Gekke Koeienziekte (BSE)

Naar aanleiding van het stukje wat ik heb voorgelezen over het verre verleden van de Gekke Koeienziekte, ga ik mij spreekbeurt houden. Eerst zal ik even vertellen wat de Gekke Koeienziekte inhoud en hoe het komt, de Gekke Koeienziekte in Nederland, daarna zal ik het verband met de ziekte scrapie en Creuzfeld-Jacob bespreken en tot slot de reacties van de mensen op de Gekke Koeienziekte.

De Gekke koeienziekte gekte is weer op komen waaien na een studie van een groep Britse geleerden die 10 mensen met het vreemde Creuzfeld-Jacob syndroom onderzochten, en een mogelijk verband aankondigde met de Gekke Koeienziekte bij runderen. Sinds 30 September 1997 is het zeker dat BSE de ziekte Creuzfeld-Jacob bij mensen veroorzaakt.

De wetenschappelijke naam van de Gekke Koeienziekte is BSE, ofwel Bovine Spongiform Encefalophatie, wat staat voor een sponsvormige hersenaandoening bij runderen. Als je namelijk kijkt naar de hersenen van een besmette koe, lijkt het net een spons met al die holtes erin. Deze holtes worden veroorzaakt door prionen.

Prionen zijn eiwitten die afwijken van de eiwitten die al in het lichaam aanwezig zijn. De prionen kunnen de eiwitten in het lichaam aansporen net als hun te worden, en zich hetzelfde te gedragen, waardoor het virus zich dus heel erg snel uitbreid. De prionen onttrekken zich aan de menselijke controle en kunnen dus niet worden afgebroken door de speciale enzymen die het lichaam aanmaken, waardoor ontsmetting onmogelijk is. Ze zijn zeer hardnekkig. In de hersenen vormen ze eiwitvezels die hersencellen doden, waardoor de koe bijvoorbeeld zich vreemd gaat gedragen. Op het plaatje kun je dit zien door de holtes in de hersenen.

Maar hoe ontstaat zo’n ziekte nou? Waarschijnlijk komt het doordat de Britse slachters begin van de jaren ’80 overgestapt waren op een andere, minder goede ontsmettingsmethode. Daardoor kwamen besmette schapen, die ook met een soortgelijke ziekte kampen, terecht in het voer wat bestemd was voor melkkoeien. In Engeland doen ze er namelijk alles aan om koeien zo veel mogelijk melk te laten geven, en dus kregen ze toen een mengsel van eiwitten en slachtafval. Het is dus ook niet toevallig dat de gevallen van BSE vooral bij melkkoeien is geconstateerd. De gestorven koeien worden op hun beurt weer gemengd met de eiwitten, waardoor het epidemie zich nog eens versterkt. Eind jaren ’80 werd het verboden om slachtafval als koeienvoer te gebruiken, maar toen ze er in 1996 een ondezoek op instelde, bleek het dat het nog gewoon werd gebruikt. Naast het eten van besmette schapen, kunnen koeien ook ziek worden door te grazen op een weiland waar uitwerpselen liggen van besmette koeien, of het overbrengen van moeder op kind. Al deze drie dingen zijn echter niet bewezen. Een vervoersverbod is echter onzin omdat de ziekte niet door lucht overdraagbaar is.

Het eerste geval van Gekke Koeinziekte in de praktijk is in 1986 in bij een rund in Groot-Brittannië ontdekt. Het kan al zijn dat de Gekke Koeienziekte veel eerder al is voorgekomen, maar het hoeft zich niet altijd te uitten. Dat heeft te maken met de lange incubatietijd: dat betekend dat een koe al kan zijn besmet en pas later kenmerken vertoond. Bij de Gekke Koeienziekte is dat zo’n 5 tot minstens 15 jaar. Zo kan het voorkomen dat een koe dus gewoon geslacht word, terwijl hij al wel besmet is en het dus overdraagbaar wordt. Alleen runderen die echt ziek zijn worden namelijk onderzocht voor ze geslacht worden, aldus een slager.

In Nederland zijn al twee gevallen van BSE ontdekt. Misschien zijn het er al wel meer geweesr, maar dit kan komen omdat Nederland er nog nooit naar gezocht heeft, omdat pas sinds 1996 gevallen gemeld moeten worden bij de rijkskeuringsdienst voor keuring van vee en vlees. Het is echter wel zeker dat er in Nederland gekke koeien zijn, omdat Nederland het voer met slachtafval uit Engeland in heeft gevoerd, en er zijn koeien uit Engeland levend Nederland ingevoerd. Om het vertrouwen in het vlees weer terug te krijgen, en omdat er geen enkele twijfel mag zijn over de kwaliteit van het rundvlees, kondigde minister van landbouw: de heer van Aartsen een massale slacht aan van 65.000 uit Engeland afkomstige kalveren te verbranden, hoewel het uit gezondheidsoverwegingen niet nodig was, BSE bij zulke jonge dieren nog nooit is geconstateerd, de runderen van bedrijven komen waar de laatste 6 jaar geen BSE is geconstateerd en het is niet eens zeker dat het overdraagbaar is van moeder op kind. Ook volgde er een importverbod uit Engeland, waarvan Engeland behoorlijk baalde omdat hij 28% van zijn koeien exporteerd.

Voordat ik het verband met de gekke-schapenziekte, de gekke-koeienziekte en de ziekte Creuzfeld-Jacob bij mensen aangeef, zal ik eerst even vertellen wat de laatste twee inhouden. De gekke-koeienziekte heeft de wetenschappelijke naam scrapie, omdat schapen namelijk tegen hekken aan gaan schrapen. Er zijn geen aanwijzinen dat de ziekte naar de mens over kan stappen. Creuzfeld-Jacob is een zeldzame ziekte, het komt ongeveer bij 1 op de miljoen mensen voor. De mensen worden onder andere snel dement. Deze ziektes hebben allemaal gemeen dat ze worden veroorzaakt door prionen. Dit is eigenlijk zeer eigenaardig, omdat infectiezeiktes altijd worden veroorzaakt door iets levends, maar een prioon heeft geen DNA, en is dus niet levend. Alle ziektes hebben ook een lange incubatietijd. Verder gaan de slachtoffers zich anders gedragen, en zich vreemd bewegen. De hersenen lijken ook op elkaar, met die holtes. Via genetisch gemanipuleerde muizen, muizen met hetzelfde gen als mensen, hebben onderzoekers verschillende besmette hersenen van koeien ingespoten, en de muizen gingen zich hetzelfde gedragen als de muizen die hersenen van een mens met het vreemde Creuzfeld-Jacob syndroom kregen ingespoten.

Eigenlijk hoef je niet bang te zijn voor BSE, iemand zei ooit dat de kans groter is dat je sterft door in een biefstuk te stikken, dan door hem door te slikken. Toch heb ik het me wel aangetrokken, en ik ben dan ook vegatarisch geworden. Daarom houd ik mijn spreekbeurt hier ook over. Ik vind dieren interessant en het is natuurlijk heel erg slecht dat zoiets is gebeurt: door de lange incubatietijd kan het zelfs zo zijn dat er de volgende eeuw een Creuzfeld-Jacob Syndroom uitbreekt. De enige manier om vlees veilig te krijgen, is het net zo lang koken of bakken, tot alle bacteriën, virussen en prionen het loodje hebben gelegd. En dan blijft er nog maar weinig over!