De muur van Hadrianus

In het jaar 122 bracht de Romeinse keizer Hadrianus (117-138 na Chr.) een bezoek aan Brittannië. Hij hoorde dat in het noorden het rijk steeds werd aangevallen vanuit Caledonië (Schotland). Daarom liet hij tussen Newcastle en Bowness-on-Solway in Noord-Engeland een muur bouwen, die van kust tot kust liep. De bouw is begonnen rond 122, de muur werd gebouwd omdat het de grens van het Romeinse rijk was en was vooral ter verdediging van de provincie Brittania . Dit was nodig om andere volken en stammen buiten houden als dat moest. Als andere volken (barbaren) geen wapens bij zich hadden, mochten ze wel langs de muur en mochten ze handel drijven in het Romeinse Rijk. De reizende keizer is al in de Romeinse tijd verweten dat hij brak met de aloude Romeinse expansiepolitiek. Inmiddels is duidelijk geworden dat zijn voorganger Trajanus, de man met de reputatie van grote veroveraar, Schotland al had opgegeven en zijn troepen had teruggetrokken tot de landengte van Noord-Engeland. Daar had hij verder als verdedigingslinie een aantal forten laten bouwen langs een weg, die nu Stanegate wordt genoemd. Hadrianus heeft die linie een tastbare vorm gegeven door iets noordelijker een muur te laten bouwen. Eerst grotendeels van turf, zoals vondsten bij Birdoswald, twintig kilometer ten oosten van Carslisle, hebben aangetoond. Na de dood van Hadrianus werd de muur van steen gemaakt. Waarom niet meteen van steen gebruik werd gemaakt is niet duidelijk. De Muur van Hadrianus, een 117 kilometer lang en zes meter hoog verdedigingswerk, ter hoogte van de Engels-Schotse grens, is in Nederland nog te weinig bekend. Dit komt voornamelijk omdat er nog niet veel onderzoek naar gedaan is. Bijna drie eeuwen bleef de Muur van Hadrianus de noordelijkste grens van het Romeinse Rijk.

Het middengedeelte staat nog steeds overeind; lange stukken muur, zo breed dat je erover kunt lopen, slingeren over kale bergkammen. Ten oosten en ten westen daarvan resteren talloze grotere tot piepkleine stukjes Muur. Maar ook daar valt de route meestal nog thuis te brengen aan de hand van een haag, wal of pad.

Deze 117 km lange muur was dus een grenspost van de Romeinen. De muur werd gebouwd door legionairs (Romeinse soldaten). 11.500 soldaten moesten de wacht houden bij de muur. Maar dit werkje mochten de hulptroepen doen. (Niet-Romeinse soldaten) Over de hele lengte van de muur, op ongeveer tien kilometer afstand van elkaar, lagen twaalf grote forten, die vijfhonderd tot duizend manschappen herbergden. Verder was er iedere achthonderd meter een verkenningstoren of een kleine post. De muur van Hadrianus was ook voor de veiligheid gebouwd Ten zuiden, dus achter de muur, liep een zes meter diepe en drie meter brede gracht, de vallum De stammen ten zuiden van de muur mochten verwonnen zijn, de Romeinse soldaten, die de muur bewaakten, zullen het prettig hebben gevonden dat ze ook in hun rug iets van een verdedigingswerk hadden. De muur is geen puur verdedigingswerk. Sporen van kantelen bijvoorbeeld ontbreken. Hij diende vooral ter regulering van het verkeer tussen het noorden en zuiden. Al het verkeer ging door de poorten, wat de Romeinen gelegenheid bood tot het houden van toezicht en het heffen van tol. \'De muur had ook een symbolische functie. Dat is ook af te leiden uit de enige antieke vermelding van de muur in de Historia Augusta: De muur markeerde voor de reiziger naar het zuiden het begin van het grote, machtige Romeinse rijk. Wie naar het noorden ging moest goed beseffen dat hij op het punt stond de beschaafde wereld te verlaten. Voor de Romeinen zelf was de muur het tastbare bewijs dat een einde was gekomen aan de politiek van veroveringen: het imperium sine fine, waarover Vergilius had gedicht, bestond niet meer.