De ontwikkeling van de hekserij in de loop van de geschiedenis

De inhoudsopgave

* De inleiding

* De geschiedenis van de hekserij 1. Het ontstaan van de hekserij 2. Magie 3. Heksenvervolgingen 3.1 Onrust in de Christelijke kerk 3.2 De beschuldigingen 3.3 De heksenhamer 3.4 Heksenproeven 3.5 Tegenstanders en het einde van de vervolgingen 3.6 De slachtoffers van de heksenvervolgingen 4. Salem 4.1 Salem uitvergroot 4.2 Personages Salem 4.3 Salem: Hoe kon dit gebeuren?

* De moderne hekserij 1. Het ontstaan van de moderne hekserij 2. Wicca 2.1 De wiccan rede 2.2 Magie 2.3 De opdracht van de God 2.4 De opdracht van de Godin 2.5 De doelen van een Wicca 2.6 De wet van drie 2.7 Dagelijkse rituelen 2.8 Feesten 2.9 Tools & Hulpmiddelen 2.10 Liedjes 2.11 Interview

* Beantwoording deelvragen

* Conclusie

* Evaluatie

* Logboek

* De bronvermelding

* De begrippenlijst

Inleiding

Hekserij is een begrip dat in de geschiedenis en actualiteit gebruikt wordt om vermeend bovennatuurlijke zaken toe te schrijven aan krachten van een individu, een heks of tovenaar. Overal ter wereld vonden (en soms nog) heksenjachten plaats. Veelal meent de lokale bevolking dat heksen verantwoordelijk zouden zijn voor ongevallen of natuurrampen. Ook in Nederland zijn in het verleden veel van hekserij verdachte mensen omgebracht, onder andere door de toenmalige inquisitie. De Hekserij, in al haar verschijningsvormen heeft een oeroude geschiedenis. Soms werden haar beoefenaars vereerd ,soms verguisd en soms vervolgd, gemarteld of zelfs vermoord. Diverse kunsten, kunden of gaven vielen in de loop der geschiedenis onder de noemer Hekserij: contact met geesten, andere werelden, de natuur, kruidengeneeskunde, uittredingen, droomuitleg, astrologie, het opsporen van water, goud of verloren voorwerpen, verdwenen personen. Ook het waarzeggen, toekomstvoorspelling en de magie met alle bijbehorende rituelen,behoren tot de kunsten van de Heksen. In de diverse tijden en culturen zijn deze kunsten, kunden en gaven terug te vinden. Waarschijnlijk heeft de hekserij haar wortels zelfs zo vroeg als in de prehistorie en hebben de diverse culturen in de tijd daarna dingen aan de hekserij toegevoegd of juist weer uit weggelaten. Ook tegenwoordig komt de hekserij veelvuldig in haar verschillende verschijningsvormen voor en is het een veelbesproken onderwerp in de maatschappij. Vele meningen en vooroordelen over hekserij hebben zich dan ook in de loop van de tijd ontwikkeld. Tegenwoordig wordt de hekserij steeds beter geaccepteerd en gewaardeerd in onze samenleving, in tegenstelling tot enkele generaties geleden, waar heksen op verschrikkelijke wijze werden vervolgd en gedood. De hekserij kent een ontzettend lange en indrukwekkende geschiedenis, waarin vele ontwikkelingen hebben plaatsgevonden…

Vorig jaar februari kregen we in de klas voor het eerst informatie over het bekende profielwerkstuk dat in de eindexamenklas gemaakt zou moeten worden. Toen al moesten we ons gaan verdiepen in een geschikt onderwerp voor het profielwerkstuk. Dit bleek echter nog niet zo makkelijk, aangezien de keuze ontzettend groot was. Naarmate de tijd vorderde ben ik dan ook enkele keren gewisseld van onderwerp, aangezien steeds nieuwe ideeën zich ontwikkelden. Uiteindelijk is de keuze gevallen op het onderwerp ‘hekserij’. Aangezien de hekserij een ontzettend lange geschiedenis kent, die vele ontwikkelingen met zich mee heeft gebracht, leek het mij een geschikte keuze voor mijn profielwerkstuk. Overigens is het ook een ontzettend interessant en breed onderwerp, wat me erg aanspreekt. Hekserij is tevens een veelbesproken onderwerp in de maatschappij, dat bij veel mensen meningen en oordelen oproept. Bovengenoemde factoren hebben mij daarom tot de keuze van mijn onderwerp doen komen. Een ander belangrijk aspect van het profielwerkstuk is de keuze of je het alleen of met twee personen maakt. Aangezien ik graag individueel aan werkstukken en opdrachten werk en daarbij zelf de belangrijkste beslissingen wil nemen, heb ik gekozen om het werkstuk alleen te maken. Op die manier heb ik zelf de volledige controle en verantwoordelijkheid over het gehele werkstuk, kan ik mijn eigen tijd indelen en tevens kunnen alle beslissingen die nodig zijn bij het maken van het werkstuk door mijzelf gemaakt worden. De keuze van het hoofdvak dat gekozen moest worden bij het profielwerkstuk, was in tegenstelling tot de andere algemene keuzes, vrij snel gemaakt. Aangezien de geschiedenis, historie en achtergrond van de meeste onderwerpen mij ontzettend aanspreekt, heb ik gekozen voor het hoofdvak geschiedenis. Tevens ben ik van mening dat je pas echt de kennis over een onderwerp tot je beschikking hebt, als je ook de volledige geschiedenis van dat onderwerp bestudeerd hebt. In maart heb ik de bovengenoemde drie keuzes ingeleverd en kreeg ik kort daarna te horen dat Drs. v.d. Oord mijn begeleider was bij het maken van mijn profielwerkstuk. Begin juni heb ik vervolgens mijn probleemstelling geformuleerd en deze voorgelegd aan mijn begeleider:

“Hoe heeft de hekserij zich in de loop van de geschiedenis ontwikkeld?”

De hoofdvraag werd goedgekeurd en daarmee kon ik beginnen aan het maken van een geschikt werkplan. Daartoe behoren een tijdpad, bronnen, indeling, presentatievorm en deelvragen. Ik heb bij mijn profielwerkstuk verschillende belangrijke deelvragen geformuleerd die vervolgens antwoord zouden kunnen geven op de hoofdvraag:

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis op het gebied van het uiterlijk van de heks?

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis in verband met de acceptatie en opname van de hekserij in de maatschappij en de vooroordelen die er over hekserij waren/zijn?

* Wat zijn de grootste overeenkomsten tussen Wicca en het Christendom?

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop der geschiedenis in verband met de keuze en motivatie een heks te worden.

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis op het gebied van magie?

Vervolgens ben ik begin oktober begonnen met het verzamelen van de juiste informatie voor mijn profielwerkstuk. Aangezien hekserij een vrij breed onderwerp is, was er enorm veel informatie te vinden in de bibliotheek, de krant en op internet. Ik heb geprobeerd van de verzamelde informatie een geschikte selectie te maken en samen te brengen als een overzichtelijk en goed geheel met betrekking tot de hoofd- en deelvragen. Tijdens het verwerken en selecteren van de informatie ben ik tot de keuze gekomen een echte heks te interviewen, om op die manier een nog beter beeld te krijgen hoe de moderne hekserij in zijn werking gaat en wat de bijbehorende kenmerken ervan zijn. Een lange periode was nodig voor het voltooien van dit informatieve deel en vervolgens kon ik in november beginnen met de overige onderdelen van het profielwerkstuk. Nadat de gehele opdracht begin december was voltooid heb ik alle informatie op de juiste wijze gepresenteerd en onder elkaar gezet. Ik hoop dat u als lezer de duidelijkheid zult krijgen over de vele ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden op het gebied van hekserij.

De geschiedenis van de hekserij

1. Het ontstaan van hekserij

Hekserij is ontstaan toen mensen in de oudste tijden al geloven dat ze de macht hebben om anderen en gebeurtenissen te beïnvloeden met behulp van bovennatuurlijke krachten. De eerste gevonden bewijzen hiervoor komen uit de steentijd. Op rotstekeningen (ruim 15000 jaar oud) zien we behalve bisons en paarden ook vreemde menselijke figuurtjes, medicijnmannen of sjamanen die magische rituelen uitvoerden. ook het geloof van de oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen accepteerden magie als een deel van het dagelijks leven. Dit was in de tijd dat het christendom nog niet ontstaan was. Men geloofde niet in één god, maar in meerdere goden. De mensen hadden tovenaars nodig, want als ze ziek waren of op reis moesten gebruikten zij hiervoor toverspreuken en rituelen om de bescherming van de goden te krijgen. Aan de andere kant waren ze bang voor de tovenaars omdat die zowel witte (goede) als zwarte (kwade) magie uitoefenden.

Het christendom verspreide zich over het Romeinse rijk en werd in 313 de officiële religie. Het dagelijks leven veranderde radicaal. Toen begonnen “de donkere eeuwen” deze duurden 600 jaar. Het was een zeer onzekere tijd. In 476 viel het Romeinse rijk, toen de West-Goten barbaarse stammen uit Duitsland west europa. In die tijd was de christelijke kerk het enige element wat hetzelfde bleef in de radicaal veranderende levens van de mensen in die tijd. Een soort houvast. De mensen gingen in die tijd nog steeds naar tovenaars of heksen voor medicijnen of liefdesdrankjes. Maar als deze personen duistere krachten bezaten zouden ze ook de oost kunnen laten mislukken of ziekte en dood zaaien onder hun vijanden. In de middeleeuwen (1050 tot en met 1450) wilde de kerk dit bijgeloof uitbannen. De mensen die hekserij beoefenden werden ketters genoemd, omdat hun geloofsovertuiging tegen de leer van de kerk was. De magie en de mythen van die vroegere beschavingen speelden een grote rol in de Europese cultuur. De ideeën die wij vandaag de dag hebben zijn gebaseerd op deze oude mythen en op de denkbeelden van de Christelijke kerk ontstaan tijdens de heksenjacht van 1450 tot en met 1650. Het meest bekend is het ontstaan van de hekserij rond het midden van de 15e eeuw:

De hoofdstad van het graafschap Artois, Atrecht, is ondanks de moeilijke economische omstandigheden aan het einde van de middeleeuwen een welvarende stad. In 1456 begint er een schandaal dat uiteindelijk het economische en politieke leven volledig in de war zal brengen. Een kluizenaar wordt beschuldigd van hekserij samen met andere mensen. Ze worden naar het schavot gebracht in mei 1460 nadat ze naar lang ontkennen uiteindelijk maar toegeven dat ze zich bezighouden met hekserij. Ze krijgen een mijter op die beschilderd is met de duivel. Ze worden uiteindelijk verbrand en hun as wordt verstrooid.

De mythe van de hekserij is ontstaan door de Lyonse Koopman Petrus Waldus. Hij preekte in de 12e eeuw armoede. Zijn volgelingen waren door de paus tot ketters verklaard en moesten vluchten naar de hoger liggende delen van de Alpen. Daardoor werden de mensen geconfronteerd met ketterij en ontstond de mythe. De eerste heksen waren de zogenaamde “waldenzen”, ketters die de duivel eer bewijzen. Zij gingen naar de waldensische dienst, wat later de sabbat genoemd werd.

2. Magie

Vroeger begreep men minder van de krachten in de natuur dan tegenwoordig. Indrukwekkende dingen zoals stormen en ziekten, onvruchtbaarheid en oorlogen stelden het volk voor raadsels; allerlei vormen van ongeluk werden toegeschreven aan bovennatuurlijke krachten. Met magie probeerden tovenaars die krachten te beheersen en dit deden ze door bijvoorbeeld een regendans uit te voeren, met de bedoeling het te laten regenen. In die tijd was dat een volstrekt logische aanpak. Magie of tovenarij is dus het uitvoeren van een ritueel om op een bovennatuurlijke manier een resultaat te bereiken. Magie kan een positief doel hebben, bijvoorbeeld als je er iemand mee geneest. In dit geval spreken we van Witte magie. Zwarte magie daarentegen, is erop gericht om schade toe te brengen aan anderen door bijvoorbeeld het veroorzaken van stormen, ziekte of dood.

Witte magie: Witte magie werd gedaan met een positief doeleinde. Iemand kan streven naar succes bij onder andere de jacht (vooral in de steentijd), vruchtbaarheid, liefde, gezondheid, geluk in de oogst en bescherming op reis.

Zwarte magie: Later werd ook duidelijk dat sommige heksen schadelijke, zwarte of kwade magie uitoefenden. Dit deden ze dan om iets slechts te laten gebeuren zoals bijvoorbeeld iemand te doden of pijn te doen door in een hem voorstellende pop te prikken (voodoo), een kind ziek te maken door een toverformule uit te spreken, toverdranken te maken om iemand kwaad mee te doen, de oogst laten mislukken, brand te stichten door een behekst zwaard in een ruimte achter te laten en nog veel meer.

Dierlijke Magie: Magie heeft altijd al gebruik gemaakt van dieren, maar niet altijd op een positieve manier. Overal in de wereld zijn dieren gebruikt om de goden gunstig te stemmen of als bijvoorbeeld offer geslacht. Ook stelden ze dranken samen met daarin lichaamsdelen en het bloed van dieren. Het was een gewoonte om een ritueel te versterken door rituele kostuums te dragen gemaakt van huiden, bond en hoorns. In de vlucht van vogels en dierlijke ingewanden kon je zien hoe de toekomst zou verlopen. Dieren werden ook wel gezien als een magisch troeteldier. De vertrouweling van de heks, waar de heks zijn of haar magische krachten aan ontleende. Voor heksenjagers was het hebben van muizen, een lievelingskat of een spinnenweb een bewijs dat deze vrouw of man zich “schuldig” maakte aan het vereren van de duivel en omgang had met demonen. Men geloofde ook in gedaanteverandering. In een houtsnede uit de vijftiende eeuw zijn drie heksen afgebeeld die naar een heksensabbat vliegen en zich in huisdieren (ezel, haan en een hond) hebben veranderd om zo niet op te vallen.

Van magie is in de meeste culturen wel iets te vinden. Zo lieten de Grieken en Romeinen hun priesters magische rituelen verrichten en medici waren soms moeilijk te onderscheiden van tovenaars. Ook waren er vrouwen die zwarte magie bedreven en die tegen betaling liefdesdrankjes of vergiften maakten en politieke tegenstanders betoverden. De mensen geloofden toen der tijd dat die vrouwen in dieren konden veranderen en dat ze ‘s nachts konden vliegen. Ook middeleeuwse volkeren in Europa geloofden in heksen. Oude wijze vrouwen vervulden voor het gewone volk een maatschappelijke behoefte. Je kon ze om raad vragen als je iets kwijt was, ze konden helpen als je ziek was en ze konden je beschermen tegen ongeluk. Over het algemeen werden heksen wel getolereerd of slechts licht gestraft. Dit was zo omdat ze toch een maatschappelijke behoefte vervulden. Zelfs de kerk dacht in de vroege middeleeuwen makkelijk over heksen. Dat er af en toe heksen werden verbrand, vond de kerk alleen maar een heidens en bijgelovig gebruik waaraan een einde moest worden gemaakt.

Er is een groot verschil tussen magie en godsdienst of religie. Bij godsdienst gaat het niet om het beheersen van natuurkrachten, maar om het vereren van goden. Bij godsdienstige bijeenkomsten komen er vaak meer mensen bij elkaar dan bij bijeenkomsten van magie. Een echte scheiding tussen magie en religie bestaat er echter niet. Het verschil is wel duidelijk, maar tovenaars en heksen riepen soms goden aan en de godsdienst kent ook veel magische rituelen. Zo was de duivel een belangrijk onderdeel van het Christelijk geloof. Alleen kon men niets bedenken dat erger was dan dat je de duivel zou aanbidden.

3. Heksenvervolgingen

3.1 Onrust in de Christelijke kerk

In de periode voor 1500 gebeurden er een aantal dingen waardoor de kerk (de paus en de bisschoppen) en de wereldlijke overheid (koningen en de keizer) steeds meer gingen samenwerken. Een theorie is dat het allemaal begon met het uitbreken van een verschrikkelijke ziekte. In de tweede helft van de veertiende eeuw brak de pest uit. Deze ziekte was heel besmettelijk en dodelijk. Niemand begreep in die tijd hoe je besmet kon worden. De mensen konden de ziekte niet zien aankomen. Van de ene dag op de andere was je ziek en ging je dood. Doktoren wisten niets van dingen zoals hygiëne. Al deze onwetendheid zorgde voor veel spanning en paniek. In vijftig jaar tijd stierf ongeveer een derde van de bevolking van West-Europa. Nog nooit hadden de mensen zoiets afschuwelijks meegemaakt. Ze begrepen niet waarom dit gebeurde. De enige reden die ze konden bedenken was dat het een straf van God was. Maar waarom wilde god hun straffen? Wat hadden ze misdaan? Ook de mensen van de kerk wisten het niet. Ze zeiden dat de mensen in de ogen van God hadden gezondigd. De kerk had ook geen duidelijk antwoord omdat er binnen in de kerk ruzie was. In Rome, de stad waar de paus woonde, brak er strijd uit. Als gevolg daarvan moest de paus vluchten. Hij ging in Avignon, een stad in het zuiden van Frankrijk wonen. Het hof van de paus daar leek al gauw meer op dat van een rijke koning dan op dat van een geestelijk leider. Ook de gewone mensen in de kerk, de monniken, leefden steeds minder volgens de regels. Monniken moesten de gewone mensen een goed voorbeeld geven. In plaats daarvan waren het vaak mannen die gokten, alcohol dronken en achter de vrouwen aanzaten. Rijke mensen kochten baantjes in de kerk voor hun kinderen. Zo kreeg de kerk een steeds slechtere naam. Er kwamen steeds meer mensen die zeiden dat er dingen moesten veranderen. Zij werden hervormers genoemd. De onvrede van de gewone mensen nam toe. Wat hadden ze aan een kerk die niet in staat was om iets te doen aan die verschrikkelijke pest? Er braken opstanden uit en oorlogen. Er werden allerlei nieuwe godsdienstige groepen (sektes) opgericht. Vreemde groepen mensen trokken door het land. Armoedig geklede mensen die zichzelf geselden (flagellanten), danszieken (die alleen gekalmeerd konden worden door ze muziek in de oren te tetteren), naaktlopers en gekkenschepen (schepen waarop men ‘gekken’ en soms ook besmettelijk zieken op zette). Deze schepen voeren de rivieren af, maar mochten nergens aanleggen. Voedsel werd meestal vanaf de oever toegeworpen. Uiteindelijk uitte deze onvrede zich in de snel groeiende aanhang van hervormers zoals Luther en Calvijn. Luther en Calvijn waren mensen die andere ideeën hadden over het geloof. Er waren veel mensen die hen wilden volgen, waarop zij werden vervolgd door de katholieke kerk. Deze mensen die zich afzetten tegen de kerk en het hele christelijke geloof, werden ketters genoemd.

Als gevolg van de ruzie om de godsdienstige hervormingen van Luther en Calvijn braken er in de zestiende en zeventiende eeuw steeds weer oorlogen uit. In deze oorlogen trokken grote legers door het land. Zij verwoestten daar vaak alles dat ze tegen kwamen en doodden veel mensen. Dit had tot gevolg dat de oude dorpsgemeenschappen ophielden te bestaan. Ook waren er opstanden van boeren en burgers, vooral in Frankrijk en Duitsland. Omdat de opstanden wreed werden onderdrukt (ook door de hervormers), uitte men de onvrede op een andere manier. Er waren immers mensen die altijd al hadden gezondigd? Zij werden het doel van vervolgingen. Wie die mensen waren? Het waren ‘rare mensen’, ‘eigenaardige oude vrouwtjes’, ‘mensen die er anders uitzagen’ tenslotte de eigen buren... Kortom, het waren ‘heksen’. En net als bij de pestepidemie vroegen mensen zich af wat voor zonden ze hadden begaan. Maar nu waren er twee groepen die daar een antwoord op gaven. De katholieken gaven de protestanten de schuld en de protestanten gaven de katholieken de schuld. En beiden noemden hun tegenstanders ‘heksen’. En als de heksenvervolgers kwamen zoeken naar heksen, hielp de bevolking vaak mee om hun eigen ‘wijze vrouwen’ uit de weg te ruimen. De oorlogsellende was Gods straf voor het feit dat het dorp had toegestaan dat de heks haar ‘duivelse werk’ deed. De ketterjacht werd dus geleidelijk vervangen door de heksenjacht, waarin in vanaf de zestiende eeuw ook de protestanten volop deelnamen. In 1468 verklaarde de katholieke kerk dat hekserij een ‘buitengewone misdaad’ was. Daardoor konden tijdens een rechtszaak alle regels die normaal golden opzij worden gezet. Dat betekende bijvoorbeeld dat alleen het bewijs dat iemand schuldig maakte kon worden toegelaten. Pijnigen of martelen om bekentenissen af te dwingen was niet alleen toegestaan, maar werd zelfs aangemoedigd. Ze hadden ook niemand die ze kon verdedigen. Mensen wilden dit ook niet, want als je een heks verdedigde werd je zelf ook schuldig verklaard. Eerst werden alleen oude vrouwen beschuldigd. Daarna ook meisjes en kinderen. Een miljoen heksen kwamen in deze tijd op de brandstapel terecht. Alleenstaande vrouwen en psychiatrische patiënten werden nu allemaal voor heks aangezien en ook bij mensen die om economische of machtspositionele motieven werden aangeklaagd was het gemakkelijk om ze als heksen te bestempelen.

3.2 De beschuldigingen

Over de mensen die heksen werden genoemd werd veel geschreven door de schrijvers die wilden dat ze werden vervolgd. De schrijvers verkregen hun informatie van de heksen zelf. Een groot nadeel is dat bijna al de bekentenissen werden verkregen door mensen te martelen. Dit was om mensen te dwingen te bekennen wat zij als heks allemaal hadden ondernomen en nog van plan waren te gaan doen. In bijna alle bekentenissen stond hetzelfde, de heksen gaven toe dat ze een verbond hadden gesloten met de duivel. In ruil daarvoor kregen de heksen op aarde een bepaalde macht. De macht van heksen kwam dus van de duivel en kon toch nooit op een goede manier gebruikt worden, nooit voor goede dingen. De heksen moesten voor dit verbond verschijnen op een groot heksenfeest. De zogenaamde “heksensabbat”. Naar mening van de vervolgers waren dit grote feesten waar veel drank gedronken werd. Ook aten ze en deden ze veel aan seks. Het hoogtepunt van het feest was wanneer ze het Christelijke kind (gestolen uit de wieg) gingen slachten. Ook was het geven van de “infame kus” een groot hoogtepunt. Alle heksen moesten dan een kus geven op het achterwerk van een zwarte bok, die de duivel voorstelde.

De duivel zag er niet altijd als een bok uit. Soms verscheen hij als een mooie jongen, geheel in het zwart gekleed, als echtgenoot van een belangrijke vrouw, of als een man met de kop van een dier. (Bijvoorbeeld een varken, of geit) Zijn stem klonk hol. Waarom gingen de vrouwen allemaal met de duivel in zee? Omdat de duivel de vrouwen rijkdom beloofde en veel geluk in de liefde. Nadat het verbond was gesloten en het bezegeld was met de “infame kus” gaf de duivel haar een dier of vreemd wezen die haar kon helpen. Dit dier was ook een bewijs voor het gesloten verbond. Het verbond betekende dat de vrouw God niet meer mocht dienen en een overeenkomst met de duivel met haar bloed moest ondertekenen. Daarnaast moet zij de duivel gehoorzaamheid beloven. Als bewijs moet ze een zalf maken uit de beenderen en armen en benen van kinderen. Wanneer dat gebeurd was kreeg de heks een merkteken op haar lichaam, als bewijs dat zij dienares van de duivel was geworden. Dat merkteken kon overal op haar lichaam zitten. Het was vaak in de vorm van een wrat, litteken of een grote moedervlek.

Over heksen werd veel bedacht door veel schrijvers in de 16de en 17de eeuw. Ze dachten dat heksen zichzelf konden veranderen in dieren, dat ze konden vliegen op een bezem en op of als een dier konden zij zich razendsnel verplaatsen naar alle delen van de wereld. Al het goede wat een heks ook kon doen werd nu tegen haar gebruikt. Ze werd nu gezien als een aanhanger van de duivel en was niet te vertrouwen. Huisdieren werden gezien als een “huisgeest” en als een bewijs van een verbond met de duivel. Huisdieren werden een slecht teken. Er zou een duivel in schuil gaan. Hoe vreemder het dier, hoe banger de mensen waren. Het hoogtepunt in al die verhalen was dus die heksensabbat. Als de heks voldoende was voorbereid, dan werd zij opgeroepen om aan het grote nachtelijke heksenfeest mee te doen. Midden in de nacht werd de heks gewaarschuwd door een geluid dat alleen zij kon horen. Ze moest zich dan uitkleden en haar lichaam insmeren met een ‘toverzalf’. Daarna vloog zij op een bezem, een bok of een kleed naar een plek ergens in de berg of in een bos. De duivel was daar aanwezig, Hij begon eerst met het tellen van de aanwezigen. Daarna begon het feest. Tafels met eten en drank verschenen uit het niets en men bespotte op alle manieren het Christelijke geloof. Een andere belangrijke beschuldiging was kindermoord. Heksen zouden pasgeboren kinderen ontvoeren om hen te offeren aan de duivel. Twee voorbeelden hiervan: - Tijdens haar proces in de plaats Dan (in Zwitserland) gaf een vrouw toe dat zij meer dan veertig kinderen had gedood. Zij deed dat door meteen bij de geboorte een naald in het hoofd te steken tot bij de hersens. Zij werd verbrand. Een heks uit de buurt van Straatsburg (Frankrijk) bekende ontelbare kinderen te hebben gedood. Zij had geholpen bij de bevalling van een kind. Toen zij naar huis wilde zagen poortwachters dat zij iets verloor. Toen zij het opraapten bleek het de arm van een kind te zijn. Na een onderzoek bleek dat er vlak daarvoor een jongetje was gestorven, dat een arm mistte.

3.3 De Heksenhamer

In 1486 brachten twee Duitse monniken, Heinrich Kramer en Jacob Sprenger, een boek over en tegen heksen uit. Het heette ‘Malleus Maleficarum’ ofwel ‘Heksenhamer’. Het was het eerste grote, gedrukte boek over ‘demonologie’. Het werd een heel berucht boek. In de ‘Heksenhamer’ stond precies beschreven wat heksen waren, wat ze deden en waaraan je ze kon herkennen. Ook werd er verteld hoe je ze tot bekentenissen kon dwingen, en daarna kon straffen.

De schrijvers leken een hekel te hebben aan vrouwen. Ze waren van mening dat de vrouw minder slim was dan de man. Ook was de vrouw in het algemeen “minder” dan de man. In de bijbel was immers beschreven hoe de vrouw werd gemaakt van een rib van de man. De vrouw werd ook verleid door de slang in het paradijs. Zij was erg goedgelovig. Mannen waren minder geneigd tot hekserij, want Jezus was immers ook een man. Elke vrouw was in wezen verdacht. Het maakte niet uit of ze vaak naar de kerk ging of niet. Zelfs nonnen waren verdacht, omdat de duivel er speciaal op uit was om vooral godsdienstige vrouwen te verleiden. De duivel verwekte ook kinderen bij de heks. Het kind van een heks is dus ‘duivelsgebroed’. Zelfs het kleinste meisje heeft dan een duivel als minnaar. Ze is dus ook heks en moet dus ook verbrand worden. Pas als alle heksen weg zouden zijn, zou alle ellende en oorlogen stoppen. In heel europa begon de heksenjacht. “Zonder vrouwen,” zo schreven zij, “zou de wereld heel wat gevaren minder tellen. Hoe groot is dan tegenwoordig het gevaar nu velen van hen heksen zijn.” Ze stelden een lijst op met wat heksen konden: - Ze stuurden hagel, storm en onweer; - Ze maakten mensen en dieren onvruchtbaar; - Ze gaven kinderen die ze ontvoerden aan de duivel, of ze doodden hen; - Ze gooiden kinderen die bij hun ouders vandaan liepen ongezien in het water; - Ze maakten bereden paarden schichtig; - Ze kunnen zich door de lucht van de ene naar de andere plaats bewegen; - Ze kunnen de rechters betoveren zodat die hen niet bestraffen; - Ze kunnen zichzelf laten zwijgen tijdens martelingen; - Ze kunnen hand en hart van degene die hen gevangen wil nemen laten beven; - Ze maken openbaar wat voor anderen verborgen is; - Ze voorspellen, met de hulp van de duivel, de toekomst; - Ze kunnen dingen zien die verderop gebeuren; - Ze kunnen iemand verliefd doen worden; - Ze kunnen naar wens bepaalde mensen en dieren door de bliksem doden; - Ze kunnen miskramen veroorzaken; - Ze kunnen mensen en dieren kwaad doen zonder ze aan te raken; - Ze geven hun eigen kinderen ook aan de duivel.

De schrijvers beschreven aan de hand van verklaringen van vrouwen, die beweerden er geweest te zijn, over bijeenkomsten van heksen met de duivel. Heksenvervolgers van latere tijden geloofden niet alles wat er in dat verschrikkelijke boek stond. Maar wel hielden ze vast aan het idee dat in de eerste plaats vrouwen schuldig waren. En allemaal volgden ze de gruwelijke voorschriften op, die in de ‘Heksenhamer’ stonden. In de praktijk betekende het dat alleen al een beschuldiging van hekserij betekende dat iemand op de brandstapel zou komen. Door de invoering van de inquisitie rechtspraak die in de zestiende eeuw overal in Europa werd toegepast werd het veel gemakkelijker om vermeende heksen te elimineren. De heksenjacht was om de onderstaande redenen absoluut niet gemakkelijk: - Je mocht iemand beschuldigen van hekserij zonder dat daar bewijs voor was. - De “heksen” mochten niet weten wie ze beschuldigd had en waarvan. - Er was geen verdediging voor de heksen. - Alle mensen die “anders” waren werden al snel gezien als heks. - Verdachten werden vreselijk gemarteld zodat ze meestal wel moesten/wilden getuigen. - De proeven om uit te vinden of iemand een heks was, waren vreselijk. Neem bijvoorbeeld de waterproef. Je kon zo’n proef niet overleven. Natuurlijk bleef je niet op het water drijven, en was je dus geen heks. Alleen was je dan wel verdronken. - Als de aangeklaagde niet bekende of als de bewijzen ontoereikend waren, kon de rechter zijn toevlucht nemen tot een ‘ godsoordeel’. Zo kon hij de opdracht geven de verdachte geboeid in het water te gooien. Indien zij zonk (voordat ze weer met een touw na haar dood werd opgehaald) was haar onschuld bewezen en werd de aanklager bestraft.

3.4 Heksenproeven

De twee bekendste proeven om aan te tonen dat iemand een heks was, waren de waterproef en de heksenwaag.

De Waterproef

De rechterduim werd vastgebonden aan de linkerteen en de linkerduim werd vastgebonden met de rechterteen en zo werd de heks het water in gegooid. Kwam de vrouw weer terug boven water, was ze een heks. Bleef ze onder, spijtig voor haar, maar dan was ze tenminste geen heks.

De Heksenwaag

Er bestond ook nog een heksenwaag. Dat was een grote weegschaal waarop de vrouw dan plaats kon nemen. Mensen schatten dan het gewicht van de vrouw en als ze evenveel woog als ze eruit zag, was ze geen heks. Ze lieten zich dus wegen om hun onschuld aan te tonen door het feit dat hun gewicht in overeenstemming was met de afmetingen van hun lichaam. De mensen waren namelijk van mening dat heksen niks wogen omdat ze door de lucht konden vliegen met een bezemsteel. Als de vrouw zich had laten wegen kreeg ze een certificaat met de zegel van de stad en de handtekening van de gemeentesecretaris. Een bekende heksenwaag staat in het Zuid-Hollandse stadje Oudewater. Je kan je er nu nog steeds laten wegen tegen een kleine vergoeding en dan krijg je achteraf een certificaat waarin staat dat je geen heks bent. Verdachte vrouwen konden pas veroordeeld worden als ze bekenden. Als ze dit niet deden waren er bepaalde manieren om ze wel te laten bekennen (zoals marteling).

De brandstapel
Het doel was hier niet te bewijzen dat de veroordeelde een heks was, maar dit was wel een techniek om van de heksen af te komen. Ze werden levend verbrand op de brandstapel.

3.5 De tegenstanders en het einde van de vervolgingen

Waren alle mensen het eens met het vervolgen van weerloze en onschuldige mensen? Nee, maar in het begin waren de heksenvervolgers zo machtig dat ze iedereen die hen tegen wilde houden en tegen de vervolging was ook verdacht konden maken. Dit kwam door de paniek die er onder de mensen heerste. Mensen geloofden dat er heksen waren, dat al de ellende hun schuld was. Iemand die tijdens een rechtszaak het voor iemand opnam was zelf vast medeplichtig, en eindigde op de brandstapel. Toch nam het aantal tegenstanders toe. Men begon er aan te twijfelen of heksen nou echt zo gevaarlijk waren. Als ze zoveel macht van de duivel hadden gekregen waarom waren ze dan niet rijk en machtig? De heksen die gevangen werden genomen waren oude alleenstaande arme vrouwen. Heksen zouden ook kunnen toveren, maar waarom ontsnapten de heksen dan niet op een magische manier uit de gevangenis? Een belangrijk tegenstander was Johannes Wier (1515 - 1588). Hij studeerde medicijnen in Frankrijk en kwam als dokter in aanraking met mensen die ‘gek’ waren. Hij ontdekte dat veel mensen die van hekserij beschuldigd werden geestelijk in de war waren. In zijn verdediging van heksen stelde hij dat het ging om vrouwen die

door de duivel in de war werden gebracht. Het grote verschil met de heksenjagers was dus dat hij heksen niet schuldig vond aan ‘hekserij’, maar dat hij zei dat ze niet verantwoordelijk waren voor hun daden. De heksenvervolgers ontkenden datgene wat Wier zei. Ze beschuldigden hem ervan dat hij zich door de duivel had laten verleiden om dit op te schrijven. Toch nam in de loop van de jaren erna de tegenstand tegen de vervolgingen langzaam maar zeker toe. Nederland was het eerste land waar de vervolgingen ophielden. Later, in de zeventiende eeuw begonnen mensen steeds minder te geloven in zaken als magie. Daarvoor in de plaats kwamen wetenschappelijke verklaringen. De paniek en onwetendheid maakte plaats voor logische verklaarbare en aantoonbare wetenschappelijke verklaringen. Heksen konden niet vliegen, maar smeerden zich in met een soort zalf, waardoor ze droomden dat ze konden vliegen. Als we naar het verloop van de vervolgingen kijken, dan zien we dat de grootste vervolgingen plaatsvonden tussen 1600 en 1650. Daarna werden ze steeds minder. Na 1700 werd er bijna geen heks meer verbrand. Hoe kwam dat? Daarvoor zijn er drie verklaringen: 1. De vervolgingen werden vaak georganiseerd in streken waar de bevolking in opstand dreigde te komen tegen een koning of vorst. Als die eenmaal weer echt de baas was, hielden de vervolgingen op. 2. Door de ontwikkelingen in de wetenschap werden de mensen minder bijgelovig. Het geloof in heksen als aanhangers van de duivel werd minder. 3. De godsdienstoorlogen waren afgelopen. Elk land had nu zijn eigen godsdienst. Daar veranderde weinig meer aan.

3.6 De slachtoffers

Er zijn allerlei schattingen gemaakt over het aantal mensen dat door de heksenvervolgingen zijn omgekomen. De aantallen lopen uiteen van ‘tienduizenden’ tot aan ‘twee miljoen’. Er zijn rechters en vervolgers geweest die trots waren op hun werk. Zij hielden precies bij, hoeveel heksen zij persoonlijk tot de dood hadden veroordeeld. Dat had te maken met de gedachte dat God hun daar later dankbaar voor zou zijn. Een paar cijfers: De aartsbisschop Johann von Schöneburg van Trier (in Duitsland) vervolgde vanaf 1581 protestanten, joden en heksen. Tussen 1587 en 1593 liet hij in 22 dorpen 368 heksen verbranden. Wurzburg en Bamburg, twee plaatsen in Duitsland, werden geregeerd door twee bijzonder wrede neven. Prins-bisschop Philipp Adolf von Ehrenberg (die van 1623 tot 1631 regeerde) liet 900 heksen verbranden en de ‘Heksenbisschop’ Gottfried Johann Georg II Fuchs von Dornhem (die van 1623 tot 1633 regeerde) verbrandde minstens 600 heksen. De heksenvervolgingen in Bamberg begonnen wat later dan in andere Duitse steden. Het begon onder bisschop Johann Gotfried von Aschhausen (die van 1609 tot 1622 regeerde), die ongeveer 300 mensen liet verbranden, waarvan er alleen al in 1617 102. Er werden speciale ‘Heksenhuizen’ gebouwd, waar tussen de 30 en 40 heksen gevangen zaten. In 1629 en 1630 waren de vervolgingen erg heftig. Eén heksenjager beweerde in die periode alleen al 400 mensen te hebben laten verbranden. En onder de slachtoffers waren mannen, vrouwen en kinderen. Nicholas Rémy, advocaat in Lotharingen, stierf in 1616 en was trots op het feit dat hij drieduizend slachtoffers had gemaakt. Hij was volgens zijn tijdgenoten een geleerd en slim man. Toch schreef hij een boek over hekserij, ‘Démonolatrie’ genaamd. Daarin schreef hij dingen als: ‘Jeanne breekt een slakkenhuis en vermaalt het tot poeder. Waarom? Alle schapen van Barbe, haar buurvrouw, zijn sindsdien dood. Het is duidelijk dat Jeanne het poeder gebruikte om de dieren te doden. Verbrandt deze heks!’ Hij spaarde de kinderen die hun ouders als heks hadden verraden, maar hij liet ze met de zweep slaan en rondjes lopen rond de brandstapel van hun ouders. Er zijn wetenschappers die nu proberen te achterhalen hoeveel mensen er tijdens die vervolgingen zijn gedood. Ze onderzoeken de verslagen van rechtszaken en halen zo vaak de meest afschuwelijke zaken naar boven over gemartelde en vermoorde mensen. Tot nu toe zijn er nog geen concrete cijfers.

4. Salem

4.1 Salem uitvergroot

In Europa waren de heksenjachten al geëindigd, maar honderd jaar later speelde zich in Noord-Amerika het volgende af in Salem, een dorp vlak bij de Amerikaanse oostkust in 1792: Het was een lange, koude, donkere winter. Het gezin van dominee Samuel Parris woonde nu al drie jaar in Salem. Het gezin bestond uit dominee Samuel Parris zelf, zijn vrouw en drie kinderen, zijn nichtje Abigail en het Caribische slavenkoppel John Indiaan en Tituba. Het dorp telde vijfhonderd vijftig inwoners, de slaven niet meegerekend. De slaven werden nooit meegerekend, ze waren bezittingen, net zoals dieren en huizen. Alle inwoners van Salem waren streng gelovige protestanten. Zij vulden hun dagen alleen met bidden en werken. Alles wat er buiten viel was slecht. Lezen mocht niet, behalve in de bijbel. Er werd geen muziek gemaakt en ook niet gelachen. Al die dingen waren gevaarlijk, want wie lachte, danste en of plezier maakte voelde zich goed en zag er ook goed uit. En dan was de zonde natuurlijk nooit ver weg. Je kon wel eens verliefd worden of gewoon zin krijgen om toe te geven aan je seksuele behoeften. Allemaal dingen die mensen zwak maakten, en hoe moest het dan verder met het gebed? Nee, plezier maken was een enkele reis naar de hel. Dat wist je als kind al, dus waakte iedereen streng over iedereen, ook over de kinderen. Voor de jongens viel het echter nog wel mee.

De boerderijen in Salem lagen verspreid tussen velden en bossen, daar viel altijd wel wat te beleven voor de jongens. Voor de meisjes lag dat anders. Die hoorden zich binnenshuis nuttig te maken. Ze moesten onder andere spinnen, naaien, helpen bij het koken, wassen, schoonmaken, brood bakken, boter karnen en kaarsen maken. Het enige uitje was op zondag, naar de kerk. Drie uur in de voor middag, twee uur in de namiddag. Vijf uur lang bidden en luisteren naar de preken dominee Parris. Over hel, ziekte, dood en verdoemenis. En natuurlijk ook over de slechtheid van de ongelovigen, die zouden branden in de hel. Iedereen luisterde bang, iedereen geloofde. De dominee was zelf het bangst van allemaal. Overal, achter elke hoek, in elk huis, diep in elk mens lag het kwade op de loer. Overal wachtte Satan op een gelegenheid om hem en zijn kerk te vernietigen, tenminste dit dacht hij. Er waren veel onuitgesproken problemen in Salem. Problemen waren taboe, hier mocht niet over gesproken worden. Ruzies tussen families over grond, geld en macht. Misschien was dat wel waarin hij de duivel voelde. Maar dat de eerste tekenen van hekserij in zijn eigen huis aan het licht zouden komen had de dominee nooit kunnen bedenken. Zijn eigen gezin zou het middelpunt worden van een van de meest fascinerende heksenprocessen uit de geschiedenis.

Het begon allemaal op een avond in die lange, donkere winter van 1792. Parris en zijn vrouw waren op pad en de jongste kinderen sliepen al. Parris zijn oudste dochtertje Elisabeth (negen jaar) speelde met haar nichtje Abigail van elf. Het was een geheim spel, en ook streng verboden. Van Tituba hadden ze ooit verhalen gehoord over waarzeggerij. Alles wat ze hiervan afwisten wilden ze nu wel eens zelf proberen. Ze probeerden met behulp van hoefijzers, erwten en nagels of sleutels de toekomst te voorspellen. Ze wilden er met waarzeggerij achterkomen met wie ze later zouden trouwen.

Maar wat ze zagen, beviel ze niet. Abigail zag een doodskist. Ze raakte in paniek en draaide vreemd met haar lichaam. Ook sprak ze een vreemde taal. Dit gedrag leek wel besmettelijk, want alle meisjes in het stadje kregen last van dit soort aanvallen. Ze kropen weg in de hoeken van de kamer, leken soms doofstom wanneer ze het andere moment hysterisch zaten te schreeuwen.

De dokters waren machteloos. Een kwam tot de conclusie dat dit geen gewone ziekte was. Al dit gedrag waren tekenen van hekserij, het werk van de gevreesde Satan zelf. De al reeds bange dominee Parris werd nog banger! Hij zei: “De duivel is opgestaan onder ons”. Wie had de meisjes in contact gebracht met de duivel? Er moest iemand zijn die ze dit aangedaan had, die als het ware een boodschapper en verspreider van het kwaad, de Satan was. De meisjes moesten namen geven, Namen wilden ze hebben. Er werd nu erg veel druk op de meisjes uitgeoefend! Er heerste zo veel paniek en angst. Abigail noemde de naam van Tituba, de dominee had het altijd al geweten. Elke keer als hij in de donkere ogen van de slavin keek wist hij het. Ze was het kwaad. Tegelijk voelde hij enige opluchting, deze beschuldiging nam ook de verdenking weg van zijn eigen dochter en nichtje. Je wist maar nooit hoe mensen in deze tijd van paniek dachten, het kwaad was immers overal, en wie weet wie ze allemaal zouden beschuldigen. Nu Tituba schuldig leek te zijn, daar gingen ze namelijk al vanuit, leken de meisjes slechts onschuldige slachtoffers. Tituba werd ondervraagd, de aanklagers dwongen haar op allerlei manier de waarheid te zeggen, en dus ook om te bekennen dat ze een heks was. Maar Tituba smeekte en huilde, ze was geen heks! Toen de meisjes te horen kregen dat Tituba ontkende kregen ze allemaal tegelijk een aanval. Ze sloegen wild om zich heen en schreeuwden van de pijn, want zo zeiden ze, Tituba stak scherpe pennen in hun lichaam. Heks! Riep Parris, hij ranselde Tituba af tot ze om genade smeekte. Maar bekennen deed ze niet. De waanzin van de meisjes en de gedachte dat het kwaad en de duivel zelf onder de mensen was, kreeg het dorp in zijn greep. De Angst en de paniek werden erger, en begonnen hun eigen leven te leiden. De mensen zagen met angst in de ogen in dat Tituba niet de enige schuldige hoefde te zijn, misschien had ze wel medeplichtigen. Maar wie? Namen wilden ze horen, en de meisjes gaven ze twee namen. Sarah Good en Sarah Osborne. De twee Sarah’s waren een doorn in het oog voor de fatsoenlijke dorpelingen. Sarah Good was een bedelaarster en trok van deur naar deur. Sarah Osborne was niet zo slim en had een schandalig leven achter de rug. Ooit was ze rijk geweest maar al haar geld had ze besteed aan een jonge Ier, waarmee ze jaren had samengewoond voordat ze uiteindelijk eens gingen trouwen. Een schande, en bovendien had ze met haar scherpe tong ruzie met iedereen in Salem ruzie gekregen. Tituba en de twee Sarah’s werden gearresteerd. De vergaderzaal van Salem werd omgevormd tot rechtbank. En het proces tegen het kwaad, tegen de heksen kon beginnen. Iedereen liet zijn werk in de steek om bij het proces aanwezig te zijn, ze wilden de schuldigen aan de galg zien hangen. En namen geen genoegen met iets minder. Eerst kwam Sarah Good aan de beurt. Ze ontkende alles. Ze werkte niet voor de duivel en had de meisjes ook geen pijn gedaan! Maar toen men de meisjes vroeg haar aan te kijken kregen ze alweer van diezelfde aanvallen. Ze leken te stikken of vielen flauw. Een golf van afgrijzen ging door de zaal. Maar Sarah Good bleef ontkennen, haar man werd erbij gehaald om tegen haar te getuigen. Hij vertelde hoe slecht ze voor hem zorgde en hem te kort schoot. Of ze een heks was wist ze niet, maar het was wel mogelijk. Sarah Good werd terug naar haar cel gebracht. Het een en ander was nu wel duidelijk geworden.

Toen was de beurt aan Sarah Osborne, en er speelde zich precies hetzelfde af als bij Sarah Good. Dezelfde vragen, dezelfde beschuldigingen, dezelfde ontkenning, hetzelfde vreemde gedrag bij de meisjes. Tenslotte kwam Tituba, de vrouw met wie het allemaal begonnen was. De vreemde donkere vrouw, die er zo anders uitzag dan een “normaal” iemand. De meisjes kregen ditmaal, zonder Tituba aan te kijken al een aanval. Tituba was erg bang, haar ondervraging was dubbel zo zwaar. Ze sprak nog niet zo goed engels, dus ze begreep ook niet alles. Ze wilde alleen maar dat dit alles ophield, en dat iedereen niet meer zo kwaad op haar was. Ze snapte niet waarom, ze had toch niks verkeerds gedaan? Iedereen beweerde het tegenovergestelde, dus probeerde ze iedereen maar gerust te stellen door te zeggen wat ze wilden horen. Misschien zou alles daarna weer net zo als vroeger worden? Dus begon ze te vertellen over de duivel, over zwarte kunsten en over haar leven als heks. Dat de duivel haar gedwongen had om de meisjes pijn te doen, anders zou de duivel haar iets aan doen. Dat ze op een stok was gaan zitten om daar mee te gaan vliegen. En dat de twee Sarah’s haar probeerden te dwingen om het hoofd van, een van de meisjes Ann Putnam, af te snijden. Waarop Ann hevig toestemde, dat had ze wel gevoeld. Dat wist ze. Weer kregen alle meisjes een aanval ditmaal samen met Tituba. Dagenlang werden de drie vrouwen ondervraagd. Tituba had al bekend, maar de andere twee vrouwen bleven hun onschuld volhouden. Dit kon ze echter niet redden van de dood. De angst voor hekserij verspreidde zich onder de dorpelingen als de pest. Steeds meer mensen zagen geestesverschijningen, dieren die in vrouwen veranderen en wegvlogen. Steeds meer mensen begonnen zich even vreemd als de meisjes te gedragen. En steeds meer mensen werden door de meisjes van hekserij beschuldigd. Iedereen die aangewezen werd, werd opgepakt. En wie weigerde te bekennen, werd ter dood veroordeeld. De ter dood veroordeelden werden in een kar naar “Gallows Hill” de galgenheuvel gebracht. Heel Salem kwam kijken, ze wilden dit voor geen geld missen. Op deze manier zou het weer goed komen. Van medelijden was geen sprake. Iedereen stond te gillen en te joelen, ze waren opgelucht dat die heksen nu eindelijk hun verdiende loon kregen. Een paar veroordeelden fluisterden, anderen zeiden hun gebeden. Weer anderen lagen zonder te bewegen op de bodem van de kar en staarden voor zich uit. Toen ze de kar uit werden getrokken werd het gejoel luider. Ze beklommen de ladder, en staken hun hoofd door de strop. Nog een luider gejoel, met een korte ruk werd de steun onder hun voeten vandaan getrokken. Ze hingen, en toen werd het doodstil.

Eerst werden alleen de buitenbeentjes beschuldigd. Mensen die er niet bij hoorden zoals de zwarte Tituba, de bedelares Sarah Good, of de simpele en verdorven Sarah Osborne. Toen volgden de namen van de moedigste en verstandigste mensen uit het dorp. Zij twijfelden openlijk aan wat de meisjes zeiden en deden. En toen kwamen zelfs de hooggeplaatste, respectabele vrouwen aan de beurt. De grootste schok was de beschuldiging van Rebecca Nurse, een oude vrouw van eenenzeventig. Zij was voor iedereen in Salem altijd een voorbeeld geweest, lid van de kerk, hardwerkende en liefhebbende vrouw, moeder, grootmoeder en overgrootmoeder. Voor het eerst was er twijfel. Als Rebecca van hekserij beschuldigd werd, dan kon iedereen wel schuldig zijn. Rebecca was immers een halve heilige. De paniek en angst werd nu versterkt door gevoelens van twijfel. Niemand vertrouwde het meer, ook elkaar niet. De beschuldigingen van de meisjes betroffen nu ook mensen die niet in Salem woonden. Ze noemden mensen die ze niet persoonlijk kenden, alleen bij naam. De twijfel groeide, ook vooral omdat de meisjes steeds vaker door de mand vielen. Een voorbeeld: eentje beweerde eens dat een geest in haar arm gebeten had. Iedereen geloofde dat, tot dat bleek dat iemand gezien had dat ze zichzelf beet. Een ander getuigde dat de geest van Sarah Good haar met een mes gestoken had. En als bewijs had ze het gebroken blad, maar een jonge man getuigde dat dit zijn mes was, die hij weggegooid had omdat het kapot was gegaan. Een van de beschuldigden, een man van buiten het dorp, zei heel kalm en nuchter dat de verhalen en het gedrag van de meisjes aanstellerij was. Dit was het keerpunt, er waren nu veel te veel bewijzen dat de meisjes misschien al deze tijd gelogen hadden. Er waren nu mensen die een eind wilden aan deze waanzin. De meisjes die zich al deze tijdlang machtig en onkwetsbaar hadden gevoeld begonnen nu te twijfelen. Ze noemden nog wel namen, maar minder hard, en er werden geen mensen meer opgepakt. En toen iedereen geen aandacht meer aan de aanvallen gaf, stopten deze even snel als ze begonnen waren.

Salem was een gekwetst dorp. In minder dan een paar maanden had een groep tienermeisjes honderden mensen beschuldigd. Van hen waren er 150 in de cel beland. Het jongste slachtoffer was nog maar vier jaar oud: Dorcas Good, het dochtertje van Sarah Good. Net als alle andere gevangenen zat ze in een koude donkere cel vastgeketend aan de muur. Dorcas huilde de eerste dagen alleen maar en toen haar tranen op waren, staarde ze alleen nog maar levenloos voor zich uit. Ze bonkte met haar hoofd tegen de muur en wiegde haar bovenlichaam heen en weer. Na negen maanden werd Dorcas vrijgelaten maar het zou nooit meer goed met haar komen. Ze had haar verstand voorgoed verloren. - Sarah Good en nog vier van de 150 gevangenen stierven in de gevangenis, door honger of ziekte. - Twintig mensen (veertien vrouwen, onder wie Rebecca Nurse en zes mannen werden ter dood veroordeeld. - Een man van 81 jaar oud werd doodgedrukt, hij had openlijk de spot gedreven met de beschuldigingen tegen hem en met de rechters. Er werden stenen op hem gelegt en het duurde drie lange dagen voor hij uiteindelijk overleed. Alle anderen werden opgehangen ook al hadden ze altijd hun onschuld gehouden. - Sommige gevangenen kwamen nooit meer vrij. Je moest gevangeniskosten betalen om vrij te komen, en niet iedereen had familie die dit voor hen konden doen. In dit geval kregen ze levenslang..

Salem moest herstellen van al de waanzin van de afgelopen tijd. De inwoners hadden hun werk laten verwaarlozen om bij de rechtszaken aanwezig te kunnen zijn. Schaamte en verdriet was in ieders hart. Bijna iedereen had wel iemand verdacht of beschuldigd. Bijna iedereen had wel iemand verloren, tijdelijk of voor altijd. Dominee Parris kocht Tituba vrij en verkocht haar door aan mensen uit een andere streek. Hoe het verder met haar afgelopen is, is niet bekend. Parris bleef wonen in Salem dorp, maar niemand kwam nog naar zijn preek luisteren. Iedereen keerde zich tegen hem. Na een periode van somberheid besefte dat het voor hem tijd was om ergens anders opnieuw te beginnen. De meisjes groeiden verder op, en trouwden. Behalve Ann Putnam, jaren later verontschuldigde ze zich bij de inwoners van Salem. Het gedrag van de meisjes was niet uit boosheid of kwaadaardigheid, ze werden gewoon misleid door de Satan.

4.2 Personages Salem

Tituba
Een slaaf uit Barbados, Tituba hield het huishouden draaiende voor de dominee Samuel Parris en zijn familie. Ze hield Parris’s dochter en zijn nichtje vaak bezig met verboden verhalen over magie en waarzeggingen. Nadat de meisjes Tituba hadden beschuldigd van het bedrijven van hekserij, bleef ze ontkennen. Dit resulteerde in nog meer paniek en angst. Ze bleef in de gevangenis tot 1693, toen ze werd verkocht aan een nieuwe baas.

Samuel Parris
Samuel Parris werd benoemd tot dominee in Salem dorp in 1689. Zijn harde en doordringende preken over het kwaad, de duivel en de hel, maakten diepe indruk op de al reeds angstige bewoners van Salem. Parris’s zijn eigen huis was de plaats voor de heksenjacht die begon in 1692; een paar van zijn eigen familieleden waren de leidende aanklagers. Zelfs toen de hysterie verdween in 1693, bleef Parris confessioneel. Hij weigerde toe te geven aan zijn betrokkenheid in het hele gebeuren, wat erin resulteerde dat de mensen niet meer naar hem luisterden en hem gingen negeren. En hij werd gedwongen enkele jaren later uit de stad te verdwijnen.

Ann Putnam
Een goede vriendin van de meisjes, was de 12-jarige Ann Putnam. Zij heeft meer mensen beschuldigd dan ieder ander. Ann Putnam haar leven was voorgoed getekend na de heksenjacht. Haar ouders stierven jong, en ze moest alleen met haar gevoelens om zien te gaan. In 1706 vertelde ze over haar rol in al wat gebeurd was. Satan had het haar laten doen, ze had het niet uit kwaadaardigheid gedaan.

Abigail Williams
Abigail is het 11-jarige nichtje van Samuel Parris. Samen met haar nichtje Betty Paris begon zij met de heksenjacht. Abigail zorgde wel vaker voor onrust en problemen. Iedereen begon een hekel aan haar te krijgen. Over haar verdere leven is weinig bekend, volgens veel historici zou ze jong gestorven zijn.

Mary Warren
Een twintig jaar oude huishulp, ze speelde vaak met de meisjes mee. Maar al snel kreeg ze haar twijfels aan wat de meisjes beweerden. De reden hiervoor was dat de meisjes John en Elizabeth Procter hadden beschuldigd. Zij werkte voor deze mensen en kon niet geloven dat zij “kwaadaardig” zouden kunnen zijn. Ze kwam voor ze op. Maar dit heeft niet geholpen.

Bridget Bishop
Een buitenstaander. Ze was al meerdere malen beschuldigd van hekserij, voor de heksenjacht in 1692. Haar verleden maakte haar een gemakkelijk slachtoffer. Bridget was de eerste heks die ondervraagt, berecht en geëxecuteerd werd. Ze werd op 10 Juni 1692 opgehangen.

Martha Cory
Martha was erg kerkelijk, ze hoorde dan ook bij de betere kerkgaande elite van Salem. Ze was een van de weinigen die direct vraagtekens zette bij de geloofwaardigheid van de meisjes. Ze werd in maart 1692 beschuldigd van hekserij, en opgehangen op 22 september. Haar verhaal laat ons zien dat niet alleen buitenstaanders werden beschuldigd, maar ook nette normale en goede mensen.

Rebecca Nurse
Rebecca hebben we eerder al genoemd in het verhaal. Ze was een respectvolle moeder, kerkganger en vrouw. Ze werd aangeklaagd en meer dan veertig vrienden, buren en familie getuigden van haar goede karakter en geloof. Het vonnis (wat gevraagd was het opnieuw te overwegen) bleef gelijk. Schuldig! Ze werd opgehangen op 9 Juli 1692.

Abilgail Hobbs
Was een van de eersten die toegaf een heks te zijn.

John Willard Deze man was een van de mensen die de beschuldigden moesten arresteren. Hij was hier niet erg blij mee, en had er zo zijn twijfels over. Toen hij dit uitdrukte, vonden zijn buren en zelfs zijn familie dit gedrag zo vreemd dat ze hem aan gaven. Willard werd aangeklaagd voor hekserij, maar Ann Putnam bracht hem naar voren als een moordenaar. Hij werd opgehangen op 19 augustus 1692.

John Procter
Hij was een van de eersten die het hele gebeuren openlijk bekritiseerde. Toen zijn huishulp Marry werd beschuldigd bedacht Procter een oplossing die haar en de andere meisjes “beter” zou maken. Hij werd zelf beschuldigd van hekserij, ondanks 31 mensen die getuigden over zijn goede karakter. Hij had ook andere mensen erbij willen halen die Salem van al deze paniek verloste, zodat iedereen zou weten dat de meisjes niet geloofwaardig waren, maar hier faalde hij in. Hij werd opgehangen op 19 Augustus 1692. Hier zien we ook weer dat mensen die niet alles zonder na te denken overnamen, en hun twijfels hadden bij de heksenjacht, als medeplichtigen werden gezien. Ze werden zelf beschuldigd.

Elizabeth Procter
De zwangere vrouw van John Procter. Zij was beschuldigd en had het doodvonnis gekregen, maar werd gespaard omdat ze zwanger was. Ze overleefde deze periode en werd dus later vrijgelaten. Maar omdat ze dood was in de ogen van de wet, (omdat ze ter dood veroordeeld was) kon ze het land van haar man en haar eigen eigendommen niet opeisen.

George Burroughs
George Burroughs was van 1680 tot 1683 dominee in Salem. Hij verliet daarna het dorpje, en weinig mensen misten hem. Later werd Burroughs beschuldigd van hekserij. Want zo zeiden ze, hij heeft meegewerkt vanaf een afstand. 19 Augustus 1692 werd hij opgehangen.

4.4 Salem: Hoe kon dit gebeuren?

Hoe heeft dit alles kunnen gebeuren? Wat bezielde de meisjes? En hoe konden ze een heel dorp in hun greep hebben en zo veel macht krijgen? Er is niet één antwoord om deze vraag te beantwoorden, maar wel meerdere verklaringen.

- De meisjes: zij begonnen zich vreemd te gedragen. Om dit gedrag te verklaren moeten we kijken naar de tijd waarin de meisjes leefden. En ook in welke streek/dorp. In deze tijd hadden meisjes in Salem bijna niks. Ze mochten niet naar school, hun leven bestond alleen uit werken en bidden. Ze moesten gehoorzamen, braaf en rustig zijn. Hun fantasie en gevoelens konden ze nergens kwijt, want ze mochten niet spelen, tekenen of lezen. Meisjes leefden in een kooi, een kleine wereld waar ze zich niet in konden uiten. Bovendien waren ze net zo als iedereen, doodsbang voor de duivel, het kwaad. Waarschijnlijk waren de meisjes bij de aanvallen echt bang, voelden ze echte pijn en konden ze soms hun lichaam en geest niet meer onder controle houden. Door de angst. Vooral in het begin was dit zo, en wie nog niet dit gedrag vertoonde werd wel aangestoken door de groep. Samen waren ze sterk, deze groep begon veel macht te krijgen. Wat niet normaal was voor meisjes. Voor het eerst was er een manier waarop ze hun gevoelens vrij konden geven. Ze mochten krijsen, huilen, woest om zich heen slaan en iedereen nam hen ook nog serieus. Bovendien kregen ze dus op deze manier de al reeds bovengenoemde macht. Er werd naar ze geluisterd. Ze konden oordelen en veroordelen. Zij beslisten over goed of kwaad. Over leven en dood.

- Dat het eiwit in het glas (bij het toekomst voorspellen) een vorm van een doodskist aan nam is best mogelijk, want het is natuurlijk ook altijd mogelijk dat ze dit “dachten” te zien.

- Maar er is de laatste jaren ook een natuurlijke verklaring bedacht. De rogge waarmee de inwoners van Salem hun brood bakten was waarschijnlijk besmet met het gif van kleine zwammetjes, dat moederkoren genoemd wordt. Wie brood met dat gif eet kan vreemde visioenen krijgen, tijdelijk stom worden en/of angstaanvallen krijgen waarbij men de controle over lichaam en geest kwijt kan raken. Ook dit kan dus een reden zijn.

- De jaren lange ruzies over macht, rijkdom en grond speelden ook een grote rol. Niet geheel toevallig noemden veel meisjes namen van vijanden of concurrenten van hun ouders. Eindelijk konden ze eens met die vijanden afrekenen.

Een ding is zeker, als ergens een heksenjacht kon ontstaan dan was het wel in Salem, of in een soortgelijk dorp met dezelfde omstandigheden en leefsituaties. Het leven was streng en sommigen mensen waren niet tevreden, maar konden dit niet uiten. Anderen storten zich geheel op het werk en gebed, waardoor andere dingen onderdrukt werden die toen ineens allemaal naar buiten kwamen. Iedereen die een beetje anders was, zoals bijvoorbeeld de zwarte (donkere huidskleur) Tituba, was niet normaal, en dat zei al genoeg. Anders zijn betekend het onbekende en dat maakt mensen bang, wat weer voor meer angst en paniek zorgde.

Jaren later kreeg het dorp Salem de naam Danvers. De Stad Salem die een paar kilometer verderop lag had niks met alle heksenjachten te maken. Alles staat daar nu in het teken van heksen en de heksentoerisme brengt nu veel geld op. Pas in 1957 werd officieel erkend dat de vonnissen van Salem fout waren geweest.

De moderne hekserij

1. Het ontstaan van moderne hekserij

De “oprichter” van de moderne hekserij is de Brit Gerald Gardner. Omstreeks 1939 zou hij met de eerste coven gestart zijn. In Groot-Brittannië was het voor 1951 ten strengste verboden om aan enige vorm van hekserij te doen. Men was dus genoodzaakt om alles underground te houden en hun religie in het geheim te beleven. Daarom is er ook zo weinig te vinden over de prille wicca. In het jaar 1954 gaf hij het boek: Witchcraft Today uit. Hij had echter in 1949 High Magic’s Aid al gepubliceerd. Gardner had een goede vriend die occultist was, Alister Crowley. Zij ontmoeten elkaar pas een jaar voor Crowley’s dood. Hen meningen over magie en religie stemden echter niet overeen. Onder andere dacht Crowley dat magie iets was wat je met je eigen wil kon doen, terwijl volgens de denkbeelden van Wicca magie te danken is aan de God en de Godin. Gardner werd bij het creëren van zijn nieuwe religie dus beïnvloed door verschillende elementen. Zo haalde hij elementen uit de oude natuurreligies, maar hij ging ook elementen van andere groeperingen vermengen met wicca. Zo vind je ook elementen uit de vrijmetselarij terug in de moderne hekserij.

De moderne hekserij heeft zo op het eerste gezicht niets te maken met de heksenvervolgingen die de nieuwe tijd inluidden en de weg openden naar de verlichting en de ratio. Als we naar de ontwikkeling van het menselijk bewustzijn vanuit een occult of geestelijk perspectief durven kijken, ontstaat een heel ander beeld.

De term Wicca, wat het geloof in de God en de Godin betekent, hebben we aan Gardner te danken. Evenals de omschrijving hekserij. Want de erfheksen gebruikten de term ‘heks’ meestal niet, maar hebben het over de craft, de kunde of gebruiken allerlei oudere woorden om aan te geven dat mensen over bepaalde gaven beschikken.

Gardner zijn boeken en zijn vele interviews met de media, waarin hij toch redelijk open over rituelen sprak en schreef, zijn hem door zijn tijdgenoten niet in dank afgenomen. De wicca is niet langer uitsluitend een mondelinge traditie waar je eigenlijk van kind af aan in moet opgroeien om alle details te leren. Het is nu een religie geworden waarbij iedereen die zich er toe aangetrokken voelt en die zich er voor in wil zetten, hiermee bedoelen we dan dat diegene er veel tijd voorover moet hebben, zich er bij aan kan sluiten. Gardner had niet veel vertrouwen in het instant houden van de religie. Want hij dacht dat ze ten onder zou gaan bij gebrek aan leden. In 1951 werden de wetten op de hekserij, die tot op dat moment in Engeland nog steeds officieel van kracht waren, vervangen door de wet op frauduleuze mediums. Voor deze tijd was het nog steeds verboden om hekserij te beoefenen. Toen bleek dat veel families delen van hun oude geloof hadden bewaard. In de jaren zestig was er veel aandacht aan nieuwe stromingen, religies en levensbeschouwingen. Moderne hekserij heeft zich in deze periode verspreid over de hele wereld. Alex Sanders trede naar buiten en bracht zo de Moderne Hekserij in de maatschappij. Hij maakte het bekend, er lag niet meer zo’n groot taboe op hekserij. Ook omdat het niet zo veel aandacht schonk aan tradities. Gardner stierf in 1964. De Moderne Hekserij bevat veel verschillende ideeën en stromingen.

2. Wicca

De wicca is al een heel oud natuurgeloof. Mensen die in de wicca geloven worden Wiccans genoemd, beter bekend onder de naam heksen. Wicca is een religie, de Wiccans eren over het algemeen twee goden. De Godin (moeder aarde) en de (gehoornde) God. Dit geloof is echter lange tijd vergeten. Dit kwam omdat deze religie een lange tijd als duivelverering werd gezien. De Wiccans moesten op de brandstapel! Dit is nu wel veel minder, de religie van de Wiccans wordt nu zelfs redelijk geaccepteerd in de maatschappij.

Het uitvoeren van rituelen vind vaak plaats bij volle maan (esbats) of tijdens de jaarfeesten (sabbats), maar natuurlijk kunnen rituelen ook op andere momenten worden uitgevoerd. Er is een verschil tussen wicca en hekserij. Wicca is afgeleid van hekserij. Hekserij is al veel ouder en bestaat dus ook al langer. Wicca wordt ook wel moderne hekserij genoemd. Binnen de hekserij kunnen we een aantal stromingen onderscheiden:

Pantheïstische heksen

Deze heksen geloven dat alles om hen heen het goddelijke is. Ze geloven dat de natuur een spiegel is, waarin je al je aardigheden kunt vinden. Hoe meer je in deze spiegel (de natuur) kijkt, hoe beter je jezelf leert kennen. Dat is het geheim van moeder aarde en ook de reden dat jij je alleen in de natuur met haar kunt verenigen. Zij is het die je de spiegel voorhoudt en zij is het die spiegelt. Zij is de spiegel en het spiegelbeeld en zij is ook degene die in de spiegel kijkt en zichzelf ziet. Ze geloven dat alles een is, en dat je het zelf bent.

Polytheïstisch heksen

Deze heksen geloven dat er meerdere godinnen zijn, allen met verschillende eigenschappen.

Monotheïstisch heksen

Deze heksen geloven niet in een God of een Godin. Maar deze (zogenoemde) heksen geloven vaak ook niet in de wicca, maar hangen een andere stroming aan, omdat het in de wicca met name om de God en de Godin gaat.

Wetten en Structuren

Hoewel het wicca geen vaste wetten heeft, wil dit niet zeggen dat er geen beperkingen zijn. Zo hebben de meeste covens voor de goede werking wel vastgestelde afspraken, en zelfs een graden systeem, waarbij de hoogste graad dan die van de hogepriester en hogepriesteres is, zij leiden de coven. Ook gelooft men binnen het wicca dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen daden, en dat elk wezen respect verdient. Vaak wordt hiernaar gerefereerd door de overbekende uitspraak “doe wat je wil, zolang je niemand schaadt”. Verder heb je een aantal teksten die door de meeste Wiccans erkend worden en gerespecteerd.

2.1 De Wiccan Rede

Op heksenrecht zul je bouwen, in ware liefde en vol vertrouwen. Leef en laat de anderen leven, hou maat bij nemen en bij geven. De cirkel zul je driemaal keren, en al het boze eruit weren. je spreuken zijn gevat in rijm, en zullen daarom werkzaam zijn. Een vriendelijk oog, aanraken teer, toehoren voor spreken, dat is de leer.

De wassende maan vraagt rechtsom en even, dans dan en breng het pentakel tot leven. Maar huilt een weerwolf bij ijzerhard, draai links bij de maan in ‘t laatste kwart. Is de maangodin in haar nieuwe stand, druk dan twee kussen op haar hand. Wees gereed bij volle maan, hartstocht mag haar weg dan gaan.

Staat de stormwind krachtig noord, strijk het zeil en sluit de poort. De zuidenwind doet harten ontbloeien, ook jij kan dan van de liefde groeien. Wind uit het oosten brengt nieuws aan het licht, bereid je voor, feest is in zicht. heeft de westenwind de heerschappij, voor dolende zielen is het onrustig tij.

Negen houtblokken onder de ketel zijn goed, verbrand ze snel in zachte gloed. De wijze boom van de godin telt jaren veel, als je hem schaadt is haar vloek je deel. Komt het wiel van het jaar bij beltain te staan, steek dan het vreugdevuur maar aan. Is het rad bij Joël beland, ontsteek de fakkels Pan heerst het land.

Verzorg het leven toegewijd, met de zege der goden word je verblijd. Het kabbelende water is je geweten, werp een steen om het niet te vergeten. In nood zul je je waardig weren, en geen bezit van je naaste begeren. Laat je niet met dwazen in, het is slecht voor je en heeft geen zin.

Zijn welkom en afscheid warm getoond, met geluk in je hart word je beloond. Door de wet van drie laat je je leiden, drievoudig goede en drievoudig slechte tijden. wanneer tegenspoed je het licht berooft, vraag dan een ster boven je hoofd. Wie je lief hebt zul je niet bedriegen, anders zullen zij ook jou beliegen.

Nog acht woorden, neem ze niet te mild. Schaadt het niet, doe wat je wilt.

2.2 Magie

Magie is een ruim en moeilijk definieerbaar begrip, onder magie wordt in de hekserij verstaan het sturen van universele energiestromen, die overal om ons heen aanwezig zijn voor het bereiken van een gewenst resultaat. Overal om ons heen wordt ook wel magie beoefend, maar vaak gebeurt dit onbewust. Neem bijvoorbeeld het branden van een kaarsje, of het doen van een wens bij een vallende ster. Dit zijn vrij eenvoudige voorbeelden van magie.

Magische gebruiken bestonden al in de prehistorie, denk dan aan de tekeningen die van wild op de grotwanden werden getekend om een voorspoedige jacht te krijgen. Ook in de daarop volgende tijdperken is magie veel beoefend. Elk magisch systeem heeft eigenlijk hetzelfde doel, namelijk het sturen van deze zogenaamde universele energiestromingen om een gewenst effect te verkrijgen.Om magie te bedrijven heb je deze twee dingen nodig: allereerst een gewenst resultaat, en dan een actie om dat resultaat te bereiken. En natuurlijk heb je ook wilskracht en voldoende geloof in je eigen magische kunnen nodig om via de handeling het doel te bereiken. Ook een belangrijk ding bij magie is ethiek. Degene die magie beoefend moet onthouden dat diegene alleen verantwoordelijk is voor wat hij doet. Dit slaat ook weer op de regel van drie. Er worden heel veel verschillende soorten magie beoefend, waarvan ik de belangrijkste zal beschrijven.

Witte magie - Natuurmagie (werken met elementen) - Maan- en astromagie (werken met de krachten van de maan en de planeten) - Visualisatiemagie (magie door middel van de verbeeldingskracht)

Grijze magie - Seksuele magie (sturen van kracht die op seksuele basis is opgewekt) - Kaarsenmagie ( magisch werk met behulp van kaarsen) - Trance – en hypnomagie (opwekken van energie door dans en verdovende middelen)

Zwarte magie - Necromantie (werken met en oproepen van demonen) - Voodoo (magisch werk met een poppetje van klei) - Alchemie ( een soort wetenschappelijke magie)

Magische Rituelen
Onder een magisch ritueel verstaan we het uitvoeren van een serie van magische handelingen. Deze worden vaak gebruikt om een bepaald doel te behalen. Heksen, Wiccans en andere groepen voeren deze rituelen uit voor twee doeleinden. Ten eerste willen ze contact krijgen met het hogere en ten tweede willen ze een magisch doel bereiken. Magische rituelen worden niet alleen bedreven door heksen en Wiccans, ook magiërs en christenen gebruiken wel magische rituelen. Om een voorbeeld te noemen: Het transformeren van het brood en de wijn binnen de christelijke misviering in het bloed en lichaam van Jezus is ook een magische handeling te noemen. Magische rituelen zijn er in heel veel variaties, vaak worden ze verfraaid met allerlei aspecten uit andere culturen en geloofsovertuigingen, zoals bijvoorbeeld de kalaba, en andere oude geschriften. Sommige heksen gebruiken geen rituelen, zij werken volledig vanuit de geest.

2.3 De Opdracht van de God

Luister naar de woorden van de grote vader. Die van oudsher werd aangeroepen met vele namen. Osiris, Adonis, Zeus, Thor, Pan, Cerenus, Herne, Lugh en vele andere namen. Mijn wet is harmonie met alle dingen. En van mij is het geheim dat de levenspoort ontsluit. Van mij is ook het zout der aarde. Wat de eeuwige cirkel der wedergeboorte is. Ik ben de gever van de levenswijsheid, en na de dood geef ik de belofte van wedergeboorte en van hernieuwing. Ik ben de grootmoedige, de vader van alle dingen, en mijn bescherming berust op de aarde.

Hoor nu de woorden van de dansende god, De muziek van zijn emotie, de wind, wiens stem benoemd wordt als de seizoenen. Ik die de meester van de jacht ben, de kracht van het licht, de heldere zon en de kracht van het vuur, roep u allen tot mij te komen. Want ik ben de kracht van de aarde en alles wat er op leeft. Door mij zal alles sterven, en door mij zal alles wedergeboren worden. Laat iedere ziel en lichaam mij eren, want zie, alle wilskracht is mijn creatie. Laat er daarom verlangen en verlegenheid zijn, kwaadheid en zwakheid, vreugde en vrede, schaamte en innerlijk verlangen. Vind deze mysterieuze ballans in jezelf en in mij. Want alle begin heeft een einde en elk einde kent een nieuw begin.

2.4 De Opdracht van de Godin

Luister naar de woorden van de Grote Moeder, die van oudsher door haar mensen ook wel werd genoemd: Artemis, Asarte, Athene, Dione, Melusine, Aphrodite, Cerridwen, Diana, Arianrhod, Isis, Birgid en vele andere namen. Wanneer je iets nodig hebt, dan zal je één keer in de maand, het liefst wanneer de maan vol is, bijeenkomen op een geheime plaats, om mij te eren, Koningin van alle heksen. Daar zal je samenkomen, jullie die alle toverij willen leren, maar het diepste geheim nog niet kent. Aan jullie zal ik de dingen leren die nog onbekend zijn. Je zal bevrijd zijn van slavernij, en als teken dat je werkelijk vrij bent, zal je niets dragen dat het gevoel van vrij zijn blokkeert, of je zal in lucht gekleed zijn tijdens je rituelen. Je zal dansen, zongen en feesten, muziek maken en liefhebben, ter ere van mij. Want van mij komt de verrukking van de geest, en de vreugde op aarde, want mijn wet is liefde voor alle wezens. Hou je hoogste ideaal zuiver, streef daar altijd naar, laat niets je tegenhouden of afleiden. Want bij me is de geheime deur die zich opent naar het land van de jeugd. Van mij is ook de kelk met de levenswijn, die de heilige graal van onsterfelijkheid is. Ik ben de almachtige godin die gave van vreugde schenkt aan de harten van de mensen. Op aarde geef ik kennis van spirituele zaken, en na de dood geef ik vrede, vrijheid en wedergeboorte. Ook eis ik geen offergaven, want ik ben de moeder van al wat leeft, en mijn liefde is verspreid over de aarde. Luister naar de woorden van de godin van de sterren. In het stof van haar voeten zijn de hemelse legioenen gelegerd, en haar lichaam omarmt het universum. Ik ben de schoonheid van de groene aarde, de witte maan aan de hemel, de mysteriën van de wateren, en het verlangen in de harten van de mensen. Sta op en kom tot mij, want ik ben de ziel van de natuur, die het universum met liefde vervult. Uit mij komen alle dingen voort, en naar mij moeten zij wederkeren. Laat mijn verering zijn in de harten die zich verheugen, want zie, alle daden van liefde en vreugde zijn mijn creaties. Daarom laat er schoonheid en kracht zijn, macht en medelijden, eer en nederigheid, vreugde en eerbied in jezelf. Jij, die zo hard naar mij op zoek bent, weet dat je zoeken en verlangen tot niets zal leiden, als je mijn geheim niet kent. Als jij de heks niet vindt in jezelf, zal je hem buiten jezelf ook niet vinden. Maar weet dat ik bij je was aan het begin, en ik ben dat wat bereikt word aan het einde van alle verlangens.

2.5 De Doelen van een Wicca

Deze doelen zijn opgesteld als richtlijnen waar je je aan kan houden. Het zijn geen verplichte wetten, die je overtreed als je je er niet aan houdt. Hoe je deze doelen precies opvat en gebruikt is aan de persoon zelf. Sommige punten zijn belangrijker dan andere. Het is maar net waar je zelf de meeste waarde aan hecht.

- Luister altijd naar je intuïtie. Ieder van ons heeft intuïtie, het lukt de meeste mensen door de hedendaagse maatschappij soms niet om ernaar te luisteren. Door ons drukke bestaan wordt er verder ook weinig tijd aan besteed. Het kan een zeer waardevol zintuig zijn. Het gevoel geeft je dingen die je maar beter kunt doen.

- Ga op de goede manier met angsten en twijfels om, analyseer ze en reken er mee af. Zij staan je geestelijke en spirituele ontwikkeling in de weg. Wees niet te hard voor je zelf maar ook niet te gemakkelijk.

- Of je nou wicca, heks of paganist bent, ken je overtuiging, het is geen hobby maar een levenswijze (en voor sommige een religie) Je draagt het altijd bij je, en moet het dan ook tijd en de kans geven om te ontwikkelen.

- Lees, leer, vraag en luister, Het leven op zich is één grote leerschool en je bent nooit uitgeleerd. Als je dat beseft, en bereid bent om achter kennis te zoeken, dan ben je waarlijk een wijs persoon, ongeacht de hoeveelheid kennis die je al bezit. Wees niet beschaamd om vragen te stellen, er zijn geen domme vragen, enkel stomme antwoorden.

- Gebruik je kennis met wijsheid. Hier wordt vooral bedoeld dat je je kennis niet mag misbruiken. Jij en jij alleen bent verantwoordelijk voor je daden! Zie ook de wet van 3.

- Zoek het evenwicht in het leven, maak tijd voor de dingen die je moet doen, maar ook voor de dingen die je wil doen. Ontspanning hoort ook een prioriteit te zijn in je leven, het leven is meer dan werken en leren alleen.

- Hou je woorden en gedachten toelaatbaar. Je woorden zijn van jou, en geven een belangrijke indruk tegenover anderen over hoe en wat je bent. Spreek je gedachten niet te snel uit, maar denk goed na voor je iets zegt.

- Vier het leven. Het leven is één van de mooiste dingen die er zijn, eer en vier de cyclus van het leven. Kijk, bewonder en dank voor de mooie aarde.

- Stem je af op het leven. De hele natuur wordt er door bepaald, de stand van de maan, het seizoen, eb en vloed ... Het zijn allemaal factoren die het leven beïnvloeden, zowel fysiek als mentaal. Door in harmonie met de natuur te leven, creëer je een geestelijk en emotioneel evenwicht.

- Verzorg jezelf. Je ademhaling, je voeding, je emoties, je conditie. Het is allemaal erg belangrijk. Bedenk dat het gezegde “een gezonde geest in een gezond lichaam” niet uit de lucht gegrepen is, alles is afhankelijk van elkaar. Als je je lichaam verwaarloosd zal je geest je in de steek laten en omgekeerd.

- Eer het goddelijke. Eer de kracht van de natuur, het wonder van de levenscyclus.

2.6 De Wet van Drie

De wet van drie
Hou de Wet van Drie in ere, Wat je geeft zal driemaal keren. Deze les dient gij in te zien, Dat gij krijgt wat gij verdient

Wiccans geloven dat alles wat je doet drievoudig terug keert. Als je iets positiefs doet, iets goeds, krijg je dit drie keer zo sterk terug. Maar dit gaat ook op voor al het slechte dat je kunt doen. Dit is een heel belangrijk onderdeel van de Wicca.

Sommige mensen geloven dat de wet van de drie suggereert dat dat wat je krijgt, je op drie verschillende tijdstippen krijgt. Als je bijvoorbeeld wil dat iemand wakker zou liggen, dat zou jij zelf op drie verschillende nachten ook wakker liggen. Maar de wet van drie houd meer in dan alleen dat de dingen op drie verschillende tijden terug komen.

Een andere uitleg is dat het kwaad of goed op drie plaatsen in jezelf zou terug keren. Namelijk in lichaam, geest en ziel. Deze uitleg is echter niet bewezen.

Een derde verklaring is dat je het niet helemaal letterlijk moet opvatten. Het zou een taalkundige waarschuwing zijn. Alles wat je doet heeft een bepaalde reactie. Over de hele wereld zijn hier uitdrukkingen over. In de bijbel vind je een psalm ‘tot 7 x 70 maal vergeef ik een ander zijn schuld’ Niemand vergeeft 49 keer iemand voor dezelfde fout, het is gewoon een uitdrukking. Waar komt dan precies de drie vandaan? Misschien verwijst deze naar de drie vormen van de godin: de maagd, de moeder en de crone, Of voor de drie cyclussen van het leven op zich: de geboorte (opkomst van gewas), het leven (de groei van gewas), de dood (oogst van gewas).

De wet van drie is er om ons te beschermen en stil te laten staan bij het feit dat elke actie een reactie veroorzaakt. Deze vormt dan weer reactie. Dit geldt voor alles wat we doen, of het nu positief, negatief of neutraal is een hele reeks gevolgen kent tot in het oneindige, en deze beïnvloeden elkaar constant. Daarom is het ook belangrijk de gevolgen van je daden te overwegen.

2.7 Dagelijkse Rituelen

De Wiccans vieren natuurlijk de maanfeesten en de jaarfeesten. Maar je kunt ook kleine dagelijkse rituelen uitvoeren. Bijvoorbeeld in de ochtend, ‘s avonds of na het eten. Je kan op deze manier de God en Godin eren. Hier zijn een paar voorbeelden. Kort ochtendritueel “Grote God/Godin, Ik dank u voor de nieuwe dag, En ik dank u dat u mij vannacht toe ik sliep beschermd hebt, voor de krachten van de duisternis.

Kort maaltijdritueel
Voor de maaltijd: “Grote God/Godin, zegen deze maaltijd, laat hem mij ten goede komen.” Na de maaltijd: “Grote God/Godin, ik dank u voor de maaltijd, ik dank u dat u mij voedde met uw gewas.

Kort avond ritueel. “Grote God/Godin, Ik dank u voor alles wat ik vandaag heb mogen doen, ik vraag u om mij en deze plaats te beschermen, voor alle duistere machten die me in mijn slaap willen overvallen.”

Een ander kort avondritueel kan zijn: “Grote God en Grote Godin, Ik wil u danken voor alle dingen die ik vandaag heb mogen doen
en dat u uw gewassen met mij heeft gedeeld. Nu wil ik u vragen om mij rust te schenken, zodat ik kan slapen en nieuwe krachten kan opdoen. Ook wil ik u vragen mij te beschermen
tegen de kwade krachten van de duisternis, zodat ik rustig zal slapen. Dank u Grote God, dank u Grote Godin... Dank u.”

Natuurlijk kan je ook zelf een ritueel/gebed schrijven. Ook is het goed voor je als je voor het slapen gaan een tijdje mediteert, hierdoor kom je tot rust en zal je beter slapen.

2.8 Feesten

De acht jaarfeesten

In de Wicca vormen de acht jaarfeesten het rituele jaar. De vier grote jaarfeesten, waarvan Samhain de eerste is, zijn de oudste feesten in de jaarcyclus. Imbolc, Beltane en Lughnasadh behoren tot dezelfde cyclus en zijn altijd op vaste dagen. De andere vier jaarfeesten die meer aan de jaargetijden zijn gebonden, zijn van een veel later stadium. De vier grote jaarfeesten, die tegenwoordig op vaste dagen staan, zijn van oorsprong feesten voor de landbouw en de veeteelt en hebben ook geen vaste datum. Deze vielen op het moment dat de tijd daar rijp voor was.

- Samhain - Yule - Imbolc - Ostara - Beltane - Litha - Lughnasadh - Mabon

Samhain (31 oktober) Samhaim, of ook wel Hallow’en genoemd, is het begin van het nieuwe jaar. Dit feest wordt volgens de tradities altijd op 31 oktober gevierd. Dit is namelijk het moment dat het stervensproces in de natuur is afgesloten. Met Samhain ligt de grens van leven en dood erg dicht bij elkaar. Mensen verkleden zich dan als spoken, geesten en tovenaars. Pompoenen worden uitgesneden als enge monsters met brandende kaarsen erin. Veel mensen proberen dan ook met overledenen in contact te komen. De kans dat dat gebeurt zou dan het grootst zijn omdat de God dan zijn plaats heeft ingenomen als heer van de tussenwereld. Samhain is de definitieve afsluiting van de oogstperiode en men bereidt zich voor op de winter die komt. Het vee dat de winter niet doorkomt wordt geslacht en er wordt een grote voorraad voedsel aangelegd om de winter door te komen.

Yule (21 of 22 december)

Yule is het eerste zonnefeest, het is de periode van de zonnewende. Dit feest wordt altijd gevierd op de avond van de langste nacht, meestal is dit op 21 of 22 december. Dit is het moment van de wedergeboorte van het licht, ook het christendon heeft in een veel later stadium de geboorte van Jezus op deze datum gezet. Dit is de tijd dat de Godin het leven schenkt aan de God. De zon staat nu op zijn laagste punt en vanaf nu zullen de dagen weer langer worden. In huis wordt de kerstboom versierd met lichtjes, dit gebeuren stamt uit het voorchristelijke europa en is door diverse religies ingeburgerd. Het feest moet ons herinneren aan het leven en aan het licht en daarom wordt in deze periode veel groen in huis gehaald. Voorbeelden hiervan zijn de spar, de maretak en hulst. Het feest wordt altijd binnen gevierd en op deze manier wordt veel energie en levenskracht in huis gehaald. Er worden kaarsen gebrand om de wedergeboorte van het licht te vieren. De maretak, die verbonden is aan zijn sterk genezende werking, wordt binnen in huis opgehangen en geeft ons de toegang tot de onderwereld. Vroeger speelden zich de wildste feesten af onder de maretak, tegenwoordig wordt er nog gekust en de liefde bedreven om ons in het nieuwe jaar veel geluk en gezondheid te wensen.

- Imbolc (1 februari)

Imbolc is de vooravond van 2 februari, dit is het oude begin van de lente. Dit is de dag die aan de Godin Brigid is gewijd. Brigid is de drievoudige Godin, zij regeert over de lente. Het is tevens het moment dat de eerste tekenen van leven weer duidelijk zichtbaar zijn. De eerste bloemen zoals krokussen en sneeuwklokjes laten hun hoofdjes zien. Dit is tevens het moment om het huis te versieren met witte bloemen en kaarsen.

- Ostara (21 of 22 maart)

De lente, equinox of eveningsdag is het moment waarop de dag en nacht even lang zijn. Dit is het echte begin van de lente, Ostara. De koude periode ligt achter ons en bloemen zijn er nu volop. Ostara is genoemd naar de Godin Eostra, de Godin van de lente. Een mythe vertelt hoe de Godin een wereldei legde. Door de warmte van de Zonnegod kwam dit ei uit en de wereld was geboren. Het rode ei, het ei van een slang is een symbool voor de wedergeboorte. Tijdens de sabbats geven heksen onderling elkaar een rood geverfd ei waarop zij gelukswensen hebben geschreven. De God, de heer van de dood, geeft nu zijn heerschappij over aan de Godin.

- Beltane (30 april)

Het is de vooravond van mei, de Zonnegod heeft nu definitief het heft in handen genomen en zal regeren over de zomer. Beltane betekend “het vuur van Bel”, Bel of belinus is de Zonnegod. Zijn vuur zal ons de hele nacht verwarmen. Traditioneel wordt de meiboom versierd, bestaand uit een spar, den of lariks. Deze boom wordt versierd met rode en witte slingers. Daar omheen wordt de hele nacht gedanst. Na afloop springt iedereen over het beltane vuur dat ons zuivert en vruchtbaarheid schenkt. Pas na het opkomen van de eerste meizon mag de meiboom geplukt worden om ons huis mee te versieren. Samhain en Beltane zijn de twee feesten die ons verbinden met de Godenwereld.

- Litha (21 of 22 juni)

Dit is de dag van de kortste nacht, de nacht van het midzomerfeest. De zon heeft zijn hoogste punt bereikt en manifesteert zich als de levensschenker. Midzomernacht wordt gevierd met grote vreugdevuren. Midzomer is een vruchtbaarheidsfeest, net zoals Beltane. Wanneer op de late avond het vuur is gedoofd springen de paren over de na smeulende resten om zo gezuiverd te worden. Het as wordt vervolgens in huis bewaard, dit is om ons te beschermen tegen onweer en bliksem. Midzomer is de meest magische nacht van het jaar.

- Lughnasadh of Lammas (1 augustus)

Lughasadh of Lammas is het grote oogstfeest. Dit is het moment dat de God zichzelf opoffert. Hierbij zal zijn bloed terug vloeien naar de Aarde om zijn Goddelijke kracht aan de natuur te schenken. Het feest wordt traditioneel gevierd met brood gebakken van het nieuwe graan. Dit is de vooravond van de vereniging van de God en de Godin. Van de korenaren worden poppen gevlochten waarin de geest van het koren veilig kan overwinteren.

- Mabon (21 september)

Mabon, het laatste jaarfeest in onze cyclus. Dit is het moment dat de Godin haar macht overdraagt aan de God. De heerschappij van de Godin is ten einde en de God zal weer regeren over de tussenwereld. We denken terug aan de afgelopen maanden en de oogst die ons de winter door zal brengen. Voor het laatst brengen we een offer aan moeder Aarde en danken haar voor haar gulheid.

Het Wiel van het Jaar
We zijn weer terug bij Samhain en de gehele cyclus zal zicht weer herhalen. Op deze manier vieren heksen hun jaarfeesten in het “Wiel van het jaar”. Buiten deze acht jaarfeesten worden nog de maanfeesten gevierd. Echter zijn deze feesten van een veel bescheidener karakter en hebben een andere doelstelling. Verscheidene feesten van het christendom vallen samen met de feesten van de heksen. Vroeger waren deze volks en oogstfeesten zo diep in de cultuur geworteld dat ze onmogelijk door de kerk konden worden verbannen en zijn geïntegreerd binnen het christelijke kader.

De Maanfeesten (Esbats) De maan is een hemellichaam dat niet weg te denken is uit de Moderne Hekserij. Deze twee zijn dan ook onlosmakelijk van elkaar en zullen altijd met elkaar verbonden blijven. De stand van de maand bepaald wanneer de maanfeesten gehouden worden. Dit kan twaalf of dertien maal per jaar zijn. Tijdens een volle maan komen heksen bijéén om de heilige Godin te eren, solitaire heksen eren de Godin in hun eentje. Maanfeesten kunnen worden gebruikt om een bepaald doel te bereiken. Hieronder staat van elk maanfeest een korte uitleg gegeven en een duidelijk beeld van hoe de natuur er dan uitziet.

- Blood moon (Bloedmaan)

Dit is het jaargetijde dat de fysieke krachten van de natuur zeer sterk aanwezig zijn. Dit is duidelijk te zien aan het verrottingsproces wat nu plaats vind. De bomen zijn verkleurt of al enigszins kaal. We zitten midden in het herfstseizoen. Buiten is het guur en de storm raast over het land.

- Tree moon (Maan van de boom)

De maan van de boom wijst ons nog eens op de cyclus van leven en dood. Deze maancyclus is genoemd naar de Taxus, een heilige boom. De boom groeit erg langzaam en kan vele eeuwen oud worden. Vroeger werd de boom geplant op de heilige plaatsen. Op kerkhoven is de boom nog regelmatig te zien omdat het Christendom de heilige plaatsen heeft overgenomen. De boom herinnert ons aan het altijd draaiende wiel van de wedergeboorte.

- Long night moon (Maan van de langste nacht)

De maan van de langste nacht valt altijd in de periode van Yule. Het stervensproces dat in de herfst is begonnen en in deze tijd ook alweer achter ons is. De zilverberk, een boom die aan de Godin gewijd is, toont nu haar schoonheid. Het landschap is winters en zuiver. Bij deze maanviering horen de gedachten zuiverheid en maagdelijkheid. De transformatie in de natuur heeft plaatsgevonden en heeft zich ontdaan van alle materiële verontreinigingen.

- Ice moon (IJsmaan)

De ijsmaan, dit is de dertiende maan en komt eens in de drie jaar voor. Het is het maanfeest waar de Godin verschijnt als jonge maagd. Zuiver, maar koud en ongenaakbaar. Grijs is de kleur die we hiermee associëren. Grijs is een mengeling van licht en duisternis. Het getal dertien kan veel duidelijk maken als we ons erin gaan verdiepen. Terwijl Samhain en Beltane de deur naar een ander seizoen openen, is de ijsman de sleutel tot de deur die ons tijd en ruimte geeft.

- Snow moon (Sneeuwmaan)

De sneeuwmaan bevestigt ons nogmaals de zuiverheid van het jaargetijde. Buiten is het landschap wit en besneeuwd. Nogmaals zijn we geconfronteerd met de hardheid van de krachten van de natuur. De sneeuw geeft het landschap een onwezenlijke indruk. Het is het moment om iets te beleven van de andere wereld en de bovennatuurlijke krachten.

- Death moon (Maan van de dood)

De maan van de dood, hierbij worden we nogmaals geconfronteerd met de hardheid van de natuur. In deze periode krijgt de natuur vaak nog een flinke genade klap van Koning winter. Als het zwakke en het tere begin van de lente, wat inmiddels al weer was ontstaan wordt vernield of gedood. Het is de evolutie in de natuur. Het sterke wint en het zwakke sterft. Het is het moment om extra alert te zijn. We moeten ons niet laten verblinden door het prille leven wat inmiddels was ontstaan.

- Awakening moon (Maan van het ontwaken)

De maan van het ontwaken, het maanfeest dat betrekking heeft op het ontwaken van de natuur. Buiten is goed te zien hoe de natuur zich ontplooit. Bomen en planten staan alweer in bloei. De winter is achter ons en overal zien we weer leven.

- Grass moon (Grasmaan)

De grasmaan, de maan dat het leven volop aanwezig is en buiten wordt het inmiddels warmer. De grasmaan is de maan die van invloed is op het christelijke paasfeest. De zondag na de eerste volle maan na 21 maart. Dan is het Pasen. Het is het moment dat de maanhaas het wereldei legt. Het ei is het symbool van wedergeboorte en zien we terug als het eitje die we eten met Pasen.

- Planting moon (Zaaimaan)

Het tijdstip is aangekomen om de akker te zaaien, de natuur is in volle bloei en de vogels bouwen hun nestje.

- Rose moon (Maan van de roos)

De maan van de roos valt rond het moment dat de nacht het kortst is. De roos is verbonden met de liefde en is van oudsher verbonden met veel symbolen . Dit is het moment dat de liefde tussen de God en Godin wordt bezegeld. Man en vrouw nemen de verantwoordelijkheden voor zich.

- Lightning moon (Maan van het weerlicht)

De maan van het weerlicht geeft aan dat de krachten van de God in de onderwereld weer toenemen. Het is midzomer en de natuur kan soms grillig te keer gaan doormiddel van weerlicht en onweer. De Hazelaar, de heilige boom die behoort bij deze maancyclus, werd vroeger en nog steeds gebruikt als wichelroede. We bereiden ons voor op het oogstseizoen wat niet lang meer duren zal.

- Harvest moon (Oogst maan)

De oogstperiode is aangebroken, overal zijn de mensen aan het werk op het land. De appel wijst ons op Avalon, letterlijk het appelland, het land waar de overledenen heen gaan volgens een oude Keltische mythe. Als we een appel doormidden snijden zien we het zegel van het Pentagram. Het zijn de laatste momenten dat we van de uitbundige natuur kunnen genieten. De natuur die haar gulheid en rijkdom voor ons uitstrooit.

- Hunters moon (Maan van de jacht)

De tijd is aangebroken om ons weer voor te bereiden op de winter die komt. Dieren leggen hun wintervoorraad aan. Vroeger ging men in deze periode echt op jacht om grote voorraden voedsel aan te leggen. Opnieuw worden we gewezen op de essentie van het leven, en maken plannen voor de toekomst.

2.9 Tools & Hulpmiddelen

Binnen de hekserij en de wicca wordt vaak gebruik gemaakt van hulpmiddelen als heksen magie willen beoefenen. Dit gebruik is grotendeels afkomstig vanuit de folklore en het volksgeloof.

Deze hulpmiddelen of ook wel tools genoemd hebben van zichzelf geen enkele magische waarde, alleen een symbolische. Ze zijn dan ook niet echt nodig voor het beoefenen van magie, maar kunnen de choreografie van een groepsritueel wel ten goede komen.

Tools als je ze koopt vaak veel geld, maar ze kunnen ook zelfgemaakt worden. Hieronder hebben we een paar belangrijke tools of hulpmiddelen in de wicca vermeld.

Book of Shadows ( Boek der schaduwen) : Alle heksen bezitten wel een Book of Shadows. Dit is namelijk een boek waarin alle rituelen, spreuken, magische recepten en dergelijke instaan. Bij een coven wordt het Book of Shadows overgeschreven van de Hogepriesteres. Vaak maken heksen ook eigen spreuken, daarmee kunnen ze dan het Book of Shadows aanvullen. Als je bij een coven zit moet een Book of Shadows aan 3 eisen voldoen. - Het moet handgeschreven zijn - De hogepriesteres leest de teksten voor - Sommige tradities moeten in stilte worden overgeschreven

Het Altaar: Veel andere religies hebben een tempel of een kerk waar ze kunnen bidden tot hun God of Goden. Wiccans hebben dit niet. Daarom heeft iedere wiccan een eigen altaar. Een altaar waar je je rituelen uit kunt voeren, voor het vieren van de esbats en de sabbats.

De Athame
De athame is een soort magisch mes van een wiccan. In plaats van één botte kant een één om mee te snijden heeft een atheme twee snijkanten. Meestal heeft een Athame een zwart heft.

De Bezem
Als je de sprookjes en dergelijke mag geloven vliegen heksen op bezems, maar dat is niet waar. De heksenbezem is niet compleet verzonnen, want heksen gebruiken natuurlijk wel een bezem! Maar dit is eerder symbolisch. De bezem wordt gebruikt om de cirkel (symbolisch) schoon te vegen, voordat het ritueel begint. Binnen de moderne hekserij is een bezem (met de takken omhoog) ook wel het teken voor vruchtbaarheid en eenwording van de God en de Godin. Behalve om de vloer mee te vegen, dient de bezem ook voor de poort in het oosten, waardoor je de cirkel in en uit kunt.

De 4 elementen - Aarde De Aarde wordt geassocieerd met het Noorden. De Aarde wordt geassocieerd met de kleuren groen en bruin. De Aarde wordt geassocieerd met de Godin.

- Lucht De Lucht wordt geassocieerd met het Oosten, De Lucht wordt geassocieerd met de kleur geel.

- Vuur Het Vuur wordt geassocieerd met het Zuiden. Het Vuur wordt geassocieerd met de kleur rood. Het Vuur wordt geassocieerd met de maagd.

- Water Het Water wordt geassocieerd met het Westen. Het Water wordt geassocieerd met de kleur blauw. Het Water wordt geassocieerd met de moedergodin.

Het Pentagram
Het pentagram (pentacle is het woord voor pentagram in het engels) is een ster met vijf punten. De richting van elke punt heeft een betekenis. De bovenste punt staat voor spiritualiteit en wijst naar boven. Vaak wordt het pentagram verward met de satans ster, omdat Satanisten hetzelfde teken gebruiken, maar dan met de punt naar beneden wijzend. Zoals we al eerder zeiden heeft elke punt een betekenis. Vier punten staan voor de vier elementen. (Aarde, lucht, vuur en water)

De Staf
De staf wordt gebruikt voor het trekken van de cirkel, het tekenen van magische symbolen op de grond en dergelijke.

2.10 Liedjes

Tijdens de rituelen die heksen uitvoeren wordt er ook vaak gezongen en gedanst. Dat gebeurt meestal tijdens het maken of sluiten van de cirkel en wordt er alleen gezongen in covens. Een lied dat vaak gezongen wordt bij zo’n ritueel is ‘de heksenrune’ waar hieronder de tekst van staat:

Heksen rune. Donk’re nacht en held’re maan, Oost, dan west, dan zuid, dan noord, hoor mij en uw heksen aan, luister naar ons heilig woord.

Aarde, water, lucht, en vuur, Staf, pentakel, zwaard en graal, Komt dan samen op dit uur, Arbeid voor ons allemaal.

Koorden, wierook, roe en dolk, krachten van de heksenkling, Kom tot leven bij ons volk, Als ik deze spreuken zing.

Vrouwe wit, en vrouwe zwart, gehoornde jager van de nacht, Schenk uw krachten aan ons hart, Vervul mijn spreuken met uw kracht.

Bij alle kracht van land en zee, Bij alle macht van de zon en maan, Ga dan met mijn wensen mee
Zoals ik wil, zo is gedaan.

Een voorbeeld van zo’n lied tijden de rituelen die bij wicca worden uitgevoerd, staat dus hierboven. Vaak schrijven Wiccans en heksen hun liedjes zelf en de geschreven liederen hoeven niet perse ingewikkeld te zijn. Ze kunnen gewoon gezongen worden op de melodie van een bekend lied zoals bijvoorbeeld “vader Jacob”, of “Altijd is Kortjakje ziek”!

2.11 Interview

Tijdens het vertrekken en verwerken van informatie kwam ik op het idee een interview te houden met een gevorderde heks. De belangrijkste reden voor het houden van een interview met de heks, was omdat ik op die manier in mijn profielwerkstuk een goed inzicht zou kunnen geven wat betreft de acceptatie van de wicca door de Nederlandse samenleving. Ook probeer ik aan de hand van mijn interview een duidelijk beeld te creëren over de leefwijze van de huidige ‘heksen’. Voor mijn interview heb ik dan ook een aantal relevante vragen opgesteld en deze voorgedragen aan de persoon in kwestie.

Naam à Maeluna
Leeftijd à 24
Woonplaats à Roosendaal

Interview:

* Zou u mij in het kort iets kunnen vertellen over uzelf, uw beroep, uw hobby’s, favoriete bezigheden, enzovoorts? Ik ben een solitaire heks geboren in 1979 en alternatief opgevoed. Toen ik 15 was ging ik naar school in de Gentse Kunsthumaniora voor piano. Ik heb 5 jaar gestudeerd voor klassieke zang op de conservatoria van Gent en Brussel. Ik houd ontzettend veel van reizen, waarbij Bali, Ierland en Griekenland mij absoluut het meest aanspreken. Verder houd ik mij ook bezig met spiritualiteit en mystiek en ben ik een echte filmfreak!

* Wat is uw huidige leeftijd en hoe oud was u toen u met Wicca begon?

Momenteel ben ik 23 en ben ongeveer op mijn 16e echt begonnen met Wicca. Daarvoor hield ik me overigens wel al enigszins bezig met de hekserij en de mystiek, ik heb me er, waarschijnlijk vanwege de situatie thuis, altijd al verbonden mee gevoeld. Het natuurlijk een heel spannend, indrukwekkend en interessant onderwerp om je in te verdiepen en je er mee bezig te houden, zeker op die jonge leeftijd. Echter, voor mijn 16e was die bezigheid met de mystiek nog ontzettend oppervlakkig, daarna ben ik me er echt dagelijks en op een professionele manier mee bezig gaan houden.

* Hoe bent u met Wicca in aanraking gekomen?

Eigenlijk is hekserij al altijd geïntegreerd geweest in mijn gezin, maar werd de naam ‘wicca of hekserij’ niet genoemd. Pas toen ik 16 was heb ik voor het eerst de naam Wicca gehoord en begon ik mij onmiddellijk te verdiepen in de religie ervan. Toen ik 20 werd heb ik uiteindelijk bewust gekozen voor een bestaan als heks in deze samenleving.

* Wat betekent Wicca voor u in uw leven?

Eigenlijk ben ik geen Wicca, maar eerder een heks. Wel houd ik rekening met de Wicca Rede en de Drievoudige Wet; ik geloof ook in de God en de Godin, maar verder doe ik wat ik wil, en leef ik niet persé volgens de tradities van Wicca. Voor mij is heks zijn dan ook een levenswijze.

* Wat is volgens u de kern van Wicca?

De kern van Wicca is volgens mij, in je eigen kracht komen te staan en mensen op hun beurt te kunnen helpen op hun pad. Jammer genoeg herken ik dit slechts in weinig mensen die zich Wicca noemen, of heks, aangezien er meestal niet dieper op de religie wordt ingegaan, dan hetgeen je in de boeken vindt. Ik vind nochtans dat Wicca, en hekserij, je hele zelf en je hele leven zou moeten beïnvloeden, dat je werkelijk wordt wie je bent, en in al je goddelijkheid licht en liefde aan de wereld kan uitstralen, met behulp van magie en kennis van de natuur.

* Bent u lid van een coven? Zo ja hoe bent u daarmee in contact gekomen?

Ik ben nog nooit lid geweest van een coven, en zal dat waarschijnlijk nooit worden, tenzij het mijn eigen coven is. Ik ben solitair en hou van mijn ‘kluizenaarsbestaan’, maar ik heb wel regelmatig contact met andere heksen. Ik ben van plan in de toekomst ook rituelen in groep uit te voeren en samen te komen met andere solitaire heksen. Ik vind covens nogal beperkt denkend, en meestal ook niet echt een must voor mensen die op zoek zijn naar hun ware zelf. Ook omdat je de regels van de coven moet respecteren, terwijl Wicca eigenlijk beloofd dat je mag doen wat je wil, zolang je niemand schaadt.

* Doet u ook aan magie of doet u wel eens bepaalde rituelen? Zo ja kunt u daar dan wat over vertellen?

Eigenlijk doen mensen voortdurend aan magie: we wensen zoveel, aan onszelf, en aan anderen. Ik help mensen door runen voor hen te leggen, hen met raad en daad bij te staan, maar echte rituelen heb ik nog niet uitgevoerd, als je tenminste spreekt over Wicca rituelen. Ik wil mijzelf eerst inwijden, en daarna mijn gevoel volgen en ervaringen opdoen. Rituelen uitvoeren zijn nog niet mijn prioriteit, want ik heb nog een hele zoektocht naar mezelf voor de boeg!

* Viert u de Wicca-feestdagen (sabbats) op een speciale manier?

De eerste speciale manier is, eraan denken en weten dat het een feestdag is. De tweede is jezelf inlichten wat die dag betekent. Ten derde kun je je huis gaan versieren in de kleuren en de typische versieringen van die specifieke feestdag. Ten vierde is andere mensen inlichten en dit doe ik door een papier met uitleg aan mijn vensterraam te hangen. Ten vijfde is in de keuken typische gerechtjes klaar te maken, en een klein ritueeltje uit te voeren. Dit doe ik altijd bij sabbats. Bij esbats ga ik graag in de nacht wandelen in de natuur, of overdag als het ‘s nachts niet past, of naar de maan kijken en mijn edelstenen op te laden in de volle maan.

* Zijn er volgens u vooroordelen over Wicca en kunt u deze vooroordelen omschrijven?

Ik denk dat er absoluut vooroordelen over Wicca bestaan in de huidige samenleving. Zo wordt Wicca vaak over dezelfde kam gescheerd als hekserij in de Middeleeuwen: heksen hebben een pact met de Duivel en komen je bezweren! Ook heel jammer dat de meeste mensen helemaal niet weten wat Wicca is. Hekserij kennen ze allemaal, maar weinig mensen kunnen zeggen waar het om draait. Bij Wicca onder de heksen wordt meestal het argument gegeven dat het allemaal in regeltjes is vastgelegd. Onder de mensen is Wicca een sektereligie en oplichterij.

* Heeft u nog enkele belangrijke tips voor mensen die pas beginnen met Wicca?

Begin met lezen over het onderwerp: boeken, artikels, tijdschriften, hoe meer hoe liever! Daarna moet je ergens de beslissing maken of je dat pad van de heks zult gaan volgen of niet: je hoeft er je hoofd niet over te breken, op een dag komt het antwoord zo in je hoofd, en hoef je enkel maar ja te knikken. Je kunt niet voorlopen op je gevoel, dus heb geduld en leer en lees, en dan komt hekserij naar je toe! Eens je ermee begonnen bent is er geen weg meer terug: vaak open je kanalen waardoor je ontvankelijk wordt, en opgedane kennis raak je nooit meer kwijt!

* Heeft u verder nog eventuele opmerkingen?

Ik vind het initiatief van hekseninterviews gewoon fantastisch!!! Zo kunnen we hekserij nog meer onder de mensen brengen. Er is al zoveel angst en onwetendheid, dus laten we het stap voor stap uit de wereld helpen! Denk positief en verspreid je liefde over de wereld! Dat is je taak als heks!

Beantwoording deelvragen

De deelvragen die ik tijdens het maken van mijn profielwerkstuk heb opgesteld, heb ik geprobeerd hieronder zo volledig en duidelijk mogelijk te beantwoorden. Vervolgens zal ik aan de hand van deze deelvragen, de hoofdvraag uitgebreid en op een juiste wijze beantwoorden.

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis op het gebied van het uiterlijk van de heks?

In de geschiedenis van de hekserij, was het uiterlijk van de heks uiteraard ontzettend verschillend van de heksen die wij tegenwoordig kennen. Echter, de gehele bevolking van vroeger, zag er totaal anders uit dan tegenwoordig en de heksen die stammen uit de verre geschiedenis, droegen dan ook gewoon dezelfde kleding als het overige ‘normale’ volk in die tijd. Je kon dus absoluut niet zien aan iemands uiterlijk of kleding of die persoon een heks was. In dat opzicht is er weinig veranderd ten opzichte van de heksen die tegenwoordig in onze maatschappij voorkomen. Ook de ‘moderne’ heksen dragen namelijk gewone kleding die zij zelf mooi vinden en er is dan ook geen bepaalde typische heksenkleding waaraan je een heks zou kunnen herkennen. Wel bestaat er onder de bevolking al ontzettend lang een bepaald beeld bij een heks zoals bijvoorbeeld zwarte kleding, een zwarte punthoed, een bezemsteel, wratten of moedervlekken, een grote puntige neus, enzovoorts. De werkelijkheid is uiteraard geheel anders, waarbij uiteraard iedere heks er anders uitziet en een eigen kledingstijl heeft. Wel dragen de meeste heksen een pentagram bij zich, waaraan je ze dus eventueel zou kunnen herkennen. We kunnen dus concluderen dat de veranderingen in de loop van de geschiedenis op het gebied van het uiterlijk van de heks erg minimaal zijn. Door de geschiedenis heen is het uiterlijk en de kledingstijl van de gehele bevolking uiteraard drastisch veranderd, waaronder natuurlijk ook die van de heksen in die tijd. Ze hebben daarbij altijd dezelfde kleding gedragen als het overige volk en zijn daarom niet direct te onderscheiden als heks.

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis in verband met de acceptatie en opname van de hekserij in de maatschappij en de vooroordelen die er over hekserij waren/zijn?|

Op het gebied van acceptatie van de heksen is er in de loop van de geschiedenis ontzettend veel veranderd. Tegenwoordig wordt de hekserij steeds beter opgenomen in de maatschappij en gaan meer mensen zich erin verdiepen. Door deze brede interesse en de steeds grotere kennis en duidelijkheid die daarbij ontstaat over de hekserij, is het duistere en enge element er grotendeels vanaf. Vroeger was dat echter geheel anders. Heksen werden in de meeste tijdperken als ‘kwaad’ gezien, waarbij ze op een afschuwelijke manier werden vervolgd en gedood. De angst voor heksen onder de bevolking was vroeger erg groot, waardoor talloze onschuldige heksen in de geschiedenis zijn veroordeeld. Ook tegenwoordig is het begrip hekserij nog wel enigszins verafschuwend voor enkele mensen, maar het wordt steeds meer geaccepteerd en gewaardeerd. De afstandelijkheid onder de bevolking neemt af en veel mensen staan tegenwoordig open voor de werkelijke inhoud van de moderne hekserij. Wel zijn er momenteel nog een hoop vooroordelen over heksen, die absoluut niet overeenkomen met de werkelijkheid. Echter, deze vooroordelen zijn in de loop van de tijd steeds minder geworden naarmate men meer te weten kwam over de werkelijke inhoud van hekserij. De vooroordelen over hekserij die vroeger leefden, waren dan ook werkelijk verschrikkelijk. Er werd toen bijvoorbeeld gedacht dat heksen de duivel aanbeden en deze op sabbats ontmoeten, waarbij ze hun achterwerk kuste. De duivel zou dan vervolgens een brandmerk op hen achter laten in de vorm van een wrat, moedervlek of litteken. Tegenwoordig bestaat het vooroordeel over de duivelverering van heksen nog steeds, maar in veel minder ernstige vormen, en uiteraard in mindere mate. Ook waren vroeger, net als tegenwoordig, vele vooroordelen over het uiterlijk van de heks. Zo zou een heks bijvoorbeeld oud en lelijk zijn en altijd een vrouw, omdat zij onder andere in de zorg werkte en dommer waren dan mannen. Ook zouden de heksen in die tijd wratten of moedervlekken hebben en een krijsende stem met enge tanden. Ze zo een lange zwarte versleten jurk en een puntmuts dragen. Onder haar mantel, aan haar riem hingen zakjes met kruiden, bottel en flesjes toverdrank. De vooroordelen over de heks van tegenwoordig zijn we enigszins veranderd ten opzichte van vroeger. Zo draagt de moderne heks altijd lange, zwarte kleding, ziet er duister uit en draagt een pentagram bij zich. Ook dacht men vroeger dat heksen magie beoefenden om mense kwaad te doen. Ze zouden brouwsels maken om schade toe te brengen aan andere, door bijvoorbeeld het veroorzaken van stormen, ziekten of dood. Ook tegenwoordig staat men nog steeds vreemd tegenover de rituelen en handelingen van heksen, alleen in veel mindere mate. Zo weten de meeste mensen dat de meeste heksen van tegenwoordig geen schade willen toebrengen aan andere, maar deze juist met hun kunsten te helpen.

* Wat zijn de grootste overeenkomsten tussen Wicca en het Christendom?

Verscheidene feesten vallen samen met de feesten van het christendom. Vroeger waren deze volks en oogstfeesten zo diep in de cultuur geworteld dat ze onmogelijk door de kerk konden worden verbannen en zijn geïntegreerd binnen het christelijke kader. Bijvoorbeeld het feest van de Grass Moon, de grasmaan is de maan die van invloed is op het christelijke paasfeest. De zondag na de eerste volle maan na 21 maart. Dan is het Pasen. Wiccans en Christenen vereren beide een God. Alleen Wiccans vereren ook nog een Godin. Het verschil is dat in de wicca de God en de Godin iets tastbaars zijn. De Godin is de (moeder) aarde en de God is de maan. Deze twee hemellichamen hebben heel veel met elkaar te maken. Zo zorgt de maan voor de verandering van de seizoenen en de aarde zorgt er voor dat wij goed (of niet goed) kunnen leven. Daarom vereren Wiccans die twee hemellichamen, ze vinden dat ze daar alles aan te danken hebben. Ook op het gebied van magie zijn er overeenkomsten. Magische rituelen worden niet alleen beoefend in de wicca. Ook in het christendom worden wel magische rituelen gedaan. Om een voorbeeld te noemen: Het transformeren van het brood en de wijn binnen de christelijke misviering in het bloed en lichaam van Jezus is ook een magische handeling te noemen. Zo zullen er ongetwijfeld nog wel meer overeenkomsten zijn, maar eigenlijk zijn deze twee religies toch compleet verschillend.

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop der geschiedenis in verband met de keuze en motivatie een heks te worden.

Vroeger kozen de meeste mensen er niet zelf voor een heks te worden en de meeste mensen die in die tijd een heks werden genoemd, waren zichzelf daar dan ook niet van bewust. Natuurlijk waren er ook mensen die er wel bewust voor kozen een heks te worden. Zij kwamen meestal tot deze keuze omdat ze bijvoorbeeld heel erg bijgelovig waren. Ze geloofden in magie en maakten drankjes en dergelijke, in de hoop dat bijvoorbeeld op deze manier een goede oogst gehaald zou worden, of dat het geluk in de liefde bracht. In eerste instantie werden heksen daarom ook gezien als wijze vrouwen, maar in tijden van ongeluk kregen zij juist de schuld van de ellende die er heerste. Zij dachten dat wanneer heksen met hun magie goede dingen konden doen, zij ook slechte dingen zouden kunnen veroorzaken. In die tijden, waar heksen vervolgd en gestraft werden, was de motivatie om heks te worden uiteraard erg minimaal. Heksen werden als slecht en beangstigend beschouwd, dus wilde men in die periode absoluut geen heks genoemd worden. Tegenwoordig zijn de motieven om een heks te worden dan ook voor een groot gedeelte anders dan vroeger. De meeste mensen die momenteel heks worden, kiezen daarvoor omdat ze het gevoel hebben dat het hun roeping is. Andere mensen zijn erg geïnteresseerd in de hekserij en voelen zich thuis in de religie ervan. De motieven zijn tegenwoordig dus heel persoonlijk en verschillend. De een kiest voor een leven als heks omdat de natuur hem/haar erg aanspreekt, maar voor andere is het juist zo dat de standpunten en de levenswijze van de Wiccans erg bij hen passen. We kunnen dus concluderen dat er vele veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis in verband met de keuze en motivatie een heks te worden. Werd men vroeger een heks om bepaalde krachten te beheersen en goede (of slechte) dingen met hun magie te doen, zoals het brengen van geluk in de liefde of op economisch gebied. Tegenwoordig kiezen de meeste mensen voor een bestaan als heks om hele persoonlijke redenen, zoals de verbintenis die ze voelen met de religie ervan.

* Welke veranderingen hebben plaatsgevonden in de loop van de geschiedenis op het gebied van magie?

De magie die ze vroeger beoefenden had heel andere motieven dan de motieven die heksen tegenwoordig hebben om magie te beoefenen. De reden waarom ze het vroeger deden is vooral dat men toen minder van de krachten van de natuur dan tegenwoordig begreep. Ze konden er geen verklaring voor vinden, indrukwekkende dingen als stormen, ziekten, onvruchtbaarheid en oorlogen stelden het volk voor raadselen met behulp van magie probeerden ze die krachten te beheersen. Tegenwoordig gebruiken heksen of Wiccans magie vaak voor twee doeleinden. Ten eerste willen ze contact krijgen met het hogere en ten tweede willen ze een magisch doel bereiken. Dit kan van alles zijn. De doelen die ze willen bereiken zijn vaak persoonlijk. Heksen kunnen magische rituelen beoefenen om geluk in de liefde te krijgen, om zelfvertrouwen te krijgen of om iemand te beschermen. Ze geloven dat je als maar genoeg wilskracht hebt, je alles kunt bereiken met magie. Maar als je er kwaad mee doet komt het kwaad ook drie keer op je terug. Dit is de zogenaamde wet van drie. Het enige verschil is dus eigenlijk dat men vroeger magie gebruikte omdat ze veel dingen nog niet wisten van de natuur, ze wilden die krachten beheersen. Tegenwoordig weten we meer van de natuur af. Ook zijn er veel meer manieren om magie te beoefenen bij gekomen. Maar het principe van het gebruik van magie is hetzelfde gebleven. Vroeger en ook nu nog is het doel van magie het sturen van universele energiestromen om een gewenst effect/doel te verkrijgen. Dus het uitvoeren van een ritueel om op een bovennatuurlijke manier een resultaat te bereiken.

Conclusie

In mijn conclusie zal ik een duidelijk antwoord geven op de hoofdvraag bij dit profielwerkstuk:

”Hoe heeft de hekserij zich in de loop van de geschiedenis ontwikkeld?”

Vergeleken met de hekserij in de geschiedenis, is de huidige hekserij op heel wat gebieden ontzettend veranderd. Met name wat betreft de vooroordelen hebben er grote veranderingen plaatsgevonden. Zo waren de vooroordelen over heksen vroeger veel negatiever en ernstiger en keek men op een slechte manier tegen heksen aan. Deze vooroordelen hebben in de geschiedenis tot vele vervolgingen van heksen gezorgd, waarbij veel onschuldige heksen werden gedood. Ook tegenwoordig bestaan er nog vooroordelen over onder andere duivelverering, het uiterlijk van de heks en over magie. Echter, de vooroordelen zijn veel minder ernstig en gelukkig hebben deze vooroordelen geen ernstige gevolgen meer. De hekserij van tegenwoordig wordt door de gehele samenleving steeds meer geaccepteerd en gewaardeerd en heeft op dat gebied dan ook vele positieve ontwikkelingen doorgaan in de loop van de geschiedenis. Steeds meer mensen raken geïnteresseerd in de moderne hekserij en gaan zich erin verdiepen, waardoor de negatieve, beangstigende gedachten steeds meer teruggedrongen worden. Een andere, duidelijk aanwezige ontwikkeling in de geschiedenis van de hekserij is de keuze van de mensen om heks te worden. Vroeger werd vaak niet eens gekozen voor een bestaan als heks, maar werden zij door andere mensen in hun omgeving als heks benoemd. Diegene die er wel bewust voor kozen zich te onderwerpen aan de hekserij, deden dit vaak uit bijgeloof, in de hoop hiermee geluk te verkrijgen. Tegenwoordig zijn die motieven om een heks te worden heel verschillend en persoonlijk. Degenen die er nu voor kiezen voelen bijvoorbeeld dat de hekserij bij hen past, voelen zich tot de religie aangetrokken of zijn geïnteresseerd en nieuwsgierig. Ook beoefende men vroeger magie uit onwetendheid, omdat ze bijvoorbeeld geen verklaring hadden voor natuurkrachten en dergelijke en deze wilde beheersen. Hedendaagse magie wordt gebruikt om heel persoonlijke redenen, waaruit men dus kan concluderen dat de motieven wel degelijk veranderingen met zich mee hebben gebracht in de loop van de geschiedenis. Het doel van de magie is echter hetzelfde gebleven, namelijk het uitvoeren van een ritueel om op een bovennatuurlijke manier een resultaat te bereiken. Kort kunnen we dus formuleren dat de hekserij tegenwoordig veel meer geaccepteerd en gewaardeerd wordt in onze samenleving. Dit in tegenstelling tot de geschiedenis van de hekserij, waarin heksen vervolgd en gestraft werden en er op een negatieve manier tegen de heksen en hun magie aangekeken werd. Daarmee heeft de hekserij een ontzettend positieve en belangrijke ontwikkeling doorstaan in de loop van de geschiedenis en zal de hekserij zich ook in de toekomst nog beter kunnen ontwikkelen.

Evaluatie

* Wat moest ik bijstellen aan het bepalen van het onderwerp, de probleemstelling of de deelvragen?

Ik heb in het beginstadium van het profielwerkstuk enkele keren moeten veranderen van onderwerp, aangezien ik naarmate de tijd vorderde steeds tegen nieuwe, geschiktere onderwerpen aanliep. Uiteindelijk is mijn keuze gebleven bij ‘Hekserij’, waarbij ik de belangrijkste ontwikkelingen in de loop van de geschiedenis wilde onderzoeken. De hoofdvraag die ik daarbij heb geformuleerd is: ”Hoe heeft de hekserij zich in de loop van de geschiedenis ontwikkeld?” Deze probleemstelling werd door mijn begeleider goedgekeurd en is dus ongewijzigd gebleven. Wel zijn de deelvragen aan enkele kleine veranderingen onderhevig geweest. Zo begon ik in eerste instantie met het opstellen van vier deelvragen. Naarmate ik me meer ging verdiepen in het onderwerp, is daar een vijfde aan toegevoegd. Tevens heb ik de deelvragen uiteindelijk op een iets andere manier geformuleerd, met de bedoeling de hoofdvraag daardoor duidelijk te kunnen beantwoorden.

* Wat moest ik bijstellen aan de werkverdeling?

Over het algemeen heb ik me vrij correct gehouden aan de werkverdeling die ik had opgesteld voor het maken van mijn profielwerkstuk, op enkele kleine wijzigingen na. Zo waren er uiteraard momenten waarop de tijd een probleem was voor het voltooien van de geplande opdrachten. Dit heb ik opgelost door deze opdrachten tussentijds in te halen en bij te werken. Wel heb ik vier weken lang, wegens een hersenschudding op bed moeten liggen, waardoor de planning enigszins in het gedrang kwam. Aangezien ik ook voor andere vakken ontzettend veel moest inhalen, schoot de planning voor het maken van het profielwerkstuk er geregeld bij in. Gelukkig heb ik in de weekenden en op vrije dagen enorm veel in kunnen halen, waardoor de achterstand langzamerhand kleiner werd.

* Wat waren de lastigste momenten in het proces?

Het zoeken naar informatie en deze vervolgens selecteren en verwerken, bracht uiteraard vrijwel geen problemen met zich mee. Het beantwoorden van de probleemstelling en de bijbehorende deelvragen, waren echter een stuk lastiger. De gehele informatie in het werkstuk moest worden samengebracht tot een samenvattende conclusie om op die manier de deelvragen te beantwoorden. In sommige gevallen was dat erg lastig, maar uiteindelijk heb ik naar mijn idee de deelvragen en de probleemstelling op een duidelijke en goede manier kunnen beantwoorden.

* Wat waren de meest bevredigende momenten in het proces?

Ik vond zelf het interview met de heks een ontzettend leuke ervaring, aangezien ik zelf erg geïnteresseerd ben in magie en hekserij. Ik ben dankzij het interview ontzettend veel te weten gekomen over de leefwijze en gedachten van een Wicca. Ook het verzamelen van de informatie was absoluut interessant en erg leuk om te doen. Ik heb vele boeken gelezen die in verband stonden met de hekserij en heb tevens ook enkele internetsites bezocht voor het zoeken naar geschikte informatie. Ook vond ik het ontzettend boeiend om me in de geschiedenis van de hekserij te verdiepen, aangezien men toen heel anders tegen hekserij aankeek dan tegenwoordig. Hekserij is gewoon een ontzettend interessant onderwerp je mee bezig te houden en je in te verdiepen, waardoor denk ik het bezig zijn met het profielwerkstuk een hele prettige ervaring was.

Logboek

Datum Tijd Plaats Werkzaamheden en resultaten

02-2004 0.5 uur School Introductie profielwerkstuk van de mentor waarbij we de belangrijkste informatie kregen over het pws.

03-2004 1.5 uur Thuis Bestudering van eventuele geschikte onderwerpen voor mijn profielwerkstuk. Beslissing gemaakt voor het individueel maken van het pws en als hoofdvak geschiedenis gekozen.

02-03-04 0.5 uur School Inlevering en bespreking onderwerp pws.

02-03-04 1.0 uur Mediatheek Opnieuw naar eventuele geschikte onderwerpen gezocht voor mijn pws. Nieuwe keuze: Hekserij

05-03-04 0.2 uur School We kregen te horen die je pws begeleider is.

16-03-04 2.5 uur Thuis Algemene informatie gezocht met betrekking tot het onderwerp hekserij.

17-03-04 1.4 uur Bibliotheek Nogmaals informatie gezocht over het en thuis onderwerp en vervolgens mijn probleemstelling geformuleerd.

19-03-04 0.3 uur School Bespreking onderwerp en probleemstelling met begeleider. Beide goedgekeurd.

25-03-04 1.5 uur Thuis Nogmaals naar geschikte informatie op internet gezocht en de verzamelde informatie grotendeels geordend.

09-03-04 1.1 uur School en Thuis Begin gemaakt bij het opstellen van geschikte deelvragen.

14-03-04 0.7 uur Thuis Me nogmaals verdiept in de informatie en aan de hand daarvan enkele deelvragen opgesteld. 03-04-04 1.2 uur School Opstellen van een werkplan

18-04-04 0.6 uur Thuis Definitieve deelvragen opgesteld en uitgewerkt. Tevens indeling gemaakt.

12-05-04 1.0 uur Mediatheek Informatie gezocht in boeken en op internet over hekserij.

21-05-04 0.5 uur Thuis De gevonden informatie bestudeerd en op een overzichtelijke manier geordend. Vervolgens ben ik de ontbroken informatie gaan zoeken.

23-05-04 0.2 uur Thuis Nogmaals naar informatie gezocht.

04-06-04 0.1 uur School Inlevering werkplan, deelvragen en indeling.

29-09-04 0.3 uur Thuis De tot dan toe verzamelde informatie op een juiste wijze geordend en verzameld.

30-09-04 0.1 uur School De verzamelde informatie en het logboek in een documentatiemap ter controle aan mijn begeleider laten zien. Goedgekeurd.

04-10-04 1.5 uur Thuis Informatie gezocht over het onderwerp en vervolgens de informatie in hoofdstukken verdeeld.

11-10-04 1.7 uur Thuis Informatie geselecteerd en samengebracht tot een duidelijk geheel.

15-10-04 0.8 uur Thuis Nogmaals informatie gezocht en deze aangevuld bij de rest van de informatie.

18-11-04 2.9 uur Thuis Nogmaals informatie verwerkt en samengebracht tot een overzichtelijk geheel. Vervolgens de verwerkte informatie verdeeld over de hoofdstukken. Geschiedenis van de hekserij voltooid.

19-11-04 1.4 uur Thuis Informatie verzameld en verwerkt aan de hand van de hoofdstukken.

23-11-04 3.0 uur Thuis Interview opgesteld en opgestuurd naar de betreffende persoon. Vervolgens nogmaals informatie verwerkt en de afgeronde hoofdstukken overzichtelijk onder elkaar gepresenteerd. Afronding moderne hekserij.

26-11-04 2.2 uur Thuis Uitwerking van het ontvangen interview. Bronvermelding uitgewerkt en deelvragen beantwoord.

27-11-04 0.5 uur School Logboek uitgewerkt op de computer en aangevuld. Tevens voorkant gemaakt.

29-11-04 1.6 uur Thuis Aan de hand van de deelvragen mijn hoofdvraag zo volledig mogelijk beantwoord en vervolgens een inleiding gemaakt.

03-12-04 2.0 uur Thuis Evaluatie en Begrippenlijst gemaakt.

04-12-04 0.5 uur Thuis Afronding profielwerkstuk.

De bronvermelding

Boeken:

* Titel - Memo geschiedenis voor de tweede fase, Basisboek havo. Eindredactie - Marc Kropman, Idzard van Manen, Wietske Miedema. Hoofdstuk - Module 1, De weg naar de brandstapel, Hekserij en heksenvervolging. Bladzijden - 6 tm 31
Jaar - 1999
Druk - Eerste druk
Plaats - Den Bosch
Uitgeverij - Malmberg Den Bosch
ISBN - 90 208 27391

* Titel - Hekserij (oorspronkelijk: Wicca), Een moderne benadering van een oeroud fenomeen. Auteur - Vivianne Crowley
Jaar - 1989 (De nederlandse editie: 190, 2001) Druk - Derde druk
Plaats - Utrecht
Uitgeverij - Kosmos-Z&K Uitgevers B.V. ISBN - 90 215 95389

* Titel - Heksen & Tovenaars, Ontdek de wereld van de magie en de geschiedenis, het mysterie en het geloof van heksen en tovenaars. Auteur - Douglas Hill
Hoofdredacteur - Gillian Denton
Jaar - 2002
Druk - Tweede druk
Plaats - Amsterdam
Uitgeverij - Memphis Belle
ISBN - 90 76900 32 9

* Titel - Heksen en Tovenaars
Auteur - Paul Dowswell
Jaar - 2001
Druk - Eerste druk
Plaats - Baarn
Uitgeverij - Cantecleer
ISBN - 90 213 3230 5

Internet:

* http://www.salemweb.com/guide/witches.shtml * http://www.heksenwaag.nl/ * http://www.nationalgeographic.com/features/97/salem/ * http://www.salemwitchmuseum.com/education/index.html * http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/salem/salem.htm * http://etext.lib.virginia.edu/salem/witchcraft/maps/ (Kaart van Salem dorp) * http://www.samhain.dds.nl/archive/teksten/gewoontxt.html * http://www.mysticworld.nl/wicca/index.html (interview met gevorderde en beginnende heks) * http://mediatheek.thinkquest.nl/~kla027/index.htm * http://gothic.8m.net/custom4.html#Heksennaam * http://www.heksen.pagina.nl * http://users.pandora.be/wicca1/ * http://members.lycos.nl/Wicca/1.html * http://www.andere-wereld.nl/anderewereld.htm * http://home.tiscali.be/gr004241/wicca/wicca%20index.htm

Video:

* Titel - The Crucible
Regisseur - Nicholas Hytner
Schrijver - Arthur Miller
Uitgever - Daniel Day-Lewis (studio 20th Century Fox) Hoofdrolspelers - Daniel Day-Lewis, Winona Ryder, Paul Scofield, Joan Allen. Datum van uitgave - 27 November 1996
Genre - Drama
Tijdsduur - 124 minuten

De Begrippenlijst

Altaar - Plek die gewijd is aan de godin en de god. Athame - Heksenmes dat alleen op de rituele werkplek wordt gebruikt. Er mag nooit mee worden gesneden. Beltane - Feest aan de vooravond van 1 mei. Bezem - In de middeleeuwen beweerde men dat heksen hierop vlogen, maar tegenwoordig wordt hij alleen gebruikt om de cirkel mee aan te vegen en de poort te markeren. Blessed Be - Traditionele heksengroet. Het betekend ‘wees gezegend’. Boline - Mes met wit heft voor het snijden van de cake, kruiden enzovoorts. Book of Shadows - Dit is namelijk een boek waarin alle rituelen, spreuken, magische recepten en dergelijke instaan. Cirkel (magische) - De plek waar het ritueel plaatsvindt. Crucifix - Kruisbeeld. Coven - Heksenkring. Demonologie - De wetenschap die zich bezig houdt met het opsporen van de werken van de duivel. De regel van drie - Heksen geloven dat alles wat je doet drie keer op je terug komt. Al het goede en al het slechte. De vier elementen - Aarde, lucht, vuur en water. Divinatie - Verzamelwoord voor alle waarzeggende kunsten, zoals tarot en astrologie. Erfheksen - Dit zijn heksen die zijn opgegroeid met de religie doordat hun ouders en voorouders ook hekserij bedroefenden. Het erfde als het ware door. Esbat - Vollemaansfeest. Eucharistie - Feest gevierd door de kerkgemeenschap. Folklore - Bepaalde handelingen, verzen, rijmen, liederen, familiegebruiken, symbolen, diverse gebruiken die bij bepaalde jaarfeesten horen. Gerald Gardner - Dit is de oprichter van de moderne hekserij (wicca). God - Mannelijk opperwezen. Godin - Vrouwelijk opperwezen. Grote Rite - Ritueel der eenwording van Godin en God
Heiden - Niet-christelijk, religieus persoon. Heidendom - Het geloof van de heiden. Heksenhamer - Het handboek voor de inquisiteurs over het bestraffen van hekserij. HP - Hogepriester, tweede- of derdegraads ingewijde man. HPS - Hogepriesteres, tweede- of derdegraads ingewijde vrouw. Imbolc - Midzomer
Inquisitie - Kerkelijke rechtbank voor het berechten van ketters en heksen. Inquisitoire - Proces procesvorm waarbij de overheid het initiatief voor vervolging neemt. Inwijding - Intreden in een heksenkring. Jaarfeest - De feesten die de jaarfasen en de zonnewenden markeren. Jaarwiel - Symbool voor het opeenvolgen van de acht jaarfeesten en het circuleren van de jaren. Ketters - Mensen die volgens de officiële kerk van het echte geloof afgedwaald waren. Litha - Midzomer. Lughnasadh - Feest naar aanleiding van het heilige huwelijk tussen Godin en God. Mabon - Intocht van de herfst. Magie - Tovenarij, het uitvoeren van een ritueel om op een bovennatuurlijke manier een resultaat te bereiken. Maleficae - Heksenkunsten
Malefici - Degenen die de heksenkunst beoefenen (Latijnse naam) Merry Meet - Traditionele heksengroet. (‘leuk je te ontmoeten’) Moderne Hekserij - Zie wicca. Natuurmagie - Het bedrijven van magie met natuurlijke materialen en het aanroepen van de natuurkrachten. Occult - Geheim, mysterieus, duister, magisch. Ostara - Intocht van de lente. Paganisme - Het geloof in oude voor – christelijke religies (heidendom) Pentagram - Vijfpuntige ster die in één streek getekend kan worden, met één punt naar boven. Het symbool van de moderne hekserij. Ratio - Rede. Rituelen - Magische handelingen die iemand uitvoert om een bepaald doel te bereiken. Sabbat - Jaarfeest en een bijeenkomst van heksen waarbij ze hun godsdienst moesten afzweren. Samhain - Jaarfeest waarop het begin van het nieuwe jaar gevierd wordt. Schavot - Stellage voor het ondergaan van de doodstraf. Solitair - Heks die niet in een heksenkring werkt. Stereotype - Vast, onveranderlijk en terugkerend beeld of begrip. Tools - (Magische) gereedschappen voor rituele doeleinden. Waldenzen - De eerste “heksen”. Wicca - Geloof in de Godin en de God. Witte magie - Magie met een positieve bedoeling. Yule - Midwinter. Zwarte magie - Magie die bedoeld is om iemand schade toe te brengen.