Tornado's

Inleiding

Del City, een voorstad van Oklahoma City, zag eruit alsof het was platgebombardeerd. Een \'killer tornado\' die wel anderhalve kilometer breed was, maakte daar zeker 750 huizen met de grond gelijk. Volgens de autoriteiten werden alleen al bij Oklahoma City 1750 huizen weggevaagd. Ook de stad Wichita in de naburige staat Kansas werd zwaar getroffen. Daar vielen zeker zes doden door de wervelstormen. In Haysville lagen overal de resten van versplinterde huizen en door de lucht geslingerde auto\'s. Gouverneur Frank Keating van Oklahoma riep de hulp van de Nationale Garde in. Hij zei dat het om een ramp van ongekende omvang ging. \'Het is een grote puinhoop. Zover je kunt kijken, zie je alleen maar verwoesting\', zei hij. Keating schatte de schade op vele honderden miljoenen dollars. De gouverneur vergeleek de ramp met de aanslag op een regeringsgebouw in Oklahoma City in 1995, toen 168 mensen onder het puin werden bedolven. De aanslag was het werk van rechtse extremisten, die tegen de federale overheid zijn. \'Maar deze ramp valt tenminste te begrijpen\', zei de gouverneur. Bewoners van het gebied, dat bekendstaat als \'Tornado Alley\', zeiden dat ze nog nooit zulke verwoestende wervelstormen hadden gezien. Sommige stormen sleurden hun verwoestende slurf wel een half uur lang over de grond, alles opzuigend wat ze op hun weg tegenkwamen. Weerkundigen zeiden dat er wervelstormen met een kracht van F-5 en mogelijk zelfs F-6 bij zaten, de krachtigste die er zijn. Overlevende vertelden hoe hun huizen in paar seconden werden versplinterd. \'Ik hoorde gekraak en toen hoorde ik bomen omknappen en toen was mijn huis weg\', zei een vrouw die dekking had gezocht in de badkamer. \'Het was alsof er gebombardeerd was. Overal liepen bloedende en huilende mensen rond en zag je omgeknakte telefoonpalen\', zei een andere ooggetuige. In sommige wijken werd gisteren nog gezocht naar mogelijke overlevenden onder de puinhopen. De reddingsoperatie werd bemoeilijkt door slecht weer en harde wind. Verscheidene wijken werden door de politie en de Nationale Garde afgesloten wegens het gevaar dat de afgebroken elektriciteitskabels en lekkende gasleidingen opleverden. President Clinton heeft de streek tot rampgebied verklaard. Dat betekent dat de getroffenen in aanmerking komen voor hulp van de federale overheid. (Bron: Volkskrant 5 mei 1999)

Zoals uit het bovenstaande krantenartikel blijkt gaat mijn praktische opdracht over tornado\'s. Maar wat is een tornado precies? Een draaiende slurf die veel kan verwoesten. Veel meer weten doorsnee mensen er niet van. In deze praktische opdracht ga ik op een simpele en makkelijke manier de volgende vraag duidelijk maken: Wat is een tornado? Dit is dus de hoofdvraag voor mijn praktische opdracht. Wat zijn dan de belangrijkste vragen om er meer over te weten te komen. Als eerste moet je natuurlijk weten hoe een tornado ontstaat. Om een tornado te vormen is er een koude luchtstroom en een warme luchtstroom nodig. Verder moet er een juiste straalstroom staan. Hierbij hoort mijn eerste deelvraag: Hoe ontstaat een tornado? Mijn motivatie voor deze deelvraag is simpel, om meer van het onderwerp te weten te komen is dit de eerste vraag die bij de meeste mensen opkomt. De tornado uit het krantenartikel vond plaats vlakbij Oaklahoma. Het gebied rond Texas en Oaklahoma wordt jaarlijks het meest getroffen door tornado\'s. Dit gebied heeft dan ook de bijnaam Tornado Alley. Maar er zijn meer gebieden op de wereld waar tornado\'s plaatsvinden. Bijvoorbeeld in Indonesië en is Australië vinden jaarlijks veel tornado\'s plaats. Deze feiten komen uit bij een tweede deelvraag: Waar komen de meeste tornado\'s voor? Ik heb voor deze deelvraag gekozen, omdat als er een tornado is geweest het altijd meteen hot-news is en dan zijn er altijd weer ramptouristen die zo\'n getroffen gebied gaan bezoeken. Daarom wil iedereen graag weten waar de meeste tornado\'s plaatsvinden. Onderzoekers uit het krantenartikel praten over een F5 of misschien wel een F6. De F is de schaal waarin tornado\'s gemeten worden. Wind wordt gemeten op de schaal van Beaufort. Tornado\'s worden gemeten op de schaal van Fujita. Maar hoe een tornado nu wordt opgedeeld in die schaal bespreek in mijn derde deelvraag: Op welke schaal van kracht worden tornado\'s gemeten? Mijn keuze voor deze vraag is ook niet zo moeilijk. Als er een tornado is geweest wordt er altijd gemeld wat de kracht was, hoe hoger de kracht des te meer belangstelling voor de tornado. Maar hoe die kracht wordt gemeten weten maar weinig mensen. Een grote vraag van veel mensen is altijd of er ook zo\'n natuurramp in Nederland kan voorkomen. Als je dan terug in de geschiedenis kijkt kom je maar een paar windhozen tegen met dodelijke afloop. In Nederland komen dus geen tornado\'s voor, maar spreken we over windhozen. Zelf heb ik afgelopen zomer op het ijselmeer een windhoos meegemaakt. Daarom heb ik als vierde deelvraag gekozen: Komen er ook tornado\'s in Nederland voor? De film Twister bracht me bij mijn vijfde en laatste deelvraag. Hoe wordt er onderzoek gedaan naar tornado\'s? In de film reizen tornado-experts rond in Tornado-Alley om waarnemingen te doe aan een tornado. in het echt gebeurt dat niet zoals in de film, maar gewoon van achter een bureau met een computer met geavanceerde software. Hoe dat allemaal precies gebeurd staat verderop in mijn praktische opdracht.

Kern

Hoe ontstaat een tornado? Een tornado ontstaat veelal boven zee. Boven zee ontstaat een grote onweerswolk, een zogehete supercel. Door de lucht stroming gaat de supercel landwaarts. Vlak voor het land ontmoet de warme vochtige lucht de koude droge lucht en daardoor gaat de bui om zijn as draaien. Omdat het een hele grote wolk is de draaiing in het midden nog niet zo snel, maar omdat de kracht in het midden zo groot is, gaat de wolk zich concentreren. De lucht rond de as gaat steeds sneller draaien en de tornado gaat zich steeds sneller voortbewegen. In sommige gevallen de rotatie versterkt door een draaiende en opwaarts bewegende kolom lucht in het hart van het systeem. Dit wordt ook wel een updraft genoemd. Dit is een warme vochtige stroming lucht die omhoog gaat in de onweerswolk. Als de updraft en de wind samen komen, ontstaan er steeds snellere draaiingen in de supercell. Er ontstaat dat een mesocycloon. Deze mesocycloon ontstaat door de wisselwerking van warme en koude luchtstromen. Als de draaiingen krachtig genoeg zijn, dan zoekt de tornado de grond. Als de tornado de grond raakt neemt de snelheid nog meer toe en zal zich gaan verplaatsen naar het aardoppervlak. Als de tornado dan krachtig genoeg is, dan zal de tornado alles op zijn weg vernielen. Een tornado gaat vaak gepaard met een hevige onweersbui. De vooraf gaande onweersbui is vaak heel gevaarlijk, niet allen door de bliksem, maar ook door de hevige regen of hagelbuien. Vaak vallen er hele grote hagelstenen, dat komt omdat de updraft de hagel weer omhoog brengt en zo kan de hagelsteen weer extra water opnemen. Dit kan de hele tijd doorgaan totdat de hagelstenen te zwaar zijn. Sommige hagelstenen kunnen zo groot zijn als tennisballen. Er is in de VS een gebied wat vaak getroffen wordt door dat soort hagelbuien. Dit gebied heeft als bijnaam Hail Alley. In mei 1995 was er in Fort Wotth zo\'n hagelbui, de stenen die er vielen hadden een doorsnee van bijna 8 cm en vielen met een snelheid van 120 kilometer per uur naar beneden. Er waren 6 doen en 109 gewonden gevallen. Tevens werd deze zelfde stad een keer getroffen door een regenbui. In een half uur tijd was toen maarliefst 12,5 cm regen gevallen. Als de tornado komt kan hij zich met een snelheid van een paar kilometer per uur of met een paar honderd kilometer per uur verplaatsen. Een tornado duurt in het algemeen vrij kort, de meeste tornado\'s duren niet langer dan een kwartier. Dan verliest de tornado zijn kracht en is hij in een keer weg. De schade die er dan is aangericht valt dan niet te overzien.

Waar komen de meeste tornado\'s voor? In de Verenigde Staten komen jaarlijks de meeste tornado\'s voor. Jaarlijks vinden er ongeveer 1000 tornado\'s plaats in de VS. Op de tweede plaats staat Australië. Verder komen er in China, Japan, India, Bangladesh en Engeland ook tornado\'s voor, maar dat zijn niet echt hele grote. hier gaat het eerder om een windhoos of waterhoos. Bangladesh is de laatste tijd een aantal keren zwaar getroffen door tornado\'s die het hele land hadden verwoest. Midden in de VS vinden jaarlijks de meeste tornado\'s plaats. Dit gebied wordt Tornado Alley genoemd. Die staten die daarbij horen bestaan uit Texas, Kansas, Oklahoma, Arkansas en Nebraska. In Texas vinden jaarlijks de meeste tornado\'s plaats, 125 per jaar. Oklahoma staat op de tweede plaats met 52 tornado\'s per jaar, gevolg door Kanses met 48 per jaar. Nebraska staat op de vierde plaats met 38 tornado\'s. De cijfers zijn gemiddelde over alle jaren genomen. Tornado Alley is de enige plek ter wereld waar zoveel tornado\'s plaats vinden omdat er de ideale weersomstandigheden zijn. Er is een sterke straalstroom, de warme vochtige lucht komt uit de tropen van Mexico en de koude droge lucht wordt vanuit Canada aangevoerd. De straalstroom heeft boven de VS een sterk zuigende werking en hierdoor ontstaat de updraft. Het landschap vrij vlak en vormt geen obstakel. Door het vlakke oppervlak kunnen de koude en warme lucht makkelijk bij elkaar komen en kan er dus makkelijk een tornado ontstaan. In Texas hebben sinds 1950 5490 plaats gevonden, hierbij zijn 475 doden gevallen en was er voor dikke 2 miljard schade ontstaan. Vooral de kleine plaatsjes in Texas zijn vaak verwoest. Grote steden zoals Dallas en Oklahoma city worden nooit aangedaan. Het lijkt wel alsof de tornado\'s de grote steden meiden.

Op welke schaal van kracht worden tornado\'s gemeten? Wind wordt gemeten op de schaal van Beaufort en is onderverdeeld in de krachten 1 tot en met 12. Tornado\'s zijn verdeelt in krachten van 1 tot en met 6. Tornado\'s worden gemeten met de Fujita schaal. Het meten van de kracht van een tornado is zeer moeilijk en kan eigenlijk pas later worden vastgesteld als de tornado voorbij is. Men kijkt dan naar de schade die de tornado heeft aangericht en aan de hand daarvan stel men de kracht vast. Tornado chasers hebben al vaak geprobeerd om een tornado te meten, maar tot nog toe heeft geen enkel instrument de krachtige tornado\'s overleeft. Toch heeft tornado-expert en voormalig onderzoeker aan de universiteit van Chicago Ted Fujita een manier bedacht om de krachten van een tornado te meten. Hij kijkt niet naar de snelheid of kracht van de tornado, maar hij zoekt een patroon in de schade die de tornado achterlaat. Toch is dit niet echt een goede meting, maar wel tot nu toe de enige echte die in de buurt komt. Toch ontstaan er toch vaak kleine F1 tornado\'s uit onweerswolken die wel de energie bezitten om een F5 te produceren. Daarom kan er nooit duidelijk worden vastgesteld of er een grote of een kleine tornado komt. soms naderen er wel eens hele grote onweerswolken waarbij men denkt dat er een F5 of F6 komt, Maar als het voorbij is, is het maar net een F1 geweest of waren het maar een paar windhozen. De schade is soms niet te overzien, maar toch bezit een tornado niet zoveel kracht. Sommige onweerswolken bevatten soms nog wel 50000 keer zoveel kracht. Maar per vierkante cm heeft een tornado wel meer kracht. Dat komt omdat al de kracht van een tornado zich concentreert en bij de onweerswolk is de kracht over de hele wolk verspreid. Door de enorme windsnelheden kunnen huizen worden opgetild en die worden dan door de tornado soms wel kilometer ver meegenomen. de meeste slachtoffers vallen dan ook door al het rondvliegende puin, want als je denkt dat je veilig staat kan er toch opeens een brokstuk uit de tornado vliegen wat dan recht op je af komt.

Komen er ook tornado\'s in Nederland voor?

Doden en record aan schade door najaarsstorm 31 oktober 2000 De zware najaarsstorm die maandag grote delen van West-Europa teisterde, heeft zeker zeven levens gekost. In Frankrijk, Ierland, Groot-Brittannië en op zee vielen doden. In Nederland behaalde de wind snelheden van 125 kilometer per uur. Het onweer en de zware windstoten en slagregens veroorzaakten kilometerslange files, wateroverlast en ontregelde het vlieg- en treinverkeer. (Bron: Volkskrant)

Dit korte krantenberichtje verteld over een storm die afgelopen najaar heel west europa heeft geteisterd. Tijdens die storm zijn in Zuid-Engeland en langs de westkust van Frankrijk kleine tornado\'s voorgekomen. eigenlijk waren het geen echte tornado\'s, maar windhozen. Windhozen zijn ontstaan opeens uit een onweerswolk en ze lijken op kleine tornado\'s. Een windhoos duurt ook veel korter, maar in een korte tijd kunnen veel meer windhozen voorkomen dan tornado\'s. In Nederland was tijdens de najaars storm slechts een harde wind. Ook in Nederland komen wel eens windhozen voor, maar de richten in het algemeen geen schade aan. Toch zijn er in de 20 eeuw vierwindhozen voorgekomen waarbij een dodelijke afloop optrad. In 1967 van bij Chaam en Tricht een windhoos plaats waarbij dodelijke afloop optrad, even als in Ameland(1972), Moerdijk(1981) en weer op Ameland(1992). De laatste windhoos in Nederland vond plaats op 28 augustus op het IJsselmeer vlakbij Lemmer. Die windhoos heb ik zelf meegemaakt toen we aan het zeilen waren op het IJsselmeer Het was die dag niet zo mooi weer en het regende een beetje. Op een ontstond achter ons op zo\'n 750 meter afstand een kleine draaiende slurf uit een wolk( zie foto op voorblad). We hebben toen vlug de zeilen binnengehaald en zijn op de moter er vanaf gevaren. Later splitste de windhoos zich op in twee kleinere slurfen. Het was best een spannend om een echte windhoos me te maken. Later is er gemeten dat deze windhoos een draaisnelheid van 79 kilometer per uur had. Ik heb nergens op internet foto\'s kunnen vinden, dus ik denk dat ik de enige ben die foto\'s heeft.

Hoe wordt er onderzoek verricht naar tornado\'s? Iedereen kent de film Twister wel. In die film jaagt een groep amateuristische tornado-experts op tornado\'s. Hun doel is om balletjes met senoren in de tornado te laten komen zodat ze precies de windstromingen in een tornado kunnen meten. In het echt bestaan dit soort groepen ook. Ze zoeken dan tornado\'s op en meten dan van afstand hoe zo\'n tornado zich ontwikkeld. Omdat een tornado nog niet goed kan voorspelt worden reizen ze gewoon rond in Tornado Alley en wachten totdat er vlakbij hun een tornado is. Omdat wetenschappers nog niet precies weten hoe een tornado ontstaat is het lastig om te weten waarop welk moment een tornado komt. Een tornado hangt af van zoveel verschillende dingen dat de moderne techniek pas zo\'n 10 minuten van te voren kan zeggen waar een tornado plaatsvindt. Ten opzicht van vroeger is dit al een hele vooruitgang, omdat mensen nu optijd in veiligheid kunnen worden gebracht. Het is niet precies bekent wanneer mensen begonnen met het onderzoeken en het voorspellen van tornado\'s, maar de eerste echte voorspelling was gedaan ergens in 1948. een groepje Onderzoekers had een patroon in het weer ontdekt waardoor de ongeveer konden voorspellen wanneer er een tornado kwam. Door te voorspellen waar een tornado komt zijn er in de VS al veel levens gered. Daarom wordt er ook veel geld in onderzoek naar tornado\'s gestoken. In Amerika is een speciaal centrum opgericht voor het voorspellen van tornado\'s. Het Storm Prediction Center maakt gebruik van de modernste technieken zoals een Doppler radar. Deze radar kan een supercell wolk onderzoeken of het een tornado kan waren. De radar onderzoekt iedere windcirculatie in de supercell. Als er een patroon is gevonden wat er voor kan zorgen dat het een tornado wordt, wordt er gelijk een waarschuwing uitgebracht. Er worden dan berichten naar radio en televisiestations gestuurd die dat gelijk uitzenden. Verder worden er ook berichten op het internet gezet en is er een zogenaamde tornado-call. Als je je hebt opgegeven wordt er gebeld met de waarschuwing van een tornado. Voor mensen in Tornado Alley is het van groot belang dat ze dat op tijd te weten komen. Ook werd in 1995 een speciaal experiment gehouden met de naam VORTEX, Verification of the Origins of Rotation in Tornadoes Experiment, of terwijl onderzoek naar de draaiing van een tornado.Hieraan werkte een hoop instellingen aan mee, zoals: National Severe Storms Laboratory, Atmospheric Administration, National Oceanic, Storm Prediction Center, University of Oaklahoma en The National Center for Atmspheric Research. Dit toont aan dat men het onderzoeken van tornado\'s best belangrijk vind. Jaarlijks worden er dan ook miljoenen gestopt in onderzoek. Het VORTEX experiment was zo een succes dat men nog steeds niet weet wat sommige gegevens inhouden. Ook was er het experiment TOTO waarbij er een meetinstrument op het pad van de tornado werd geplaatst. Als er dan een tornado kwam moest het apparaat opgetild worden en zou dan gegevens vanuit de sluft registreren. Dit experiment was helaas mislukt. Van dit experiment is de film Twister afgeleid, waarin dit experiment wel lukte. Verder zijn er ook nog kleine experimenten gehouden met mini helikopters en mini vliegtuigen. De bedoeling was dat de mini helikopter of vliegtuig in de tornado zal vliegen en gegevens kunnen meten. Helaas waren de krachten van de tornado\'s te groot om de vliegapparaten heel te houden. Zoals hier allemaal uit blijkt wordt er veel onderzocht aan tornado\'s, maar er is nog lang niet alles ontdekt over tornado\'s.

Conclusie
Op de hoofdvraag Wat is een tornado? kan ik nu een aardig kort antwoordt geven. Een tornado is een krachtig draaiende zuil die wordt gevormd uit een onweerswolk. Met windsnelheden van 400 kilometer per uur kan een tornado heel veel schade aanrichten. Tornado\'s vinden over de hele wereld plaats, maar er is een gebied in de VS waar de meeste tornado\'s plaatsvinden namelijk Tornado Alley. Veder kan ik over het onderwerp TORNADO\'S, hoe en wat? het volgende nog zeggen. De kracht van de tornado\'s is opgedeeld in de Fujita schaal. In Nederland zal nooit een echte tornado plaatsvinden, omdat we daar het klimaat niet voor hebben en met onderzoek naar tornado\'s is men nog lang niet klaar. Waarom heb ik dit onderwerp gekozen? Ik had al eens een spreekbeurt over tornado\'s gehouden en ik vond het altijd al een interessant onderwerp, maar omdat ik van de zomer zelf een tornado(windhoos) had meegemaakt vond ik dit het meest interessante geografische onderwerp. toen ik aan deze praktische opdracht begon dacht ik er al best veel van te weten, maar toen ik eenmaal op internet ging zoeken vond ik nog zoveel meer over tornado\'s wat ik nog helemaal niet wist. Ik vond het leuk om deze praktische opdracht te maken en ik hoop er een mooi cijfer voor te krijgen.

Bronnen: Krantenartikelen: www.volkskrant.nl
Andere internet pagina\'s: http://tornado.pagina.nl www.tornadoproject.com
Boeken: De natuurwonderen der aarde Reader\'s Digest Weer en Sterrenkunde Reader\'s Digest Doden en record aan schade door najaarsstorm