Klimaat

(figuur 1) De Warme Golfstroom, over de hele wereld zo goed te zien. (figuur 2) Een satelliet opname van het westelijke deel van de Atlantische Oceaan laat goed zien hoe de warme Golfstroom zich in noordelijke richting beweegt

land dat droog kwam te liggen door dalend zeeniveau. (figuur 3)

Korte inleiding

Met de aardrijkskundeles hebben we de film ‘The day after tomorrow’ gekeken. De film gaat over een ongelofelijke klimaatverandering in een paar dagen, dat plaatsvindt in Amerika en de omliggende landen. De film is mooi gemaakt met veel special effects, het ziet er erg realistisch uit. Maar is dat het ook?

Wat is klimaat?

Het is heel moeilijk om kort uit te leggen wat klimaat eigenlijk inhoud, klimaat is een groot begrip. Het klimaat is het gemiddelde weer van een plaats of gebied, meestal is dat het gemiddelde van een aantal jaren van temperatuur, vocht, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. En er wordt gekeken naar variaties, dingen die ongewoon zijn, anders dan anders, zoals hittegolven en zware regen met wateroverlast of overstromingen. Meteorologische instituten zoals het KNMI, doen ongeveer elke dag waarnemingen over het klimaat, sinds anderhalve eeuw. Over het klimaat van voor die tijd halen ze hun informatie uit oude documenten, jaarringen van bomen en boringen in gletsjers, ijskappen en diepzeesedimenten. Daardoor hebben we veel informatie over het gemiddelde klimaat maar ook over de klimaatschommelingen en klimaatveranderingen. Er bestaan verschillende soorten klimaten. De Duitser Köppen heeft verschillende klimaten met namen vast gesteld, zodat wij ze uit elkaar kunnen houden. Hij heeft bij de verschillende benoemingen rekening gehouden met alleen de (maand) gemiddelde temperatuur, en de (maand) gemiddelde neerslag. Hij heeft vijf hoofdgroepen van klimaten benoemd. Daar heeft hij de letters A, C, D, E, B gebruikt, waarbij A het tropische klimaat inhoudt, C de gematigde klimaten, D het landklimaat, E het poolklimaat, en B het droge klimaat. Het ‘landklimaat’, dit klimaat heeft koude winters, warme zomers, en matige neerslag. Polen heeft zo’n landklimaat. Nederland heeft een ‘gematigd klimaat’, omdat het aan zee ligt, wij hebben milde zomers, en zachte winters, en veel neerslag. Het land koelt sneller af dan de zee, de zee is dus warmer en er waait ‘s winters nog een redelijk warme wind over het land. Daarom hebben we dus nooit extreem koude winters, of extreem warme zomers. Het Nederlandse klimaat is een voorbeeld van een ‘zeeklimaat’. Het subtropische klimaat (rond de Middellandse Zee) behoort ook tot de gematigde klimaten. Er is ook ‘tropische klimaat’, dit hebben de landen die vlak bij de evenaar liggen zoals bv. Brazilië, Peru, Equador, Kenia, en Bolivia. Dit klimaat heeft warme zomers én warme winters. Er is over het jaar bijna geen verschil te merken in het weer. Wel hebben de landen een natte tijd. Dan valt er veel neerslag maar het blijft warm. Dan heb je ook nog het ‘pool klimaat’, als voorbeelden Antarctica, een deel van Rusland, en Groenland. In deze landen is het het hele jaar door koud. Er is daar geen verschil tussen de zomers en winters. En als laatste het ‘droge klimaat’. Daar is de verdamping van water hoger dan de neerslag die valt. Het is er warm, en droog. Hierbij moet je denken aan een woestijn, zoals de Sahara. Maar om het begrip klimaat echt te kunnen begrijpen moeten we het hele systeem van de aarde goed begrijpen

Klimaatveranderingen

Klimaatveranderingen worden veroorzaakt door zowel natuurlijke als menselijke factoren. Klimaatonderzoekers proberen er achter te komen wat de oorzaken van klimaatveranderingen zijn en in hoeverre ze voorspelbaar zijn.

• Het klimaat wordt door de natuurlijke factor veranderd, dat komt door; verschuivingen van aardplaten (continenten) en zeestromen, inslagen op aarde van kometen of meteorieten, vulkanisme, verschillen in de aardbaan, de zon die veranderd (veranderende zonneactiviteit) het onverwachte gedrag van de atmosfeer. - De zon maakt in 1 jaar een rondje om de aarde. Sinds 1979 zijn er door satellieten waarnemingen gemaakt waaruit je kan zien dat de sterkte (intensiteit) van de zon gelijk loopt met de 11 jarige duur van de zon van de rit om de aarde. De variaties in de zonnestraling (in 11 jaar) zijn klein. Ze zijn dan ook bijna niet terug te vinden. Er zijn ook aanwijzingen dat de zon langzame variaties vertoont. Die langzame variaties kunnen wel merkbare invloed op het klimaat hebben, en misschien komt het daardoor dat er in de helft van de 17de eeuw lage wintertemperaturen waren en in de helft van de 20ste eeuw opwarming plaatsvond. Heel erg veel weten we er nog niet over, er wordt ook nog onderzoek naar gedaan. Er wordt soms ook gesuggereerd dat de zon nog op een andere manier dan via zonnestraling invloed zou hebben op het klimaat, maar of dat echt waar is? - Als er een vulkaan uitbarst kan er veel stof in de atmosfeer komen, dit stof reflecteert zonlicht (net als bij menselijke factoren je de aerosolen heb). Meestal verdwijnt het stof binnen een paar jaar vanzelf weer uit de atmosfeer. Maar sterke vulkaanuitbarstingen hebben een grote invloed op de warmtebalans van de aarde. En tast dus ook het broeikaseffect aan. - Het weer, het klimaat en vooral de temperatuur in West-Europa is heel erg afhankelijk van de zeewatertemperatuur in het noorden van de Atlantische Oceaan. Een warme oceaan houdt de temperatuur in de gebieden die daarbij liggen op een gematigd niveau. Het water in het noorden van de Atlantische Oceaan is warm omdat daar de Warme Golfstroom loopt. Die je kan beschrijven als een transportband van warmte, de stroming gaat met een slingerende rivier met draaikolken, zinkende bellen van koud en warm water. De Golfstroom begint in de Golf van Mexico (daar komt de naam ook vandaan), en vanaf daar brengt het warm water naar het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan. Omdat het water in dat gedeelte best wel zout is zinkt het nadat het afgekoeld is naar beneden, en daarna stroomt het in zuidelijke richting weer terug. De stroom wordt waarschijnlijk in beweging gebracht door enorme wervels in de wateren rond Zuid-Afrika, er lekt daardoor warm wat er ui de Indische Oceaan naar de Zuidelijke Atlantische Oceaan. (zie figuur 1 en 2). Onderzoekers hebben uitgezocht dat een warmer klimaat de Golfstroom kan afremmen omdat er dan door de warmte ijsblokken afbreken en het ijs smelt, en er meer zoet water bij de Warme Golfstroom komt, waardoor het water in het Zuiden van de Atlantische Oceaan niet meer naar beneden zingt omdat het te zoet is. Dus het hele proces raakt dan in de war.

• Het klimaat wordt ook aangetast door menselijke factoren, dat komt vooral door het opboren van grondstoffen in de aarde, industrie, ontbossing, energieverbruik in het huishouden, landbouw, veeteelt, de hoeveelheid koolstofdioxide en andere broeikasgassen in de atmosfeer. Hierdoor komen er extra broeikasgassen in de atmosfeer.

Met broeikasgassen bedoelen we onder anderen CO2, Koolstofdioxide. CO2 is het belangrijkste broeikasgas, ongeveer de helft word opgenomen door de oceaan en de biosfeer, de extra CO2 die wel in de atmosfeer blijft is afkomstig van fossiele brandstoffen (dat zijn brandstoffen die overgebleven zijn van levensvormen uit het verleden die nu worden gebruikt voor de energieproductie, bijv olie, aardgas en steenkool).Methaan, lachgas, CFK’s (chloorfluorkoolwaterstoffen, dat zijn kunstmatige en schadelijke stoffen voor het milieu en de mens, het duurt ook vaak decennia voordat ze helemaal verdwenen, afgebroken, zijn.) en ozon zijn andere broeikasgassen. Doordat er steeds meer broeikasgassen ontstaan op aarde word het broeikaseffect van de dampkring versterkt, daardoor krijgen we een warmer klimaat en meer neerslag. Ook brengt de mens aerosolen in de atmosfeer. Dat zijn hele kleine deeltjes die in de atmosfeer rondzweven. Ze kaatsen het zonlicht terug en hebben daardoor een verkoelende werking. Daarmee versterken ze net als de broeikasgassen het broeikaseffect. Maar wat is broeikaseffect nou eigenlijk? Op aarde is het warm door de zon, dat komt doordat de zon schijnt, een gedeelte van de zonnestraling word door de atmosfeer weer terug de ruimte in gekaatst, en een ander deel word omgezet is warmte (die wij op aarde voelen), maar zelfs die warmte gaat voor een deel naar de ruimte. Door natuurlijke broeikasgassen (zoals waterdamp en CO2) word de warmte die de aarde uitstraalt gedeeltelijk teruggekaatst, zo ontstaat er een warme deken om de aarde dat we het broeikaseffect noemen. Maar doordat het broeikaseffect versterkt word, kan dat wereldwijde klimaatveranderingen tot gevolg hebben, de Verenigde Naties verwachte dat klimaatveranderingen in de 21ste eeuw voor grote overstromingen, extreme weersomstandigheden, droogte en ongeschiktheid van de landbouw zal zorgen.

Betoog, onze visie op de film In de film vinden alle plotselinge, onverwachte klimaatveranderingen binnen een week plaats en in het echt zou het tientallen jaren duren. Bij het stilvallen of verminderen van de Warme Golfstroom koelt het noordelijke halfrond af. Doordat er steeds meer ijs bijkomt (sneeuw, bevroren regen) koelt het ook steeds meer af. Het ijs en de sneeuw reflecteert de zonnestraling beter dan zee of landoppervlak zonder ijs. In de film is de oorzaak van de snelle toename in ijsbedekking de 2 superstormen, maar dat kan in het echt dus helemaal niet. Temperatuurdalingen van -10 graden per seconde is ook helemaal niet mogelijk, zoals ze in de film wel beweren. Ook de tornado’s en de enorme vloedgolf die alles verwoesten zijn bijna onwaarschijnlijk. En in de film word het afbreken van een grote ijsrots op Antarctica als oorzaak gegeven van de grote, onverwachte klimaatverandering. Maar er zijn in de afgelopen jaren wel grotere ijsblokken afgebroken. De filmmakers weten wel dat sommige dingen niet kunnen maar dat is expres zo gemaakt, ze hebben dus bewuste gekozen om sommige dingen een beetje te overdrijven om de film beter te maken.

Maar wat wel kan in de film is dat er grote veranderingen komen, het is dan wel niet zo snel maar het is mogelijk dat in de verre toekomst grote klimaat veranderingen kunnen plaatsvinden. Dat komt doordat er steeds meer broeikasgassen bijkomen en daardoor het broeikaseffect heel erg versterkt word en het klimaat zo aantast.

De ijstijd Ongeveer 600.000 jaar geleden veranderde het klimaat op aarde. Dat kwam door de Natuurlijke en menselijke factoren (toen waarschijnlijk vooral natuurlijke factoren). De straling van de zon werd minder het werd kouder. De winters werden langer en kouder en de zomers werden korter en ook toen ging de temperatuur omlaag. In de winter viel er heel veel sneeuw, in de tijd van honderden jaren werd Noord-Europa en de Alpentoppen bedekt met sneeuw. Omdat de zomers te kort en te koud waren verdween die sneeuw nooit helemaal, alleen de bovenste laag ontdooide. Als het dan weer winter werd veranderde de gesmolten sneeuw (water) in ijskorreltjes en die noemen we firn. De overgang van sneeuw naar firn duurde niet zo lang (ongeveer een paar dagen) over de firn viel in de winter weer nieuw sneeuw, en dat ontdooide weer voor een deel en werd opnieuw firn. Zodat er een steeds zwaardere laag ontstond. De lucht tussen de ijskorrels werd weg geperst. Daardoor ontstond er een gletsjer. Het duurde soms wel honderden jaren voordat de firn een gletsjer waren. Waarneer het ijs te dik en te zwaar werd begon het te schuiven dat noemen we een gletsjer stroom. Door de kou ging de sneeuw steeds verder naar het zuiden, de gletsjer verschoven zelfs tot aan het laagland, waar eerst regen viel lag en viel nog steeds sneeuw. Het verschil is dat regen terugstroomt naar de zee en sneeuw en ijs niet. Dus bleef er veel meer water op het land liggen waardoor de zeespiegel lag op 90 meter laag. In de ijstijd was een vierde deel van de aarde bedekt met een dikke ijslaag (zie figuur 3). Zo ontstond de ijstijd, je kunt de ijstijd in 4 verschillende tijden indelen, het was dus niet een periode waarin het de hele tijd even koud was, soms waren er ook warmere tijden. In de film vertellen ze dus dat deze tijd zich herhaalt maar wetenschappelijk gezien kan dat dus niet.

Bronvermelding www.google.nl gezocht onder; klimaatveranderingen/Warme Golfstroom, klimaatveranderingen, ijstijd bij google.nl afbeeldingen, gezocht onder; Warme Golfstroom

Andere site’s: www.knmi.nl http://www.knmi.nl/voorl/nader/warmegolfstroom.htm http://www.knmi.nl/voorl/nader/filmthedayafterreactie.htm http://www.knmi.nl/voorl/klimaat/factsheet1.html Boeken: Basisboek, de geo