Dune door Frank Herbert

Primaire gegevens
Titel
Dune

Schrijver
Frank Herbert

Titelverklaring
Het verhaal speelt zich af op een verre planeet genaamd Arrakis. De bijnaam van die planeet is Dune (door zijn enorme woestijnen)

Thema’s en motto -

Genre
Psychologische SF-roman

Wijze van vertellen
Er wordt verteld vanuit de derde persoon, in de hij-vorm dus. Elk hoofdstuk in het boek wordt ingeleid door de Princess Irulan, die daarin telkens een kort stukje over Muad’Dib vertelt.

Constructie
Het verhaal is in drie boeken onderverdeeld: - Dune - Muad’Dib - The Prophet
In het eerste boek wordt beschreven hoe Paul Atreides naar Arrakis gaat en hoe hij in de woestijn bij de Fremen belandt. In het tweede boek wordt beschreven hoe Paul in de Fremen-cultuur wordt geaccepteerd en blijkt dat hij volgens geschriften de leider is waarop de Fremen zolang hebben gewacht. In het derde boek is Paul-Muad’Dib de leider van de Fremen, en vecht hij samen met de Fremen tegen de Harkonnen om hun planeet, die door de Harkonnen is bezet, weer terug te veroveren. Het einde van het boek is weliswaar gesloten, maar de schrijver legt vooral in het laatste deel (The Prophet) de basis voor een vervolg. Dit vervolg is er ook daadwerkelijk gekomen, voordat Frank Herbert overleed heeft hij, voor zover ik weet, zeker vijf vervolgboeken geschreven.

Setting
Het verhaal is fictief en speelt zich af zo rond het jaar 10.160. De planeet waarop het verhaal zich afspeelt is Arrakis, en ligt ver van de Aarde verwijderd. Het systeem van dag en nacht is hetzelfde als op Aarde en ook de mensen zijn grotendeels hetzelfde zoals ze op Aarde zijn, enkele verschillen daargelaten die ik verderop nog zal beschrijven. De planeet Arrakis is één grote woestijnplaneet met veel zand, waar de levensgrote Sandworms in huizen, en rotsplateau’s. Op het zand ligt wel eens Spice. Spice is een internationale handelsstof en aangezien Arrakis de enige planeet met Spice is, is de planeet erg lucratief en dus interessant. Voor de Fremen, het woestijnvolk van Arrakis, zijn de Sandworms (door de Fremen de Shai-Hulud genoemd) en het Spice heilige symbolen. De Sandworm wordt door hen ook wel de maker (op z’n Engels) genoemd. Volgens hen heeft de Shai-Hulud met het Spice samen de planeet gemaakt. De Sandworms en het Spice zijn in het verhaal ook met elkaar verbonden: wie aan het Spice zit, komt aan de Sandworm.

Characters
Paul Atreides / Paul-Muad’Dib – In het begin is hij als Paul Atreides de Ducal Heir (kroonprins) van de House Atreides. Hij groeit op op de planeet Caladan met de wetenschap dat hij ooit de baas over de planeet Arrakis wordt. Wanneer hij een tijdje op Arrakis zit, wordt op een nacht zijn vader vermoord en weet hij, samen met zijn moeder Jessica, halsoverkop te vluchten, de woestijn in, waar ze voor dood worden achtergelaten. In de woestijn worden ze echter door de Fremen gevonden en krijgen ze toestemming om in de Tribe te komen. Hij mag een naam kiezen waarmee hij aangesproken wil worden. Hij kiest de naam Muad’Dib, de naam van een woestijnmuis. Via geschriften en profeten blijkt dat Paul de leider is waar de Fremen zolang op gewacht hebben. Uitendelijk weet hij met de Fremen samen de planeet weer te veroveren.

Lady Jessica, concubine of Duke Leto Atreides – Jessica is de moeder van Paul Atreides en de concubine (de vrouw, maar niet officieel getrouwd, ze heeft hem wel een zoon geschonken) van de Duke van House Atreides, Leto Atreides. Ze is een Bene Gesserit. De Bene Gesserit-school is speciaal voor vrouwen en leidt vrouwen op een speciale manier op, waardoor ze vele dingen kunnen zien en begrijpen. De Bene Gesserit worden door velen als heksen beschouwd. Nadat ze met Paul door de Fremen worden geaccepteerd, wordt ze daar uiteindelijk de Reverend Mother (de grote, alwetende, machtige vrouw).

Leto Atreides, Duke of House Atreides
Duke Leto Atreides is de leider van House Atreides. Leto is een machtig man en groot leider, die onder zijn volk zeer gewaardeerd wordt. Velen zijn bereid voor hem te sterven. De enorme populariteit van de Duke van Atreides zorgt voor onrust bij de Padishah Emperor Shaddam IV, de baas van het universum. Overigens is Leto een verre neem van de Emperor. De Emperor besluit een deal te sluiten met House Harkonnen, de aartsvijand van House Atreides. De leider van House Harkonnen, Baron Vladimir Harkonnen, krijgt een van de Atreides zover om de Duke te verraden. De verrader is Dr. Yueh. Hij heeft echter een heel ander doel voor ogen: de Baron heeft zijn vrouw vermoord, echter is hem verteld dat zijn vrouw gevangen wordt gehouden in House Harkonnen. Hij vermoedt wel dat zijn vrouw dood is, maar besluit toch Leto te verraden, doch met een plan. Wanneer Leto bewusteloos is, plaatst hij een valse tand met gif in Leto’s mond. Leto weet dat hij verloren is, maar hierdoor krijgt hij de kans om de Baron Harkonnen in zijn dood mee te nemen. Yueh geeft hem deze kans, omdat het enige wat hij wil is de Baron dood zien. Het plan faalt echter; Yueh wordt vermoordt, en Leto, wanneer hij in de kamer van de Baron is, laat het gif net te laat verspreiden, waardoor de Baron op miraculeuze wijze weet te ontsnappen. Leto sterft uiteraard door het gif, en hij neemt in zijn dood enkele van de Baron’s belangrijkste mannen mee.

Vladimir Harkonnen, Baron of House Harkonnen
De Baron is, ondanks het feit dat hij door en door slecht is, een gevaarlijk goede leider die niet te onderschatten valt. Door een deal met de Emperor weet hij House Atreides uit te moorden en de leiding op Arrakis over te nemen. Zijn grootste vijand, Duke Leto, ziet hij vlak voor zijn ogen sterven. De verrader die hem de Duke had geleverd, had hem ook verraden, waardoor hij bijna sterft. Hij weet echter ternauwernood te ontkomen, maar de aanslag kost hem zijn krachtigste bondgenoot, de Mentat (een soort van menselijke computer) Piter de Vries. Toch heeft hij de leiding op Arrakis overgenomen. Hij wordt uiteindelijk vermoord door Alia Atreides, de dochter van Leto Atreides en Lady Jessica, die na de dood van Leto wordt geboren.

Symboliek
Geen, pure fictie

Korte samenvatting

In het jaar 6.041, voordat de Padishah Emperors aan de macht kwamen, werd het universum geregeerd door denkende machines, een soort van menselijke computers. De gewone mensen werden zwaar onderdrukt. Het werd zelfs erger, ze werden slaven van mensen met dat soort machines. Uiteindelijk kwam de grote opstand, de heilige opstand tegen de machines. Na deze grote omkeer werden mensen gedwongen hun eigen verstand weer te gaan gebruiken. Er werden hiervoor scholen opgericht, de Mental Training Schools. Deze scholen zouden de geschiedenis van het universum gaan veranderen. Er zijn nu nog slechts twee van deze oude trainingsscholen over. Een daarvan is de Bene Gesserit-school, die vooral voor vrouwen was opgericht. De functie van de Bene Gesserit-school is om een speciaal soort broedprogramma onder mensen aan te houden. De andere bestaande school, de Spacing Guild, of de Guild, houdt zich alleen bezig met pure wiskunde. Door middel van de oranje Spice is het voor hen mogelijk om schepen door het universum te sturen zonder zelf naar een andere plaats te gaan. De kracht van de Guild ligt in het feit dat zij een monopolie op het economische leven in het universum bezitten. Het is nu het jaar 10.192. Het universum wordt geregeerd door de Padishah Emperor Shaddam IV. Voor vele jaren heeft de Emperor al geregeerd over alle Great Houses van de Landsraad. De Great Houses van de Landsraad zijn leden van de Royal Family, die regeren over de grote planeten in het universum. Twee van de Great Houses van de Landsraad zijn: House of Atreides op de planeet Caladan, geregeerd door Duke Leto Atreides, en de House of Harkonnen op de planeet Guidi Prime, geregeerd door Baron Vladimir Harkonnen. In deze tijd is de belangrijkste substantie in het universum de Spice Melange. De Spice verlengt het leven, de Spice breidt het geheugen uit, de Spice is belangrijk voor de ruimtevaart. De CHOAM-company beheert het ontginnen van de Spice. De CHOAM-company wordt op zijn beurt weer beheerd door de Padishah Emperor Shaddam IV en de Great Houses van de Landsraad, met de Guild en de Bene Gesserit als stille bondgenoten. Deze samenwerking is de sleutel tot de welvaart en de politiek in het universum. Het is de Emperor Shaddam IV die de leiding verdeelt over de Great Houses van de Landsraad. De Spice komt slecht op één planeet in het gehele universum voor: een afgelegen, droge planeet met uitgestrekte woestijnen: de planeet Dune, ook bekend als Arrakis. Tot op dit moment was de Baron Vladimir Harkonnen, onder gezag van de Emperor Shaddam IV, de baas op Arrakis. Hij had het recht om het Spice te ontginnen. De Baron Vladimir, met zijn twee neven, de Count Rabban en Feyd Harkonnen, wonen op de planeet Guidi Prime. De planeet Caladan wordt geregeerd door Duke Leto Atreides, neef van de Emperor Shaddam IV. Hij woont in een oud kasteel met zijn Bene Gesserit-vrouw Jessica en hun zoon, de Ducal Heir Paul Atreides. De Emperor is bang voor de stijgende populariteit van de Duke onder de Great Houses van de Landsraad, en zweert samen met de dodelijkste vijanden van de de Duke, de Harkonnens, om House Atreides te vernietigen…

Eerste reactie achteraf
Ik vond het echt een geweldig boek waar ik erg van genoten heb. Het is, zoals ik al eerder vermeld heb, een psychologische SF-roman. Dit lijkt misschien een vreemd genre, maar het is de enige manier om het goed te vermelden. De schrijver heeft ongelofelijk veel aandacht aan alle characters in het boek besteed. Alle belangrijke characters zijn, op een na, round characters. De enige die een flat character is, is Count Hasimir Fenring, een eunuch en de grootste steun en toeverlaat van de Emperor. Hij komt pas op het einde van het boek een beetje naar voren, maar wordt dan gelijk vermoord. Dit gooit het einde compleet overhoop, waardoor er niet echt sprake is van een gesloten einde. Via internet heb ik ontdekt dat er zeker vijf vervolgboeken bestaan op Dune, waarin onder andere ook zijn geschiedenis wordt uitgelegd. Maar om op de characters terug te komen, ik vond de extreem gedetailleerde besschrijving van de characters geweldig. Ook sprak het SF-gedeelte mij erg aan. Kortom: ik kan dit boek zeker aan iedereen aanraden, want het is echt een ongelofelijk goed boek.