaam verschilt dus duidelijk van de onze. Het komt er dus op aan de mensen bewust te maken. Ook moeten allochtonen langer wachten op organen omdat er een verschil is tussen ons en hun weefseltype. Getuigen van Jehova daarentegen hebben geen probleem met orgaantransplantaties zolang er tijdens de operatie geen bloed wordt bijgegeven. Bij katholieken zit het probleem in het feit dat ze geloven in een leven na de dood en dus denken dat ze hun organen nog nodig zullen hebben later.

2. Lichaam aan wetenschap schenken na overlijden

In het hele land zijn er ieder jaar 250 à 300 mensen die hun lichaam willen wegschenken aan een van de Belgische universiteiten. Deze lichamen worden dan aan de universiteiten geschonken, meer bepaald aan het instituut anatomie. Geen enkel farmaceutisch of geneeskundig bedrijf kan met de afgestorven lichamen rommelen. Het zijn dus vooral studenten geneeskunde en tandheelkunde die baten bij de afgestorven lichamen. Want in de tweede en derde kandidatuur leren zij zelf een menselijk lichaam vanbinnen en vanbuiten kennen door dissectie. Natuurlijk zijn er ook lichamen voor algemeen wetenschappelijk onderzoek.

Een afgestorven lichaam wordt doorgaans ongeveer een jaar onderzocht. Wat er daarna gebeurt hangt af van de wil van de overledene. Een eerste mogelijkheid is dat het lichaam na afloop van het onderzoek wordt teruggegeven aan de familie en wordt begraven of gecremeerd. Als de overledene anders beschikt wordt het lichaam na afloop begraven op het stedelijke kerkhof van de stad waar de universiteit zich bevindt.

Mijn mening

Ik ben zou er absoluut niets met inzitten moest men mijn lichaam gebruiken om proeven op te doen of om dissecties op te doen na mijn dood. Integendeel, ik zou zelfs blij zijn dat ik na mijn dood de wetenschap nog kan helpen. Als er nooit iemand zijn lichaam aan de wetenschap zou schenken zou men al niet zoveel ziektes kunnen genezen denk ik. De mensen die nog leven kunnen er maar goed met zijn. Als je natuurlijk sterk gelovig bent ligt de zaak anders.

De Körperwelten

Wie is professor Von Hagens? Sedert 1996 is hij gastprofessor aan de medische universiteit van Dalian in China en directeur van het plastinatiecentrum aan het Instituut voor anatomie van de nationale medische academie van Kirgizië in Bisjkek, waar hem in 1999 de titel van ereprofessor werd verleend. De belangrijkste uitvindingen van technieken voor de geforceerde impregnatie van anatomische preparaten met speciaal hiervoor ontwikkelde kunststoffen deed hij vanaf 1977. Met zijn plastinatietechniek kan hij lijken meer dan 2.000 jaar bewaren. Plastinatie is een proces waarbij natuurlijk vocht wordt vervagen door synthetisch materiaal.

Wat zegt hij zelf over de tentoonstelling en al de kritiek er rond? Het doel van de tentoonstelling is het gezondheidsbewustzijn te vergroten en een inzicht in het lichaam te bieden door kijk- en belevenisanatomie in plaats van schoolse anatomie.

Het is gerechtvaardigd om anatomie te democratiseren. Dat betekent verderzetten wat de grondleggers van de moderne anatomie deden tijdens de renaissance. Toen trokken anatomiekunstenaars zoals Leonardo da Vinci en Andreas Vesalius naar de markt en dissecteerden ze lijken voor iedereen die het wilde zien, voor niet-geneesheren. Meer dan tweehonderd jaar lang hadden veel Europese steden anatomietheater. Wat ik doe, is modern anatomietheater.\"

Ze beschuldigen mij van een totaal gebrek aan respect voor de overledenen. Zonder dat een wet mij ertoe dwong, heb ik een donatieprogramma opgestart. Dat is veel waardiger. Ik had evengoed niet-opgeëiste lichamen kunnen gebruiken.

Tijdens mijn twintigjarige periode als anatoom aan de universiteit, heeft geen enkele student of leek zijn lichaam afgestaan voor anatomie. Bij Körperwelten zijn het er elke dag vijf. Waarom? Omdat de bezoekers het begrijpen en goed vinden. Een lichaam uiteensnijden tot een voorwerp zonder betekenis zou mensonterend zijn. Ik toon een long als een long, hersenen als hersenen, zo goed mogelijk en in de best mogelijke topografische context. Ik transformeer nooit een lichaam tot abstracte kunst.

Foetussen mag ik volgens sommigen niet tonen, maar juist door die bokalen met misvormde foetussen te tonen, zwengel ik het bewustzijn van mensen aan. Dan kunnen ze met meer kennis beslissen of het juist is om een abortus te laten uitvoeren of niet, zonder dat ik ooit voor rechter speel.

Op de uitspraak dat lichamen moeten begraven worden zeg ik dit: Als je zo denkt, moet je alle mummies en skeletten verbranden of begraven onder de grond. Waarin verschilt een plastinaat van een skelet? Plastinaten zijn gecombineerde skeletten van beenderen, spieren en organen. Het zijn droge specimens die veel meer lijken op mummies of skeletten dan op een dood iemand, een lijk dat bestemd is voor een begrafenis.

Dat ik menselijke lichamen gebruik om er winst uit te slaan is waar maar ook . De begrafenisondernemer vraagt duizenden mark aan de persoon die net een geliefde heeft verloren. Daar geeft niemand een zier om, het is normaal. Volgens die redenering moet je elk museum dat anatomische preparaten toont, verbieden. Bij mij wordt het zelfs gefinancierd door de mensen die het willen zien. In die zin ga ik zeer democratisch en legitiem te werk.

Het protest tegen mijn tentoonstelling is overal anders. Hier in België kwam de kritiek vooral uit medische hoek.

Mijn mening

Ik ben zelf naar körperwelten geweest en voor ik er binnenstapte voelde ik me ook een beetje ongemakkelijk bij de gedachte dat ik een uurtje of 2 tussen lijken ging wandelen. Maar eens ik binnen was ben ik echt gefascineerd geraakt. Ik vond dat de tentoonstelling niets te maken had met “lijken bekijken” maar alleen maar met wetenschap en het eindelijk kunnen zien hoe alles er vanbinnen uitziet. Als ze me trouwens hadden gezegd dat de lijken poppen waren had ik het ook geloofd. Ik vind de kritiek op körperwelten dus volledig onterecht. De tentoonstelling was prachtig en ik ben blij dat ik de kans om mijn lichaam vanbinnen te zien niet heb laten liggen. En voor degenen die nog altijd negatief zijn over körperwelten: ga er dan niet naar kijken. De tentoonstelling is toch niet verplicht en iedereen die er zijn geld aan geeft door ernaar te gaan kijken kiest er tenslotte zelf voor. Ik ben ook van mening dat de nieuwsgierigheid naar ons eigen lichaam niet meer dan menselijk is. Wat deden de oude Egyptenaren ? Inderdaad, net hetzelfde als professor Von Hagens.

3. Enquête

22 mensen werkten mee aan deze enquête:

1. Wat vindt jij van orgaandonaties ? Moet dat kunnen of is dat onnatuurlijk ? 2. Zou jij je lichaam aan de wetenschap geven na je dood zodat men op jou onderzoeken kan uitoefenen of zodat leerlingen van universiteiten op jou dissecties kunnen uitvoeren ? Waarom wel / niet ?? 3. Zou jij van een iedereen een ruilorgaan willen krijgen of zou het een rol spelen welke nationaliteit, achtergrond enz de donor heeft ? Waarom? ja twijfel nee
1. 21 1
2. 10 3 9
3. 18 4 Bij vraag 1 antwoordden opvallend veel mensen dat ze er niets mee in zouden zitten als het “legaal” gebeurde. Velen dachten dat als zij bijvoorbeeld een ongeluk zouden hebben en zij zijn een potentiële donor dat dokters minder moeite gaan doen om hen te redden omdat er een of andere rijke stinkerd veel geld wil betalen voor hun ingewanden. Een iemand zei ook dat organen goedkoper moeten worden dus blijkbaar gaat het niet alleen over het feit of je ziek bent en de organen nodig hebt maar ook over het feit of je er voor wil betalen of niet. In het jeugdboek “Chico” van Roger H. Schoemans wordt uitvoerig beschreven hoe straatkinderen in Peru worden ontvoerd en hoe hun ingewanden er worden uitgenomen en hoe zij dan daarna ergens worden gedumpt. Ik weet niet of dit in België ook bestaat maar ik zo er niet van schrikken moest het wel zo zijn. Op de vraag of orgaandonatie onnatuurlijk is antwoordden de meeste niet. Een iemand zei wel dat het even onnatuurlijk is als medicijnen. Zo denk ik er trouwens ook over. Ook de uitspraak dat je pas over orgaandonatie kan oordelen als je iemand in de familie hebt die een orgaan moet krijgen vind ik nogal raar. Alsof je er pas over moet beginnen nadenken als je er zelf voorstaat. Dat is wel zeer egoïstisch. Maar het is soms ook door egoïsme dat er een tekort aan donoren is.

Opvallend was dat veel mensen wel orgaandonor wilden zijn na hun dood maar niet hun lichaam aan de wetenschap wilden schenken omdat ze schrik hadden dat ze “in de vuilbak zouden belanden”. Blijkbaar weten dus velen niet wat er juist gebeurt wanneer je je lichaam aan de wetenschap schenkt.

Bij vraag 3 deden de meeste precies of ik had een belachelijke vraag gesteld. “We zijn toch allemaal mensen” en “Dat maakt totaal geen verschil”. Maar toch waren er een aantal, zoals ik had verwacht, die niet zomaar van iedereen een orgaan wilden krijgen of toch niet goed wisten wat ze erover moesten denken. Dit is natuurlijk omdat we nog altijd niet weten wat er na de dood met onze geest gebeurt en of die blijft voortleven ja dan nee. Ik denk dat vooral gelovigen het daar moeilijk mee hebben.