Michel Lohman, flat character
Michel Lohman is de zoon van Paul en Claire. Hij is (bijna) zestien jaar en heeft een goede band met zijn neven Rick en Beau. Ze zitten met z’n drieën op dezelfde middelbare school.

Michel gebruikt net zoals zijn vader zijn agressiviteit om zich zelf te beschermen.

De meeste agressiviteit van hem komt toch wel tijdens het incident met de zwerver naar voren. Michel en zijn neef Rick willen na een schoolfeest pinnen in een pinhokje, maar de zwerver ligt in de weg. De jongens gaan steeds heftiger tekeer en steken uiteindelijk een jerrycan in de brand, vermoedelijk overleeft de zwever dit niet. De agressiviteit komt hier zeker duidelijk naar voren. Een van hen heeft een aansteker mee en de makkelijkste optie is dan diegene in de brand steken. De neven kiezen voor een andere tactiek en beginnen met het beledigen wat van kwaad tot erg schoppen wordt. De agressiviteit is ook in onderstaand citaat duidelijk zichtbaar.

“Kop houden, zeg ik! Hij heeft geeft een harde schop tegen de slaapzak.. Er is bloed.” Blz. 140

Er is echter ook een zachte kan van Michel. Hij houdt namelijk erg van zijn vader. Dit komt door de opvoeding van Michel, hij is altijd beschermd door zijn vader. Deze vader zoon liefde is een motief op zich. Dit motief keert namelijk meerdere keren in het verhaal terug.

Hieronder een voorbeeld van een van de vader-zoon momenten.

“Hij zette kracht, zoveel kracht had hij nog nooit gebruikt bij een omhelzing, zijn hoofd drukte tegen mijn borst. ‘Papa’, zei hij. ‘Lieve papa.” Blz. 146

Het is duidelijk vast te stellen dat Michel een flat character is. Ten eerste maakt hij geen enkele ontwikkeling door en ten tweede komt hij (relatief gezien) niet vaak in het verhaal naar voren.


Onderlinge verhoudingen
Michel en Paul
Zoals bij de beschrijving van de personages Michel en Paul is te lezen, hebben Michel en Paul een duidelijk vader-zoon relatie met elkaar. Deze band kenmerkt zich met name in het beschermen van elkaar. Vooral Paul beschermt in meerdere gebeurtenissen zijn zoon (op een agressieve manier).

Serge en Paul
Doordat Serge en Paul broers van elkaar zijn hebben zij deels een overeenkomst in hun karakter. Beide stellen ze hun gezin voorop en hebben ze er alles voorover deze te beschermen.

Paul vertelt in het verhaal vaak over de afkeer die hij heeft tegen zijn broer. In het citaat hieronder wordt naar mijn idee duidelijk gebracht hoe de band is tussen de broers (volgens Paul).

“Het moment was aangebroken waarop ik de overwinning zou binnenhalen; maar het was een overwinning die smaakte als een nederlaag. ‘Ik ben zijn broer’, zei ik” Blz. 25

Doordat Serge een belangrijkere maatschappelijke functie bekleed verslechtert de band tussen de broers. Paul wil niet de broer zijn van en krijgt daarom afkeer tegen Serge.


Tijd

1. De historische tijd: In het verhaal komen meerdere malen elementen terug die wij in onze huidige maatschappij veelvoudig gebruiken. Je komt dan ook geen speciale spullen tegen die wij tegenwoordig weinig tot niet gebruiken. Op grond daarvan baseer ik dat dit verhaal in de huidige tijd van tegenwoordig afspeelt. Wel ga ik aan de hand van één citaat uit het verhaal na vanaf welk jaartal dit verhaal zich afgespeeld zou kunnen hebben.

“We zeggen gewoon dat-ie is gejat en verlengen het abonnement, en dan heb jij maandag de nieuwste Samsung, of Nokia, wat je wilt…” blz. 164

Aan de merken “Samsung”en “Nokia” heb je in dit geval weinig. Beide bedrijven zijn voor 1950 opgericht. Wel keert de mobiele telefoon vaak terug in het verhaal. De mobiele telefoon is al wat jaren uit, maar in het verhaal wordt gebruik gemaakt van de videofunctie van een mobiele telefoon. Met die functie is de dood van de zwerver vast gelegd. Deze videofunctie is pas sinds 2003 beschikbaar op een mobiele telefoon.

“Hij had het Nike-mutsje op, zijn zwarte iPod Nano bungelde aan een koordje op zijn borst..” blz. 20

In bovenstaand citaat wordt de “iPod Nano” genoemd. Dit is een zeer recent gemaakte MP3 speler. Na wat gegoocheld te hebben blijkt dat de iPod Nano in 2005 op de markt is gebracht. Dit is de meest recente aanwijzing die er in het boek te vinden is.

Hieruit constateer ik dat dit verhaal zich zeker pas na 2005 heeft afgespeeld.

Verder zijn er nog meerdere andere aanwijzingen, waaronder bijvoorbeeld het merk “DKNY” dat wordt genoemd. Dit merk en alle andere aanwijzingen geven een ouder jaartal dan 2005 aan. DKNY is namelijk in 1989 opgericht en valt dus in het niets tegenover 2005.

Er is ook nog een jaar waarvoor het verhaal zich afgespeeld zou moeten hebben. Dit heeft te maken met het jaartal waarin het boek is uitgebracht, jan. 2009. Nu is Obama de president van de V.S., maar in het boek wordt George Bush genoemd. G. Bush heeft op 20 jan. 2009 zijn taak als president neergelegd. Het verhaal speelt zich daarvoor dus af. Hier het citaat waaruit dat duidelijk wordt:

“met George Bush in een leunstoel voor de openhaard.” blz. 242

2. De verteltijd: Het boek telt driehonderd pagina’s. Opmerkelijk is dat het boek veel hoofdstukken telt. De schrijver heeft er voor gekozen de terugverwijzingen tussendoor in aparte hoofdstukken op te nemen. Het boek telt daarom zesenveertig hoofdstukken. Ook vallen deze hoofdstukken weer onder de verschillende delen die een diner kent. Deze delen zijn: aperitief, voorgerecht, hoofdgerecht, nagerecht, digestief en fooi. Het hoofdgerecht is daarvan duidelijk het grootste deel van het verhaal in het boek.

3. De vertelde tijd: Het is zeer moeilijk om bij dit verhaal de vertelde tijd goed te analyseren. Elk van de 46 hoofdstukken speelt zich af in een andere tijd dan het hoofdstuk ervoor.

Het diner, waar het verhaal om draait, heeft geen lange tijdsperiode. Sterker nog, het diner duurde ongeveer naar schatting maar vier uur.

Echter vallen de terugverwijzingen en de tussentijd ook onder de vertelde tijd. Hier volgen de terugverwijzingen in het verhaal: (Z.O.Z)

Terugverwijzing 1, hoofdstuk 12: Paul vertelt over een vakantie in Frankrijk. Hij, Claire en Michel gaan met het gezin langs bij de familie in Frankrijk. Serge heeft in Frankrijk een vakantiehuis en volgens hem is het te gênant het bezoek nog langer uit te stellen.

Waarschijnlijk speelt dit drie jaar voor het diner af.

Terugverwijzing 2, hoofdstuk 21: Paul vertelt over datgene dat Michel en Rick hebben gedaan na het schoolfeest. Ook wordt beschreven hoe Paul de avond beleeft wanneer hij via Opsporing Gezocht er achter komt dat zijn zoon een moord heeft gepleegd.

De flashback gaat “een maand of twee” (blz. 126) terug de tijd in.

Terugverwijzing 3, hoofdstuk 22: Paul vertelt over een incident met een eigenaar van een fietswinkel. Michel schopte toen hij acht jaar was per ongeluk een ruit van een fietsenwinkel in. Paul ging samen met hem naar de eigenaar toe om de schade te betalen. De eigenaar was daar helemaal niet zo blij mee en noemde Michel en zijn vrienden “tuig”. Paul pakte een fietspomp en bedreigde de man.

Uit het feit dat Michel in de flashback acht en in het heden zestien jaar is (zie personages) maak ik op dat dit zich acht jaar voor het diner heeft afgespeeld.

Terugverwijzing 4, hoofdstuk 24 en 25: Paul vertelt in dit hoofdstuk over een paar dagen voor het diner. Hij gaat hierin alle filmpjes bekijken waarin zijn zoon is te zien. Hij wil er zeker van zijn dat Michel niet alsnog ontdekt wordt.

Terugverwijzing 5, hoofdstuk 29 t/m 33: Dit is de langste terugverwijzing in het verhaal. Hierin vertelt Paul onder meer over zijn tijd als geschiedenisleraar. Na een reisje naar Berlijn gaat alles bergafwaarts. Een aantal weken na het reisje moet hij zich bij de Rector verantwoorden voor uitspraken die hij heeft gedaan voor de leerlingen. De rector stuurt hem door naar de schoolpsycholoog. Hij constateert dat Paul medicijnen moet gaan innemen tegen zijn gedrag. Ook vertelt hij Paul dat het syndroom wat hij heeft erfelijk is.

Deze gebeurtenissen spelen zich tien jaar voor het diner af. Dat blijkt uit verschillende citaten.

Terugverwijzing 6, hoofdstuk 34 en 35: Paul vertelt in dit stuk over de tijd dat Claire ziek is. Hierdoor ligt ze een lange tijd in het ziekenhuis. Paul heeft grote moeite alles zo gewoon mogelijk te houden.

Dit deel is aansluitend op de vorige terugverwijzing. Je kan ook stellen dat dit samen één terugverwijzing is. (Dit speelt zich dus ook ongeveer tien jaar voor het diner af.)

Terugverwijzing 7, hoofdstuk 40: Paul vertelt in dit hoofdstuk over een incident met de rector van Michel niet lang geleden.

De grootste terugverwijzing/flashback, terugverwijzing 6 en 7, speelt het verst van het heden af. Uit onderstaand citaat blijkt dat die flashback tien jaar terug de tijd in gaat. De flashback gaat over de tijd wanneer Paul stopt als geschiedenis leraar. Met onderstaand regel begint de flashback:

“Een jaar of tien geleden bet ik gestopt” blz. 177

De totale vertelde tijd van het boek (flashback + tussentijd + verstreken tijd in heden) is ongeveer tien jaar. Helaas zijn er geen aanwijzingen waaruit een duidelijkere conclusie is te trekken.


4. De niet chronologische volgorde:
- Een terugverwijzing:
“Toen ik nog werkte had ik op een dag midden in een zin over de Slag om Stalingrad het klaslokaal rondgekeken.” Blz. 176

- Een vooruitverwijzing:
“In de wetenschap dat we straks een hele avond in het gezelschap van het echtpaar Lohman gingen doorbrengen…” Blz. 12

(Het hoofdstuk daarna is duidelijk dat ze de avond echt doorbrengen met het echtpaar Lohman tijdens het diner.)

- De belangrijkste flashback: (kopie van de terugverwijzingen, zie terugverwijzing 5)
De belangrijkste flashback in het boek gaat vooral over de verandering en beschrijving van Pauls karakter. Na een reisje naar Berlijn gaat alles bergafwaarts. Hij vertelt onder meer over zijn tijd als geschiedenisleraar. Een aantal weken na het reisje naar Berlijn moet hij zich de Rector verantwoorden voor uitspraken die hij heeft gedaan voor de leerlingen. De rector stuur hem door naar de schoolpsycholoog. Hij constateert dat Paul medicijnen moet gaan innemen tegen zijn gedrag. Ook vertelt hij Paul dat het syndroom wat hij heeft erfelijk is.

5. Ab ovo of media res:
Helaas is er hier maar keuze uit twee, de beste keuze was naar mijn mening de tussenvorm van beiden geweest. Zeker niet alles wordt namelijk aan het begin duidelijk gemaakt, maar de basis van het verhaal, informatie over de personages, wordt wel gelijk gegeven. Hierdoor heerst er ook geen echte spanning in het verhaal.

Ab ovo
Uitgaande van het feit dat ik toch moet gaan kiezen, kies is voor de “ab ovo” vertelwijze. Er zijn namelijk meerdere duidelijke aanwijzingen waarbij niet alle informatie aan de lezer verstrekt wordt.

Pas op bladzijde 126 wordt duidelijk waar het verhaal om draait, waarom het diner gepland is. In hoofdstuk 26 wordt pas uitgelegd wat de zonen hebben misdaan. Er is daarvoor al wel vaag gesproken over iets dat een van de zonen fout gedaan zo hebben, maar echt duidelijk wordt het de lezer pas op bladzijde 126. En juist ook als je kijkt naar het nummer van de bladzijde valt het je op dat het onderwerp pas zo laat duidelijk wordt.

Het hele verhaal gaat over het feit of ze alles nou wel of niet naar buiten brengen. En ook dit wordt pas laat duidelijk. Wat zeg ik…. heel laat duidelijk. Wel wordt er al een tipje van de sluier opgelicht. Op bladzijde 92 wilt Serge het onderwerp al aansnijden, maar door een aantal omstandigheden zal dit nog even duren. Hier het citaat waaruit dat duidelijk wordt:

“We moeten het over onze kinderen hebben’ zei Serge Lohman.” Blz. 92

Pas op bladzijde 236 wordt het pas echt het onderwerp van gesprek. De lezer moet dus lang wachten voordat uiteindelijk DE beslissing genomen wordt. In zekere zin is er dan dus sprake van ab ovo.

Ruimte

Fysische ruimte
Voor de hand ligt dat de belangrijkste ruimte het restaurant is, dit is de ruimte waar het diner plaat vindt.

Waar het restaurant in Nederland ligt wordt niet bekend gemaakt. De verteller van het verhaal, Paul, zegt meerdere malen dat hij niet wil vertellen waar hij zich bevindt. Ook in onderstaande citaten is dat te lezen:

“We gingen eten in het restaurant. Ik ga niet zeggen welk restaurant, want dan zit het er de volgende keer waarschijnlijk vol met mensen die komen kijken of wij er ook weer zitten.” blz. 9

“Zonder al te veel prijs te geven over de ligging kan ik je zeggen dat het restaurant aan de straatzijde door bomen aan het zicht onttrokken wordt.” Blz. 23

Hieronder een aantal citaten die de binnen en buitenkant van het restaurant beschrijven:

“..aan weerszijden door elektrische fakkels verlichte, grindpad naar de ingang liepen.” blz. 22

“..wierp ik een vluchtige blik op het restaurant, althans op de eerste twee of drie tafels van de eetzaal die van hieraf te onderscheiden waren. Links naast de ingang was de open keuken.” Blz. 23

“Of zoals hier: een paar grasperkjes met grindpaadjes, een rechthoekige vijver en wat lage heggetjes aan de andere kant van de ruit die van het glazen plafond helemaal tot aan de vloer doorliep.”blz. 33

Door de prijs van de gerechten en het feit dat een premiers kandidaat er eet komt het restaurant over als een relatief duur en populair restaurant. In onderstaand citaat ondersteunt Paul dit idee:

“Het restaurant is er zo een van het soort waar je drie maanden van tevoren moet bellen – of zes, of acht, ik ben inmiddels de tel kwijt.”blz. 9

Psychische ruimte
Het restaurant
Paul en Claire voelen zich niet thuis in het restaurant. Meerdere malen ergeren ze zich aan de chef en de bediening.

“Ik had opnieuw geen zin, mijn weerzin tegen de voor ons liggende avond was inmiddels bijna fysiek – een lichte misselijkheid, klamme vingers en een beginnende hoofdpijn achter mijn linkeroog – maar net niet genoeg om ter plekke onwel te worden of het bewustzijn te verliezen.”blz, 23

Ook Babette ergert zich aan de bediening. Een voorbeeld daarvan is het volgende citaat waarin Babette tegen de andere drie haar frustratie over de gerant duidelijk maakt.

“Jezus, wat een lul!’zei Babette; ze veegde driftig over het tafelkleed, over de plek waar zojuist nog haar nagerecht had gestaan.”Blz. 229

Serge is de enige die geen problemen heeft met het restaurant. Het is voor hem een vertrouwde plek. Hij kent de restauranthouder goed en die band wil hij graag zo houden. Dat blijkt ook uit onderstaande citaten:

“Ze kennen me daar’, had Serge een paar dagen geleden tegen me gezegd.” Blz. 34

“Tonio was de man in de witte coltrui, nam ik aan, de restaurantouder die hen bij de ingang persoonlijk had verwelkomd omdat hij zo blij was mensen als de Lohmans tot zijn klantenkring te mogen rekenen. “ blz. 228

Duidelijk is dat Serge tegenover Babette, Paul en Claire zich juist goed voelt in het restaurant. Wanneer het onderwerp over hun zoons ter sprake komt blijft deze deling. Serge heeft voor zich zelf al afgesproken alles bekend te maken om zijn zoon te verlossen van de geheimhouding. Maar Babette, Paul en Claire zijn juist van mening dat ze de toekomst van hun zonen moeten beschermen.

Serge is vertrouwd met het restaurant en heeft die plaats daarom gekozen om de anderen te vertellen dat hij een persconferentie heeft gepland om alles naar buiten te brengen. Voor hem is het etentje anders, hij heeft tenslotte zelf al van te voren besloten afstand te nemen van een gooi naar het premierschap.

Anders ligt het voor de anderen. Babette, Claire en Paul waren het liefst niet uit eten gegaan. Alle drie ergeren ze zich aan het personeel van het luxe restaurant. Voor hen is het eigenlijk duidelijk dat ze niets naar buiten willen brengen, omdat ze de toekomst van hun zonen willen beschermen. Elk gesprek dat gaat over het verschrikkelijke wat hun zonen wel niet gedaan hebben, was er een te veel. Ze willen zo normaal mogelijk als een gezin doorleven.

Er is bij Babette, Claire en Paul dus sprake van een versterking van het gevoel op de ruimte waar ze zich in bevinden. De ruimte, het restaurant, is niet iets waar ze graag zijn, zeker niet het restaurant waar ze zich nu in bevinden. Ze ergeren zich rot aan het personeel. Vervolgens krijgen Claire en Paul ook nog eens ruzie met Serge over hoe het verder moet in de toekomst.

De schrijver heeft er voor gekozen de fysische ruimte maar weinig in het verhaal te beschrijven en zich meer te richten op (de onderlinge verhoudingen tussen) de personages dan de ruimte waar zij zich in bevinden. Het is daarom moeilijk de oppervlakkige beschrijving van de fysische ruimte samen te zien met de psychische ruimte.

Het café
Voor Paul en Claire is het café een bijzondere plek. Terwijl ze in het restaurant met een beroemdheid aan tafel zitten, zijn ze in het restaurant zich zelf. Onderstaand citaat maakt dat duidelijk:

“Dit was geen hip café, er kwamen geen modieuze types... De gewone mensen waren er veruit in de meerderheid.” Blz. 14

“Ik was blij dat ik voet bij stuk had gehouden en dat we pas in het restaurant met de Lohmans hadden afgesproken..” Blz. 14

Uit het tweede citaat blijkt dat Paul niet met zijn broer in zo’n gewoon café gezien wil worden. Dit café is er voor de gewone mensen en niet voor mensen zoals Serge. Waarschijnlijk zijn Paul en Claire voor de laatste keer alleen die vanavond, ze genieten er allebei van, zoals de gewone Nederlander met een biertje in hun handen.

Echter heeft Serge zijn persconferentie ook in dat café gepland, zie onderstaand citaat:

“Weet je dat café hiertegenover, waar jullie ons een paar maanden geleden mee naartoe hebben genomen?... Toen ik nadacht over een geschikte plek, schoot het me opeens weer te binnen. Een gewoon café. Gewone mensen. Daar ben ik meer mezelf dan in zo’n kille persconferentiezaal.”

“Wij hebben jullie daar toen mee naar toe genomen. Het is een plek waar Claire en ik wel vaker een dagschotel eten. Je kunt daar niet zomaar ineens een persconferentie houden.”

“Gaat het daarom?’ zei Serge. ‘Over jullie café? Ik wist helemaal niet dat het jullie café was. Ik dacht dat het een openbare, toegankelijke gelegenheid was…”

“En ja, het is ook ons café. We kunnen er weliswaar geen rechten op laten gelden, en toch voelen wij dat zo. Maar Paul heeft gelijk als hij zegt dat dat toch niet valt uit te leggen. Zoiets begrijp je. Of je begrijpt het niet.” Blz. 247

Hierboven is een duidelijk meningsverschil tussen de twee koppels te lezen. Serge en Babette begrijpen niet dat Claire en Paul niet willen dat de persconferentie in hun café wordt gegeven, voor de gewone burger. Dit heeft mede te maken met het feit dat als het nieuws naar buiten komt dat de jongens de moord hebben gepleegd het café een nare herinnering mee draagt voor Paul en Claire.

Uit alle bovenstaande citaten kun je opmaken dat Paul en Claire zich thuis voelen in het café, zoals de gewone Nederlander. Het café is voor hun een plek met goede gevoelens en herinneringen en dat willen ze maar al te graag zo houden.

Voor Serge (en Babette) is het café ook iets waar de gewone Nederlander naar toe gaat. Dat is ook de reden dat Serge het gekozen heeft als plaats voor de persconferentie, “ het is niet zo’n kille persconferentiezaal”.


Motieven

Leidmotief, het diner
Zoals de titel al vermeld, het hoofdelement in dit verhaal is het diner. Dit element keer steeds terug en heeft daardoor een belangrijke functie in het verhaal. Hieronder is een citaat van de eerste zin uit het verhaal.

“We gingen eten in het restaurant” Blz. 9

Waarschijnlijk heeft de schrijver van dit boek, Herman Koch, eerst de motieven en aansluitend het thema gekozen voor zijn verhaal. Vervolgens heeft hij geredeneerd wat het concrete element moet worden wat steeds terug keert en wat het verhaal bindt. Het thema met motieven is te omschrijven als “familiebanden en de bescherming van (anderen) je kinderen”. Een diner met je familie staat toch bekend als een gesprek met je familie, het eten doet er wat minder toe. In dit verhaal moet de doorslaggevende en bovendien belangrijke beslissing ook genomen worden tijdens het diner. Juist daarom heeft het diner een belangrijke functie in het verhaal.

De hoofdpersonages leer je echter niet via het diner kennen, maar via de andere hoofdstukken met terugverwijzingen naar het verleden.

De schrijver van dit verhaal heeft nog op een andere manier er voor gezorgd dat het diner centraal staat. Het verhaal is namelijk opgedeeld in de verschillende delen die een diner kent: aperitief, voorgerecht, hoofdgerecht, nagerecht, digestief en fooi.

Een antwoord op de vraag “welke personage(s) draagt dit motief?” is moeilijk te geven. Immers zijn alle aanwezigen bij het diner ermee verbonden. In dit geval zijn dat dus: Claire, Paul, Babette en Serge. Wel dragen de personages dit motief op een andere manier. Serge zit met een rustig gevoel aan tafel en is vertrouwd met het restaurant (zie psychische ruimte). Aan de andere kant zit Paul, de verteller van het verhaal, ongeduldig aan tafel en stoort hij zich aan allemaal dingen. Paul en het diner hebben in dat op zicht een negatieve relatie met elkaar.

De pink
Wat terug keert in betrekking op het diner is de pink van de gerant waar Paul zich erg aan ergert. De gerant presenteert het eten telkens met zijn pink. Hieronder een citaat waaruit dat duidelijk wordt.

“ De garant was bij Serges bord aangekomen en wees met zijn pink. Ik wist niet of ik de hand, en de pink, straks boven mijn eigen bord zou kunnen verdragen, maar voor de algehele sfeer aan tafel zou het beter zijn wanneer ik me inhield.” blz 43

Verhaal motief, bescherming (van je kind)

Agressiviteit
In het verhaal keert meerdere malen de agressiviteit van Paul terug. Dit heeft alles te maken met het beschermen van zijn zoon, Michel. Hieronder de elementen waarin dit motief duidelijk zichtbaar is.

- Werkstuk over de doodstraf
Michel moet een werkstuk maken over de doodstraf en Paul helpt hem daarmee. Het werkstuk is echter nog al gewaagd en daarom wil de rector van Michels school een gesprek met Paul. Paul wordt echter na een tijdje nogal boos op de rector en neemt zijn zoon in bescherming.

“ Ik stond voor het dilemma waarvoor iedere ouder zich vroeg of laat geplaatst ziet: je wilt uiteraard je kind verdedigen, je komt voor je kind op , maar je moet dat niet al te krachtig doen en al helemaal niet welbespraakt- je moet ze niet klemzetten. De onderwijzers en docenten zullen je laten uitspreken, maar daarna wraak nemen op je kind.” Blz. 262

Echter kiest Paul toch voor de wat heftige kant en heeft Paul zelfs een gevecht met de rector waarbij hij hem slaat.

- Het incident met de fietsenmaker
Paul heeft wanneer Michel nog jong is een incident met een eigenaar van een fietsenwinkel. Michel schopt per ongeluk een ruit van een fietsenwinkel in. Waarop Paul samen met hem naar de eigenaar toe gaat om de schade te betalen. De eigenaar is daar helemaal niet zo blij mee en noemt Michel dan “tuig”. Paul beschermt zijn zoon weer en zijn agressiviteit heeft daar een rol in. Paul pakt een fietspomp en bedreigt de fietsenmaker.

- Beau
Ook Michel neemt hier een rol in en beschermt zich zelf. Aan het eind van het verhaal wordt namelijk duidelijk dat Beau “vermist” is. Beau chanteerde Michel, hij wou de beelden online zetten waarop duidelijk gezichten en stemmen te herkennen zijn.

- Serge
Wanneer het er op aankomt gebruikt Claire geweld om er voor te zorgen dat de persconferentie van Serge niet door gaat. Dit is alleen maar uit eigen belang om de toekomst van haar zoon te beschermen.

Het beschermen van je kind komt duidelijk het meest naar voren bij de hoofdpersoon, Paul. Dat is ondermeer te lezen in de bovenste twee voorbeelden op deze pagina. Als je alles goed bekijkt draag eigenlijk het hele gezin dit motief. Ze willen er voor zorgen dat ze een gelukkig gezin blijven en wat daarvoor in de weg staat wordt uit de weg geruimd.

Geheimen hebben voor elkaar
Doordat Paul en Claire hun kind willen beschermen hebben ze een aantal geheimen voor elkaar. Dat motief is “een geheim hebben voor elkaar”. Hieronder een aantal voorbeelden waarbij dit terugkeert:

- Michel
Nadat Michel, de zoon van Claire en Paul, de moord op de zwerver heeft gepleegd belt hij eerst zijn moeder. Zij geeft hem het advies naar huis te komen en alles te laten rusten. Paul kijkt die week opsporing verzocht en herkent daar zijn zoon. Hij vertelt Claire niets, maar gaat wel naar Michel. Ook hij geeft hem het advies alles te laten rusten, zolang niemand nog iets weet gebeurt er ook niets. Ze stoppen allebei de moord in de doofpot. Beiden komen er pas op de avond van het diner achter dat ze het voor elkaar verzwegen hebben, een geheim voor elkaar hebben.

- Vruchtwateronderzoek
Claire en Paul blijken in het verhaal nog een geheim voor elkaar te hebben. Doordat Paul op advies van zijn baas de schoolpsycholoog bezoekt krijgt hij te weten dat hij aan een syndroom lijdt. Dit houdt ondermeer in dat Paul sneller agressief reageert, met name wanneer zijn zoon iets aangedaan wordt. Ook concludeert de psycholoog dat het syndroom erfelijk kan zijn. Door een vruchtwateronderzoek kan echter voor de geboorte al vast gesteld worden of het kind hier ook aan lijdt. Paul bedenkt zich dan dat hij nooit een vruchtwateronderzoek heeft gezien voor de geboorte van Michel. Doordat Paul Claire niet over de erfelijkheid van het syndroom wil vertellen, vertelt hij haar ook niets over het vruchtwateronderzoek, dat er naar zijn idee niet geweest is.

Later in het boek, wanneer Paul een verslag uit het nachtkastje van Claire leest, komt hij er achter dat er wel degelijk een vruchtwateronderzoek is geweest. Dan zou Claire dus op de hoogte moeten zijn van het feit dat hij onder een syndroom lijdt en Michel waarschijnlijk ook. Echter wil Paul niet verder lezen, je hoort geheimen voor elkaar te hebben. (Waarschijnlijk heeft dit ook te maken met het feit dat er in het onderzoek ook kan staan dat hij niet de echte vader is van Michel. )

Hieronder een citaat waarin duidelijk wordt dat Paul er achter komt dat ook Claire voor hem dingen heeft achtergelaten.

“Claire wist dat……., was het eerste dat door mij heen schoot. Maar dat had ze mij nooit verteld.” Blz. 298

- Michel (deel 2)
Claire laat wanneer zij in het ziekenhuis ligt Michel “weghalen” bij haar man thuis omdat hij het waarschijnlijk niet aan zou aankunnen. Ze belt haar schoonbroer op om Michel in huis te nemen zolang zij in het ziekenhuis ligt. Wanneer Serge bij Paul aanbelt, weet Paul daar echter niets vanaf en gaat hij tekeer tegen Serge.

Dit motief wordt zeer duidelijk gedragen door zowel Claire als Paul. Ze houden allebei voor elkaar dingen achter. Dit motief kenmerkt zich door de herkenbaarheid, elk echtgenoot heeft wel geheimen voor de ander.

- Onder dit motief valt ook het geheim waar het verhaal om draait, moeten ze alles openbaar maken of niet. Moeten ze alles geheim houden zodat ze de toekomst van hun zonen beschermen of de waarheid vertellen. Dit motief zit dus ook verwerkt in het hoofdonderwerp van dit verhaal.


Titelverklaring
(Een duidelijkere titelverklaring dan dit zal ik niet snel meer maken.)

De titel, het diner, geeft een samenvatting van hoofdgebeurtenis weer, het diner. Het diner keert steeds na elk hoofdstuk terug en heeft zo een belangrijke lijn in het verhaal. Het hele verhaal is gebaseerd op het diner, het begint en sluit er mee. Ondanks de abstracte begrippen die ook meerdere malen terug keren bij verschillende personages, is het diner een concreet begrip waarmee (bijna) elke personage wat mee te maken heeft. Samengevat: het diner is de rode draad door het verhaal en daarom gekozen als titel.
86 woorden


Mening
Herman Koch heeft in dit boek een duidelijk accent gelegd op de liefde voor je familie en gezin. Hij heeft hierin een combinatie gevonden tussen de herkenbaarheid van de problemen in een gezin en opmerkelijke handelingen waarin weinig zich herkennen.

De schrijfstijl van Herman Koch komt in dit verhaal zeer duidelijk naar voren. Het boek kenmerkt zich hierdoor van anderen. Dit is geen thriller waarbij de spanning een rol speelt, dit verhaal gaat om de belevenis van de hoofdpersonage. De hoofdpersonage van het verhaal, de verteller, deelt zijn belangrijkste momenten met de lezer. Het verhaal komt voor mij over alsof iemand zijn levensverhaal op een avond kwijt wil en die in een boek uitbrengt.

De verteller moet moeilijke beslissingen maken en maakt onherkenbare dingen mee en daarom is het zo interessant te lezen hoe de verteller dit allemaal beleeft.

Wat het verhaal zo speciaal maakt is de onvoorspelbaarheid en onvoorstelbaarheid. Zo is de broer van de hoofdpersonage een premierkandidaat en heeft zijn zoon een moord gepleegd. Ook zijn er meerdere momenten waarop je als lezer bedenkt dat je anders zou handelen in zo’n situatie. Juist daardoor zet dit verhaal mij als lezer aan het denken. Je gaat zelf nadenken over het onderwerp, vind ik dat ook, zal ik dat ook doen (voor mijn kind)?....

Het boek geeft mij het gevoel alsof ik een ervaring rijker ben en daarom raad ik dit boek aan iedereen aan die dat ook wil!

Agressiviteit
In het verhaal keert meerdere malen de agressiviteit van Paul terug. Dit heeft alles te maken met het beschermen van zijn zoon, Michel. Hieronder de elementen waarin dit motief duidelijk zichtbaar is.

- Werkstuk over de doodstraf
Michel moet een werkstuk maken over de doodstraf en Paul helpt hem daarmee. Het werkstuk is echter nog al gewaagd en daarom wil de rector van Michels school een gesprek met Paul. Paul wordt echter na een tijdje nogal boos op de rector en neemt zijn zoon in bescherming.

“ Ik stond voor het dilemma waarvoor iedere ouder zich vroeg of laat geplaatst ziet: je wilt uiteraard je kind verdedigen, je komt voor je kind op , maar je moet dat niet al te krachtig doen en al helemaal niet welbespraakt- je moet ze niet klemzetten. De onderwijzers en docenten zullen je laten uitspreken, maar daarna wraak nemen op je kind.” Blz. 262

Echter kiest Paul toch voor de wat heftige kant en heeft Paul zelfs een gevecht met de rector waarbij hij hem slaat.

- Het incident met de fietsenmaker
Paul heeft wanneer Michel nog jong is een incident met een eigenaar van een fietsenwinkel. Michel schopt per ongeluk een ruit van een fietsenwinkel in. Waarop Paul samen met hem naar de eigenaar toe gaat om de schade te betalen. De eigenaar is daar helemaal niet zo blij mee en noemt Michel dan “tuig”. Paul beschermt zijn zoon weer en zijn agressiviteit heeft daar een rol in. Paul pakt een fietspomp en bedreigt de fietsenmaker.

- Beau
Ook Michel neemt hier een rol in en beschermt zich zelf. Aan het eind van het verhaal wordt namelijk duidelijk dat Beau “vermist” is. Beau chanteerde Michel, hij wou de beelden online zetten waarop duidelijk gezichten en stemmen te herkennen zijn.

- Serge
Wanneer het er op aankomt gebruikt Claire geweld om er voor te zorgen dat de persconferentie van Serge niet door gaat. Dit is alleen maar uit eigen belang om de toekomst van haar zoon te beschermen.

Het beschermen van je kind komt duidelijk het meest naar voren bij de hoofdpersoon, Paul. Dat is ondermeer te lezen in de bovenste twee voorbeelden op deze pagina. Als je alles goed bekijkt draag eigenlijk het hele gezin dit motief. Ze willen er voor zorgen dat ze een gelukkig gezin blijven en wat daarvoor in de weg staat wordt uit de weg geruimd.

Geheimen hebben voor elkaar
Doordat Paul en Claire hun kind willen beschermen hebben ze een aantal geheimen voor elkaar. Dat motief is “een geheim hebben voor elkaar”. Hieronder een aantal voorbeelden waarbij dit terugkeert:

- Michel
Nadat Michel, de zoon van Claire en Paul, de moord op de zwerver heeft gepleegd belt hij eerst zijn moeder. Zij geeft hem het advies naar huis te komen en alles te laten rusten. Paul kijkt die week opsporing verzocht en herkent daar zijn zoon. Hij vertelt Claire niets, maar gaat wel naar Michel. Ook hij geeft hem het advies alles te laten rusten, zolang niemand nog iets weet gebeurt er ook niets. Ze stoppen allebei de moord in de doofpot. Beiden komen er pas op de avond van het diner achter dat ze het voor elkaar verzwegen hebben, een geheim voor elkaar hebben.

- Vruchtwateronderzoek
Claire en Paul blijken in het verhaal nog een geheim voor elkaar te hebben. Doordat Paul op advies van zijn baas de schoolpsycholoog bezoekt krijgt hij te weten dat hij aan een syndroom lijdt. Dit houdt ondermeer in dat Paul sneller agressief reageert, met name wanneer zijn zoon iets aangedaan wordt. Ook concludeert de psycholoog dat het syndroom erfelijk kan zijn. Door een vruchtwateronderzoek kan echter voor de geboorte al vast gesteld worden of het kind hier ook aan lijdt. Paul bedenkt zich dan dat hij nooit een vruchtwateronderzoek heeft gezien voor de geboorte van Michel. Doordat Paul Claire niet over de erfelijkheid van het syndroom wil vertellen, vertelt hij haar ook niets over het vruchtwateronderzoek, dat er naar zijn idee niet geweest is.

Later in het boek, wanneer Paul een verslag uit het nachtkastje van Claire leest, komt hij er achter dat er wel degelijk een vruchtwateronderzoek is geweest. Dan zou Claire dus op de hoogte moeten zijn van het feit dat hij onder een syndroom lijdt en Michel waarschijnlijk ook. Echter wil Paul niet verder lezen, je hoort geheimen voor elkaar te hebben. (Waarschijnlijk heeft dit ook te maken met het feit dat er in het onderzoek ook kan staan dat hij niet de echte vader is van Michel. )

Hieronder een citaat waarin duidelijk wordt dat Paul er achter komt dat ook Claire voor hem dingen heeft achtergelaten.

“Claire wist dat……., was het eerste dat door mij heen schoot. Maar dat had ze mij nooit verteld.” Blz. 298

- Michel (deel 2)
Claire laat wanneer zij in het ziekenhuis ligt Michel “weghalen” bij haar man thuis omdat hij het waarschijnlijk niet aan zou aankunnen. Ze belt haar schoonbroer op om Michel in huis te nemen zolang zij in het ziekenhuis ligt. Wanneer Serge bij Paul aanbelt, weet Paul daar echter niets vanaf en gaat hij tekeer tegen Serge.

Dit motief wordt zeer duidelijk gedragen door zowel Claire als Paul. Ze houden allebei voor elkaar dingen achter. Dit motief kenmerkt zich door de herkenbaarheid, elk echtgenoot heeft wel geheimen voor de ander.

- Onder dit motief valt ook het geheim waar het verhaal om draait, moeten ze alles openbaar maken of niet. Moeten ze alles geheim houden zodat ze de toekomst van hun zonen beschermen of de waarheid vertellen. Dit motief zit dus ook verwerkt in het hoofdonderwerp van dit verhaal.


Titelverklaring
(Een duidelijkere titelverklaring dan dit zal ik niet snel meer maken.)

De titel, het diner, geeft een samenvatting van hoofdgebeurtenis weer, het diner. Het diner keert steeds na elk hoofdstuk terug en heeft zo een belangrijke lijn in het verhaal. Het hele verhaal is gebaseerd op het diner, het begint en sluit er mee. Ondanks de abstracte begrippen die ook meerdere malen terug keren bij verschillende personages, is het diner een concreet begrip waarmee (bijna) elke personage wat mee te maken heeft. Samengevat: het diner is de rode draad door het verhaal en daarom gekozen als titel.
86 woorden


Mening
Herman Koch heeft in dit boek een duidelijk accent gelegd op de liefde voor je familie en gezin. Hij heeft hierin een combinatie gevonden tussen de herkenbaarheid van de problemen in een gezin en opmerkelijke handelingen waarin weinig zich herkennen.

De schrijfstijl van Herman Koch komt in dit verhaal zeer duidelijk naar voren. Het boek kenmerkt zich hierdoor van anderen. Dit is geen thriller waarbij de spanning een rol speelt, dit verhaal gaat om de belevenis van de hoofdpersonage. De hoofdpersonage van het verhaal, de verteller, deelt zijn belangrijkste momenten met de lezer. Het verhaal komt voor mij over alsof iemand zijn levensverhaal op een avond kwijt wil en die in een boek uitbrengt.

De verteller moet moeilijke beslissingen maken en maakt onherkenbare dingen mee en daarom is het zo interessant te lezen hoe de verteller dit allemaal beleeft.

Wat het verhaal zo speciaal maakt is de onvoorspelbaarheid en onvoorstelbaarheid. Zo is de broer van de hoofdpersonage een premierkandidaat en heeft zijn zoon een moord gepleegd. Ook zijn er meerdere momenten waarop je als lezer bedenkt dat je anders zou handelen in zo’n situatie. Juist daardoor zet dit verhaal mij als lezer aan het denken. Je gaat zelf nadenken over het onderwerp, vind ik dat ook, zal ik dat ook doen (voor mijn kind)?....

Het boek geeft mij het gevoel alsof ik een ervaring rijker ben en daarom raad ik dit boek aan iedereen aan die dat ook wil!