Palliatieve zorg

Wat is palliatieve zorg?

Bij palliatieve zorg gaat het om zieke mensen die niet meer te genezen zijn. Als geen genezing meer mogelijk is, kan echter nog wel veel en met name nog wel goede zorg nodig zijn. Palliatieve zorg is verzachtende zorg die de ziekte verschijnselen vermindert. Het latijnse woord ‘’Palium’’ betekend letterlijk mantel. Palliëren werd oorspronkelijk gebruikt voor: Met de mantel bedenken, voor iemand zorg dragen. Palliatieve zorg wordt gegeven door iedereen rondom de zieke, de zorg van iedereen moet een geheel vormen. De zorg grijpt in op alle aspecten van zowel ziekte als van de naasten. Palliatieve zorg is zeer veelzijdig en veel omvattend. Wanneer er geen genezing meer wordt verwacht wordt dus de zorg toegepast. Je probeert met deze zorg het leven van de zorgvrager zo aangenaam mogelijk te maken. Zowel op psychisch sociaal als op lichamelijk gebied. Een groot doel van deze zorg is het voorkomen dat de zorgvrager enige pijn ondervindt. Ook is het erg belangrijk de naasten van de zorgvrager te begeleiden. Palliatieve zorg is dus het meest gericht op het welzijn van een zorgvrager en daarbij de naasten in een ongeneselijke situatie.

Een andere benadering

Bij de overgang van het ziektebed naar het sterfbed moet serieus worden stilgestaan. Dot wordt niet door een moment bepaald, maar is een proces dat langzamerhand op gang komt en duidelijk wordt. Wanneer de behandeling van de ziekte te zwaar wordt voor de zorgvrager en het eigenlijk niet zoveel zin meer heeft wordt er nagedacht om over te gaan op palliatieve zorg. Er moeten gesprekken plaats gaan vinden tussen arts en familie (en eventueel de zorgvrager) over hoe het verder moet, of de zorg voor de ziekte nog zinvol is en of iedereen er achter staat om op palliatieve zorg over te gaan. De conclusie kan dan bijvoorbeeld worden; stoppen met de zorg rondom de ziekte, dus ook medicatie stop en eventueel voeding, dan zullen alle palliatieve mogelijkheden kunnen worden toegepast. Het is niet zo dat door de palliatieve zorg de symptoom behandeling veranderd, maar wel de intentie waarmee de zorg wordt gegeven. Bij een ziektebed staat alles gericht op de hoop voor de genezing. Bij het sterfbed is het streven naar een zo’n prettige mogelijke situatie voor de stervende zorgvrager. Voor de verzorgende is het soms moeilijk om over te gaan op palliatieve zorg, het dan ook zeer belangrijk dat de verzorgende door heeft dat het stoppen met het streven op genezing geen falen is. Zeker niet als er goede palliatieve zorg geboden gaat worden.

De rol van de verzorgende bij de palliatieve zorg

De rol van de verzorgende is vooral dat hij zich bezig houdt met de zorg aan het bed en de zorg rondom het bed van de zorgvrager. Denk hierbij aan de algehele verzorging; de toediening van medicatie en ook eventuele wondverzorging. De verzorgende handelt vanuit zijn of haar kennisveld met betrekking tot de lichamelijke verzorging van de bewoner. De taak van de verzorgende is buiten de gehele verzorging van de zorgvrager goed op eventuele pijn in de spelen en dit goed te observeren en te rapporteren. Juist doordat de verzorgende dagelijks met de bewoner in contact komt weet de verzorgende veel over de bewoner; wat zijn wensen zijn, en door een goede communicatie met de bewoner weet de verzorgende ook meer van wensen en behoeften van de bewoner. De zorg betekend veel samenwerken met andere disciplines, de verzorgende is de persoon om andere disciplines na overleg met leidinggevende op de hoogte te stellen en te laten handelen. Niet altijd is de leidinggevende aanwezig en dan wordt automatisch verwacht dat verzorgende handelt om een optimale zorg rondom de zorgvrager te garanderen.

Verzorgende en verpleegkundige aspecten

- De manier van contact maken: Door met aandacht en lichamelijke verzorging en verpleging te bieden zijn er vele mogelijkheden om een vertrouwensband op te bouwen met de zieke. Dat geeft meer mogelijkheden om aan te voelen welke zorg nodig is. Dan is er tevens gelegenheid om veel dingen aan de orde te laten komen. Wat aangevoeld wordt moet je proberen bespreekbaar te maken. - Uit gaan van de belevingswereld van de zieke: Als verzorgende of verplegende is het belangrijk dat je, je kan inleven in de situatie van de zorgvrager. Je moet kunnen inzien wat het allemaal voor de zorgvrager betekend, zo kan je je zorg goed afstemmen op de behoeften van de zorgvrager. - De afhankelijkheid, die er op een bepaald moment is moet je de zorgvrager niet negatief laten beleven. - De autonomie van de ziekte, daar waar mogelijk juist zo goed mogelijk tot zijn recht laten komen. - Een symmetrische zorgrelatie opbouwen waarin centraal staat: Betrokkenheid en inleving. Dit komt tot uitdrukking in geduld en inlevingsvermogen. Een moeilijk punt van de verzorgende en verplegende is het kennen van je eigen grenzen. Juist in zorgrelaties signaleren verzorgende en verpleegkundigen veel moeilijkheden met het herkennen van je grenzen. In het beschrijven van de verzorgende en verpleegkundige aspecten van palliatieve zorg zal er onderscheidt gemaakt worden in lichamelijke, psychologische, relationele en spirituele aspecten.

De rol van goed bijgehouden zorgdossier

Door in het zorgdossier te kijken ziet men niet alleen de voorgaande geschiedenis van de zorgvrager maar ook de huidige toestand van de zorgvrager. Alle gegevens staan vermeldt op datum en met de verschillende disciplines. Als je bijvoorbeeld iemand gaat verzorgen die palliatieve zorg nodig heeft, is het belangrijk dat je weet van te voren hoe de zorg de voorgaande dagen is verlopen. Dus je kijkt naar hoe de zorg is gegaan, hoe de zorgvrager het heeft ervaren en hoe de zorgverlener er tegenover stond. Zo kun jij je zorg aanpassen op die van de toestand van de zorgvrager. Ook kun je medische afspraken terug vinden in het dossier. Iedereen is in de instelling verplicht te handelen via het zorgdossier het goed rapporteren is daarom erg belangrijk. Vooral bij een stervende. Ook de directe familie heeft belang bij een goed bijgehouden zorgdossier. De familie heeft altijd recht op inzage van het dossier. Het dossier mag niet de afdeling af en is zorgvrager gebonden. Mocht men als familie iets willen weten over de toestand van hun familielid kan er dag en nacht contact op worden genomen met de dienstdoende verzorgende op dat moment. Wel geldt in de meeste instellingen dat deze informatie alleen verstrekt wordt aan de ‘’eerste en tweede contact persoon’’ het is dus vaak niet zo dat iedereen zomaar informatie over de toestand van de zorgvrager kan opvragen.

Professionele zorg

In een verpleeghuis en ook bij palliatieve zorg komt de zorgvrager alleen in aanraking met deskundige zorgverleners. Zeker ook bij de dagelijkse verzorging buiten het wassen om zullen de dingen alleen worden uitgevoerd door gediplomeerde zorgverleners. En daarbij ook bevoegd zijn om deze handelingen uit te voeren. Dit houdt niet op bij medicatie maar ook bij eventuele verzorging van bijvoorbeeld decubitus (bestrijding). Maar ook bij de aanpassingen van matras, voeding en vocht opname. De verpleeghuiszorg is een complex iets en de palliatieve zorgvrager en ook de andere zorgvragers krijgen buiten de normale zorgverleners diverse mensen aan hun bed die gespecialiseerd zijn in een specifieke zorg.

Lichamelijk aspecten

Dit is het terrein waarop met name de verzorgende en de verpleegkundige hun kennis en kunde hebben. Deze zorg zal met aandacht en met de juiste intentie gegeven moeten worden. Op de manier zoals de zieke dat wenst en nog aankan. Bijvoorbeeld onder de douche, op bed of in bad. Het is ook van belang dat van de algehele dagelijkse lichamelijke verzorging geen aspecten vergeten worden, zoals tanden poetsen en scheren. De zieke zal moeten aangeven wat hij gewend is. Daarnaast zullen de extra verzorgende en verpleegkundige onderdelen met zorg moeten worden uitgevoerd. Daarbij valt te denken aan wondverzorging, medicatie en preventieve handelingen zoals het voorkomen van decubitus. Het is heel belangrijk om tijdens de bezigheden goed te observeren hoe de zieke zich voelt; met name of er pijn, misselijkheid of obstipatie is. Het is noodzakelijk al deze ongemakken te bespreken en te bekijken wat er aan kan worden gedaan, eventueel in overleg met een andere hulpverlener. Het onder controle proberen te houden van de symptomen is een belangrijk onderdeel van de palliatieve zorg. Daarnaast geldt: preventie moet nooit ten koste gaan van de kwaliteit van het leven. Er komt een moment dat de preventie handelingen te belastend kunnen zijn voor de zieke; dan is stoppen met de handeling de enige juiste beslissing. Bij alle handelingen is het nodig met de zieke (en eventuele naasten) te praten over het doel, de mogelijkheden en de voor en nadelen die eraan vastzitten. Zo kunnen de naasten samen met de verzorgende en verplegende beslissen over het verdere verloop van de behandeling. Deskundige inbreng van het eigen vakgebied is noodzakelijk, en als er iets is dat je toch niet weet of niet kunt oplossen, probeer dan de juiste persoon te vinden die je verder kan helpen.

Protocol Overlijden, laatste zorg verlenen
Categorie Protocollen basiszorg
Doel Overleden bewoner ziet er netjes en verzorgd uit volgens wens van bewoner en/of naasten.

Opmerkingen:

De lichamelijke verzorging van de overleden bewoner wordt in overleg met de naasten vorm gegeven. Dit houdt in dat de naasten betrokken worden in het gehele proces van de verzorging. Deze betrokkenheid kan betekenen dat naasten de zorg volledig overgeven aan de verzorgenden, maar kan ook betekenen dat men persoonlijk mee wil helpen met de verzorging of de verzorging zelfs totaal wil overnemen. Alle denkbare varianten zijn in principe mogelijk binnen de mogelijkheden van het Zonnehuis. Er dient rekening te worden gehouden met cultuurbepaalde verschillen in rouwverwerking en verzorging van overledenen, waar mogelijk wordt hieraan tegemoet gekomen. De attitude van de verzorgende is gericht op ondersteuning van de naasten, belangrijk aspect hierin is communicatie en informatieverstrekking. De verzorging wordt minimaal door 2 personen gedaan.

Voorbereiding: - Overleg met naasten en afdeling inlichten. - Deur sluiten (evt. bordje “niet storen” of op slot) gordijnen sluiten . - Kleding klaarleggen in overleg met de familie zo mogelijk de keuze van de bewoner zelf. . ondergoed . bovenkleding . sokken/panty(kousjes) - Eventueel sieraden, bril, gebit naar wens van bewoner of familie. - Benodigdheden klaarzetten: 1 grote waskom. 1 kleine waskom.

Persoonlijke toiletartikelen
2 washandjes. 3 handdoeken. 2 lakens en 1 kussensloop. - Latex handschoenen (voor iedere verzorgende/naaste) Incontinentiemateriaal (grootste capaciteit).

Benodigdheden nagelverzorging (protocol 7). Overschorten (voor iedere verzorgende/naaste) Zo nodig verbandmiddelen, bij voorkeur tegaderm. Wattenstokjes
Vaseline
Nivea deodorant
Droogshampoo
Schaartje
Make-up (groene oogschaduw)

Sticker/ papier in tweevoud met: - naam - geboortedatum, - overlijdensdatum en tijdstip, - afdeling.

Uitvoering: Houdt rekening met de geluiden die de bewoner nog kan maken omdat resterende lucht nog wil ontsnappen, licht de naasten die meehelpen bij de zorg hier ook over in. - Zonodig gebit inbrengen (gebruik zonodig kleefpasta) - Oefen druk uit op de blaas om deze te ledigen. - Als het haar verzorgd moet worden als het vet is, spuit dan het haar in met droogshampoo, doe een handdoek eromheen en laat dit 10 minuten zitten. Daarna kan het uitgeborsteld en verder opgemaakt worden. - Wassen op bed, met deze uitzondering dat lauwwarm water gebruikt moet worden en zo min mogelijk zeep. Liefst babyzeep. Met normale zeep wordt de vetlaag van de huid aangetast en neemt de conditie van de huid in grote mate af. Belangrijkste is om gezicht en handen het liefst helemaal zonder zeep te wassen. Extra aandacht voor de ooghoeken en de neus, deze goed schoon maken, eventuele neushaartjes wegknippen. - Verzorg na het wassen het gezicht, de lippen, de oorschelpen en de handen met een heel dun laagje vaseline, de huid wordt dan minder snel blauw. Vaseline goed insmeren, geen vette laag achterlaten. - Sluit de ogen (heel belangrijk) - Sluit de mond, dit kan eventueel door een handdoek in de lengte op te rollen en onder de kin vandaan naar het achterhoofd toe de handdoek strak te trekken. De handdoek niet knopen maar de uiteinden strak onder het achterhoofd over elkaar heen leggen, de zwaarte van het hoofd houdt de handdoek op zijn plaats. Deze ongeveer 12 uur laten liggen. - Verdere aandachtspunten: - Nagelverzorging - Scheren - wondjes verzorgen en zonodig afplakken met tegaderm. - Incontinentiemateriaal aandoen. - Kleding aandoen, haren kammen/opmaken. - Verder lichamelijke verzorging en opmaken naar wens van bewoner of familie, vlg. p.d.a.’s. Blauwe plekken in het gezicht kun je vervagen door middel van lichte groene oogschaduw aan te brengen op de blauwe plek onder de make-up of poeder. - Handen vouwen (al naar geloofsovertuiging). - Laken vouwen tot aan het middel.

Nazorg: - Gebruikte spullen opruimen. - Beddengoed en handdoeken in blauwe zak. - Kleding van de bewoner in roze zak naar de wasserij doen, of met de familie mee naar huis geven. (zie p.d.a.) - Kamer netjes en sfeervol maken voor laatste bezoek naasten. Afscheid van de bewoner kan plaatsvinden. - Bewoner wordt door 2 verzorgenden naar het mortuarium gebracht. Op discrete wijze, vermijd drukke momenten. - 1 verzorgende gaat vooruit om de sleutel bij de receptie te halen. - Laken vouwen over het gehele lichaam. In het mortuarium: - bewoner overplaatsen van ledikant naar koelkatafalk. eventueel m.b.v. glijzeil. (tenzij bewoner binnen 3 uur opgehaald wordt) Let op: eerst een laken op de koelkatafalk leggen, bewoner daar boven op leggen!!! - papier/sticker op de kleding van de bewoner en op het gordijn - Laken over de bewoner heenleggen - koelkatafalk aanzetten. Bij warm weer ook de ventilator aanzetten (het knopje zit bij de ingang links) - De bewoner achter het gordijn plaatsen en gordijnen sluiten - Mortuarium sluiten en de sleutel terugbrengen bij de receptie. - Aandacht voor opvang familie, personeel en betrokken bewoners. Als men de overleden bewoner in het mortuarium nog wil bezoeken dit begeleiden, eerst zelf nog een keer kijken of alles netjes in orde is. - Persoonlijke spullen van de bewoner verzorgen in overleg met familie. Bij afgeven van sieraden e.d. aan de naasten hiervoor een afstandsverklaring laten tekenen. Als de naasten naar huis zijn: - Ledikant en nachtkastje naar de schoonmaakdienst brengen. - Mutatieformulier invullen. - Verpleegdossier retour secretariaat medische dienst - Afdelingsspullen huishoudelijk schoonmaken. - Doos of kar met benodigdheden bijvullen. - Nadat de overledene opgehaald is het mortuarium opruimen.