Zigeuners

Inleiding:

Over de hele wereld zijn er ongeveer 5 miljoen zigeuners, waarvan er enkele duizenden in België wonen. Zigeuners noemen zichzelf de roma (begrip), wat mensen betekent. Oorspronkelijk waren de zigeuners een zwervend volk, maar zeer velen van hen zijn sedentair geworden. Traditionele bezigheden zijn en waren: -paardenhandel -reparatie van koperen en houten voorwerpen -handel in strijkinstrumenten (tapijten) -musiceren en dansen, optreden met beren -waarzeggerij
Men reist met behulp van ezels, paarden, of auto’s en verblijft in tenten, woonwagens of caravans. 3 tot 50 gezinnen leven samen in een groep , de kompania (begrip) waarbij de mannen meestal verwant zijn. De leiding van een kompania is meestal in handen van de oudere familieleden. Regels en wetten zijn bepaald door hun eigen rechtsysteem, en de kriss (begrip), raad van wijzen grijpt in bij overtredingen. De religieuze opvattingen van de verschillende groepen kunnen onderling verschillen. De omgeving waar ze tijdelijk verblijven beïnvloedt de godsdienst. Het begrip zigeuner stamt af het Grieks (atsinganoi) ->bord

Geschiedenis,ontstaan

Oorspronkelijk kwamen zigeuners uit India. De reden dat ze begonnen rond te trekken is nog steeds niet duidelijk. Aangekomen in West-Europa, in de 15e eeuw, zeiden ze dat ze afkomstig waren uit Egypte en op bedevaart waren voor 7 jaar. In het begin was hun ontvangst goed, omdat ze een geleidebrief hadden, waarin ze de toestemming hadden rond te trekken. (toon document) De situatie veranderde echter, wanneer men begon te denken dat de brieven vals waren, ze dachten dat de zigeuners spionnen waren. Vele landen gingen samenwerken om zigeuners weg te krijgen, men organiseerde zelfs zigeunerjachten, waarbij men de zigeuners ving en martelde. Na een tijd waren er geen meer in West-Europa, alleen nog in Roemenië en Hongarije, waar ze als slaven werden gebruikt. In 1850 werd het slavenverbod ingevoerd in die landen, dus werden ze vrijgelaten en gingen hun eigen weg. Ook naar België, waar ze net als andere vreemdelingen, ook het vuile werk moesten opknappen. Deze subcultuur is dus nog nooit aanvaard geweest, zelfs in de 2e WO werden ze door Hitler geviseerd als minderwaardig. Zelfs tot op de dag van vandaag beschouwen de mensen hen als indringers,zo wou Slowakijke in 2003 zigeunervrouwen steriliseren, zodat deze groep zou inkrimpen.

Taal

De oospronkelijke taal is Romanes (begrip), dat sterk lijkt op het Indisch, want India is hun land van afkomst. In sommige landen waar zigeuners verbleven zijn ze woorden gaan overnemen van de taal van de plaatselijke bevolking in het Romanes, Zo ontstonden er dialecten. In europa kan men 4 zigeunerdialecten onderscheiden

1/West-zigeuners: Groot-Brittanië 2/Noord-zigeuners
Zij bevinden zich in gebieden rond de Oostzee en in Rusland. Invloeden van het Deens, Zweeds, Noors, Fins en Pools
3/Zuidzigeuners: Balkan
4/Midden-Europese zigeuners: invloeden van Duits, Italiaans en Frans

Maar sommige zigeunergroepen kunnen ook de plaatselijke taal helemaal overnemen, zij zijn dus 2-talig. De kinderen groeien op met de plaatselijke taal. Langzamerhand zal dus Romanes uitsterven. Toch probeert men dit tegen te gaan. Romanes is geen officiële taal en dus nooit genoteerd, en daar wilt men verandering in brengen. Hun doel daarvan is dat ze allemaal dezelfde taal terug gaan spreken, en dus geen sprake meer is van dialecten.

Levenswijze:

In de compania heerst een sterk groepsgevoel, die ze niet tonen aan de buitenwereld, door de jarenlange onderdrukking. De groep is voor hen zeer belangrijk en ze komen ook steeds voor mekaar op. Bij feesten en droevige gebeurtenissen valt op dat iedereen meefeest of triestig is als ziek is of sterft. Als kinderen gaan trouwen of samenwonen, dan zorgen de ouders voor een extra woonwagen, naast die van hun.

Een woonwagen is één van de belangrijkste bezittingen: Door de jaren zijn deze wagens groter geworden, en steeds comfortabeler
1*pipowagen -> 4-5m lang
gemaakt uit kleine planken
2*platenwagen -> 5-7m
moeilijk bestuurbaar
gemaakt uit grote platen, vandaar de naam
3*wegenbouw woonwagen -> 10 m
sierlijker met veel houtsnijwerk
moeilijk verplaatsbaar
4*staancaravan -> 12m
niet meer bedoeld om mee rond te trekken

Taken:

de vrouw staat in voor het huishouden, de kinderen en de woonwagen proper maken. De man maakt beslissingen die niets te maken hebben met het huishouden, hij grijpt ook in wanneer er nieuwe regels moeten komen of als er problemen zijn. Aan de kleine kinderen werd veel aandacht geschonken, maar eens ze wat ouder waren, moesten ze meehelpen met de taken. De ouders willen hun kinderen zo snel mogelijk als volwassenen behandelen.

Zigeuners leven zonder klok, ze eten als ze honger hebben, slapen als ze moe zijn en staan op als ze uitgeslapen zijn.

Zigeuners wassen zich niet te vaak, ze zeggen : als ik me was, voel ik me geen mens meer. Ze vinden een toilet een ronduit smerig en verkiest de tuin als wc. Spugen in water is verboden, maar in vuur is het toegestaan. Stilt staand water beschouwt de zigeuner als onrein en ze zullen zich alleen stromend water baden. Water waarin kleding is gewassen, vinden ze gewoonweg onrein. Het ochtendtoilet is een heel ritueel. Men zal niet eerder spreken alvorens hun mond met schoon water te hebben gespoeld.

Beroepen

De reizigers trokken vroeger rond om hun geld te verdienen. Ze gingen naar de plaatsen waar ze nodig waren. Boeren waren meestal blij als de reizigers langskwamen, ze kregen wel bijna geen geld voor wat ze deden, maar de zigeuners kregen wel eten en een slaapplaats. De boeren kwamen bijna nooit in de stad en waren blij als de reizigers nieuws hadden of dingen meebrachten uit de stad om te verkopen. De reizigers veranderden ook wel van beroep, ze keken naar wat er gevraagd werd. Soms verkochten ze schoenen, soms marktkramers,…Ze deden dit zonder baas en dus zonder regels. Iedereen vond deze reizigers wel leuk, tot ze zich op een vaste plek gingen vestigen. Toen er meer en meer fabrieken kwamen, werd het voor de zigeuners nog slechter. De machines gingen hun job overnemen, daarom moesten ze van beroep veranderen. De kinderen mochten al vroeg beginnen helpen met het werk, daardoor maakten ze de lagere school vaak niet af. De meeste woonwagenbewoners konden dus niet lezen of schrijven. Beroepen waren afhankelijk van het seizoen.

Voeding:

Zigeuners zijn het niet gewoon om met kookboeken te werken, daarom hebben ze hun eigen recepten, en hebben ze geen vaste hoeveelheden. Hun lievelingsgerecht is egel, die ze omhullen met klei en bakken in de oven. Ze eten vlees met mate, paardenvlees is volstrekt verboden. Maar gevogelte en wild gebraad gaan vlot naar binnen. Bij feestmalen, vloeit het bier en de sterke drank rijkelijk. Ze eten niet veel brood. Vroeger aten ze wat de natuur hun onderweg aanboodt, later gingen de zigeuners over tot stroperij en vonden een aantal zaken uit die nu nog van pas komen, bv. Vallen… Er wordt veel gerookt bij de zigeuners. En niet zelden ziet men ook vrouwen en kinderen met pijpen. Dat wordt gedaan om de honger te onderdrukken.

Kleding

De vrouwen dragen altijd 7 kleurige rokken over elkaar, 7 is een magisch getal. Sinds kort dragen ze ook schoenen, daarvoor waren ze altijd blootvoets. De mannen zijn veel modebewuster en passen zich aan aan de mode die heerst in het gebied waar ze verblijven. De kleding die ze dragen is altijd nieuw of tweedehands, ze maken zelden hun eigen kledij. Zigeuners dragen ook heel veel sieraden, kettingen, oorbellen, armbanden…Deze maken een zeer groot deel uit van hun familiekapitaal. Sommige zigeuners hebben ook tatoeages laten zetten, dit zou boze geesten afschrikken.

Tradities:

*geboorte:

Het ergste wat een vrouw kan overkomen is onvruchtbaarheid, daarom hebben ze enkele rituelen om de vruchtbaarheid te bevorderen, zoals 2 boompjes planten aan de oever en ze aan elkaar binden. De vrouw blijft heel haar zwangerschap ijverig doorwerken. De vrouw bevalt soms zelfs rechtopstaand.

*Huwelijk:

De voorwaarde hier is dat partners elkaar moeten beminnen. Men kent verschillende vormen: -2 families geven de toestemming -kan de man de vrouw kopen -ontvoering
Bij elk huwelijk hoort een groot feest, elke stam heeft zijn eigen tradities. De bruid en bruidegom zijn vaak nog erg jong. Vaak niet ouder dan 15 jaar.

*Dood en begrafenis:

Zodra iemand overleden is leeft men zich uit in jammeren en klagen, het kan zelfs brullen worden. De dode wordt met zout gewassen en in de kist gelegd die men zo lang mogelijk geopend houdt. Soms boort men een gat in de kist, zodat de dode nog zou kunnen ademen. Aan het graf worden geld, een viool of andere zaken die de dode zou kunnen gebruiken in het hiernamaals, gelegd. Heel de begrafenis is er muziek te horen.

Saintes-Maries-de-la-Mer

Elk jaar vindt deze bedevaart voor zigeuners plaats in het Zuiden van Frankerijk.Hier hopen ze allemaal eens samen te komen maar niet alle groepen hechten belang aan deze tocht. Het lijkt eigenlijk dat het meer toeristen trekt, dan zigeuners. Deze bijeenkomst doet denken aan de Hindoes in hun tempels, men stort zich vol overgave aan de voeten van zijn God. Sara, hun “Maria”, wordt aanbeden door de zigeunervrouwen, omdat zij ook een symbool is voor de vruchtbaarheid. Na het bezoek aan de kapel gaat men regen afsmeken. Later doet men een vruchtbaarheidsritueel. In Spanje en in Duitsland zijn er ook dergelijke, maar kleinere, internationale bedevaarden.

Gezondheid

Eigenlijk kennen de zigeuners nauwelijks ziekten, kindersterfte komt wel veel voor. Maar de volwassenen zijn opmerkelijk imuun voor infectieziekten. Voor elke ziekte hebben ze een verantwoordelijke demoon. Als ze dan toch geconfronteerd worden met een ziekte, gebruiken ze planten voor genezing. Ook muziek is een prima geneesmiddel, zij kalmeert de zenuwen. Zigeunerhekserij komt men hier en daar nog wel tegen, evenals alle mogelijke vormen van bijgeloof, dat een belangrijke functie vervult in het dagelijkse leven van de zigeuner.

Seksualiteit:

Ze passen de regels van hun moraal met grote strengheid toe. Homoseksualiteit is strikt verboden. Vrouwelijke prostitutie bestaat niet! De echtgenoten zijn onvoorwaardelijke trouw aan elkaar verschuldigd. Een overspelige vrouw krijgt in zo’n geval een aframmeling, loopt de grote kans kaal geschoren te worden, en zal in het ergste geval uitgestoten worden. De zigeunerin is preuts, al gelooft men dat juist het tegenovergestelde het geval is. Borsten zijn voor de zigeuner geen seksueel object, dus het voeden van een kind gebeurt in alle openheid en een diep uitgesneden bloes is voor de zigeunerin heel gewoon. Benen, dijen en buik worden echter zorgvuldig aan al te nieuwsgierige blikken onttrokken.