Paus Johannes Paulus II

Welke invloed heeft de achtergrond van paus Johannes Paulus II gehad op zijn denkbeelden?

Biografie van paus Johannes Paulus II: Karol Józef Wojtyla werd op 18 mei 1920 geboren in Wadowice, een stad op 50 kilometer afstand van Krakau, in Polen. Karol was de jongste zoon van Karol Wojtyla en Emilia Kaczorowska. Zijn moeder overleed in 1929 en zijn (enige) oudere broer Edmund stierf in 1932, en zijn vader, een legerofficier, stierf in 1941. Voor zijn geboorte al was zijn kleinere zus als kleuter overleden. In Karols jeugd ging hij veel om met mensen uit de joodse gemeenschap van Krakau, zo was een van zijn beste vrienden zijn buurjongen Jerzy, de zoon van het hoofd van de joodse gemeenschap in Wadowice. Karol en Jerzy waren beide goede voetballers. Eens was Jerzy helemaal naar de kerk gerend om daar Karol, die misdienaar was, op te halen voor een voetbalpartijtje. Toen een vrouw verbaasd was dat een joods jongetje naar het altaar stond, zei Karol haar: “Zijn wij niet allen kinderen Gods?” In die tijd sportte hij erg veel, naast voetballen kon hij goed skiën en zwemmen. Ook schaakte hij graag en sprak vele talen. Later zou hij vloeiend Pools, Slowaaks, Russisch, Italiaans, Frans, Spaans, Portugees, Duits en Engels kunnen spreken. Maar ook Nederlands kon hij redelijk goed spreken, zoals duidelijk te merken was toen hij een bezoek bracht aan Nederland. Karol en zijn broer Edmund hadden ondanks het grote leeftijdsverschil van 14 jaar een hechte band. Ook qua uiterlijk leken ze veel op elkaar. Edmund nam Karol mee voor zijn eerste tocht door de bergen, leerde hem skiën en allebei hielden ze erg veel van de natuur. Nadat Karol zijn middelbare schoolopleiding in Wadowice had afgerond, ging hij in 1938 Poolse taal- en letterkunde studeren in Krakau. Hij ging daar ook samen met zijn vader wonen. Ze hadden het financieel erg moeilijk. Uiteindelijk moest Karol senior zelfs weer als kleermaker gaan werken (hij was inmiddels gepensioneerd). Karol junior droeg in die tijd pakken die zijn vader gemaakt had van oude legeruniformen. Door de Duitse bezetting sloot de universiteit een jaar later, in 1939. Karol, die toen pas 19 jaar oud was, moest gaan werken in een steengroeve (van 1940 tot 1944) en later in de chemische fabriek Solvay. Dit was de enige manier om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien en een deportatie naar Duitsland te voorkomen. Ondanks zijn werk in de steengroeve, had Karol toch nog de mogelijkheid om te studeren. In 1942 gaf hij gehoor aan zijn priesterroeping en begon hij lessen te volgen aan het Seminarie van Krakau, dat door de oorlog ondergronds was gegaan. Karol was een grote liefhebber van het theater. Zelf heeft hij daar dan ook wel eens aan meegeholpen, zoals het ‘Rhapsodie Theater’ dat ook ondergronds was gegaan tijdens de oorlog. Na de Tweede Wereldoorlog ging Karol verder met zijn studies aan het (nu officieel heropende) grootseminarie van Krakau. Daarnaast ging hij ook theologie studeren. Op 1 november 1946 werd Karol tot Priester gewijd in Krakau. Van 1946 tot 1948 woonde Karol in Rome, waar hij theologie en filosofie studeerde. Hij studeerde af door een scriptie te schrijven over het geloof in de werken van Johannes aan het kruis. Tijdens de jaren van zijn studie in Rome verzorgde Karol tijdens zijn vakanties het pastoraat onder Poolse immigranten in Frankrijk, België en Nederland. Op 4 juni 1958 benoemde paus Pius XII Karol Wojtyla tot hulpbisschop van Krakau. De inwijding vond plaats op 28 september 1958. Op 13 januari 1964 benoemde paus Paulus VI hem tot Aartsbisschop van Krakau. Dezelfde paus benoemde hem op 26 juni 1967 tot kardinaal. In de periode 1962 tot 1965 nam hij deel aan het Tweede Vaticaans Concilie. Karol Józef Wojtyła volgde op 16 oktober 1978 paus Johannes Paulus I op, die slechts 33 dagen paus is geweest. Uit respect voor hem en als eerbetoon aan de twee pausen daarvoor (Johannes XXIII en Paulus VI) nam hij hierbij de naam Johannes Paulus II aan. Net als zijn voorganger wilde Johannes Paulus II zijn ambt tot een minder vorstelijke instelling maken. Daarom gebruikte hij bijvoorbeeld niet het koninklijke meervoud (hierbij noemt de paus zich ‘wij’ in plaats van ‘ik’) en heeft hij nooit tijdens zijn pausschap de pauselijke tiara gedragen. Op 13 mei 1981 werd de paus neergeschoten op het plein voor de Sint-Pieterskerk door de 23-jarige Turk Mehmet Ali Ağca. Johannes Paulus II overleefde de aanslag wel en schonk de man later vergiffenis. Hij heeft hem zelfs opgezocht in de gevangenis (de dader had levenslang gekregen). Door deze aanslag werd de paus voortaan vervoerd in de pausmobiel, waarin hij beschermd werd door kogelvrij glas. Het is nog steeds onduidelijk of (en zo ja, wie) er heeft meegeholpen of opdracht heeft gegeven tot de moordpoging. Er is een theorie die zegt dat de KGB van de aanval wist. Argumenten hiervoor zijn dat de sovjets bang waren voor de Poolse paus die een groot effect zou kunnen krijgen op de stabiliteit van de Oost-Europese lidstaten, vooral van Polen. Een andere theorie is dat er mensen van binnen het Vaticaan achter de aanslag zaten, maar beide theorieën hebben geen geldige bewijzen hiervoor. Ook Ali Ağca zelf laat bijna niets los over de motieven voor zijn moordpoging, hoewel hij laatst heeft losgelaten dat hij hulp van binnenuit het Vaticaan gekregen zou hebben. Paus Johannes Paulus II was een reizende paus: eind 2002 had hij al ruim honderd reizen naar het buitenland gemaakt en uiteindelijk heeft hij in totaal zo’n 150 landen bezocht. In mei 1985 bezocht de paus België en Nederland. In Nederland was er weinig belangstelling, en stonden weinig mensen positief tegenover zijn bezoek. Er waren zelfs rellen omdat mensen er niet mee eens waren met zijn bezoek. Vooral de uitspraken van de paus over abortus, euthanasie en homohuwelijken zorgden veel mensen voor woede. Het ging zelfs zo ver dat Wijnand Duijvendak, toen redacteur van het blad Bluf! en later lid van de Tweede Kamer voor GroenLinks, een beloning van 15.000 gulden uitloofde voor het vermoorden van de paus. De paus heeft tijdens zijn pontificaat ongeveer 1300 zaligverklaringen uitgesproken. Ook de Vlaamse priester van de melaatsen Pater Damiaan werd op 4 juni 1995 zalig verklaard. Ook heeft Johannes Paulus II ongeveer 460 heiligverklaringen uitgesproken, waaronder die van de Nederlands-Duitse pater Arnoldus Janssen op 5 oktober 2003. Vaak wordt beweerd dat Johannes Paulus II uitzonderlijk veel zalig- en heiligverklaringen heeft uitgesproken, maar dit is moeilijk te bewijzen omdat de oude bronnen niet compleet of onnauwkeurig zijn. Het is wel zeker dat het er meer zijn dan een paus ooit tevoren heeft gedaan. Tijdens zijn pausschap werd Johannes Paulus II meerdere keren genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede, hij heeft deze onderscheiding echter nooit gekregen. Wel kreeg hij in 2004 de Internationale Karelsprijs Aken voor zijn inzet voor de Europese eenheid. Op 16 oktober 2003 vierde Johannes Paulus II zijn 25-jarig pausschap, en daarmee is hij een van de langst regerende pausen. Toen hij in 2005 overleed, had hij dus 26 jaar het ambt van paus bekleed. Hiermee is hij na Petrus (35 jaar) en Pius IX (31 jaar) de langst regerende paus.

De invloed van zijn achtergrond op zijn denkbeelden
Doordat Johannes Paulus II van dichtbij heeft meegemaakt wat een oorlog met iemand kan doen, is hij (onder andere) zo fel tegen oorlog en geweld in het algemeen. Hij pleitte vaak voor vrede en heeft er onder andere voor gezorgd dat het Vaticaan bij verschillende oorlogen bemiddelaars heeft gestuurd. Zijn hechte vriendschap met mensen uit de Joodse gemeenschap in zijn jeugd heeft er mede voor gezorgd dat hij tijdens zijn pausschap zijn excuses heeft aangeboden aan de slachtoffers van de holocaust. Ik denk dat het er ook een beetje voor heeft gezorgd dat hij als paus zijnde, andere geloven makkelijk accepteerde. Ik denk dat de periode (tijdens de Tweede Wereldoorlog) dat Karol in de steengroeve heeft gewerkt en tegelijkertijd studeerde, er mede voor heeft gezorgd dat hij later veel interesse had voor andere mensen. Hij wist dat het leven zwaar kon zijn en misschien trok hij zich daarom wel het leed van de Derde Wereldlanden zo erg aan. Dat is denk ik ook de reden dat hij vond dat de Derde Wereldlanden zélf ook er voor moesten zorgen dat het met hun landen beter ging, omdat hij zelf ook altijd hard heeft moeten werken voor wat hij bereikt heeft.

Deelconclusie: De achtergrond van Johannes Paulus II heeft redelijk veel invloed gehad op zijn beleid als paus. Vooral de gebeurtenissen tijdens zijn jeugd hebben veel indruk op hem gemaakt (zijn vriendschap met een Jood, de oorlog en armoede). Deze gebeurtenissen hebben er onder andere voor gezorgd dat de paus zich verontschuldigde tegenover alle Joodse slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog en dat hij zich de armoede van de Derde Wereldlanden erg aantrok.