Hoofdstuk 1 (Massamedia)

Maatschappijleer: Massamedia (SE B)

1 Communicatie

1.1 Wat is communicatie?
*massamedia = krant, tijdschrift, radio, tv, internet
- groot publiek
*communicatie = proces waarbij zender een boodschap overbrengt aan ontvanger
*medium = manier om indirect te communiceren, bv telefoon
*feedback = directe reactie
- zender en ontvanger allebei aanwezig ; face-to-face
- zender en ontvanger communiceren dmv communicatiemiddel (telefoon,brief)
- zender richt zich tot groot, betrekkelijk anoniem publiek (ontvanger) bv theater, radio
*communicatiestoornis = informatie komt niet of onjuist over
*verbale communicatie = gesproken taal
*non-verbale communicatie = niet-gesproken taal (lichaamstaal bv)

1.2 Massacommunicatie
*massacommunicatie = vorm van communicatie waarbij de zender met technische hulpmiddelen in staat is met zijn boodschap een groot publiek te bereiken.
- technische hulpmiddelen ; media
*kenmerken van massamedia :
- de informatie is openbaar en voor iedereen toegankelijk
- relatie tussen zender en ontvanger is onpersoonlijk
- informatie is bedoeld voor een groot, heterogeen en anoniem publiek
- communicatie verloopt vaak eenzijdig (directe feedback vaak onmogelijk)
*de volgende media voldoen aan deze kenmerke:
- gedrukte media : kranten en tijdschriften
- audio-visuele media: radio en televisie

2 Functies van de massamedia

Deze functies worden verdeeld in algemene- en politieke functies

2.1 Algemene functies
1 de nieuwsfunctie
- in de krant, op radio en televisie
- echte publiekstrekkers, hoge kijkcijfers
- sportnieuws en programma’s met nieuwswaarde (trouwdag M&W)
+ mengfunctie: hier speelt amusementsfunctie ook een rol
2 de amusementsfunctie
- soap, quiz, show, comedy
- dienen als amusement
- Idols uit VS, de zwakste schakel van BBC
- eigen kaskrakers: Big Brother, de soundmixshow
3 de educatieve functie
- TELEAC, Schooltelevisie, discovery, Animal Planet
- als educatie kijker/luisteraar
- quiz Twee voor twaalf is educatief, maar ook amusement
4 de opinierende functie
- discussieprogramma Het Lagerhuis
- proberen bij te dragen tot de meningvorming
*mixen van functies: om kijkers vast te houden

2.2 Vijf politieke functies van de massamedia
*hebben betrekking op de verhouding overheid-burgers
1 de informatieve functie
- massamedia; info vd overheid zo snel mogelijk bij burger
- belangrijke debatten op tv, dagbladen hebben vaste pagina’s voor politiek
- wetten bekendmaken? Publicatie in staatsblad (+ massamedia)
2 de woordvoerders- of spreekbuisfunctie
- het verwoorden van standpunten over zaken/problemen; van burgers => overheid
3 de commentaarfunctie
- via massamedia wordt commentaar gegeven op politieke besluiten
4 de onderzoeksfunctie
- journalisten zoeken naar verborgen feiten en gegevens
5 de controlerende functie
- politici + hun beleid wordt voortdurend gecontroleerd
- ook schandalen worden gepubliceerd
- media kan ook gebruikt worden door politici om menings- en besluitvorming te beïnvloeden, info wordt ‘per ongeluk’ gelekt
*net als de algemene functies, kunnen politieke functies met elkaar vermengd zijn

3 Invloed van de massamedia

*Hoe wordt de maatschappij beïnvloed door de massamedia?

3.1 Visies
*censuur = openlijke kritiek en vrijheid van meningsuiting wordt beperkt
*invloed vd massamedia; 4 theorieën =>
1 de injectienaaldtheorie
- info bij publiek ‘ingespoten’ en wordt helemaal opgenomen
- begrippen: geïndoctrineerd ; steeds weer dezelfde informatie
propagandamachine, manipulatie
2 de agendatheorie
- benadrukken & herhalen van info, bepalen massamedia de publieke agenda
- indirect invloed; bepalen niet mening, maar waar men over praat
3 de selectieve-perceptietheorie
- perceptie = waarnemen
- ‘vreemde’ info wordt door ontvanger snel vergeten als het niet in referentiekader past
- referentiekader = patroon van kennis, ervaringen, wensen, vooroordelen e.d. die zich in je hoofd heeft vastgezet
4 de multi- of two-step-flow theorie
- mensen sluiten zich aan bij mening v. mensen die ze betrouwbaar en terzake kundig achten => opinieleiders
- vertegenwoordigers van waardigen ; kerkleiders
- deskundigheid ; experts
- strategische informatie ; columnisten
- ook wel opinieleiders / aanhaaktheorie genoemd

3.2 Invloed van reclame op de consument
*overal komen we reclame tegen; is volgens ondernemers effectief
*trucjes:
- bekende personen gebruiken
- ‘wetenschappelijke’ termen (moeilijke klinkende woorden die indruk maken)
- gebruik van termen uit andere talen
- product koppelen aan bepaalde sfeer
- inspelen op bepaalde gevoelens van de consument
- muziek
- gericht benaderen van doelgroepen
- humor
- de consument zelf aan het woord laten
- herhaling

3.3 Waarden en normen
*reclame; probeert (koop)gedrag van consument te beïnvloeden
- ook onbedoelde gedragsbeïnvloeding (bv bij soaps)
*waarden = opvattingen over goed en kwaad
*normen = gedragsregels om de waarden te beschermen
*gemeenschappen = Nederland, gezin, vriendenkring, school, sportvereniging
*socialisatie = overdracht van waarden en normen
*aanpassingsgedrag (deel socialisatie) begint vaak met imitatie
- imiteert het gedrag door; kleding, woorden, uitdrukkingen etc
- bv hiphop / heavy-metal
- bronnen van socialisatie; MTV, Hitkrant, Break-Out

3.4 De invloed van televisiegeweld
*agressief gedrag = bewust schade toebrengen aan anderen / zaken van anderen
- fysiek / niet-fysiek (psychische druk)
*-these = stelling, -hypothese = vooronderstelling
*relatie tussen televisiekijken en agressief gedrag
1 Stimulatiethese
- elementaire activatiehypothese = fysiologische activering
agressiestimulerende, emotionele opwinding bij kijken naar agressie op tv
- twee-factorentheorie = fysiologische activatie en mogelijkheid tot agressie
geweldscénes stimuleren alleen als beide factoren aanwezig zijn
- associatiethese = inhoud speelt een grote rol
stimulatie; aanleiding tot ~, verband filmgeweld en doelwit
- desensitisatiethese = emotionele barriere verdwijnt
barriere verdwijnt die agressie verhindert, kan stimuleren of minder stimuleren
- aanstekelijkheidthese = gedragsbesmetting
versterking interne agressie, agressie werkt aanstekelijk
- observationele leertheorie = imitatie van (agressief) gedrag
gedrag dat bestraft wordt, imiteer je minder snel.
2 Reductiethese
- catharsishypothese = door kijken naar geweld stoom afblazen
- empathiehypothese = invoelingsvermogen
het lot van het slachtoffer ; smakeloos en zinloos
- aandachtsverschuivingshypothese = geweldscénes leiden kijkers af van agressieve gevoelens
3 Geen-effectthese
- geweld op tv heeft geen effect op de kijker
beleid: geweld beperken op tv
Commissariaat voor de Media; toezien op naleven v uitzendtijden programma’s met geweld

4 Welke media hebben de meeste invloed?

4.1 De krant
*oudste massamedium
- censuur was toen normaal
- soms politieke berichtgeving, maar vaak over handel
Persvrijheid
*1848 Nl grondwet aangepast; artikel 7 recht op persvrijheid
- belangrijke voorwaarde democratie
Een groter publiek
*redenen waarom de krant een massamedium werd:
- dagbladzegel (soort belasting) werd afgeschaft
- efficientere druktechnieken, en opnemen van reclame; prijzen dalen
- verspreiding werd goedkoper en makkelijker; verbetering infrastructuur
- politieke emancipatie in NL: vraag naar info over politieke/maatschappelijke ontwikkelingen
Pluriformiteit en verzuiling
*in democratie kenmerkt de pers zich door pluriformiteit = veelvormigheid
- veel opinies die mogen worden geuit, leidt tot verscheidenheid aan pers/dagbladen
*ander kenmerk democratie = verzuiling
- zuilen op basis van godsdienstige en levensbeschouwende uitgangspunten
- tegenstelling arbeidersbeweging en rijke burgerij groeide door industrialisatie
- zuilen: protestants-christelijke, katholieke, sociaal-democratische, liberaal-conservatieve
*jaren ’60; ontzuiling ,
de zuilenmaatschappij is nog te ontdekken in verschillende publieke omroepen en onderwijs
Verschillende soorten dagbladen
*Trouw: doelgroep protestants-christelijk
Nederlands Dagblad: orthodox-protestantse doelgroep
Telegraaf: zo groot mogelijke doelgroep
*soorten dagbladen:
- doelgroepgeorienteerd
- algemene dagbladen
- richtingkranten
- kwaliteitskranten/kaderkranten en populaire kranten
- regionale – en landelijke kranten
- ochtend- en avondbladen (bv Parool, NRC handelsblad
*regionale dagbladen; stads- en streeknieuws
- berichten uit internationale persbureaus en gemeenschappelijke redacties
- geen geld voor eigen net aan correspondenten
- bv GPD = Gemeenschappelijke Persdienst
*groot persbureau ANP = Algemeen Nederlands Persbureau
- Agence France Press, Reuter, Associated Press
*selectiecriteria: (welke berichten de krant publiceerd)
- signatuur, uitzondelijkheid
- nabijheid, actualiteit
*inkomsten
- vd krant; abonnementsgelden, losse verkoop, verkoop advertentieruimte
*waar welke advertenties?
- Trouw + Volkskrant advertenties voor onderwijzend personeel
- Algemeen Dagblad personeelsadvertenties in technische sector
- Telegraaf (zat.) markt voor 2e hands auto’s
*1967; televisiereclame mogelijk via de STER => slecht voor dagbladen
=> gevolg; persconcentratie = het fuseren van kranten, of kranten worden opgekocht
= bedreiging pluriformiteit vd pers => Het Bedrijfsfonds voor de Pers ; dagbladuitgevers geld
*Kader-informatie ó massa-informatie (=Teleraaf, Algemeen Dagblad)
- doelgroep: klein hoogopgeleide ó breed publiek
- diepgang & karakter: serieuze onderwerpen, U.B-info ó luchtigere aanpak, O.B-info
- inspanning: informatiepijn ó informatieplezier
- aandacht: wetenschap, politiek, maatschapp. problemen ó misdaad, sport, rampen, society- nieuws
- opmaak strak, saai, veel tekst, weinig foto’s ó grote kop, meer foto, minder tekst, afw, opm.
*al deze eigenschappen zul je in beide soorten media tegenkomen, alleen in mindere mate

4.2 Weekbladen en andere tijdschriften
*verdeling; opinie-, gezins-, hobbybladen, sensatiepers, wetenschappelijke tijdschriften
*opiniebladen
- verschijnen wekelijks,
- politieke, sociaal-culturele, artistieke onderwerpen
- beschouwende/opinierende wijze
- journalistiek onafhankelijk (niet-gebonden aan een partij)
wel duidelijk politieke signatuur
- Vrij Nederland, HP De Tijd, Hervormd Nederland, de Groene Amsterdammer
- Hebben het moeilijk door bv concurr. landelijke bladen; weekendbijlagen
*gezinsbladen en sensatiepers
- Veel foto’s, gericht op verstrooiing lezer, sensatie, sappigheid
- Tv-/filmsterren, bekende Nederlanders, koningshuis,
- Privé, Story, Weekend, Panorama, Nieuwe Revue
- grondwettelijk recht op privacy; eerst informeren of iets waar is/inlichten
- Libelle, Margriet; relatief grote oplagen, vrouwen van middelbare leeftijd
- Donald Duck, bedoeld voor jongere jeugd (ook gelezen door volwassenen)

4.3 Radio en televisie
Radio
- uitgevonden; eind 19e eeuw
- 1e radio-uitzending NL: 1916
- elke zuil had eigen omroepvereniging
- NCRV (1924), VARA, KRO, VPRO, AVRO
- trouw aan eigen zuil
* Radio Oranje (WOII); steunde bezette Nederlanders, tijdelijk eind omroepzuilen
Opkomst van de televisie
- 1951; 1e tv uitzending => nu verzuilde radio-/en televisieomroepen
*jaren ’60; begin v. einde aan de verzuilde verhoudingen (tv/radio)
- piratenzenders kregen meer aandacht; vooral jongeren (bv radio Veronica, Noordzee)
- Tros; 1e niet aan zuil gebonden omroep
Een nieuw omroepbestel
- succes ‘radiopiraten’=> ontrouw aan zuil
- oude omroepverenigingen; meer amusement
- kijk-/luistercijfers werden belangrijker, kwaliteit minder belangrijk
- EO; evangelische omroep (v christenen) wilden chr. Gezicht en evangelische boodschap
*TROS, Veronica, EO en oude omroepverenigingen; binnen kader oude omroepbestel
- oude omroepbestel, dat via nieuwe ‘Mediawet’ ’88 door overheid werd gereguleerd
*eisen Mediawet aan publieke omroepen;
- culturele, maatschappelijke of geestelijke stroming (niet gericht op winst)
- gevarieerde programma’s
- minstens 150.000 leden
*Omroepcommissariaat: controleerde naleving vd eisen
- overheid financierde ‘brave’ omroepen
- financierde NOS, => nieuws en nieuwsachtergronden
*toen kwamen commerciele zenders => winst (door reclame/sponsoring)
Nederlandse overheid wilde zenders buiten de deur houden, lukte niet
- warrige situatie; publieke bestel (oude omroepbestel) gereguleerd door Mediawet/ commerciele zenders
- voorspelling: publieke bestel snel weg na komst comm. Zenders ; bleek niet waar
Kabelmaatschappijen
*samen met commerciele zenders kwamen kabelmaatschappijen
=> gevolg: aanpassing Mediawet
- uitgebreider deel over commerciele tv
- nog steeds onrust over verdelen radiofrequenties
*eerst had men antennes , nu een kabelnet:
- betere ontvangt
- uitbreiding zenderaanbod
- ontwikkeling regionale / lokale omroepen
- gespecialiseerde omroepen
*gespecialiseerde omroepen: CNN (nieuws), Eurosport (sport), Discovery Channel (wetenschap)
*kabelmaatschappij: verplicht publieke Nl + Nl-talige belgische zenders door te geven

5 De nieuwste ontwikkelingen op mediagebied

*deelvraag: Welke ontwikkelingen op mediagebied zijn te verwachten?

5.1 Telefonie
*privatisering PTT ; einde aan concurrentie gebied v. telefonie
- KPN Telecom = telefonie-onderdeel v PTT
*concurrentieslag; KPN, Vodafone, Orange, T-mobile
- niet alleen bellen ; wappen, foto’s sturen, emails

5.2 Dagbladen
*ondanks internet is markt voor landelijke dagbladen niet bedreigd
- gebruik ervan gemaakt: eigen sites, (nog verliesgevend)

5.3 De radio
*publieke bestel: op de radio geprofileerd door 5 themazenders te creëren
*probleem: beperkte etherruimte
- overheid: nieuwe zender moet iets toevoegen
=> dan een licentie; met tijdslimiet (mogelijkheid tot verlenging)

5.4 Televisie
*commerciële tv ; stevigere plaats => verandering programma-aanbod
- meer reality-tv en emotie-tv (grote publiekstrekkers)
- ook publieke omroepen zenden dit uit
- steeds vaker moet een rechter bepalen; geldboete, verbod van uitzending
- soaps belangrijker; docu-soaps = werkelijkheid/gespeeld drama vermengen zich
*kwaliteitstv zal nooit verdwijnen; vraag naar kwaliteitsproducten blijft (publieke bestel)
*Kijkwijzer (initiatief vd overheid); met icoontjes kijkers waarschuwen

5.5 Internet
*eerst via telefoonnet, nu via kabelnet
*pc = massamedium, waarover iedereen kan beschikken (betaalbaar)
- mogelijkheid tot uiten v mening; kan negatief (porno, racisme)

5.6 Verdere ontwikkelingen
*veel technologische vernieuwingen; mobiele telefoon
- deze ontwikkelingen hield men tientallen jaren geleden niet voor mogelijk
*veel sciencefictionverhalen van toen zijn nu werkelijkheid
- robot, tv, fax, raket, pc