Oorlogen Romeinse Rijk

Zijn er goede en slechte oorlogen en hoe dachten de Romeinen hierover?

Bij het beantwoorden bij bovenstaande vraag of er goede en slechte oorlogen bestaan, ben je snel geneigd te zeggen dat er alleen maar slechte oorlogen bestaan. Denk maar eens aan al die nare gevolgen die een oorlog met zich meebrengen. Maar wanneer je iets langer bij deze vraag stilstaat zou je je best wel kunnen indenken dat er ‘goede’ oorlogen bestaan. Soms is het onmogelijk dat twee landen /volken het met elkaar eens worden, er kan dan wel eens oorlog nodig zijn, om een probleem op te lossen.

In dit essay gaat het over goede en slechte oorlogen tijdens het Romeinse Rijk. Om antwoord te kunnen geven op de vragen, moet je eerst weten wat we onder goede en slechte oorlogen verstaan. Het is eigenlijk verkeerd om te zeggen wat ‘we’ eronder verstaan, eigenlijk moet er staan; wat ik onder goede en slechte oorlogen versta. Het is immers grotendeels allemaal gebaseerd op mijn mening. Een slechte oorlog is niet zo moeilijk te omschrijven, bij het woord zelf al krijg je een negatief gevoel, een slechte oorlog is niet goed doordacht, of in ieder geval het doel is niet realistisch genoeg. Vaak is het zo dat de aanvallende partij veel eisen oplegt en veel verwacht van de verdedigende partij, maar deze is het daar uiteraard niet mee eens, wat eindigt in een oorlog. Een voorbeeld hiervan is de Tweede Wereldoorlog; Hitler verwachtte van de wereld dat die zich maar aan zou passen aan hem. Maar wat is nu een goede oorlog? Zoals ik in de inleiding al zei, is een oorlog soms de enige oplossing. In zo’n geval kan je oorlog opvatten als een goede oorlog. Nu duidelijk is geworden wat ik onder goed en slecht versta, probeer ik in onderstaand gedeelte een idee te geven van de oorlogen van de Romeinen en hoe zij over hun oorlogen dachten.

Ten tijde van het Romeinse Rijk (begin: 5e eeuw v. Chr. einde: 5e eeuw n. Chr.) hebben de Romeinen veel oorlogen met de omliggende gebieden gevoerd. Continu waren de Romeinen in gevecht, vaak op meerdere plaatsen tegelijk en bijna alle oorlogen liepen succesvol voor hen af. Dit kwam volgens de Romeinen doordat ze altijd rechtvaardige oorlogen hadden gevoerd, daarom stonden de goden aan hun kant, waardoor het dus eenvoudiger werd om te winnen. De Romeinen waren dus blijkbaar van mening dat zij goede oorlogen voerden. Bij de Romeinen was virtus (flinkheid) de belangrijkste eigenschap die iemand kon bezitten, deze eigenschap kon volgens hen tot beste in uiting komen dmv oorlog, waardoor je vervolgens gloria (roem) kon behalen als je de oorlog gewonnen had. Voorbeeld hiervan is de triomftocht:

Triomftocht van Aemilius Paullus: ‘De optocht duurde drie dagen. De eerste was nauwelijks lang genoeg om de buitgemaakte standbeelden, schilderijen en kolossale beelden te laten zien, die werden meegevoerd op 250 wagens…’

Iedereen streefden dus naar deze roem, vandaar het fanatisme voor oorlogen bij de Romeinen. De Romeinen gingen dan ook tot het uiterste in de oorlogen. Zoiets is bijvoorbeeld te zien in de oorlog van Rome tegen de Samnieten, Etrusken en Galliërs waar de consul Decius zich laat doden, eigenlijk opofferen, voor zijn vaderland:

‘Zo sprak hij en hij verzocht Pontifex Marcus Livius, aan wie hij bij het uitrukken voor de slag bevolen had niet van zijn zijde te wijken, hem de woorden voor te zeggen waarmee hij zichzelf en de legioenen van de vijanden ter wille van het leger van het Romeinse volk der Quiriten ten dode zou wijden. Hij werd gewijd onder uitspreken van dezelfde gebedsformule en in dezelfde houding waarin zijn vader, Publius Decius, zich in de oorlog tegen de Latijnen bij de Veseris had laten wijden. Aan de gebruikelijke gebeden voegde hij nog toe dat hij paniek en vlucht, bloed en slachting, en de toorn van de goden van hemel en onderwereld voor zich uit dreef; hij zou de standaards, de wapens en de harnassen van de vijanden aantasten met de vloek van het verderf, en één en dezelfde plaats zou hemzelf en de Galliërs en Samnieten de ondergang brengen. Nadat hij deze vervloekingen had uitgesproken over zichzelf en zijn vijanden, gaf hij zijn paard de sporen naar de plek waar hij zag dat de Gallische gelederen het dichtst op een stonden. Daar stortte hij zich in de vijandelijke wapens en werd gedood.’

Het doel van hun oorlogen, naast het behalen van de nodige eer, was het winnen van gebied. Ze wilden het Romeinse Rijk steeds verder uitbreiden en dit ging gepaard met oorlog, omdat elke stam onafhankelijk wilde blijven. Als je op deze manier redeneert waren de oorlogen die de Romeinen met hun vijanden voerden slechte oorlogen. Ze hadden immers zelf genoeg gebied en hadden het in financieel opzicht ook niet slecht, integendeel, maar ze wilden meer. Ze verwachtten dus van de verdedigende partij dat ze zomaar hun land en bezittingen zouden afgeven. Je kan dus eigenlijk stellen dat de Romeinen ietwat hebzuchtig waren. En dat ze buiten het behalen van eer en buit, geen enkele reden hadden om hun omliggende buren aan te vallen. Om kort samen te vatten waren de oorlogen die de Romeinen voerden in het algemeen dus slecht. De gevolgen konden dan misschien wel goed wezen voor de bezette gebieden, maar als je alleen naar de instelling van de Romeinen kijkt valt hun gedrag niet goed te praten. Wie geeft hun namelijk het recht om zoveel mogelijk land in bezitten te hebben? Juist, niemand gaf hun dat recht. Volgens de Romeinen was dit dus niet het geval, ze geloofden dat ze rechtvaardige oorlogen voerden, ze deden niemand kwaad en de goden stonden aan hun kant. Dat was in die tijd van groot belang, want toen speelden de goden nog een belangrijke rol in het dagelijkse leven van de mens. Het enige streven van de Romeinen was één groot Romeins Rijk, waarin veel mensen het Romeins burgerrecht hadden. Maar niet alle Romeinen dachten daar hetzelfde over. Er was niet alleen sprake van oorlogen met omliggende gebieden, ook binnen het Rijk verliep het niet altijd vlekkeloos. Rome heeft meerdere malen burgeroorlogen meegemaakt, die diepe sporen heeft achtergelaten. Vandaar dat sommige Romeinen niet voor al die oorlogen voelden. Dit blijkt onder meer uit de volgende passsage van Tibullus;

‘Wie was de man die voor het eerst het kille zwaard ontdekte? Een ijzig hart heeft hij gehad, van ijzer was zijn aard. Voor het geslacht der mensen is toen moord, toen strijd geboren, toen is ook voor de gruwelijke door de weg verkort…’

Je kan dus concluderen dat er tijdens het Romeinse Rijk niet echt sprake is van goede oorlogen. Oké, de Romeinen dachten hier totaal anders over, maar het ging hen dan maar ook om één ding. Het is eigenlijk best moeilijk om de te praten over goede en slechte oorlogen van toen en nu. Vroeger hadden de oorlogen veel meer weg van een wedstrijd, het ging er heel anders aan toe dan nu. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat de Romeinen zo anders dachten dan wij nu doen over de oorlogen die zij voerden. In hun ogen was er niks slechts aan. Ze vonden het logisch dat ze de gebieden konden bezetten. Maar tegenwoordig proberen alle landen oorlogen te vermijden, zoveel mensen die onnodig zullen stereven. Zoveel schade die een oorlog kan aanrichten. Oorlogen van tegenwoordig zijn ook veel groter dan omvang dan in de tijd van de oude Romeinen. Om kort te gaan, er is wel degelijk sprake van goed en slecht als het om oorlog gaat. En het beeld wat de Romeinen van hun oorlogen hadden was voor die tijd ook niet eens zo gek.