De studiefinanciering voor studenten gaat verdwijnen. Na vier jaar discussie is het wetsvoorstel voor het veelbesproken sociaal leenstelsel, inmiddels omgedoopt tot 'studievoorschot', dan eindelijk naar de Tweede Kamer. Niet iedereen is blij met de plannen. Zo vindt er vrijdag 14 november een grote scholierendemonstratie plaats in Den Haag.

Maar zijn de plannen al definitief? En wat zijn daar de gevolgen van? Scholieren.com legde vier vragen over het leenstelsel voor aan minister Jet Bussemaker van Onderwijs en scholierenvakbond LAKS.

1. Verdwijnt de studiefinanciering nu echt?

Minister Jet Bussemaker (Onderwijs) heeft het officiële wetsvoorstel (volledige tekst) voor het vervangen van de basisbeurs door een leenstelsel eind september naar de Tweede Kamer gestuurd. Voordat het leenstelsel er daadwerkelijk komt, moeten de Tweede én Eerste Kamer het voorstel eerst nog goedkeuren.

De strijd is dus nog niet gestreden, als het aan scholierenvakbond LAKS ligt. "Ik denk absoluut dat de wet nog tegengehouden kan worden," aldus voorzitter Annelotte Lutterman (17). "Zeker in de Eerste Kamer, waar er net wat anders naar het wetsvoorstel wordt gekeken." Het LAKS organiseert daarom op 14 november, samen met 13 andere jongerenorganisaties, een protest in Den Haag.

Het LAKS hoopt hiermee politieke partijen die het plan steunen te overtuigen om tegen te stemmen. De minister hoopt dat het leenstelsel gewoon, zoals gepland, op 1 september 2015 in kan gaan.

2. Hoe betaal ik die dikke studieschuld straks terug?

Pas als je het wettelijk minimumloon gaat verdienen (vanaf je 23ste ongeveer 1.500 euro bruto per maand bij een volledige werkweek), begin je met het terugbetalen van je studieschuld. Dan gebruik je maximaal 4 procent van je maandsalaris om de schuld af te lossen. De aflossing is inkomensafhankelijk: verdien je veel, dan los je meer af dan wanneer je weinig verdient. Als het je na 35 jaar nog niet gelukt is om het hele bedrag terug te betalen, wordt het restant kwijtgescholden.

Als je nu geld leent als student, moet je vanaf bijstandsniveau (ongeveer 680 euro per maand voor een alleenstaande jonger dan 65 jaar) maandelijks maximaal 12 procent van je zuurverdiende centen afstaan. En ook nu lenen studenten gemiddeld 15.000 euro, zegt de woordvoerder van minister Bussemaker.

Met het leenstelsel verbeteren de voorwaarden voor het terugbetalen van een studieschuld dus, maar dat is volgens het LAKS geen reden om het plan tóch door te voeren. "De overheid waarschuwt ons dagelijks dat we op moeten passen met lenen en grote aankopen, maar laat 17-jarigen nu wel een enorme studieschuld opbouwen. Je zit wel tot je pensioen met die schulden, 35 jaar!"

3. Gaan er minder mensen studeren als het leenstelsel ingaat?

Volgens het LAKS wel: een onderzoek in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken claimde dit voorjaar dat één op de tien studenten niet meer zou gaan studeren als de basisbeurs verdwijnt.

Eerder beweerden onderzoekers van het Centraal Plan Bureau (onderzoek) dat het leenstelsel in vier jaar 10.700 mensen ervan weerhoudt te gaan studeren. Maar volgens de woordvoerder van minister Bussemaker geven die cijfers een slecht beeld. "Het CPB houdt in die aanname geen rekening met het positieve effect van de verhoging van de aanvullende beurs en de verbeterde sociale leenvoorwaarden."

"Het aantal studenten dat zich aanmeldt bij universiteiten en hogescholen daalt doorgaans niet of marginaal na een verhoging van de eigen bijdrage aan het hoger onderwijs", aldus de zegsman. "Bovendien herstellen de traditionele deelnamepatronen zich al weer na één of twee jaren."

4. Wat zie ik terug van het geld dat vrijkomt door het leenstelsel?

Door de studiefinanciering te vervangen door een leenstelsel, komt er volgens de minister structureel 620 miljoen euro vrij. Maar waar dat geld precies naartoe gaat is nog niet helemaal duidelijk: daar gaat de minister de komende tijd over in gesprek met studenten en onderwijsinstellingen. Volgens de woordvoerder van de minister zou het geld bijvoorbeeld kunnen worden ingezet om meer docenten aan te nemen en kleinere klassen te creëren.

De minister heeft ook het LAKS om advies gevraagd, zegt voorzitter Annelotte. Maar de scholierenvakbond weigert uitspraken te doen over wat er eventueel met al die miljoenen moet worden gedaan.

"Het is natuurlijk een prachtig politiek spel," aldus voorzitter Annelotte. "Ons vragen wat er gedaan moet worden met het geld van een voorstel waar wij het totaal niet mee eens zijn. Dat geld moet er helemaal niet komen op deze manier!"