Inleiding:
Trend, stijl, collectie, confectie, haute couture en design allemaal woorden die erg belangrijk zijn in de modewereld, maar wat is mode eigenlijk? Mode is ontstaan in de 14de eeuw en is sindsdien niet meer weg te denken. Mode is niet alleen trends die gevolgd moeten worden, maar gaat meestal gepaard met politieke, economische, sociologische, psychologische en culturele veranderingen. Mode is esthetisch en ethisch en bovendien geeft het een weergave van je identiteit. Mode zit eigenlijk overal en tegenwoordig is ons dagelijks leven er helemaal mee doordrongen. Maar hoe is mode gegroeid? Wie bepaalt de mode? Wat zijn de inspiratiebronnen voor de ontwerpers? Voor wie is mode bedoeld? Waarom heeft mode zoveel aantrekkingskracht op de mens? En hoe gaat de mode verder evolueren? Dit zijn maar een paar van de vragen die ik zal gaan proberen te beantwoorden.
“ Een tijdelijk, voorbijgaand gebruik in kleding, manieren, uiterlijk voorkomen.” Dit is mode volgens het woordenboek. Dat klopt, mode verandert namelijk steeds. De mode interpreteert net als de schilderkunst en de literatuur de wereld op een geheel eigen manier. Maar mode is meer dan dat…
‘’ Mode, de motieven en achtergronden van het kleedgedrag van de mensen vormen een complex weefsel dat moeilijk te ontwarren is.’’ , schrijft Leontien Van beurden, docente mode- en kostuumgeschiedenis aan de Gerrit Rietveldacademie in Amsterdam. Mijn doel is dan ook om in dit complex weefsel een beetje structuur aan te brengen en omdat dat erg onoverzichtelijk is vanaf de 14e eeuw heb ik mij beperkt tot de twintigste eeuw. Dit ook omdat de twintigste eeuw op het gebied van mode een zeer revolutionaire eeuw was en omdat, nu we pas het nieuwe millennium zijn binnengestapt, het mij interessant leek om achteruit te blikken op de modewereld van de voorbij eeuw. Ook zal ik me iets richten op de veranderingen in mode voor de vrouw, dit omdat deze gewoon veel opvallender waren dan bij de man.
Zoals nu wel duidelijk is geworden is het onderwerp van mijn profielwerkstuk “De ontwikkeling van de mode in de twintigste eeuw”. Mijn onderzoeksvraag is daarom ook heel logisch, namelijk: “Hoe heeft de mode zich ontwikkeld inde twintigste eeuw?” Ik heb deze hoofdvraag verdeeld in verschillende deelvragen die elk een herkenbare periode in de mode weergeven. Zo hoop ik duidelijk beeld van mode in de twintigste eeuw te kunnen creëren…
Hoofdvraag: Hoe heeft de mode zich ontwikkeld in de twintigste eeuw?
Deelvragen:
1. Wat is mode?
2. Hoe ontwikkelde de mode zich in de negentiende eeuw?
3. In welke verschillende periodes kan je de mode in de twintigste eeuw verdelen?
4. Wat beïnvloedde de verschillende periodes en hoe beïnvloedde ze elkaar?
5. Hoe ontwikkeld de hedendaagse mode zich en wat waren de gevolgen van de mode in de twintigste eeuw?
Deelvraag 1: Wat is mode?
Wat is mode? Een moeilijke vraag. Mode is, zoals al gezegd, een tijdelijk, voorbijgaand gebruik in kleding, manieren, uiterlijk voorkomen volgens het woordenboek. Hiermee bedoelen we in het bijzonder het gebruik in kleding. Dit is natuurlijk een heel beknopte betekenis. Mode is veel meer dan alleen kleding.
De mens als “naaktgeboren dier”, zoals de Engelse schrijver Carlyle het formuleerde, heeft kleding nodig om zich te beschermen tegen hitte, kou, regen, sneeuw en zonnestralen. Als het alleen om de bescherming tegen weersinvloeden zou gaan, zou voor de mens slechts een aantal kledingstukken voldoende moeten zijn.
Maar kleding heeft natuurlijk een veel bredere functie: enerzijds wil de mens zich mooi maken en anderzijds kan de mens zich zo onderscheiden van anderen.
De ontwikkeling van mode begon op het moment dat de mens het leuk vond om zichzelf mooi te maken en op te doffen.
Opeens wogen mensen het plezier van een nieuw en modieus kledingstuk af tegen de functionele eisen ervan.
De mode maakte als het ware een paradox zichtbaar: de mens wil in zijn kleding uitdrukking geven aan zijn uniekheid, maar tegelijk moet die kleding ook uitdrukking geven aan zijn verbondenheid met de groep.
In tegenstelling tot klederdracht of alledaagse kleren is de mode voortdurend aan veranderingen onderhevig. Mode accentueert het individuele en ontleend juist daaraan zijn bekoring.
Deelvraag 2: Hoe ontwikkelde de mode zich in de negentiende eeuw?
Om een duidelijker beeld van 20e eeuw te kunnen krijgen is het nodig iets te weten over de daaraan voorafgaande eeuw. Daarom geef ik een kort overzicht van belangrijke ontwikkelingen in de 19e eeuw.
In de deze eeuw zijn er, ondanks de maatschappelijke en economische vooruitgang, toch nog grote klassenverschillen. Dit is duidelijk te zien aan de kleding van bijvoorbeeld de gegoede burgerij en de kleding van de arbeiders. Ook hebben mannen en vrouwen een vaste plaats in de maatschappij. Ieder heeft een duidelijke rol. De man is meestal de baas en de vrouw gehoorzaamd. Er is geen vervaging en verwarring en ieder heeft bepaalde, vastomlijnde eigenschappen en daardoor duidelijke taken. Dit uit zich duidelijk in de mode. Je draagt wat er van je verwacht word als man of vrouw.
Toch weerspiegeld de 19e eeuw ook júist de smaak van de burger, terwijl in de eeuw dáárvoor vooral de smaak van de aristocratie toonaangevend was. In de 18e eeuw gelde er namelijk kledingvoorschriften om aan te geven wie welke kleding mocht dragen. Zo werden sociale verschillen zichtbaar gemaakt en bevestigd. Op het overtreden van deze voorschriften stonden zware straffen. Dit deed men om de ijdelheid van de mens in toom te houden.
De weerspiegeling van de smaak van de burger wordt in de 19e eeuw mogelijk doordat de burgerij politieke macht verwerft.
De 19e eeuw is op het gebied van kleedgedrag in te delen in een aantal perioden, namelijk:
a) De Empirestijl
b) Het Biedermeier tijdperk
c) De Romantiek
d) Het Victoriaanse tijdperk
e) De Fin de Siècle.
a)De Empirestijl ( tot 1815):
In deze tijd is de invloed van de klassieke oudheid op de kleding zeer groot, maar de uiteindelijke vorm is anders. De Empirestijl wordt vooral geïnspireerd door de late neoclassicistische stijl. Er worden namelijk veel elementen uit de Egyptische, Oer-Russische en Romeinse klederdracht toegepast.
De vrouw draagt vaak een empirejurk. Dit is aanvankelijk een soepel, los, en dun gewaad, laag gedecolleteerd, met een aanrijgkoordje vlak onder de buste. Rond 1800 naait men een apart lijfje aan de rok, waardoor het silhouet enigszins verandert. Er komen plooien achter op de rug en de rok krijgt een sleepje. Er komen pofmouwtjes bij en een hoger decolleté. De rok wordt steeds strakker om de heup en heeft een kegelvorm. Aan de zoom krijgt de rok een brede zware decoratie.
Alle versiering van de herenkleding is verdwenen. Het wordt zelfs mode om er nogal nonchalant uit te zien, om maar vooral geen aristocraat te lijken. Terwijl de vrouwenkleding geïnspireerd is op de antieke kostuums, blijft de herenkleding eigentijds van vorm. Wel verandert er veel.
De broeken zijn hiervoor lang en strak en onderste deel stopt men in de laars. Vanaf 1810 begint men de pantalon, een minder strakke broek van stof, te dragen:. En vanaf 1820 wordt de broek over de laarzen heen gedragen.
b) Biedermeier:
De naam van dit tijdperk komt van een bekende stijl in de kunstwereld. Biedermeier was een zeer degelijke en rechtsgeschapen man. Dit uit zich in de mode door vereenvoudiging en verstrakking van de in oude empire mode.
De damesrok was lang, maar bleef voetvrij. Het meest populair werd de redingote-uitvoering ( onder nauwsluitende kleding)
Ook bij de herenkleding was de redingote favoriet. Verder droegen de heren kleurige vesten en overhemden met hoge boorden, de zogenaamde “vadermoordenaar”. De pantalon was ook weer nauwsluitend.
c) Romantiek:
Vanaf de 2de helft van de jaren ‘20 gaat de rechte silhouet van de Empire ( Biedermeier) zich duidelijk wijzigen. De taille zakt weer naar de normale plaats. Een gevolg hiervan is het aansnoeren van de taille met een korset.
Ronde, afhangende schouders zijn een schoonheidsideaal. De lijfjes hebben een horizontaal decolleté. De hoeden worden groter met veel garnering. Dit is het kostuum van de burgervrouw. Tussen 1830 en 1850 wordt de silhouet steeds ronder.
De kleding van de man ondergaat weinig wijzigingen. Het accent ligt vooral op taille en schouders. Het boord van het hemd wordt steeds hoger en er wordt een das gestrikt. Pantalons zijn van boven wijd en van onderen smal. Vaak zijn ze licht van kleur of geruit, maar de jas heeft meestal een donkere kleur. De silhouet vertoont een overeenkomst met de vrouwelijke silhouet van die periode.
d) De Victoriaanse tijd:
De industriële revolutie ontwikkelt zich zeer snel (1850). De burger gaat machtsposities bekleden. Er ontstaat een groep “nouveaux riches”, de rijkere burgers. Het ideaalbeeld van de man en de vrouw staat nog recht overeind. Na 1850 wordt de herenmode somberder en stijver. De man heeft de meeste rechten thuis, hij is een heer. En de kleding laat dit ook zien: donker, degelijk, onkreukbaar en met een hoge witte boord. Het driedelige kostuum ontstaat.
De vrouw is volgzaam, aanhankelijk en afhankelijk en onwetend. Ze heeft slechts een decoratieve functie. Haar kleding toont dit: niet-functioneel, ingesnoerd en bewegingbeperkend.
e)La fin de siècle:
In deze tijd wordt de kiem gelegd voor de grote 20e-eeuwse vernieuwingen op wetenschappelijk en cultureel vlak. Het is een onzekere tijd. Men is op zoek naar nieuwe ideeën. Tijdens de siècle zijn de kostuums van de vrouw overdadig versierd. De rokken zijn zeer wijd en wordt achter opgenomen door een kussentje, de crinolette. De silhouet heeft zich vanaf 1800 ontwikkeld van een natuurlijk silhouet naar een onnatuurlijke deformatie. De wespentaille krijgt men door een stevig korset met baleinen.
In deze tijd gaat de man sportievere kleding dragen. Tijdens de Fin siècle komen er veel verschillende soorten hoofddeksels: hoge hoeden, bolhoeden, de homburg, slappe vilthoeden, strohoed en later ook sportieve petten.
Deelvraag 3. In welke verschillende periodes kan je de mode in de twintigste eeuw verdelen?
De ontwikkelingen in de mode kun je niet allemaal precies van decennium tot decennium weergeven omdat ontwikkelingen nou een maal geen rekening houden met de tijd (in jaren). Veranderingen in de mode gaan namelijk ook gepaard met politieke, culturele, wetenschappelijke, technische en sociaal-economische gebeurtenissen en ontwikkelingen. Daarom heb ik de 20e eeuw in acht periodes die het beste bij de ontwikkelingen aansluiten verdeeld. Ik zal bij elke periode toelichten welke factoren hierbij een rol spelen en in welke stijlen zich dit uit. Omdat het moeilijk is een duidelijke stijl en de invloeden daarvan te beschrijven zal ik per periode de belangrijkste ontwikkelingen puntsgewijs aangeven. Hierbij geef ik bij het begin in korte inleiding voor meer inzicht in het bepaalde tijdperk.
Dit zijn de periodes:
1. Vanaf 1900 tot de Eerste Wereldoorlog Het begin van de Haute Couture.
2. Na de Eerste Wereldoorlog en de jaren ’20 De gouden jaren.
3. De crisistijd voor de Tweede Wereldoorlog de nieuwe eenvoud.
4. De Tweede Wereldoorlog en de wederopbouw Mode in tijden van nood.
5. De jaren ‘50 De New Look.
6. De jaren ’60 Revoluties in de mode.
7. De jaren ’70 Flower Power.
8. De jaren ’80 Dress for Success.
9. De jaren ’90 tot nu Mode gaat globaal.
Periode 1. Vanaf 1900 tot de Eerste Wereldoorlog Het begin van de Haute Couture.
Het eerste kwart van de 20e eeuw is een periode van vernieuwing en vooruitgang, ondanks WO1. Ook in de kleding heeft er een enorme verandering plaats gevonden, vooral in de kleding van de vrouw. Dit heeft te maken met politieke, culturele, wetenschappelijke, technische en sociaal-economische gebeurtenissen en factoren van het begin van de 20e eeuw.
• De vrouw in WO I:
Er ontstaat een internationale vrouwenbeweging die strijd voor gelijke rechten voor de vrouw. In de Eerste Wereldoorlog wordt het maatschappelijke rollenpatroon doorbroken. De vrouw krijgt meer verantwoordelijkheden, omdat de man zich bezighoudt met de oorlog. Na de oorlog is de vrouw natuurlijk niet meer te stuiten in haar vrijheidsdrang. Deze drang komt tot bijvoorbeeld tot uiting in het afwijzen van knellende kledingstukken en het dragen van soepele of wijdere rokken die steeds korter worden.
• Het Russisch ballet:
In de eerste twintig jaar van de eeuw is het vooral de dans die van grote invloed is op de mode en het kleedgedrag. Een voorbeeld hiervan is het Russisch ballet van Diaghilev in 1909. Hun repertoire bestaat uit sprookjes uit 1001 nacht en Russische folkloristische verhalen. Deze balletten roepen een exotische, oosterse sfeer op met die prachtige decors en kostuums met barbaarse accenten, woeste kleuren en felle contrasten. Dit beïnvloed de mode en zo gaat dus ook de dagelijkse kleding eruit zien.
• Paul Poiret:
De meest vooraanstaande modeontwerper, in de eerste 20 jaar van de 20e eeuw, is Paul Poiret. Hij is de eerste persoon die niet op de functionaliteit let van de kleding. In tegenstelling tot andere Franse couturiers staat hij open voor nieuwe ontwikkelingen. Poiret’s ontwerpen zijn, vergeleken met de in die tijd gangbare mode, zeer revolutionair. De japonnen zijn lang, sluikvallend en hebben een verhoogde taille. Ook zijn ze geïnspireerd op Griekse en Romeinse klederdracht. Een andere inspiratiebron voor Poiret is het Midden-Oosten van de sprookjes uit 1001 nacht. Zijn modellen zien er uit als haremdames met hun tulbanden, draperieën en harembroeken. Poiret is, geïnspireerd door het Russisch ballet, in zijn ontwerpen steeds extravaganter en exotischer geworden. Hij is verantwoordelijk voor de rage in glitterende stoffen, lange parelkettingen en tulbanden.
In de jaren ‘20 moet Poiret concurreren met de ontwerpster Chanel en in plaats van met de tijd mee te gaan, worden zijn ontwerpen steeds gecompliceerder en overdadiger, in tegenstelling tot de simpele kleding van Chanel. Poiret stierf berooid en vergeten.
• Vrouwenmode:
Het traditionele beeld van het ideale vrouwtype is de matrone. Volwassen en rijzig van postuur, met een tamelijk zware boezem, steekt zij koel en zelfverzekerd in een merkwaardig S-vormig korset. Haar rokken vallen glad over de heup en waaieren naar de grond toe uit. Overdag zijn de japonnen of blouses gesloten met hoge boordjes, maar ’s avonds draagt men avondjaponnen met zeer diepe decolletés waarbij altijd lange handschoenen worden gedragen. De hoeden zijn zeer groot en overdadig versierd. Om de hals worden veren boa’s gedragen.
Satijnen japonnen worden geborduurd of met de hand beschilderd. Dit vraagt natuurlijk veel arbeidsuren en ze zijn dan ook erg kostbaar. Vanzelfsprekend konden alleen vrouwen uit de hogere standen deze kleding dragen. Begin 20e eeuw is er nog steeds een duidelijk verschil in kleding tussen arm en rijk.
Maar het silhouet van de vrouw begint te veranderen rond 1908. De S-vorm verdwijnt. De heupen lijken door de nieuwe japonvorm smal en het dragen van steeds grotere hoeden draagt bij aan het versmallende effect.
Rond 1910 zal de vrouwelijke silhouet pas echt een grondige wijziging ondergaan door de ontwerpen van Paul Poiret. Beïnvloed door de anti-korsethouding van de vrouwenbeweging, de trend van het oriëntaalse en de komst van de Russische balletten wijzigt hij de silhouet van een onnatuurlijke naar een natuurlijke vorm.
De rokken worden na 1910 steeds smaller en resulteren in de bekende strompelrok. Het lijfje van de blouses krijgt steeds vaker een V-hals met platte kraag en het hoge boordje verdwijnt.
• Mannenmode:
Voor de mannen verandert er niet veel. Ze dragen de geklede jas en de hoge hoed. Populair is het wandelkostuum met colbert, gedragen met een homburg, een soort hoed.
De pantalon is nauw en jongere mannen beginnen pantalons met omslagen te dragen met een scherpe vouw voor. De kragen van de overhemden zijn zeer hoog en doen denken aan de hoge boordjes van de dameskleding.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt er niet veel aandacht besteed aan de mode. Er is maar een duidelijke verandering en dat is de versombering van kleding in het algemeen.
Periode 2 :Na de Eerste Wereldoorlog en de jaren ’20 De gouden jaren.
Na de eerste wereldoorlog is er weinig reden tot optimisme en vertrouwen. Men is gedesillusioneerd en de Europese geallieerde landen zijn bijna failliet. Vooroorlogse gebruiken en gewoonten verdwijnen. De mensen ervaren de toekomst, met reden, als onzeker.
In deze periode ontstaat het consumptiekapitalisme, er is een nieuwe visie op de arbeider als consument. De lonen worden verdubbeld om de koopkracht van de arbeider te verhogen. De arbeider krijgt in de jaren ‘20 meer variatie in bestedingsmogelijkheden. Deze neemt steeds meer het kleinburgerlijke cultuurpatroon over. Men heeft de behoefte als een heer of dame gekleed te gaan. Ook de reclame gaat zich steeds meer richten op het nieuwe koopkrachtige publiek, onder andere in de vorm van mode advertenties.
De mode gaat gepaard met culturele ontwikkelingen. Het is in de jaren ‘20 dat de ideeën van de avant-gardekunstenaars gestalte krijgen in de kleedvormen en nu word juist ook de basis gelegd voor de moderne tijd. Vooral hun opvattingen over functionaliteit en vormgeving zijn duidelijk waar te nemen in de praktische kleding en de geometrische kleedvormen van de jaren ‘20.
• Roaring twenties:
De jaren ‘20 worden de ‘roaring twenties’ of de ‘jazz age’ genoemd. De mensen storten zich in het feestgedruis om alle narigheid van de oorlog te kunnen vergeten. Ze willen alles uit het leven halen wat er te halen valt. Vooral de jongeren vergeten zichzelf in een uitbundig sociaal leven. Reizen, feesten, gekostumeerde bals, cocktailparty’s, seksuele uitspattingen en wild gedrag kenmerkt hun nieuwe levensstijl. En met de levensstijl gaat ook een zeer luxe kledingstijl gepaard.
Niet alleen uitgaan maar ook sport wordt nu bereikbaar voor iedereen omdat men meer vrije tijd en een beter inkomen krijgt. Terwijl vroeger sport alleen beoefend werd door de adel en de rijke burgerij. Er ontstaat een grote belangstelling voor de sport, zowel voor de actieve als de passieve sportbeoefening. Het is dus ook niet verwonderlijk dat de sport van grote invloed is op de comfortabele, sportieve kleding van de jaren 20.
Op het gebied van muziek is Jazz de populairste muziekvorm en daarmee dansen dé recreatie van de jaren ‘20. Vooral de charleston is populair. Het is modern om zwarte jazzmusici op feestjes uit te nodigen. En met de interesse in jazz loopt ook een interesse in de Afrikaanse cultuur kleding parallel.
Maar ook de filmindustrie groeit. De sterren worden bewonderd en geïmiteerd. De vrouwelijke sterren zijn allemaal van het type mysterieuze, fatale vrouw, de zogenaamde ‘femme fatale’. Alles wat uit de droomfabriek Hollywood komt, zoals make-up, kleding, de stijl van bepaalde sterren, is van grote invloed op het kleedgedrag.
• Confectie:
In Amerika is het modebedrijf sterk georiënteerd op hoeveelheden in dezelfde stijl in plaats van vernieuwingen en trends. Voor de modetrends moeten Amerikaanse confectiebedrijven naar Parijs. Aangepast aan de Amerikaanse smaak en gestandaardiseerd voor de massaproductie, komen Parijse ontwerpen in de Amerikaanse winkels terecht. Doordat in de jaren ‘20 de vorm van de kleding voor vrouwen zo sterk vereenvoudigd wordt, worden de mogelijkheden in de confectie groter.
De Amerikaanse markt is ook zeer alert op rages, veroorzaakt door filmsterren. Binnen de kortste keren worden door filmsterren populair geworden kledingstukken te koop aangeboden in modezaken of warenhuizen. Begin jaren ‘20 is dat bijvoorbeeld het mantelpakje ‘Pearle White’ uit de film ‘Plunder’. Dit mantelpakje wordt op de markt gebracht voor een nieuwe doelgroep: het werkende jonge meisje.
Vrouwen met een krappe beurs slagen er nu ook in om er chique en duur uit te zien. In de jaren ‘20 wordt het onderscheid tussen rijk en arm steeds minder waarneembaar. Mode wordt bereikbaar voor de kleine burgerij en de arbeidersklasse.
• Modehuizen:
Modehuizen bevinden zich over het algemeen na de Eerste Wereldoorlog in een staat van verwarring. Sommige richten zich op vooroorlogse stijlen en andere realiseren zich dat er geen terugkeer mogelijk is. De oude klant verdwijnt voor een groot deel en wordt vervangen door een nieuw type klant die in de Eerste Wereldoorlog rijk is geworden.
• Textiel:
Na 1918 moet de schade die men geleid had in de oorlog ingehaald worden. Nieuwe technieken in weefsels ontstaan er rond 1920. Gaas, chiffon en lamé, soms gecombineerd met fluweel en dessins van gouddraad en zilverdraad, zijn erg in trek. Dit omdat ze zeer vernieuwend zijn.
• Sonia Delaunay:
Een vernieuwende ontwerpster die erg geïnteresseerd is in vorm en kleurtheorieën, onderzoek naar de relatie van kleuren onderling en het scheppen van ruimte door contrast. Veel filmsterren en andere beroemdheden kopen bij haar unieke stukken. En ze heeft veel imitators. Een zéér belangrijke hiervan is Chanel.
• Coco Chanel :
Ze begint als modiste al voor 1914. In 1919 opent zij haar eigen modehuis te Parijs. Ze is zeer inventief. Al in 1915 ontwerpt ze kleding van de nieuwe Amerikaanse synthetische stoffen. Ze is de eerste die wollen jersey toepast in damesmode. Ze is ook de eerste die rekening houdt met het feit dat er veel vrouwelijke klanten heeft die een baan hebben en die een actief leven leiden. Ze brengt daarom speciaal voor dit type vrouw, functionele tailleurs, die chique genoeg zijn voor diners of recepties. Ook voegt ze namaaksieraden toe aan haar kleding. Vanaf dat moment zijn namaaksieraden niet meer uit het modebeeld weg te denken. Ze introduceert in 1926 het simpele zwarte jurkje, geschikt om bij allerlei gelegenheden gedragen te worden. Ze brengt de strandpyjama, de uniseks, de twinset, de leren ceintuur en gehaakte kant in de mode. Ze is de ontwerpster van de ‘luxearmoede’.
• Vrouwenmode:
Het beeld van de vrouw. Het beeld van de ideale vrouw verandert in de jaren ‘20. Het is niet meer de matrone van de eeuwwisseling, maar het jonge meisje of de jonge, geëmancipeerde vrouw. Hoog op de benen met smalle heupen en weinig boezem is ze slank, op het magere af. Maar bovenal is zij geëmancipeerd.
Ze rookt in het openbaar, maakt zich op, zoekt haar eigen vriendjes uit, spot met kritiek en heeft een ongedwongen houding. Ze maakt een jongensachtige indruk. Het kortgeknipte haar draagt bij aan het beeld van de garçonne.
Maar de garçonne komt niet zomaar uit de lucht vallen en de verandering ging erg geleidelijk. De rokken worden wat wijder en ook wat korter en de taille zakt naar de heupen. Het lange haar wordt door veel vrouwen afgeknipt. Het silhouet werkt verlengend door de verticale vorm. De halsuitsnijding is vooral de boothals. Rond 1922 is er veel zilver te zien in kleding en accessoires.
In 1923 worden de rokken echt een stuk korter. In 1925 zijn ze het kortst: tot vlak onder of op de knie. De boezem en heupen worden afgeplat doormiddel van speciale onderkleding. De jurk is nu zo vereenvoudigd dat het niet veel meer is dan 2 aan elkaar genaaide stukken stof. Dit is de geboorte van de hemdjurk. Bij deze hemdjurkjes wordt een cloche, een pothoed, gedragen.
Mannenkleding wordt veel gebruikt als basis voor vrouwenkleding. Blazers en blouses met dasjes en manchetknopen en zwarte colbert van mannelijke snit worden algemeen gedragen. Natuurlijk wordt deze kleding niet door iedereen gedragen. Heel wat couturiers en conservatievere vrouwen moeten niets hebben van al dat moderne gedoe.
Toch komt later komt het vrouwelijk silhouet weer tevoorschijn. De rokzomen gaan weer zakken. De kleding en hoed krijgen wat meer versiering en taille komt geleidelijk aan weer op zijn plaats te zitten. Rond 1927 verdwijnt het jongensachtige. Het silhouet wordt vrouwelijker en de kleding gaat meer de lichaamsvormen volgen.
• Mannenmode:
Na WOI maakt de mannenkleding een vrij snelle ontwikkeling door. Nieuw zijn dan het soepele overhemd, de stropdas en het polshorloge. Ook de kleding van de man wordt steeds functioneler en ruimer en er is meer variatie in kleur.
In de jaren ‘20 wordt de mannenmode vooral bepaald door de populaire prins Edward. Hij populariseert de plusfour (broek met nauwe pijpen), vooral gedragen bij de golfsport, de das met windsoorknop, de gekleurde pochet vest bij het rokkostuum. Hij draagt colberts die strak om de heupen vallen en een pantalon met wijde broekspijpen.
Ook de mannenkleding verandert in de jaren ’20, vereenvoudiging is ook hier troef. Het jacket verdwijnt en het rokkostuum wordt acceptabel voor soirees, bals en officiële diners. Later gaat de smoking de plaats innemen van het rokkostuum. De vereenvoudiging van de herenkleding heeft veel te maken met de sportkleding die steeds meer als alledaagse kleding gebruikt gaat worden. Later gaat de man ook poloshirts dragen en jerseytruien. Petten komen in de plaats van strohoeden. De broekspijpen veranderen in de jaren ’20, net als de rok, veel van vorm. Van vrij smal naar zeer wijd en dan weer smaller.
Een tijd van veel positieve ontwikkelingen waarbij men nog niet voorbereid is op de treurige toekomst.
Periode 3: De crisistijd voor de Tweede Wereldoorlog De nieuwe eenvoud.
In de jaren ’20 groeit de economie en productie enorm snel in de Verenigde Staten. Dat komt door het ontstaan van nieuwe industrieën in verband met nieuwe uitvindingen op wetenschappelijk en technische gebied. Eind jaren ’20 loopt alles uit de hand. Lonen houden geen gelijke tred met de productiviteit. Daardoor blijft de koopkracht achter en stapelen de voorraden zich op.
Als de beurskoersen in korte tijd sterk dalen, breekt er paniek uit. Er heerst over de hele wereld een financiële en economische crisis.
• Elsa Schiaparelli
Één van de meest toonaangevende modeontwerpsters van de jaren ’30 is Elsa Schiaparelli. Haar ontwerpen zijn surrealistisch en dramatisch, maar zeer goed gemaakt en draagbaar. Het is een totaal ander type ontwerpster dan Chanel. Chanel was ontwerpster van de modernisten en Schiaparelli van de surrealisten. Ze is de eerste die speciale thema’s gebruikt voor haar modeshows. De vorm van de kleding is weer traditioneel vrouwelijk. De crisis doet de vrouw weer terugvallen in haar traditionele rol, zodat zij zich weer plaatst onder de bescherming van de man.
• Vrouwenmode:
Vanaf 1930, onder invloed van de wereldcrisis en de sociale en politieke internationale spanningen wordt de klok weer terug gezet wat betreft het vrouwbeeld en de mode. De kleding neemt weer klassiekere vormen aan. Japonnen vallen sluik langs het lichaam, het been wordt weer bedekt. Het accent komt te liggen op andere lichaamsdelen: armen, schouders en rug. Op elk gebied komen er bezuinigen. Modehuizen proberen het hoofd boven water te houden. De kleding wordt bescheidener van karakter. Men maakt gebruik van goedkopere synthetische stoffen.
Het silhouet is dus gestroomlijnd, zacht vloeiend langs heup en taille. De stof is schuin geknipt, dit is een vinding van ontwerpster Madame Vionet. De rok is lang waardoor het silhouet verlengd wordt. De stoffen zijn glad en effen. Eind jaren ’30 verschijnen er wat meer kleine bloemenprints. Bont is bijzonder populair in de vorm van versiering op mantels. Lijfjes en blouses hebben rond de hals sjaals en strikken. Men draagt ook vrij strakke truitjes met sjaalkraagjes. De rokken zijn vanonder tamelijk wijd. Mantelpakken kleden slank af, zijn recht, hebben korte jasjes en de rokzoom valt tot net onder de kuit. De avondjaponnen hebben lage decolletés. Kleine capes worden in de loop van de jaren ’30 mode. Schoenen zijn in de jaren ‘30 vrij sportief van vorm. Het silhouet in de jaren 30 verandert langzaam van een sluikvallend, verlengend en zeer vrouwelijk silhouet in een geaccentueerder , korter en vierkanter silhouet dat in de jaren ‘40 sterk doorzet.
• Mannenmode:
De herenkleding was in de jaren ’20 sterk op Engeland gericht, maar in de jaren ’30 meer op Amerika. Doordat de Amerikaanse confectiefabrikanten stylisten en ontwerpbureaus gaan gebruiken, introduceert de Amerikaanse confectie regelmatig nieuwe ideeën die in Europa aanslaan. Over het algemeen wordt de herenkleding minder zwaar en comfortabeler. Het herenkostuum gaat men van lichter materiaal maken. Katoen wordt steeds populairder. De mannenmode wordt over het algemeen veel kleuriger dan vroeger.
Periode 4: De Tweede Wereldoorlog Mode in tijden van nood.
De jaren ’40 kunnen verdeeld worden in een oorlogsperiode en een periode van vrede en wederopbouw. Tijdens de 2de wereldoorlog speelt de vrouw een actievere en belangrijkere rol dan tijdens de 1ste wereldoorlog. Door de oorlog verandert het bestaan van de mensen ingrijpend. Vernedering, gevangenschap, armoede, honger en dood zijn dagelijkse realiteit. Daarom is het ook logisch dat de interesse in mode verdwijnt. Hierdoor stagneert het modebedrijf tijdens de 2de wereldoorlog. In Parijs gaat het ook met de couture slecht. Als klanten blijven slechts de vrouwen van hoog geplaatste nazi’s, vriendinnen van collaborateurs en enkele zeer rijke Françaises over. Met de confectie is het ook slecht gesteld. Niet alleen omdat de textielgoederen op de bon zijn, maar omdat veel confectiehuizen joodse eigenaars hebben. De ontwikkeling van de confectie stagneert. Kortom het gaat slecht met de mode.
• Vrouwenmode:
Gedurende de Tweede Wereldoorlog moet er op elk gebied flink bezuinigd worden.
Die bezuinigingen hebben een grote invloed op het kleedgedrag. Veel vrouwen duiken op een gegeven moment in de klerenkast van hun echtgenoot. Ze gaan over op het dragen van herenkleding. Eerst zijn het colbertjes en jassen, later de pantalons. Behalve dat deze ontwikkeling ontstaat uit pure noodzaak, zit er een emancipatorisch element in.
De vrouw gaat steeds meer met accessoires werken om wat variatie te brengen in de kleding die voor alle klasse van de maatschappij steeds gelijkvormiger wordt. Door het verdwijnen van de glamour in de kleding wordt de aandacht vooral gericht op de make-up en het kapsel.
Vrouwen zijn vaak werkzaam bij militaire hulpdiensten. Ze dragen uniformen die van invloed zijn op de burgerkleding. Het klassieke kledingsstuk in de Tweede Wereldoorlog is hierdoor dan ook het mantelpak: rechte rok tot vlak onder de knie, met een lang, recht jasje dat hoog is dichtgeknoopt.
• Mannenmode:
Voor de mannen zijn er in deze periode niet veel veranderingen in het modebeeld. Het enige merkbare verschil de verslechterde kwaliteit.
• Jeugdmode:
Behalve het verschil tussen mannen en vrouwen in het modebeeld ontstaat er nu ook een nieuw verschil namelijk het modebeeld van jongeren. In Frankrijk ontstaat rond 1942 een stijl van kleden die Zazou genoemd wordt. Deze stijl is ontworpen door jongeren die de oorlog beu zijn. Ze willen met de oorlog niets te maken. Ze dragen kleding waar de bezuinigingen niet aan te zien zijn. Jongemannen dragen bijvoorbeeld wijde pantalons, lange, licht getailleerde jasjes en leren schoenen met dikke leren zolen. De overhemden hebben hoge boorden en de dassen een kleine knoop. De stijl is zacht en vrouwelijk van karakter. Dit zijn pas een van de eerste tekenen van jongerencultuur. De echte jongerencultuur ontstaat in de jaren ’60 en ’70.
Periode 5: De wederopbouw en jaren ‘50 De New Look
In de jaren ’50 herstelt Europa economisch gezien van het faillissement, veroorzaakt door de oorlog. De oorzaak is de enorme hulp van Amerika en een aantal goede politiek-economische beslissingen van de verschillende regeringen.
• Modeshow:
Parijs wil na de oorlog tonen dat het nog steeds het modecentrum van de wereld is. Men organiseert de manifestatie ‘Le Théâtre de la Mode’. De eerste prestatie vindt plaats in 1945 in het Museum van Decoratieve Kunsten. Alle bekende modeontwerpers doen eraan mee. De gelanceerde mode bestaat uit zeer wijde, tamelijk korte modellen. De avondjaponnen hebben diepe decolletés met daarover bolero’s.
• Trendsetters:
Gedurende de jaren ’50 is de Parijse haute couture een essentiële bron en middelpunt van de modewereld. Het is de periode van de modekoningen. In de jaren ’20 en ’30 zijn filmsterren en jonge aristocratie trendsetters. Ze zijn wandelende visitekaartjes van beroemde couturiers. In bladen als Vogue en Vanity Fair staan zij vaak op de foto. Het modebewuste publiek identificeert zich met deze trendsetters en gaat ook de kleding dragen die door hen in de bladen wordt aangegeven.
Na de Tweede Wereldoorlog verandert alles. Er ontstaat tijdelijk een leegte op het gebied van trendsetters. Amerika kijkt naar Parijs, want in Amerika heeft men het mode- en kledingbedrijf grootschalig opgezet voor de massaproductie, maar er is geen traditie van modeontwerpen.
De Parijse couturiers ontpoppen zich als ware dictators op modegebied. Ieder jaar komen zij met een nieuwe lijn die gevolgd moet worden. Ze krijgen een geweldige autoriteit en ze worden wereldberoemd. Het beroep van couturiers krijgt een zekere glamour. De wil der modekoningen is wet.
• Modehuizen:
Dior opent zijn modehuis in 1947, gesteund door de textielproducent Boussac. Hij brengt de New look en is op slag wereldberoemd. Zijn couture heeft gedurende de jaren ’50 het meeste prestige. Als Dior eind jaren ’50 overlijdt, volgt Yves St. Laurent hem op.
De grote modehuizen die vervolgens in de jaren’50 ontstaan en het gezicht van de mode bepalen, zijn Lanvin-Castillo, De Givenchy en Pierre Cardin. Deze laatste bereikt echter zijn top in de jaren ’60. De dames Lanvin en Chanel zijn in de jaren ’50 nog steeds actief, maar het zijn vooral de heren couturiers die in die periode regeren.
Het modebedrijf en de haute couture maken in de jaren ’50 een grote bloeiperiode door. Vanzelfsprekend leeft ook de textielindustrie hierdoor op. Tweemaal per jaar gaat men naar Parijs voor de collecties. Een evenement waarvoor een strenge selectie plaatsvindt, want er wordt veel gespioneerd en gekopieerd.
• Vrouwenmode:
Tot 1947 draagt men nog veel tailleurs van het uniformmodel, maar dan slaat Dior een andere richting in met zijn New look. Het nieuwe van deze lijn is dat de rok drastisch wordt verlengd, meters wijd is en dat de taille flink wordt ingesnoerd. Het lijfje zit strak om het lichaam. Voor deze lijn een korsetje nodig: de zogenaamde guèpiere. De schouders zijn rond en vrouwelijk.
Dior brengt deze lijn uit een soort nostalgie naar het verleden, naar de Fin de Siècle. De New look wordt wel bekritiseerd. Stof is nog erg duur en voor veel vrouwen niet te betalen. Het wordt toch een succes, dat tot ver in de jaren ’50 doorwerkt. Zoals gezegd is de New look de basis voor het algemene modebeeld van de jaren ’50. Fundamenteel bestaat de kleding uit zeer wijde rokken, getailleerde jasjes, blouses met aangeknipte mouwen en mantels in piramidevorm. Toch is er juist in die tijd sprake van grote variatie. Het kan niet op; trapezelijn, tulplijn, ballonrok, pothoed, vele nieuwtjes volgen elkaar snel op. Ook ontstaan er in de vrouwenmode veel verschillende modelijnen en looks. Omdat er erg veel ontstaan zal ik de belangrijkste noemen en toelichten.
Rond 1950 komen er verschillende stijlen:
a) Asymmetrische en gestileerde kleding. De vormen zijn geometrisch. De rokken zijn iets korter dan een paar jaar terug. Er komen plooirokken en een nieuw type rok: de kokerrok en s ’avonds draagt men ook rokken van het trompetmodel.
b) De Chinese look in de vorm van koeliehoeden en Chinese jasjes, die wijd en kort zijn. Over het algemeen gaat de kleding er beginjaren ’50 wat soepeler uitzien. Zelfs Dior maakt minder gebruik van vullingen en baleinen.
c) De Ballerinalook die veel door jonge teenagers gedragen wordt. Cirkelrokken, strakke truitjes met boot- of V-hals, maillot en brede ceintuur zijn er de kenmerken van, evenals de piratenbroek en wijde truien. Als schoen wordt natuurlijk de platte ballerina gedragen.
In het midden van de vijftiger jaren zijn er in feite drie soorten kleding: Kleding die gedragen wordt door jongeren in verband met de opkomende jongerencultuur; kleding met een eigen vorm, zoals de A-lijn, gemaakt van stuggere stoffen en vaak ingewikkeld van constructie, en kleding die zich naar het lichaam richt en gemaakt is van soepele materialen. Eind jaren ’50 komt Chanel verrassend terug met een nieuwe collectie. Mooie rechte tweed mantelpakjes afgezet met galon of wollen band, bijhorende zijden blouses met een gestrikte kraag, de namaak gouden kettingen, en de matelot. Deze bepalen de mode voor het einde van de jaren ’50.
• Mannenmode:
De ontwikkeling van de herenkleding gaat vooral de richting uit van de sport en het comfort. Ook de militaire kleding uit de Tweede Wereldoorlog heeft invloed op de herenkleding. Als het Amerikaanse leger namelijk wegtrekt uit Europa, laten zij grote voorraden legerkleding en andere artikelen achter. Er komen winkels die deze goederen tegen voordelige prijzen verkopen. Dit zijn de zogenaamde dumpzaken. Legeroverhemden, broeken, jacks en andere producten vinden hun weg naar de koper en als de voorraden opraken worden er nieuwe voorraden geïmporteerd. Door deze ontwikkeling komt er kleding op de markt die geïnspireerd is op de Amerikaanse kleding van het leger. De herenkleding krijgt een sportiever uiterlijk.
Vooral in Engeland is er behoefte aan elegantie en de geraffineerde snit van het maatpak dat zo in de verdrukking is gekomen in de jaren ’40. De jonge Engelsen die zich maatpakken aan laten meten bij kleermakers, worden neo-Edwardians genoemd. Hun kostuums zijn geïnspireerd op de elegante herenkostuums van het tijdperk van koning Edward, begin 20e eeuw. De jonge mannen die zich dergelijke pakken aan laten meten, komen uit de gezeten burgerij. Ze willen, na de opkomst van de confectiepakken, sportkleding en uniformen, weer kostuums met een geraffineerde coupe, perfecte afwerking en zorg voor detail.
Het kostuum van de neo-Edwardians heeft een smalle, rechte pantalon, hoog dichtgeknoopte lange en rechte jasjes met kleine revers en smalle schouders. De overhemden hebben een hoge boord en smalle dassen. Ook de bolhoed met een smalle rand komt weer terug.
• Jongerencultuur:
De dame bepaalt tot ongeveer de jaren ’20 het kleedgedrag voor een groot deel. De film doet dat tussen de jaren ’20 en ’50. Vanaf de jaren ’50 bepaalt voornamelijk muziek het kleedgedrag van vooral de jongeren. Na de Tweede Wereldoorlog ontstaan er in Amerika een aantal jongerengroepen. Dit zijn de Hells’ Angels en de Beatniks (de beatgeneratie) en later ook de rockers. Ze hebben ieder een eigen manier van leven en kleden. Jongerencultuur ontstaat niet zomaar, er zijn duidelijke factoren en motieven die meespelen. Daarom zal ik ze allemaal kort met hun kledingstijl toelichten:
a) The Hells’ Angels zijn jongeren die, na hun oorlogservaringen als Amerikaans soldaat in Europa, de Stille Zuidzee en het Verre Oosten, moeite hebben zich meer aan te passen aan de maatschappij. Zij zijn rusteloos en gaan op zoek naar iets dat hun leven meer inhoud geeft, óf iets dat meer sensatie brengt dan het burgermansbestaan dat zij verafschuwen. De Hell’s Angels zijn sterk gericht op lichamelijke agressie en ze willen door middel van hun kleding mensen imponeren of angstig maken. De Hell’s Angels, die zich vooral in Amerika ontwikkelen in jaren ’50 en ’60 zijn nozems die met hun leren jacks en hun motoren de straat onveilig maken. De Hell’s Angels zijn sterk groepsgericht, kennen leiders en hun kleding is uniformachtig.
b) De beatniks ontwikkelen zich in de jaren ’50 tot een internationaal verschijnsel. Ze gaan op in de hippiebeweging die in het midden van de jaren ’60 ontstaat en waarvan zij deels de voorlopers zijn. De beatniks zijn meer gericht op geestelijke ontwikkeling en hebben culturele interesse, vooral voor moderne jazz en poëzie. De beatniks zijn individueel van instelling. De kleding van de beatnik is tegenwoordig moeilijk te omschrijven als bijzonder, omdat wij nu gewend zijn aan dit soort kleding. De beatnik van toen droeg t-shirts, kaki legerbroeken, blue jeans en legeroverhemden. Sommigen dragen een alpinopet, anderen dragen Mexicaanse kledingstukken omdat Mexico een door beatniks graag bezocht land is. Ook de zonnebril voor buiten én binnen is zeer populair. Dat heeft men van bepaalde jazzmusici overgenomen. Men wil zich als beatnik en hipster onderscheiden van de grijze massa om zich als persoonlijkheid te manifesteren.
c) De rockers zijn beïnvloed doordat er een nieuwe muziekstijl ontstaat namelijk; De rock and roll. Deze is ontstaat in de vroege jaren ’50 en spreekt de jongeren geweldig aan. De meeste popzangers zijn een soort sekssymbolen, met name Elvis Presley. Zijn uiterlijk en kleding hebben model gestaan voor een hele generatie jongeren. Hij staat ook model voor de authentieke rock and roll zanger: gitzwart (eventueel geverfd) kort haar met een kuif, lang en slank van postuur en vaak zwarte kleding dragend. De colberts zijn breed en lang. Ze hebben een sjaalkraag vaak deels van fluweel en ook wel fluwelen manchetten. De broek is van het model kachelpijp en tamelijk kort. Men draagt er meestal lichtgekleurde sokken bij en de bordeelsluiper, een suèdeschoen met dikke crêpezool, de trots van elke rechtgeaarde rocker. (‘Don’t you step on my blue suède shoes’ waarschuwt ook Elvis in één van zijn grootste hits.)
De meisjes dragen geen specifieke rock and roll-kleding. Ze dragen de bekende, algemeen gedragen kleding van eind jaren ’50: wijde rokken, tule petticoats eronder, truitjes of overhemdblouses. Een ander zeer populair kledingstuk is de twinset. Eind jaren ’50 komt het op de markt in pasteltinten. Samen met de lagen gekleurde petticoats, wijde katoenen rokken, de brede ceintuur en de queenies (schoentjes met sterk gebogen hak) en de suède jasjes vormt het uniform van de moderne tiener.
• Italiaanse invloeden:
Eind jaren ’50 wordt de Italiaanse invloed op modegebied merkbaar. Jongeren gaan schoenen dragen met steeds puntiger neuzen. De damesschoenen zien er uit als gevaarlijke wapens. Zeer spitse tenen en stilettohakken.
Allerlei Italiaanse elementen dringen door in de mannenmode. Vooral bij een groep Engelse jongeren. Zij gaan gekleed in wollen truien met polokraag, parka’s, de desertshoes (schoen van beige suède met dunne zool) en een kapsel in Italiaanse stijl. Ze worden de Mods genoemd. Ze worden afgeschilderd als de losgeslagen jeugd. De Mods luisteren het liefst naar obscure muziek, maar ook wel naar populaire zwarte zanggroepjes, dameszanggroepjes en naar moderne Jazz. Begin jaren ’60 ontwikkeld deze voorkeur zich tot interesse in authentieke rythm and blues.
Hiermee staan we aan het begin van de enorme ontwikkeling op muziekgebied en jongerencultuur en vooral ook kleedgedrag van het midden van de jaren ’60.
Tegen het einde van de jaren ’50 is de rock ’n roll vercommercialiseerd en acceptabeler voor de massa, romantische rockers voeren de boventoon. Het is de tijd van de Amerikaanse high schoolstijl.
Periode 6: De jaren ’60 Revoluties in de mode.
We kunnen deze periode bestempelen als een maatschappij van overvloed. De weg ligt open voor welvaart en overvloed door technische vernieuwingen en een hoog opgevoerde productiviteit.
Het doel van de generatie na de Tweede Wereldoorlog was om Europa weer op bouwen tot een welvarend continent. En ze hebben hun doel bereikt ook. De jaren ’60 worden gekenmerkt door groeiende welvaart door de opkomst van de consumptiemaatschappij. In de tweede helft van de jaren ’50 zijn er veel jongeren in opstand gekomen tegen de normen, waarden en de levensstijl van de ouderen. De jaren ’60 en begin jaren ’70 staan vervolgens dus ook geheel in het teken van de jeugd. Tot 1958 was er nauwelijks speciale mode voor jongeren. Deze groep werd nauwelijks erkend. Maar nu verandert er iets: de jeugd wordt een aparte maatschappelijke groep, die nog een eigen manier van leven, een eigen stijl moet ontwikkelen.
• Boutiques
Londen als modecentrum. Net zoals Parijs het centrum is voor de haute couture is Londen het modecentrum voor de jongeren. De Londense stylisten ontwerpen als eersten kleding speciaal voor jongeren. Jongeren krijgen meer geld om te besteden aan kleding. Maar ze weigeren kleding te kopen in dezelfde winkels als hun ouders.
Want in tegenstelling tot hun ouders is kwaliteit niet erg van belang voor de jongeren. Het hoeft naelijk niet duurzaam te zijn. Hoe goedkoper en modieuzer, hoe beter! Hierdoor ontstaat een nieuw soort winkel gericht naar de jongeren, de boutique. Boutiques waren een rage in de jaren ’60. Een van de eerste boutiques is ‘bazaar’ geopend door Mary Quant. Boutiques bieden aan de lopende band nieuwe modesnufjes en accessoires. De kleding is niet van hoogwaardige kwaliteit. Het is meer een soort van wegwerpkleding. Heel even is er zelfs een mode van jurken van papier die men letterlijk wegwerpt. De verkopers in de boutiques zijn van dezelfde leeftijd als het publiek en er luidt popmuziek om de sfeer jong en dynamisch te maken. In de hoek van de winkel vind je ook nog een koffieshop.
• Vrouwenmode:
Schoonheidsideaal. De dames raken uit de mode in de jaren ’60, de teenager neemt haar plaats in. De ideale teenager heeft geen rondingen en is broodmager. Het prille meisje staat model voor het nieuwe beeld van de vrouw. Ook films over de jaren ’20 en ’30 zetten rages in gang. Kledingelementen door films: kleding in vloeiende lijnen, alpinomutsen, cloches, hoeden met slappe rand en lange gladde rokken. . Men kleedt zich net als Bonnie in een rok die tot op het scheenbeen komt. Dit is de midi-mode. Ook maxi-rokken tot op de enkel komen in de mode. Bij de midi of maxi wordt een strak truitje gedragen.
• Londen:
De eerste helft van de jaren ’60 is een voortzetting van de mentaliteit en modelijnen in de jaren ’50. De invloed van de jeugd wordt sterk merkbaar en de Engelse stylisten richten zich op deze jonge groep voor wie stijl belangrijker is dan een goed genaaid kledingstuk.
Mary Quant, een bekende styliste, is onverbrekelijk verbonden met de minimode. In 1965 lanceert ze de minirok die tot 22cm boven de knie reikt. Het silhouet lijkt sterk op dat van de twintiger jaren. Ze wil kleding afstemmen op elkaar.
In 1963 komt er dan de total look. Er komen bijpassende accessoires op de markt, zoals jasjes, laarzen en kousen. Ouderen kunnen deze mode uit esthetische overwegingen niet overnemen. Maar de zoom blijft stijgen, in 1967 komt de rok slechts enkele centimeters onder de billen. Het is onmogelijk om met zo’n korte rok jarretels te dragen en daarom introduceert Mary Quant de panty. Deze komt er in allerlei kleuren en structuren.
• Parijs:
Er is veel kritiek op de modelijnen van de nieuwe generatie ontwerpers. Men vindt deze mode vrouwvijandig. Toch behoort één van de ontwerpers van die jonge generatie, samen met Poiret uit het begin van deze eeuw, tot de grootste vernieuwende ontwerpers van hun tijd, namelijk André Courrèges.
- André Courrèges toont in 1964 een nieuw type vrouw: de vrouw uit het jaar 2000, de zogenaamde moongirl. Hij laat zich inspireren door de ruimtevaart .
De mannequins, jong en door de zon gebruind, tonen architectonisch geconstrueerde jurken, een handbreedte boven de knie. De bruine benen steken in witte laarsjes van geiteleer. De mannequins dragen witte handschoenen, brillen met grote witte monturen en cowboyachtige hoedjes. Dit alles is totaal nieuw, de jonge mensen herkennen zich in wat en hoe er geshowd wordt.
Courrèges speelt in op de veranderingen die door de jeugd aangewakkerd worden. De space-look wordt mode en andere grote Franse ontwerpers sluiten zich hierbij aan.
- Yves St. Laurent zet het werk van Dior voort tot er moeilijkheden optreden. In 1962 begint hij voor zichzelf. Hij gaat uit van twee principes: een vrouw moet een basisgarderobe hebben die tijdloos is en alledaagse kleding moet ook ’s avond gedragen kunnen worden. In 1965 komt hij met de gemakkelijke, soepelvallende, mouwloze Mondriaanmode, geïnspireerd door de schilderijen van Mondriaan. De jurken vallen op door hun uitgekiende kleuren en proporties. Het wordt een echte rage en er komen al vlug Mondriaantassen, -schoenen, -laarzen en –zonnebrillen. Deze mode wordt ook weer overgenomen door de Engelse stylisten.
- Paco Rabanne en Pierre Cardin moeten tot de vernieuwende en futuristische ontwerpers gerekend worden. Rabanne doet van zich spreken door het maken van kleding in buitengewoon materiaal: jurken van metalen schijfjes, metalen tassen en sieraden van perspex, plastic en acryl.
- Piere Cardin is belangrijk voor de vernieuwing in de mannenmode.
De couturiers laten zich vooral inspireren door kunst en architectuur. Geometrische en grafische vormgeving doen hun intrede.
• De Mannenmode:
Tot de tweede wereldoorlog moest de man doorgaan voor stoer, hard en ridderlijk. Hij was een held, een revolutionaire geest. En wat er ook gebeurt, hij bleef zijn mannelijkheid bewaren. Omstreeks 1965 verandert dit beeld. De man is nu het succesvolle type. Dat kan een intellectueel zijn, een zakenman of een kunstenaar. Hij is gedemocratiseerd, niet meer deftig en streng, maar wat zachter. Dit zijn de statussymbolen: een dure auto, duur huis en mooie kleding. Jongerengroepen met hun popmusici en de toename van de vrije tijd brengt vernieuwing in de mannenmode.
Engelse popgroepen zoals The Beatles en The Rolling Stones zijn toonaangevende voorbeelden van de stimulans op de verandering in de mannenmode.
Doordat de man meer vrije tijd heeft kan hij nu meer gemakkelijke kleding, zoals soepele jasjes en truitjes, gaan dragen. Maar het traditionele kostuum is nog niet verdwenen. Het keurige pak waarmee hij naar zijn werk gaat is niet meer hoekig en vierkant. De kleding is losser geworden.
- Cardin wordt gezien als de grote vernieuwer van de mannenmode. Ook de beatles lieten zich kleden door Cardin die in 1963 kraagloze colberts, die de mode worden, voor hen ontwerpt. Later gaan ze ook zijn colberts dragen met fluwelen kragen en ook dit wordt een rage.
- St. Laurent begint voor mannen te ontwerpen omdat hij voor zichzelf kleding zoekt die hij niet in de winkels vindt. Hij brengt onder andere safaripakken.
- Armani’s ontwerpen lijken eenvoudig, maar de snit is erg geraffineerd. Stijl en allure zijn belangrijkste kenmerken.
• Van couture naar prêt-à-porter:
Er blijft couture voor wie mooi en chique boven alles stelt en daar natuurlijk geld voor heeft. Maar daarnaast is er nu ook snelle confectie voor de mensen die van een meer eigentijdse aanpak houden. Mode al was iets dat alleen de Parijse haute couture-ontwerpers betrof, maar de modegevoelige man of vrouw laat zich nu niets meer dicteren. Bovendien willen ze niet meer een half jaar wachten op een volgenden collectie. Daarom gaan vooruitstrevende ontwerpers hun eigen mode rechtstreeks verkopen in een boutique. De boutique- en confectieontwerpers richten zich op de jongeren, omdat die altijd te vinden zijn voor nieuwe ideeën.
- André Courrèges is een voorbeeld van een couturier die meegegaan is met de nieuwe ontwikkelingen op de modemarkt. Hij heeft drie collecties:
1. La haute couture (hoge prijsklasse)
2. La couture future ( middenprijsklasse)
3. La ligne hyperbole ( lagere prijsklasse).
- Yves St. Laurent heeft in 1966 zijn eerste prêt-à-porter-collectie. Een prêt-à-porter-collectie is een kleine serie kleding ontworpen in de studio van de couturier en industrieel vervaardigd. De modellen worden gedistribueerd voor lagere prijzen dan de haute couture. Ze laten zich inspireren door de unieke modellen in de couturehuizen.
• Antimodes
Jongeren die niet met de massa mee willen gaan op zoek naar drachten en kleedstijlen, waarin ze zichzelf ontdekken. Bijvoorbeeld een kleedstijl uit het verleden, een dracht van andere volkeren, of beroepskleding. Dit zijn de zogenaamde antimodes of alternatieve stijlen. Deze kleding wordt op een geheel eigen manier gedragen. Door het zoeken naar een eigen stijl verdwijnen ook de standenverschillen en er treedt een betrekkelijke gelijkheid der seksen op. Deze antimodes veroorzaken een grote revolutie op het gebied van kleding. Stylisten verwerken deze kleding tot nieuwe modelijnen.
- Yves St. Laurent vertaalt bijvoorbeeld de oosterse ideeën van de hippies in de westerse mode. Hij brengt een chiquere versie van de boernoes, de kaftan, de harembroek en rijkelijk gedrapeerde sjaals om hoofd en heupen. Drachten van de meest uiteenlopende volkeren worden als inspiratiebron genomen.
- In 1969 introduceert Kenzo Japan in de modewereld. Het jaar daarop lanceert hij een hele serie nieuwe vormen, waaronder de kimonomouw.
Kleedstijlen uit het verleden, de zgn. retrostijlen geven het verlangen naar grootmoeders tijd weer. Antiekmarkten worden druk bezocht om deze nostalgische tweedehands mode te vinden. Armoede wordt mode.
• Beroepskleding
Studenten zoeken toenadering tot de arbeider. Deze werkmanskleding is functioneel, echt en niet onderhevig aan mode. Bovendien wordt deze kleding van eerlijke stoffen gemaakt.
Levi Strauss werd heel bekend door zijn mijnwerkersbroek in denim. Deze broek kreeg een bovenstuk en de overall was ontstaan. Vanaf de jaren ’50 werden de spijkerbroeken uit de werkmanssfeer door de jongeren gedragen.
Deze kleding kan gecombineerd worden met andere stijlen om zo tot een eigen stijl te komen. Vanaf dit tijdstip gebruiken ontwerpers folklore, arbeidersdracht, en retrostijlen steeds weer als inspiratiebron.
• De hippiemode
Midden jaren ’60 is er een nieuwe groep jongeren, de hippies. Tegenover de rebelse jongeren zijn de hippies erg vredelievend. “Love and peace” is hun slogan. Ze noemen zichzelf de flowerchildren. Ze protesteren tegen het kapitalisme, tegen de consumptiemaatschappij, tegen racisme en tegen de klassenmaatschappij. Ze propageren een alternatieve maatschappij. Hun kleding is oosters georiënteerd. Ze kleden zich uitheems en folkloristisch en het liefst dragen ze geen schoeisel. Hun garderobe bestaat uit grote bedrukte omslagdoeken, lange gewaden, hoofdbanden, kralen en franjes. Het haar hoort lang te zijn. De hippiekleding inspireert de maatschappij tot een nieuwe mode. De ontwerpers, geïnspireerd door de hippies, ontwerpen exotische kleding. Het hippietijdperk loopt ten einde begin jaren ’70.
• Jeans
De jeugd heeft behoefte aan idolen, waar men zichzelf in kan herkennen. Het verschijnsel idool komt uit Amerika. James Dean is één van de eerste voorbeelden van een nieuw type mens met een eigen stijl van leven en kleden. Jongeren voelen zich onbegrepen net als James Dean en ze kleden zich net als hij in spijkerbroek en slordig openstaand hemd of slobbertrui. Een slungelige gang, ongelukkige blik en verward haar maken het geheel compleet.
James Dean heeft de jeans-rage ontketend. Eerst werd de jeansbroek verworpen, later wordt hij gedragen door alle rangen en standen. Het model van de jeans gaat met alle modes mee. De jeugd wil duidelijk niet meer chique gekleed gaan, maar lekker gek. Door het kleedgedrag van de jongeren is de door Parijs voorgeschreven vormgeving losgelaten. Men oriënteert zich op Londen waar tolerantie, zelfexpressie en erotiek voorop staan.
Periode 7; De jaren ’70 Flower Power.
De mode van de jaren ’70 werd in het algemeen gekenmerkt door de behoefte aan authenticiteit, natuurlijkheid en zelfverwezenlijking. De zeventiger jaren worden ook wel het ‘ik’-tijdperk genoemd. De geesteswetenschappen worden populair. Boeken over persoonlijke groei, zelfverwezenlijking en mystiek verkopen goed. Stress begint op een volksziekte te lijken. Men wordt actief in actiegroepen, niet meer om de wereld te veranderen, maar ook voor de eigen wensen. In de loop van de zeventiger jaren verdwijnt geleidelijk het vredige, relaxte hippiesfeertje. Het maakt plaats voor een harde, uitzichtloze wereld. De recessie zal de tweede helft van de jaren ’70 beheersen.
Tot eind jaren ’50, begin ’60 was het ideaalbeeld van de vrouw de rijke bourgeoisie. Deze kon zich veroorloven in couture gekleed te gaan. Daarna was het jonge meisje het schoonheidsideaal. In de beginjaren ’70 is dit meisje volwassen geworden en zie je het beeld van de onafhankelijke jonge vrouw ontstaan.
• Modebeeld:
Na de rumoerige jaren ’60 is er zekere moeheid ontstaan. De jeugd uit die jaren is nu opgegroeid, ze hebben andere interesses en behoeftes. Hun opstandigheid neemt af.
Omdat de wijze van kleden hun denken en handelen weerspiegelt, verandert ook hun manier van kleden. De couturiers hebben sinds 1965 veel van hun aanzien verloren door de opkomst van de jongerenmode, die op straat ontstond. Nu deze groep jongeren volwassen geworden is, ontstaat er een vraag naar kleding met een eigentijdse vormgeving, naar kleding volgens bepaalde trends, naar progressieve mode. Hieraan kunnen de modeontwerpers en couturiers voldoen. Toch blijft het kleedgedrag in deze periode erg individualistisch. De couturiers zijn daarom niet meer in staat om de modedictators van voorheen te worden.
Heel langzaam ontwikkelt zich in de jaren ’70 een terugkeer naar klassiekere stijlen. De ontwerpers gaan hoe langer hoe meer werken vanuit thema’s, waarin gemeenschappelijke kleuren, stoffen en dessins worden aangegeven. De thema’s of inspiratiebronnen zijn hoofdzakelijk afkomstig uit de antimodes. Tot 1965 was de mode vrij duidelijk, maar dan komt alles in een stroomversnelling en omstreeks 1970 heerst er een collectieve verwarring. Ook verandert het silhouet om de haverklap. De mode wordt onlogisch, goedkoop en wil verschillende dingen tegelijkertijd zeggen.
• Vrouwenmode:
De jaren 70 en verder kunnen allemaal gekenmerkt worden door chaos. Vranaf nu ontstaan er per jaar of zelfs seizoen nieuwe kledingstijlen waar men bewust of onbewust deel van uitmaakt. Om toch een beetje duidelijkheid te scheppen zal ik per jaar de belangrijkste stijlen toelichten.
1970 Door de invloed van de dertiger jaren is het silhouet in 1970 overwegend smal. De belangrijkste silhouetten in het modebeeld zijn mini, midi, maxi en de pantalon. De maximode wint langzaam aan terrein. Maxi komt vooral voor in de haute couture en de mini in de confectie. En ook de pantalon wordt hoe langer hoe meer gedragen in allerlei combinaties. Kortom de chaos op de modemarkt is nu al compleet.
1971 In dit jaar treedt er dan toch een zekere stabiliteit van lengte en stijl op. Er is een zekere terugkeer naar een draagbare mode, naar een nieuwe elegantie. Het silhouet is nu vierkante schouders, een lengte onder en boven de knie en een aangegeven taille.
Ook de combinatiemode doet het goed. Strakke truitjes en t-shirts worden boven of onder een hemd, blouse of debardeur gedragen. Men kan combineren wat normaal niet gecombineerd wordt: verschillende lengtes, kleuren of prints. Het silhouet moet lang en slank blijven.
1972In het modebeeld van 1972 vinden we kledingstukken die de terugkeer naar een klassiekere kleedstijl benadrukken. Het nieuwe silhouet is wijd, met brede mouwen en gemakkelijk te dragen. Dit is ook het jaar van de grannymode: de nostalgische omajurken. Daarnaast is er een ondeugende-jongetjesmode: grote pet, bandplooibroek met poffende pijpen, waarop een trui met strikje gedragen wordt.
1973 Nu verandert de mode niet erg. Het heeft een rustpunt gevonden. De confectie heeft het zeer moeilijk in verband met de economische crisis.
1974 Het silhouet toont nu een vrouwelijke belijning in de sfeer van de Italiaanse vrouw, die als zeer elegant bekend staat. De mode wordt weer wat chiquer, klassiek wordt weer modern. Dit betekent de terugkeer van het mantelpak, de raglanmantel, de plooirok, het twinset, de overhemdjurk, stoffen als tweed, flanel, suède, parelkettingen en pumps.
Toch is de spijkerkleding is al helemaal ingeburgerd. Een grote rage is het versieren en borduren van de spijkerbroek. Levi Strauss opent dan ook een wedstrijd: ‘denim art’.
De antimodes hebben veel stand- en sekseverschillen laten verdwijnen, en ook de jeansdracht heeft daartoe bijgedragen. Het verschil in kleedstijl tussen man en vrouw is nu vrij klein.
1975 In dit jaar zien we veel militaire elementen in de kleding. Dit gaat gepaard met de opkomst van fascistische ideeën. Het silhouet is wijd, volumineus en soepel, met rokzoom halverwege het scheenbeen. De belijning is slank, smal, maar soepel in een romantische of sportieve stijl. Onder invloed van folklore uit China, Japan, Tibet, Schotland en Oostenrijk wordt de mode zeer kleurig en de dessins hebben geometrische en kubistische motieven. 1977 De vrouw weer wat verleidelijker en verschijnt als vamp. Er is een tendens om nauwere kleding te dragen, vaak met een spleet van achteren en opzij, die soms tot halverwege de dij komt. In 1977 brengt Parijs zoveel trends dat het op den duur verwarrend werkt. Ook Italië, met name Milaan, wordt een belangrijk modecentrum. De Italianen brengen klassiekere kleding dan de Fransen.
1979 Hier zien we in de kleding een combinatie van de jaren ’40 en ’50. De mouwen zijn bol, de taille ingesnoerd, de rokken recht en vaak zeer strak. De broeken zijn iets te kort en hierbij draagt men hooggehakte schoenen. Het silhouet doet sterk denken aan de jaren ’40. Door de invloed van de vijftiger jaren zijn er kuitbroeken, straplessjurken met ingesnoerde taille, geaccentueerd door brede ceintuurs. Door de mengeling van de jaren ’40 en ’50 krijgt men een toch een eigentijds beeld.
De discostijl wordt een rage na de film ‘Saturday Night Fever’. Opvallende, glinsterende of transparante rokken en jurken in felle kleuren wervelen over de dansvloer. Daarbij wordt veel bloot getoond en wit is dé kleur in discoland.
• Mannenmode:
In de mannenkleding is er een combinatie van elementen uit de jaren ’40 en ’50 te zien in de vorm van jasjes met brede schouders, smalle revers en smalle dasjes. Ook de Russische en Amerikaanse tendensen zijn duidelijk zichtbaar in de mannenkleding. Jogging is een belangrijke inspiratiebron die variaties op trainingspakken en sweatshirts oplevert. Verder verandert er niet zo veel voor de mannenmode.
• Ontwerpers:
In de jaren ‘70 zijn er veel verschillende en vernieuwende ontwerpers. De belangrijkste zijn:
Kenzo neemt het oude Egypte en China als inspiratiebron. Als een van de meest vernieuwende createurs brengt hij pyjama-achtige pakken, tunieken, wikkelrokken en gedrapeerde rokken. Kenzo wordt gezien als de meest verfrissende ontwerper van Parijs. Hij experimenteert met de verhoudingen van het silhouet, bijvoorbeeld een jasje dat slank om het lichaam sluit en mouwen en schouders die heel breed zijn aangezet. De Japanner kenzo Takada is ook de meest originele ontwerper. In 1972 sluit hij zich aan bij de trend naar romantische kleding en komt met zijn lange strookjesjurken. Ook zijn kimonovormen en kleuren- en stoffencombinaties zijn erg gewild.
Mügler heeft twee hoofdlijnen: de sirenelijn, die nauw om het lichaam sluit en de westernlijn. Zijn silhouet is T- of Y-vormig door de brede opgevulde schouders. Hij brengt een supervrouwelijke stijl op de markt.
De Luca brengt een zeer vrouwelijke lijn: de glamourlook van het Hollywood uit de jaren ’50. Daarna komt hij met de marinelook en Mexicaanse look.
Versace brengt kleding met iets minder extreme silhouetten. Hij vindt dat kleding op de eerste plaats goed gesneden en vervaardigd en bovendien nog comfortabel in het dragen moet zijn. Hij valt al vanouds op door zijn uitstekende kleurencombinaties en goede stoffen.
Laura Ashley’s kledinglijn heeft veel succes. Zij volgt eveneens de romantische trend en maakt betaalbare katoenen jurkjes en blouses in bloemetjes-, streepjes-, of blaadjesstof.
Yves St. Laurent is ook nog volop aanwezig. Hij ontwerpt kleding in de lijn van de zogenaamde boerenlook
• Jongerencultuur:
De invloed van de punkers begint merkbaar te worden in de mode. De hippies zijn al lang uit het zicht verdwenen, maar er zijn nieuwe jeugdgroepen ontstaan. Punk is de nieuwste sensatie in het straatbeeld. Net als de hippies in de jaren ’60 walgen de punkers van de maatschappij, maar ze zijn niet te vinden voor ‘love and peace’. Punk is anarchistisch en agressief en reflecteert woede en teleurstelling. De punkers dragen het haar fel gekleurd, het staat met behulp van gel in stijve pieken, soms als een hanenkam omhoog en is aan de zijkanten vaak weggeschoren. Ze dragen overwegend zwarte kleding met felle kleuraccenten en hun kleding is voorzien van slordig geschilderde, agressieve slogans. Hun sieraden bestaan uit hondenhalsbanden, veiligheidsspelden door de neus en oren en scheermesjes aan een kettinkje of een oor. Punk slaat aan en wordt voor veel ontwerpers een grote inspiratie bron. Jean-Paul Gaultier en Thierry Mugler worden er in hoge maten door geïnspireerd.
Periode 8: De jaren ’80 Dress for Success.
In de jaren ’80 werd de cultus van het succes en de zelfverwezenlijking steeds belangrijker. De mode van de jaren ’80 en ’90 kenmerkt zich door nog meer onoverzichtelijkheid en chaos mede doordat mode voorgoed internationaal wordt.
Ondertussen zijn vrijwel alle haute couture ontwerpers overgegaan op prêt-à-porter en ze noemen zich nu liever stylisten of createurs. In de jaren ’80 is er ook grote belangstelling voor erotiek en aangezien het taboe hierop minder word uit zich dit ook duidelijk in de mode. Toch is ,in deze tijd waarin de media de mensen volop met de neus op de feiten drukken, binnen de mode de belangstelling voor wat zich in de wereld afspeelt, niet bijzonder groot te noemen. Wel wordt men zich tegen de jaren ’90 bewust van milieuvriendelijke van natuurlijke stoffen. Men denkt daarmee aan zijn ecologische plicht te hebben voldaan. De mode in dit tijdsbestek reflecteert een doelbewuste ontkenning van de harde realiteit. Kleur- en glimorgieën suggereren een maatschappij vol feestgedruis. Ook richt men zich meer op seksualiteit in de media en dit komt duidelijk tot uiting in de mode.
• Vrijetijds-look:
Twee rages zijn van invloed op het kleedgedrag aan het begin van de jaren ’80: eerst skateboarden, daarna roller-skating. Beiden zijn afkomstig uit Californië. Vooral roller-skating wordt uitdrukking van een levensstijl. In restaurants zie je dat serveersters zich verplaatsen op rolschaatsen. Popzangers laten zich afbeelden op rolschaatsen. Roller-skaters verschijnen nu ook in de disco. Overdag flitst men door de straten met een walkman op. Het lichaam moet op zo’n aantrekkelijk mogelijke manier tentoongesteld worden. De mode wordt hierdoor zachter. De stoffen worden soepeler en de kleuren zijn pasteltinten. De lijnen worden natuurlijker en er komen normalere schouders. De lengte komt, naast de mini, tot op de knie. Het motto waarmee de jaren ’80 werden ingeluid was dus beweging,(skating en jogging).Deze trend zet zich voort. De bijhorende outfit wordt ook buiten de sport gedragen. De producenten van sportwear passen details en kleuren aan de mode aan men neigt naar vereenvoudiging: alle hoekige, agressieve en duidelijk geconstrueerde vormen zijn verdwenen. Over het algemeen is het modebeeld niet echt verschillend van het vorige.
• Madonna:
De popster Madonna was voor de mode een uitgeproken en stijlbepalend voorbeeld door de manier waarop zij de meest uiteenlopende elementen tot een zeer eigenzinnig geheel combineerde. Halverwege de jaren ‘80 ging Madonna de mode beivloeden. Eerst toonde zij zich als ‘bad girl’ waarna ze zich als puck chic liet zien. Zo veranderde Madonna steeds weer van stijl en zette ze steeds weer een eigen trend voort.
• Soaps:
Een andere nieuwe ontwikkeling in de jaren ’80 waren de soaps. Deze gingen ook de mode van de kijkers bepalen. Zo had je bijvoorbeeld de Dynasty-stijl, waarbij strakke rokken en getailleerde jasjes werden gedragen. En waarbij het haar hoog getoupeerd werd.
• Dress For Succes:
Naast de sportieve mode ontstond er in de jaren ’80 nog een andere stijl. ‘Dress for Succes’ was de toverformule. De aanwezigheid van vrouwen in het beroepsleven was inmiddels vanzelfsprekend en zij klommen steeds hoger op de maatschappelijke ladder. Vrouwen die carriere maakte merkten dat dat beter met zakelijke kleding. Deze kleding paste zich aan de vormen van de herenkleding en maakte de vrouw als seksueel wezen daarmee onzichtbaar om in plats daarvan haar mannelijke competitie te benadrukken.
• Parijs:
Deze stad laat een gevarieerd modebeeld zien, onder andere geïnspireerd op de zestiger jaren: de minirok is terug maar nu met strookjes en ruches, in ballonvormen en andere variaties. Verder inspiratie wordt gehaald uit Zuid-Afrika, de safari en de jungle. De kleuren zijn pastel, zwart en wit. Als dessins worden strepen, stippen, batikstoffen en geometrische vormen gebruikt. Er komen broeken in allerlei lengtes en vormen voor, zoals shorts, bermuda’s, enkellange broeken die van boven heel wijd en van onderen heel smal zijn, broeken met patatzakken (wijdafstaande zakken).
Toch dreigt Parijs, door haar chaotisch modebeeld en organisatie, van de troon gestoten te worden. Ze krijgt veel concurrentie van Milaan.
• Milaan:
Milaan blijft vrij klassiek: pakken met rokken net over de knie of met broeken. Nieuw is de vrij wijde, bijna enkellange 7/8e broek. De mode in Milaan kent een grote verscheidenheid aan broeken : Bermuda’s, knickerbockers, paardrijbroeken enzovoort.
Rond de heup bevindt zich een vage aanduiding. De rokken worden minder recht en zijn soms wijd en klokkend.
• Folklore:
Veel ontwerpers hebben zich laten inspireren door de folklore: je ziet Russische en Kaukasische invloeden, Robin-Hoodachtige kleding en chique cowboys. Ook is er een sterk romantische en barokke tendens die vooral opvalt in de stoffen en de stofverwerking. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de eenvoudige levenswijze waartoe de recessie van de jaren tachtig ons dwingt.
• Vrouwenmode:
Behalve de vernieuwende sportkleding ,nu ook voor vrouwen, komt er weer een stijl terug. De denimlook namelijk; er wordt nu veel met contraststiksels en fluwelenkraagjes gewerkt, daarmee is de jeans helemaal terug: er zijn spijkerjacks, shorts en denimminirokjes. Hierbij draagt men sweatshirts en poloshirts, waarop provocerende teksten en moderne art-reproducties staan. Het geheel word dan ook de Total New Wave Look genoemd.
Verder is het weer onmogelijk om alle stijlen te beschrijven en zal ik daarom ook de belangrijkste aangeven.
Retro-elementen komen weer voor: glitter van de jaren ’20 in combinatie met zestiger jaren dessins in fluortinten en pailetten. Jarenlang heeft men inspiratie gezocht in retromodes, folklore of een combinatie van die twee. Nu richt men zich op het werkelijk nieuwe van de afgelopen jaren: het kledingbeeld van de punk en de New Wave en ook armoede wordt weer mode.
Een aantal andere bekende thema’s zijn: de matrozenlook in rood, wit en blauw; de safarilook in kaki en legergroen; de Chinalook met maopakken, Chinese pyjama’s en sjanghai-jurken; op sport geïnspireerde kleding; Spaanse en Zuid-Amerikaanse folklore; op mannenmode geïnspireerde Engelse vrouwen kleding; jeans in allerlei variaties.
Vanaf 1984 nemen de punkinvloeden af en komen er vanuit de straatmode weer andere impulsen
• Mannenmode:
Na de revolutionaire jaren’60 is de kleding van de man sterk vernieuwd en hij volgt de trends van de vrouwenkleding. De thema’s van de mannenkleding wijzigen verder niet zo zeer. Over het algemeen zijn trends als sport, armoede, hightech en postmodernisme (een mix van oosterse en westerse stijlen) van invloed op de mannenkleding. Italië is het centrum van de mannenmode geworden.
• Createurs:
Mügler gaat bij het ontwerpen uit van uitdagende kamermeisjes-en verpleegsteruniformen en van mannenkleding.
Montana ontwerpt kleding geïnspireerd op Griekse, Romeinse en Etruskische beschavingen en kleding die de Franse revolutie symboliseert.
Jean-Claude de Luca komt met Mexicaanse kleding in felle kleuren.
Ann Demeulemeester, een vlaamse ontwerpster, bekomt prestige door haar zeer sombere kleding. Haar kleding is een vorm van anti-mode.
Een aantal andere vernieuwende ontwerpers zijn Versace, Ferré, Venturi en Armani,
de Japanner Yohji Yamamoto en de Fransman Gaultier. Vooral Gaultier springt eruit met zijn vrolijke en sexy stijl. Gaultier brengt glinsterende kledingstukken in een Hollywoodstijl. Hij heeft een voorkeur voor sexy ondergoed zoals jarretelle gordels, gemengd met de klassieke jaren ‘50 stijl.
En dan is er nog Karl Lagerfeld die door Leontien Van Beurden ‘het universele genie’ wordt genoemd. De Duitser was in de modewereld een van de opvallendste persoonlijkheden van de jaren ’80.
Periode 9: De jaren ’90 tot nu Mode gaat globaal.
In de jaren ’90 worden authenticiteit, spiritualiteit en sensibiliteit de waarden waarmee men zich wil identificeren. De mode van de jaren ’90 wordt gedragen door de nieuwe toonaangevende generatie: de kinderen van de generatie uit de jaren ’60 die ook haar levensstijl in een geheel eigen mode tot uitdrukking had gebracht. In deze tijd word de mens bepaald door enerzijds recessie, werkeloosheid, oorlogen en nationalisme en anderzijds door een nauwelijks nog te bevatten globalisering in de politiek, de cultuur en de techniek. Deze ontwikkelingen bepalen het mensbeeld en laten een zekere onverstoorbaarheid zien. Maar vooral media en communicatie bepalen in grote mate het dagelijks leven: de waarneming in de jaren ’90 wordt bepaald door een technisch geproduceerde beeldenstroom die de virtuele realiteit en de werkelijkheid in elkaar laat overlopen. Al deze factoren zijn duidelijk merkbaar in de mode hoewel de modetrends die in de jaren ’80 zijn ontstaan zich wel voortzetten in de jaren ’90. Er is geen nieuwe specifieke stijl ontstaan, maar een hele serie spectaculaire variaties op al bestaande stijlen.
• Labels:
Een nieuwe duidelijke trend die ontstaat in de negeniger jaren. Het label staat voor een bepaalde stijl en een bepaalde kwaliteit, het staat echter vooral voor een sociale onderscheiding, voor de eisen die iemands stelt aan zichzelf en aan anderen en die tot uitdrukking komen in de keuze van iemands kleding. Omdat het label zo veel zegt wil men dit ook duidelijk maken en daar spelen de massaproducenten goed op in. Op elk kledingstuk is nu wel duidelijk een label te vinden, juist omdat dit kwaliteit en exclusiviteit suggereert.
• Jongerencultuur:
Vanaf de tweede wereldoorlog ontwikkelden zich jeugdgroepen met eigen culturen. Men ging zich anders gedragen en anders kleden. Na de hippietijd werd het rustiger aan het jeugdfront, maar tegen het eind van de jaren ‘70 werd het weer onrustiger. In de laatste 20 jaar waren de jongeren niet meer zo belangrijk zoals in de jaren ’60 en ’70.
Nieuwe jeugdgroepen in de jaren ‘90 zijn de skinheads en de disco’s en de girlies. De skinheads staan bekend als een fascistische groep. Het zijn meestal agressieve types uit de arbeidersmilieus in de arme wijken. Ze willen geen genoegen nemen met uitzichtloze situaties en met hun gemillimeterde hoofden, hoogwater broeken, bretels en dr. Martens boots shockeren en terroriseren zij hun omgeving.
De disco’s passen zich aan, ze genieten van het leven en hebben geen oog voor de maatschappelijke problemen. Ze zijn egocentrisch en ze zijn veel met hun eigen lichaam bezig. Deze groep wordt graag bekeken. Jong, bruin en gekleed in glitter en glamour betreden ze de dansvloer. Ze besteden veel geld aan dure designkleding. Binnen deze groep staat je uiterlijk en succes voorop.
• Vrouwen- en mannen-mode:
In deze tijd is het duidelijk dat er geen onderscheid gemaakt hoeft te worden tussen specifiek mannen en vrouwenkleding. Dit omdat er gewoonweg niet meer zo veel verschil in zit. De meeste nieuwe stijlen worden ontwikkeld voor mannen en vrouwen. Hieruit blijkt duidelijk de gelijkwaardigheid van de maatschappij. Wel doet het silhouet in deze tijd denken aan dat van de jaren ’30 en is lang en sluik, met een accent op de heupen.
Ook zijn er verschillende zeer opvallende stijlen die ik toch even wil benadrukken.
Retro: halverwege de jaren ’90 wordt de jeugdmode gekenmerkt door een opleving van de mode uit de jaren ’70. In een iets mildere vorm keert deze trend ook terug in de algemene mode. Dit zie je aan de brede schoenen, bijna hoekig van vorm, met vierkante hakken en vaak plateauzolen. T-shirts, blouses en pull-overs zijn nauw en kort. En broeken hebben vaak wijde pijpen.
Grunge: Vrouwen (in dit geval) gingen dunne gebloemde jurken dragen die net niet leken te passen. Daaronder droegen ze zwarte legerlaarzen. Deze trend ontstond oorspronkelijk als verzet tegen de maatschappelijke normen, maar ontwikkelde zich tot een internationale trend.
Girlies: Deze look is in vele opzichten gebaseerd op de jaren ’70 en bestaat uit korte rokken of strakke broeken, vaak mat wijd uitlopende pijpen, een strak bloesje of T-shirt waaronder je navel te zien is. Hierbij worden dan meestal ook schoenen met plateauzolen gedragen.
Techno: Een herinterpretatie van de mode van de jaren ’70. Deze stijl bestaat uit allerlei creatieve creaties op een mode die aanvankelijk door minderheden gedragen werd. De look is geïnspireerd op de mode uit de jaren ’60 en ’70. De mode word creatief gecombineerd met allerlei andere stijlen zoals punk en girlie.
Behalve deze vier opvallende stijlen zijn er nog ontelbaar meer trends en stijlen waarvan ik er nog een zeer belangrijke wil benadrukken namelijk, het kostuum. Hiervoor moest het mantelpakje plaatsmaken in de jaren ’90 en werd meteen de nadruk gelegd op het zakenleven dat in de loop der tijd bijna centraal staat voor de huidige maatschappij.
De grote mode wordt het combineren van stijlen, kleuren en materialen die niet bij elkaar passen. Het modebeeld staat dus ook helemaal in het teken van het nieuwe combineren: het uitwisselen van kledingstukken uit verschillende stijlen. Het nieuwe zit vooral in een andere en gedurfdere manier van stylen. De kledingindustrie die hier op inspeelt noemt deze trend de ‘culture mix’ of ‘nieuwe esthetiek’. Culture mix omdat deze kleedstijl een vermenging is van kleedvormen uit diverse culturen, en nieuwe esthetiek omdat deze kleedstijl tegen de geldende regels van de westerse schoonheidsleer ingaat.
Deelvraag 4:Wat beïnvloedde de verschillende periodes in de 20e eeuw en hoe beïnvloedde ze elkaar?
Het is nu wel duidelijk dat er zeer veel verschillende factoren zijn die de mode beïnvloeden. Nog voor de twintigste eeuw bepaalde vooral je sociale positie wat je droeg. Toen daar in begin 20e eeuw verandering in kwam bepaalde vooral je economische positie je kleedgedrag. Dit bleef zo tot het einde van de tweede wereldoorlog. Toen bloeide de samenleving op met als gevolg dat mode zich in de jaren ’20 sterk ontwikkelde. Als het slecht ging met de economie was dit ook merkbaar in de mode, omdat het natuurlijk geen basisbehoefte is. De jaren ’30 en ’40 hebben als grootste invloed de onafhankelijke vrouw en hierna neemt de film en muziek het in de jaren ’50 over. Na deze tijd heeft de jongerencultuur de meeste invloed in de jaren ’60 en ’70. De jaren ’80 kunnen gekenmerkt worden door de invloed van sport, Madonna en de Soap. En als laatste de jaren ’90 waarbij het bijna niet meer duidelijk is waardoor dit decennia door beïnvloed wordt. Misschien is deze chaos van stijlen juist wel het kenmerk, de vele invloeden uit vroegere tijden maar ook uit andere landen maken het bijna een onvatbaar geheel. Het dus ook wel duidelijk dat deze decennia elkaar wel degelijk hebben beïnvloed, en dat ze dat in de hedendaagse mode nog wel zullen blijven doen.
Deelvraag 5: Hoe ontwikkeld de hedendaagse mode zich en wat waren de gevolgen van de mode in de twintigste eeuw?
In de mode kan tegenwoordig werkelijk alles. De ontwerper hoeft niet meer met lifestyle of total look aan te komen. Kledingstukken in combinatie met van alles en nog wat en je bekomt een eigen stijl om zo je persoonlijkheid uit te stralen. De meest uiteenlopende materialen en combinaties worden over en onder elkaar gedragen. Alles wordt als inspiratiebron gebruikt. Ook het verleden wordt niet vergeten, onderdelen van historische kostuums zijn een bron van inspiratie voor grote ontwerpers. Het lanceren van looks en modelijnen behoort tot het verleden. De mode-industrie is nog steeds een chaos en zal het nog lang blijven.
Wat vooral opvalt is dat er steeds weer wordt teruggekeerd naar het verleden. Dit is een duidelijk gevolg van mode in de twintigste eeuw, een eeuw waarin zo veel nieuwe ontwikkelingen zijn ontstaan op het gebied van mode dat nieuwe ideeën lijken zeldzaam te worden. Mode reflecteert de maatschappij, dus als je weet hoe de maatschappij verder zal evolueren zou je de toekomst van de modewereld kunnen voorspellen. Tegenwoordig zijn er zelfs modegoeroes. Dit zijn mensen verbonden aan een trendbureau die gespecialiseerd zijn in het voorspellen van toekomstige trends. Ze adviseren confectiebedrijven in ruil voor een zéér goede vergoeding.
Lidewij Edelkoort is zo’n modegoeroe. Volgens haar hebben we de voorbije eeuw geleefd tussen zwart en wit, mannelijk en vrouwelijk, tussen oud en jong, nostalgisch en progressief. In de toekomst zal de samenleving op zoek gaan naar harmonie. We zullen het moe worden om over en weer gegooid te worden door het tijdsbeeld en steeds weer iets anders te willen. In de toekomst zullen nieuwe dingen ontstaan waarin de contrasten niet meer te onderscheiden zullen zijn. Deze fusie van contrasten zal de mode in een enorm creatieve en spannende periode inleiden.
Deelvraag 6: Hoe beïnvloed de mode ons nu?
Anders dan in vorige eeuwen het geval was, kunnen we nu onze kleding vrij kiezen en worden we nu alleen door onze financiële mogelijkheden beperkt. Alleen bij bijzondere gelegenheden en in zeer speciale kringen gelden kledingvoorschriften: de mode is met andere woorden, door de confectie democratischer geworden. In het Westen kan in elke prijsklasse modieuze kleding gekocht worden. Sterker nog, we ontkomen bijna niet meer aan de mode, want zodra een bepaalde kleur modern is, kunnen we zelden nog kleding in een andere kleur vinden. Natuurlijk kunnen we nog wel iets uit het vorige seizoen dragen, al is het maar om aan te geven dat we niet onvoorwaardelijk met de mode meegaan, maar toch is elk standpunt tegen de mode uiteindelijk weer een modieus statement.
Hoofdvraag: Hoe heeft de mode zich ontwikkeld in de twintigste eeuw?
De het beschrijven van de gehele ontwikkeling kan ik daar kort antwoord op geven. Uit de twintigste eeuw blijkt duidelijk dat de mode laat zien wat er in de maatschappij gaande is. Coco Chanel, een bekende ontwerpster, zei ooit “ la mode, c’est capter l’esprit du temps” , dit wil zeggen; “De mode is een antenne die de geest van de tijd opvangt”. Dit korte zinnetje vat in principe mijn gehele werkstuk samen omdat dit volgens mij ook echt de kern van de mode is.
Mode is, qua ontwikkeling, in de loop van de eeuw een internationaal fenomeen geworden. In het westen is er bijvoorbeeld al geen ontkomen meer aan. Er bestaat hier geen land meer dat volledig geïsoleerd is en er zijn hier bijna geen bevolkingsgroepen meer die zich onafhankelijk van de westerse mode kleden. De twintigste eeuw is tot nu toe overduidelijk de meest revolutionaire eeuw geweest op het gebied van mode. Dat blijkt uit de stijlen en trends die zich bleven ontwikkelen tot er een geheel van grote chaos ontstond. Deze chaos moet niet als iets negatiefs maar juist als trots van 100 jaar mode worden gezien…
Bibliografie:
- Leontien Van Beurden. Over mode en mensen. Nijmegen, 1994
- Leontien Van Beurden. Mode in de 20ste eeuw. Nijmegen, 1988
- Bettie Aaftink. Cultuur en mode in de 20e eeuw. Groningen, 1985
- Valerie Mendes & Amy De La Haye. 20th Cetury Fashion. New York, 1999
- Amy De La Haye. Mode Bronnenboek. Houten, 1989
- Gertrud Lehnert. Geschiedenis van de mode. Keulen, 2000
- Gerda Buxbaum. Icons of fashion; the 20th Century. London, 1999
- Ellen Eggels. Wat gebeurde er na Quant en Courreges?. Amsterdam, 1990
De ontwikkeling van de mode in de 20ste eeuw
7
Bewaar of download dit verslag!
Om dit verslag toe te voegen aan je persoonlijke leeslijsten of te downloaden moet je geregisteerd zijn bij Scholieren.com.
26.784 scholieren gingen je al voor!
Ook lezen of kijken
Hoe stemden scholieren op de Top2000?
Zo wordt kerst op andere plekken in de wereld gevierd
Naïm won twee keer de Nederlandse Wiskunde Olympiade: ‘Het is echt mijn passie’
REACTIES
1 seconde geleden
C.
C.
YoU Go GirL..
21 jaar geleden
AntwoordenR.
R.
bedankt ik heb er veel aan gehad
groetjes
21 jaar geleden
AntwoordenE.
E.
Je gebreukt te moeileke worden . ik snapt niks erfan.
20 jaar geleden
AntwoordenP.
P.
hey lieve schat. thnx voor this werkstukje:p
heb er lekker un dikke 8 voor egt kei erg bedankt
nou weet nix meer te lullen doeiii
-xxxjes- PARIS
20 jaar geleden
AntwoordenN.
N.
vet koel ding.. kheb m nodig thnx
20 jaar geleden
AntwoordenH.
H.
mooi veel
19 jaar geleden
AntwoordenS.
S.
ho0wjj ,, ik heb je werkstUk gelezen ,, en ik heb er wat van kUnne gebrUIken ,, Leuk werkstUk ,, !!
Gr0etjeS sharinaA ,, !!
19 jaar geleden
AntwoordenK.
K.
Ik zou deze tekst over de mode graag in een e-learning willen gebruiken. Kan dat?
5 jaar geleden
Antwoorden